Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“
Upamćeno srodstvo
Prilikom preseljavanja stanovništva, za Srbe je bio najteži 17. vek
Doseljenici iz Jelašnice u Vučić takođe imaju u tom timočkom selu srodnike, od iste gidže. To se takođe najbolje ogleda po zajedničkim slavama (krsnom imenu). Naime, doseljenici iz Jelašnice imaju tri slave, a te iste tri slave održavaju i svi starosedeoci u Jelašnici. Tako su Miloševićima u Vučiću srodnici Vojinovci, Milenovići, Lekići, Vučkovići i Vukići u Jelašnici, koji svi slave Sv. Alimpija. Prvulovićima u Vučiću su srodnici Pangarci, Ignjatovići, Peruničići i Stevanovići u Jelašnici, koji svi slave Đurđic.
A Paunovićima, Stanojevićima i Tokalićima u Vučiću su srodnici Jelenkovići (nadimak Baltići, po pretku koji je sa sobom uvek nosio baltu, tj. sekiru), Petrovići i Stojanovići (drugo prezime Ćosići) u Jelašnici, koji svi slave Sv. Nikolu.
Početkom ovog veka je onih koji slave Sv. Alimpija u Vučiću bilo sedam, a u Jelašnici 30 kuća, onih koji slave Đurđic u Jelašnici 15, a u Vučiću 29, dok je nikoljštaka u Jelašnici bilo 17, a u Vučiću 44 kuće. Da susret ljudi Šumadije i Timoka nije slučajan, već ima viševekovnu istoriju potvrđuje i predanje o nastanku rašinske crkve (pet sadi hoda na jugozapad od Knjaževca, koje navodi Milan Đ. Milićević u „Kneževini Srbiji”. Ovu su crkvu podigla dva brata, Vuja i Gruja, rodom sa planine Rudnik, od kojih je jedan otišao poslom po belom svetu, a drugi ostao na Rudniku. Posle dugo vremena, braća pođu da se traže i na mestu svog susreta i prepoznavanja podignu crkvu zahvalnicu.
Ovo predanje gubi svoj legendarni veo ako se zna činjenica da je na Rudniku u Jarmenovcima postojao manastir posvećen Sv. Arhanđelu, a da je rašinačka crkva takođe posvećena istom zaštitniku. Uz to postoji i još jedna podudarnost – rudnički manastir su Turci porušili u XVII veku, kada je u Timoku iznikla i rašinačka crkva. Očito, u ta besudna i zlosrećna vremena, puteve su znali samo kaluđeri i hajduci. A s njima i mučni, nevoljni narod, koji se tada selio od nemila do nedraga.
Seobe su nas predvajale i proređivale, ali su učvršćivale narodnu svest, povezujući nas iz kraja u kraj. A kad je o Vučiću i Jelašnici reč, treba dodati i činjenicu da su neki starosedeoci u Jelašnici, davni doseljenici sa Kosova, pa, prema tome, u Timočanima naseljenim u Vučiću teče i krv kosovskih predaka.
U istorijskom metežu i preseljenjima stanovništva, po čemu je za Srbe bio najzlokobniji XVII vek, pokidaju se spone sa starim zavičajem, vremenom zaborave rastureni srodnici, a teško se održe kumstva i pobratimstva. U seobama, koje su najčešće masovne i nevoljne, nasilne i iznenadne, izgube se mnoge veze između starog i novog zavičaja. Pa ipak, ponegde, kao u mnogim selima Korita i Sjeničko-pešterske visoravni, pamte se i oni koji su otišli, a odseljenici nose u svom imenu spomen zavičaja. Uprkos nedaćama kroz koje su prošle, mnoge porodice čuvaju sećanje na poreklo i štite ga svojim imenom. Posledice seoba i narodnog rasturanja su strašne, ne samo usled prekinutih porodičnih i tradicijskih niti, već zbog takvih izvitoperenja koja se, u trenutku raskida, nisu mogla ni u snu pretpostaviti. Jer, samo se u takvim izokrenutim tokovima istorije i nacionalne svesti moglo desiti da kad Srbi oslobode stari zavičaj, iz njega – pod sunce tuđeg neba – odu Srbi, njihov najrođeniji rod, koji su se u međuvremenu bili svikli na tuđina.
Župna razdrobljenost šumadijskog predela i pojedinačno naseljavanje nisu pogodovali očuvanju i obrazovanju plemenskog društva, već se u Šumadiji život odvijao u okvirima sela i knežina kao samoupravnih zajednica. Međutim, neki znaci plemenske pripadnosti su ostali do sada.
Ponekad jedna značajna pojedinost može da otkrije celinu, kao što se lav može prepoznati na osnovu kandže. U takve dragocene pojedinosti spada i kazivanje učenog hodže, mula Ibrahima Makića iz Bačice na Gornjoj Pešteri. Pre nepunu deceniju, tačnije u leto 1983, mula Ibrahim (rođen 1906. u Bačici, školovan u Kairu) bio mi je jedan od najboljih kazivača prilikom izučavanja ovog predela Stare Raške. Našao sam ga na letnjem staništu, koje se nalazi na brdašcu, gde se on sa porodicom i stočnim malom smestio, kao što je to u ovom kraju ustaljeni privredni običaj. Uostalom i sam naziv sela Bačice kazuje da je ovde prvobitno bilo privremeno, letnje stanište stočara – bačija, koju još nazivaju stanovi, u nekim krajevima katun, a kod nas u Šumadiji trlo. Prema tome, Bačica, Katun ili Stanovi, odnosno Stanovo, kako se zvalo naselje koje je danas uraslo u Kragujevac, znače isto – sve su te naseobine nikle na mestima prethodnih, privremenih, sezonskih stočarskih staništa.
Upitan kako se zove brdo na kojem mu je letnji stan, naš bistroumni i srdačni domaćin mula Ibrahim Makić se osmehnuo i rekao: „Znate, to mi je od kolege ostalo”, a potom dodao ime brda. Naime, brdo koje mu pripada se zove – Popovo brdo. U Bačici već dva veka nema popova, niti ijednog pravoslavca, ali je u nazivu brda sačuvano svedočanstvo njihovog negdašnjeg prebivanja ovde. U istom selu postoje još i ovi nazivi: Popova bakča i Popova livada. Današnje stanovništvo Bačice je još bilingvistično, mešaju u govoru srpski i šiptarski jezik, ili ih govore naizmenično. To je posledica islamizacije i splemenjavanja sa šiptarskim etničkim elementima. Pa tako u ovom selu postoji još jedan naziv, koji kazuje mnogo, a to je – Kodrkiš, što na vlahoalbanskom znači: Crkveno brdo. Dakle, tačno se zna i gde je bila pravoslavna crkva. No, ne samo što je naziv sačuvan, nego je tu nađen i veliki kameni krst, koji je, kasnije, prilikom izgradnje osnovne škole u Bačici, uzidan u njene temelje. Međutim, tu se priča ne završava.
Pradeda mula Ibrahima Makića se zvao – Petar, što znači da je tek njegov deda, Petrov sin, primio islam, što je moglo biti sredinom prošlog veka. Očito, u slobodan prostor, kakav je posle odseljavanja srpskog življa iz ovih krajeva bila i Bačica, spustili su se drugi stočari, hrišćani, a za njima je usledilo i doseljavanje šiptarskih grupa, Klimenata i Šalja.
IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 23. april 2001. godine
Komentari (0)