Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“
Svest o šumadinstvu
Svako uopštavanje ili prebrzo zaključivanje o tome ko su Šumadinci, kao i to po čemu se oni razlikuju od susednih srpskih predeonih ili etničkih grupa, može biti ne samo pogrešno, već i pogubno, pa i smešno, ako se to čini bez naučne osnove. Jedan od najuglednijih poznavalaca geneze srpskog naroda, kao i pojedinih njegovih etničkih skupina i plemena, Cvijićev đak i saradnik Jovan Erdeljanović (1874-1944), upravo je prilikom izučavanja stanovništva Šumadije dao veoma važno upozorenje:
„Kada se govori o nekoj narodnoj grupi, onda se mora najpre imati u vidu, da ona ni u celini, niti u ma kome svome delu ne može biti jednostavna, nego da ima puno većih i manjih, mesnih i predeonih raznolikosti i da je puno srodnosti i prelaza ka susednim ili i nekim daljim narodnim grupama, dakle, da se neka narodna grupa može određivati samo relativno, u odnosu prema drugim grupama, kad se jasno utvrde njihove međusobne razlike. Ovo je, dakle, prvo što se mora imati u vidu i ovo je sasvim prirodno.”
Erdeljanović je oko pola veka pomno pratio etničke prilike i njihove odlike u Šumadiji, koju je neposredno poznavao, bio u većini njenih naselja, u nekima višekratno, u toliko domova boravio i konačio, sa tako mnogo ljudi se susretao i od njih crpao podatke. Nesumnjivo, i iz prve ruke, poznajući Šumadiju, u celini, kao i u detalju, Erdeljanović je ostavio i ovaj vrlo uputan zapis o njoj: „Jasna je razlika u narodnom karakteru ne po predelima nego po selima, prosto od sela do sela se nailazi na drukčije osobine, negde na potpune suprotnosti.”
Očito, poput vrlo složenog mozaika, i etnička slika Šumadije je tako razuđena i višeslojna. To se, uz malo pažnje, može videti na svakom koraku i u svakom pogledu – etničkom, jezičkom, kulturnom, privrednom ili običajnom.
Ako se polazi od etničkog sastava, Šumadija je uvek imala inorodne sastojke. Tako, na primer, prema popisu stanovništva 1991. godine, u opštini Kragujevac je bilo 169.478 Srba, 3.287 Crnogoraca, 2.635 tzv. Jugoslovena, 80 Šiptara, 124 Bugarina, 4 Vlaha, 20 Grka, 52 Mađara, 786 Makedonaca, 305 koji su se izjasnili kao Muslimani, 17 Nemaca, 25 Poljaka, 1.232 Roma, 85 Rumuna, 21 Rus, 5 Rusina, 15 Slovaka, 111 Slovenaca, 7 Turaka, 5 Ukrajinaca, 473 Hrvata, 6 Čeha, zatim 163 pripadnika drugih nacionalnosti, 146 koji se nisu izjasnili o svojoj nacionalnoj pripadnosti ili su neopredeljeni, 37 koji su se izjasnili po regionalnoj pripadnosti i 965 „nepoznato”.
Pomeranje ove slike se uočava ako se podaci o nacionalnosti ukrste sa podacima o veroispovesti. Jer, po istom popisu, u opštini Kragujevac je 168.855 pravoslavaca, 637 pripadnika islamske vere, 558 katolika, 79 protestanata, 6 pripadnika proorijentalnih kultova, 1.490 pripadnika drugih veroispovesti, 39 neopredeljenih vernika, 1.674 ateista i 6.746 „nepoznato”. Očito, niti su svi Muslimani islamske veroispovesti, niti su svi Hrvati katolici, a što se Srba tiče, po našem starom običaju – niti su svi Srbi pravoslavci, niti su samo Srbi pravoslavci u ovom popisu.
Ako se, dalje, u ovom popisu pogleda samo srpska nacionalnost, lako se zapaža predeona raznolikost – jedni su Gružani, drugi Levčani, treći Jaseničani, četvrti Takovci, peti Moravci, šesti Kačerci itd., ili, u sledećem, širem, predeonom krugu: jedni su Kosovci, drugi Starovlašani, treći Bosanci, četvrti Ličani, peti Kordunaši, šesti Sremci i sl.
IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 2001. godine
Komentari (0)