Poreklo stanovništva sela Srpski Krstur (Novi Kneževac, Gornji Banat), prema istraživanju Jovana Erdeljanovića “Srbi u Banatu”. Piriredio saradnik portala Poreklo Aleksandar Marinković
Stari ljudi tvrde da je selo zasnovano pored Tise, na bregu, gde su bili alasi, ali to nije pouzdana tvrdnja, jer se Tisa razliva svud, pa su, štaviše, imali na tom bregu i vinograde u mestu Podbarje. Zatim je voda ”oduzela” veliki deo te obale i nema više vinograda, samo je ostalo ime Vinogradska zemlja. I ovde su stari najpre pravili zemunice, a posle su se skupljali u jedno selo. Drugi starci (i Malbašan, od 82 godine), potvrđuju da su Lovadinovi, Bašaragini i Tešini (posle prozvani Jajagini) bili prvi rodovi u Starom Krsturu, kraj Tise…
Po predanju se zna da se ovo mesto oduvek zvalo Krstur i da su najstarije familije na tom bregu prema Tisi ove mogle biti: Lovadinovi, za koje vele da su prvi ovde ”udarili kolac”, zatim Bašarigini i još Jojićevi, koja se ”iskorenila”. Zna se da je samo jedna mađarska porodica, Kardoš, dobila ”paor zemlje” pre mađarske bune, pa i njen domaćin bio je sluga i sliom su ga naterali da primi zemlju, a samo još tri mađarske porodice bile su u selu od tog vrmena – svi došli kao sluge kod Srba, poglavito su sadili duvan. Zatim, kad se gradila dolma, veliki broj njih nastanio se ovuda. Pred kraj 19. veka bilo je u jevrejskim rukama 1.800 lanaca zemlje u Krsturu, a od tada pa do 1913.godine sva je ta zemlja ponovo prešla u srpske ruke. Sad su u Krsturu samo tri Jevrejina, koji se bave sitnom trgovinom. Godine 1924.: 570 pravoslavnih domova sa 3.206 duša (muških 1631, ženskih 1575), 5 domova ”subotara”, a Mađara oko 200 duša. Sa novim doseljenicima i Mađarima ukupno 680 domova.
PODACI O POJEDINIM RODOVIMA:
Veći rodovi: BLAŽIĆI (11) – VUJIĆI (8) – ŽIVKOVI (8) – JANČIĆI (40) – JEGDIĆI (14) – MALBAŠKI (20) – POPOVI (20) – ŠEĆEROVI (68), moj dodatak – slava Miholjdan (12. oktobar); prema kazivanju Šećerovih iz Kikinde (doseljenih u Kikindu nakon Drugog sv. rata), Šećerove je u ove krajeve prevela ”baba Klipara”. NADLAČKI, računaju šest kolena od pretka koji se doselio iz Melenaca – TEŠIĆI (Sv. Jovan), posle prozvani Jajagini, poreklom su iz Crne Gore, odakle su došli u Resku (moj dodatak – Röszke u Mađarskoj), a odande ovamo.
IZVOR: Jovan Erdeljanović – ”SRBI U BANATU”
Poreklo stanovništva sela Srpski Krstu, stanje iz 1908. godine prema knjizi DUŠANA J. POPOVIĆA „Srbi u Banatu“.
Pisac je stavio ovu primedbu: ”za koje porodice nije označeno otkuda se doselila – a nije zato jer se ne zna – verovatno je da spadaju u najstarije naseljenike ovog sela.”
Broj znači broj oženjenih bračnih parova 1908. godine. 1908. GODINA:
AJVAZ iz Reske (Segedin) – 8, ANASTASIJIN iz Jozepova (dan. Novi Kneževac) – 2, ARĐELAN iz Hodmezervašarhelja – 3, ANASTASIJEVIĆ iz Mokrina – 1,
BABIĆ iz Mokrina – 1, BANDIN iz Martonoša – 3, BAŠARAGIN iz Bašaraga – 10, BAJŠANSKI iz Mokrina – 1, BERAR iz Velikog Varadina – 3, BEČEJSKI – 1, BIKIĆ iz Jozepova – 1, BLAŽIĆ iz Mokrina – 13, BRZAK iz V. Čanada – 16, BUGARSKI iz Vel. Semikluša,
VASIĆ – 2, VELIČKOV iz Martonoša – 1, VLADISAVLJEV iz Siriga – 1, VUJIĆ iz Erdelja – 12, GAVRILOV iz Bebe – 2, GERIĆ – 5, GOLIĆ iz Mokrina – 1,
GLIGORIN iz Kikinde – 1, GRUJIČIN iz Vel. Semikluša – 4, GEORGIJEVIĆ iz Segedina – 1,
DAMJANOV iz Mokrina – 13, DILI iz Segedina – 1, DOBRIČKI iz Martonoša, DRAŽIĆ iz Reske i Padeja – 4, DUMITROV iz Crne Bare – 5,
ŽIVANOV iz Nove Kanjiže (dan. Novi Kneževac) – 2, ŽIVIN – 9, ŽIVKOV – 12, ŽIŠKOV – 7,
ZARIĆ iz V. Čanada – 12, ZORIĆ iz Đale – 2, ZOZUK iz Nove Kanjiže – 2,
IVANOV iz Jozepova – 2, ILKIĆ – 12, IRMIĆ (IRIMIJA) iz Bebe – 1,
JABLANOV – 20, JAJAGIN (TEŠIĆ) iz Reske (Segedin) – 9, JANJATOV iz Reske (Segedin) – 1, JANKOV (NECKOV) iz Oroslamoša (dan. Banatsko Aranđelovo) – 1, JANJIN iz Bačke – 2, JANČIĆ iz Reske (Segedin) – 47, JEGDIĆ iz Martonoša – 19, JOVANJUC iz Martonoša, JOVIČIN iz Novog Sentivana – 1, JOSIMOV – 8 (moj dodatak – postoji u Subotici porodica Josimov koja je iz Resnika (dan. Rőszke – Reske) prešla u Martonoš nakon Prvog sv. rata),
KIHORAN iz Stare Kanjiže, KOJIĆ – 4, KOLEDIN iz Đale – 2, KRIŽAN iz Siriga – 1, KRSTIĆ – 7, KRSTONOŠKI iz M. Kanjiže, KOSTANDŽIJIN iz Bešenova – 7,
LAGUNDŽIJIN – 7, LAZAR iz Hodmezervašarhelja – 7, LOVADINOV – 7, LANCOŠ iz Đale – 1,
MALBAŠKI iz Đale i Martonoša – 27, MALUCKOV iz Đale – 2, MARJANOV iz Segedina – 7, MARKOVIĆ, MARIĆ iz Martonoša – 1, MATIĆ iz V. Čanada – 2, MILADINOV iz Đale – 1, MIRKOV iz Mokrina, Martonoša i Jozepova – 5, MENDEBABA iz Siriga – 1, MOCIĆ iz Siriga – 1, MOŠ iz Bebe – 1, MOMIROV iz Crne Bare – 14, MUNĆAN – 2, MARKOV iz Mokrina – 2,
NADLAČKI iz Melenaca – 4, NAŠIGAĆIN iz Đale – 3, NEDELJKOV iz Đale, NIKOLIN iz Martonoša – 1, NIKOLIČIN iz Martonoša – 1, NIKOLIĆ iz Karlova – 1, NOVKOV iz Deske – 2,
OTLAKAN iz Đale – 1, OLUŠKI iz Sanada – 2,
PAJIN iz Đale, PETROV iz Đale – 1, PETRIĆ iz Martonoša – 1, PERIŠIN iz Mokrina – 4, PAKAŠKI iz Reske – 8, PEĆAN iz Siriga – 3, PIVAR iz Đale – 1, POGADAR (TANACKOV), POPOV iz Mokrina – 28, PRIBIŠ iz Mokrina – 3, PRODANOV – 9, PAVLOV iz Mokrina – 1,
RADOJČIĆ iz Deske – 2, RAJIĆ iz Mokrina – 1, RUPIĆ iz Bačke – 4,
STAJIĆ iz Nove Kanjiže – 5, STANIN iz Grocke – 5, STANKOV iz Oroslamoša – 1, STOJADINOV – 3, STOJANOV iz Čoke – 2, STOJANČEV iz Čoke – 1, SAVIN iz Nove Kanjiže, SUBIĆ iz Novog Sentivana – 1, SUBOTIN – 5, SIMIĆ iz Bačkog Petrovog Sela – 1,
TEŠIĆ iz Martonoša, TEOFANOV iz Oroslamoša, TOPONARSKI iz Viljana, TUNIĆ,
UVALIN iz Martonoša – 1,
FIRIĆ – 2, FRANCUZ iz Kikinde – 3,
HORVAT iz Oroslamoša – 1,
CVEJANOV – 7,
ĐURIČIN iz Sanada – 1, ĐAKOV iz Nove Kanjiže – 1,
ŠEĆEROV iz Martonoša – 68, ŠIBUL iz Velike Kikinde – 1, ŠOKLOVAČKI iz Mokrina – 1, ŠUĆUROV iz Mokrina – 1.
SPISAK PORODICA KOJE SU NEKADA ŽIVELE U KRSTURU, A DANAS IH NEMA:
ALEKSIĆ – BELANOV – BIBEROV- BOGDANOV – BOGOSAVLJEV – BOŽIĆ – BOKOŠ (PAJIN) – BRAJTAROV (VUJIN) – BRANKOV – BUNGIN – BUNJEVAC – BAKALIĆ – VIDAKOV – VUČKOVIĆ – VLAŠIĆ – VRŠAČKI – GALEŠEV – GRUJIĆ – DANIĆ – ĐUKOŠINSKI (DAMJANOV) – ĐURANOV – ĐURIČIĆ – ŽIKIĆ (ŽIVIN) – IBERAJTEROV – JARČIĆ (PAKAŠKI) – JEGRIŠ – JOJIĆ – JOSIFOVIĆ – JON – KOTOLJAR – KRAJCARIĆ (ŽIVKOV) – KRAJČUN (NIKOLIN) – KNEŽEVIĆ – KUZMANOV – LAZAROV (JOSIMOV) – LAZIĆ – LASLO – LACKOV – LOTIĆ – MARINKOV – MENDEBABA – MENDRAGIŠEV – MILOVANOV (ZARIĆ) – MIŠAN – NEDELJKOV – NIKOČEV – NONIĆ (PRODANOV) – OBRADOVSKI – OPŠČITAR (PETROV) – PAVLOVIĆ – PEVALICA – PETROVAČKI – PAKAŠKI – POP-TASIN – RAJČEV – RUŽIČIĆ – RUS – SAVIĆ – SVIRČEV (POPOV) – SERVIJANAC – SOKOLOV – STANIŠIĆ – STEFANOVIĆ – STOKANOVIĆ – TEODOROV – TRAVANJ – TROLIĆ – ĆOŠKOV – UVERIĆ – FOLJA – FISAT – FRANCUSKI – ČAVIĆ – ČADŽIN (RUŽIĆ) – ČVORAK – ČULIN (MARJANOV) – ČAKOTIN – ŠARGIN – ŠANDOROV – ŠTEVANČEV (ILKIĆ). (D. Nikolić, Pravoslavna parohija u Srpskom Krsturu krajem 1908. Turska Kanjiža 1909. IV + 122).
IZVOR: Dušan J. Popović – “SRBI U BANATU“. Priredio saradnik portala Poreklo Aleksandar Marinković
17. jul 2012. u 10:39
mil
Poznato prezime u Srpskom Krsturu je i LAGUNDZIN, zna li se nesto o poreklu te familije.
22. jul 2012. u 20:49
Aleksandar Marinković
Prezime Lagundžin zabeleženo je u selu Iđoš, između Čoke i Kikinde. Slave Đurđevdan.
29. jul 2012. u 13:02
milan
Po zapisima Jovana Ardeljanovića, Lagundžini su jedna od prvih familija koja se naselila u Iđošu,drugih podataka nema, zamolio bih vas ako biste mi mogli pomoći ,uputiti, gde bih mogao saznati nešto više, da li je srpskog porekla, iz kojih krajeva…, unapred hvala.
19. oktobar 2012. u 21:10
Aleksandar Marinković
Haplogrupa Šećerovih E1b1b.
8. januar 2013. u 19:20
Lichtenthal Elizabeta
Trazimo podatke o rodjaku Lichtentha Ferenc ziveo je u Srpskom Krsturu oko 1848 godine. Imao je kovacku radionicu. Ako neko zna gde se mogu naci dokumenti iz ovog perioda, molim da mi javi.
Unapred se zahvaljujem
9. januar 2013. u 19:43
Aleksandar Marinković
Gospođo Lihtental, nadam se da ću za nekoliko dana dobiti odgovor ili makar neku informaciju.
9. januar 2013. u 22:38
Aleksandar Marinković
Gospođo Lihtental, za tražene podatke možete se gospodinu Jofefu Sabou iz Novog Kneževca. Kućni broj telefona je dostupan u telefonskom imeniku. Smatraju ga pravim zavičajnim istoričarem i poseduje bogatu arhivsku građu. Posebna strast su mu vlastelinske porodice. Nadam se da ćete naći odgovore. Svako dobro!
10. oktobar 2016. u 12:14
biljana
Devojačko prezime moje majke je Dumitrov, njen otac je bio iz Mokrina.Interesuje me poreklo tog prezimena.Slava je Đurđevdan
31. oktobar 2016. u 19:18
vojislav ananić
KRATKA ISTORIJA SRPSKOG KRSTURA
Na krajnjem severu Banata, sa leve strane reke Tise nalazi se opština Novi Kneževac u čijem je sastavu selo Srpski Krstur. Najstariji pisani dokument o Krsturu se nalazi u delu dr. S. Borovskog iz 1715. godine, gde se on pominje za vreme feudalizma u toku četrnaestog veka pod imenom Kereztur, a kasnije Papok – Kereztur, Papkereztur, Kistur, Keresztes itd..Po legendi ime je dobio po krstu koji je podignut u prvom naselju gde žive hrišćani verovatno vernici Oroslamoškog manastira sa grčkim kaluđerima koji se posle pada Čanada sele i podižu manastir u ovim krajevima i tajno šire svoju veru i održavaju hrišćanstvo. Po jednom drugom narodnom verovanju ovo mesto je ime dobilo za vreme vladavine Turaka, pošto su njegovi stanovnici pružali stalan otpor i odbijali da daju obaveze, Turci pored ostalih oblika mučenja tukli su krstom pa je i nastalo ime Krstur. Zbog povoljnog geografskog položaja ovo mesto je imalo svoje stanovnike još u periodu neolita. Kao dokaz su iskopine u neposrednoj blizini Krstura, na Bairu kao što su oruđa za rad, posuda i nakit pronađeni posle drugog svetskog rata, kada su i izvršena iskopavanja. Prvi stanovnici Krstura su živeli u zemunicama i bavili se ribolovom. To potvrđuje i pronađeni ribarski teg izrađen od ilovače i ima karakter veoma retkog oruđa koje potiče iz tog perioda. Žitne zemunice i stari grobovi takođe svedoče i životu prvih stanovnika. Na ovom mestu je jedna takva zemunica otkrivena je u dvorištu Šećerov Svetozara prilikom podizanja nove stambene zgrade šezdesetih godina XX veka. Lokacija grobova je na dosta velikom prostranstvu a pronađene figurice od kostiju navode na verovanje da se već tada živi nekim oblikom verskog života. Iskopine iz neolitskog naselja na Bairu nalaze se u Narodnom muzeju u Kikindi, Narodnom muzeju u Beogradu i Zbirci Osnovne škole “Jovan Jovanović Zmaj” u Krsturu. U periodu antike Krstura pouzdano se zna da se on nalazi pod vlašću Dačke države. Kasnije su Krsturom ovladali čuveni jahači Sarmati, nomadsko pleme koji zbog svog nomadskog načina života nisu ostavili mnogo arheoloških tragova. U drugoj polovini četvrtog veka iz Azije dolaze Huni tako da su i Krstur sa okolinom podčinili pod svoju vlast. Svoju najveću moć doživeli su pod Atilom od 434. do 453. godine čija je prestonica po predanju bila negde u ovim krajevima u blizini Segedina. Polovinom šestog veka pojavili su se Avari pa Krstur ostaje pod njima do 796. godine kada je Franački vladar Karlo Veliki uništio Avarsku državu. Polovinom X veka Ugari su pokorili Moravsku državu, a u daljim borbama protiv Vizantije i Bugarske uspeli su da izađu kao pobednici i tako osnuju svoju državu. Za vreme Ugarskog kralja Bele III srušena je srpska plemenska oragnizacija u Banatu a učvršećena je županijska vlast sa uspostavljanjem novih feudalnih i društvenih odnosa. Banat je u to vreme poznat kao «Međutamišje», «Tamiška pokrajina» i «Tamiški disktrit». Njegov najveći deo a sa njim i Krstur nalazio se u Čanadskoj županiji. Zbog nadiranja Turaka sa juga 1404. godine Despot Stefan Lazarević sklapa savez sa Ugarskim kraljem Žigmundom Luksemburžaninom koji mu doživotno daruje Beograd, Golubac, celu Mačvu kao i mnoge posede u današnjoj Vojvodini. Sredinom 1411. godine Despot Stefan dobija na dar i druga mesta u Banatu pa i Krstur koji je u to vreme bio poznat kao Kerestur. Od septembra 1411. godine do 19. juna 1427. godine do smrti Despota Stefana Lazarevića, Krstur se nalazi u Despotovini. U to vreme srpski živalj se seli u severne krajeve. Njihov put je načešće vodio ka slivu reke Tise i Moriša a samim tim verovatno i u Krstur. Despot Stefan Lazarević je u maju 1426. godine u Tati u Komoranskoj županji sklopio ugovor sa kraljem Albertom Hazburškim, po kome posle njegove smrti treba da ga nasledi Despot Đurđ Branković. Tako je Krstur od 1427. postao posed Despota Đurđa Brankovića. Pod pritiskom Hunjadija sa jedne strane a Turske sa druge, Krstur potpada pod potpunu vlast Kralja Matije Hunjadija. Dolaskom Srba iz Raške u dolinu Moriša, u ove krajeve Banata dolaze i braća Stefan i Dmitar Jakšić sa 1200 ratnika koji dovode sa sobom i porodice. Ugarski kralj im je darovao velike posede u dolini Moriša u želji da pridobije Srbe i ojača odbrambenu snagu zemlje na granici prema Turskoj. Već 1467. Jakšići dobijaju nove posede u Čanadskoj županiji kojoj pripada i Krstur. Iz toga perioda intezivnog naseljavanja Banata iz slivnika Velike Morave ostali su mnogu nazivi ne samo sela već i polja, bara, šuma, i slično koji su ostali i do dan danas.Početak XVI veka predstavlja period snažnog prodora Turaka i jedan od najtežih u istoriji Krstura. U borbama protiv Turaka u dolini Tise učestvuju mnogi Srbi. Krstur se u tom trenutku nalazio na području ovih bitaka. Banat od 27. jula 1552. godine pada pod potpunu vlast Turskog Carstva. Krstur se u to vreme zvao Pap – Keresztur. Iz Turskog deftera od 23. oktobra 1557. god. do 12. oktobra 1558. god. gde su nabrojana sva srpska sela u Turskim pograničnim nahijama u Krsturu živi deset porodica. Na osnovu popisa stanovništva iz 1561. god. vidi se da je Krstur u Segedinskom sandžaku a u njemu ima sedam domova. U popisu navode starešine domova: Nikola Vujić, Radak Branić, Vuk Radak, Miloš Vuk, Bene Đurić, Nikola Drago i Nikola Radošev tako da je u Krsturu bilo svega nekoliko desetina stanovnika. Zbog načina gradnje kuća i naselja za vreme Turaka ona nisu predstavljala neku posebnu vrednost, niti zahtevala napor za njihovo održavanje u podizanje. Stanovnici su mogli bez velikog kolebanja u slučaju opasnosti da napuste selo i kasnije sagrade novo pa čak da se u nasele u drugom kraju. Po predanju selo se pod Turcima polovinom XVII veka raselilo tako da se 1647. godine naziva pustim posedom. Međutim ovo se predanje ne mora uzeti za tačno jer u Krsturu prema popisu iz 1690. godine ima 60. kuća što znači najmanje 200 stanovnika. Turska se nikako nije odricala prodiranja na sever, naročito je bila zainteresovana za osvajanje Beča. Kara Mustafa je stigao do Beča 1638. godine. Opsada je trajala dva meseca. Turci su pretrpeli strahovit poraz pa nastaje period povlačenja. Budim napuštaju 2. septembra 1686. god. Austrijska vojska se već približava Banatu. Bečki dvor prihvata pomoć Srba iz Banata i za zapovednika srpske vojske imenuje generala Stefana Čakija. Padom Segedina ubrzo su oslobođena sva mesta u ovoj nahiji kao i Krstur. Turci se povlače ali ubrzo kreću u snažan napad i ponovo nadiru ka Dunavu i Savi. Srpski narod beži pred Turcima tako da dolazi do nove seobe Srba pod Arsenijem Čarnojevićem III. Za vreme ove seobe Srbi stižu verovatno i do Krstura. Ako ne odmah onda preko potomaka. Posle Karlovačkog mira od 26. januara 1699. Krstur sa celim Banatom ostaje pod Turskom vlašću. Krstur je i u to vreme spadao u mala sela sa nekoliko kuća, ali ima svoju mesnu vlast na čijem je mestu stajao knez Birov. On se brine o naseljavanju raje prikupljanju poreza pa je imao izvesne povlastice. Polovinom druge decenije XVIII veka Krstur će se osloboditi turskog zuluma i ulazi u sastav feudalno – apsolutističke Austrije. Uprava nad Banatom pa i nad Krsturom poverena je Dvorskoj komori u Beču koja upravlja preko «Zemaljske Administracije Tamiškog Banata» na čijem se čelu nalaze vojna lica sve do 1751. godine. Teritorija Banata podeljena je na sedam dištrikta a Krstur se nalazi pod upravom Čanadskog dištrikta. Za istoriju Krstura presudnu ulogu je imala 1751. godina. To je bila presudna godina kada se odlučivalo da li će pasti vlast plemstva u županijama, ili će ostati carski vojnici oslobođeni feudalnih obaveza. Tako nastaje šanac Krstur. Pošto je ukidanjem Potisko pomoriške granice po naredbi od 2. oktobra 1751. godine izvršeno provincijalizovanje Vojne granice, to je 28. oktobra 1753. izvršena nova organizacija a ovaj deo Banata podeljen je u 6. kompanija jedna je Mokrin, Krstur i Jozefovo pod komandom Save Raidevida. U ovoj kompaniji bilo je 540 vojnika graničara sa vojničkim kućama i u Krsturu. Graničari udaljeni od Turske postaju sve manje značajni zbog čega Marija Terezija 1764. godine naređuje da se vojnici stave u stanje službe na kordonu prema Dunavu. Značajan podatak za Krstur tih godina je i to da ja on već i toku 1754. godine imao svoju crkvu. Taj vredan podatak pronađen je na malom evanđelju štampanom 1751. godine koje je iz Moskve doneo i poklonio crkvi 23. aprila 1754. godine Zeka Dabić, Barjaktar, jedan od graničara koji se tih godina seobe našao u Rusiji a kasnije vratio. Crkva se nije nalazila na današnjoj lokaciji već nešto dalje na zapadnoj strani sela na Bairu.Velikokikindski krunski dištrikt Marija Terezija je srpske graničare koji su pružali snažan otopr protiv potpadanja pod spahijsku vlast nagrađivala različitim povlasticama i privilegijama tako da 12. novembra 1774. god. donosi privilegiju kojom se na teritoriji šest kompanija obrazuje Velikokikindski krunski dištrikt u kojem se nalazi i Krstur a administirativno upravni centar se nalazi u Velikoj Kikindi. Građani dištrikta i Krstura oslobođeni su svih besplatnih poslova i kuluka kako na državnim tako i na feudalnim posedima. Opštine su dobile pravo da u prisustvu senatora i komesara dištrikta sami biraju birova kao i druge privilegije. Ovakav položaj Krstura predstavlja korak napred u odnosu na stanje u kojem se nalazio do tada. Sve opštine imaju svoje grbove koji simbolizuju borbu protiv Turaka. Grb Krstura sadrži Svetog Đorđa koji jašući na konju belcu probada kopljem mitološku aždaju, što simbolizuje stalnu borbu i uništavanje neprijatelja.1777. godine u Krsturu je bilo 100. kuća sa 273. muških i 252. ženskih stanovnika. To znači da se broj stanovnika povećao. Dolazi i do naseljavanja stanovnika iz Rumunije kao i prvih Roma kojih ima i danas u Krsturu. Ovakvo stanje nije trajalo dugo i 1779. god. dolazi do krupnih Administrativo političkih promena u Temišvarskom Banatu. Ceo gornji deo Banata izuzet je iz vlasti Dvorske komore u Beču pa je pripojen Ugarskoj. Od pripajanja Ugarskoj, Krstur će dugo godina ostati pod nazivom Serb Kerestur. Od tada nastaje stalna borba Dištrikta da zadrži privilegije Marije Terezije ali on dolazi u sve zavidniji položaj od županije. Od 1792. god. u Krsturu je bio knez Jefta Hajvaz, a već 1794. god. Maksim Hajvaz . To su najstariji podaci o prvim knezovima za vreme Dištrikta. Tih godina u Krsturu je prvi put prenet dud koji se sadi zbog gajenja svilene bube i razvoja industrijske svile u Novom Kneževcu. Gajenje svilene bube predstavlja nov oblik zanimanja i izvor novih prihoda. Stanovnici Dištrikta preuzimaju mere za podizanje nasipa i prokopavanje mreže kanala za odvodnjavanje velike površine plavnih terena, ritova. Izgradnja Crkve Početkom XIX veka nastavlja se borba dištrikta za obnavljanje privilegija i u njoj aktivno učestuju i predstavnici Krstura. Krstur je postao kako zbog veličine tako i zbog geografskog položaja značajna tačka na putu krstarenja Segedin – Velika Kikinda – Bečkerek. 1803. godine ima već 140. kuća. Zato se ukazala potreba za građenje smeštajnog prostora za putnike i njihovu zapregu. 1818. godine započeto je i zidanje nove crkve koju je projektovao i sazidao Matija Švarc. Izgradnja je trajala oko 2. godine za vreme episkopa Stevana Avakumovića i austrijskog Cara Franje I. Crkva je sazidana od čvrstog materijala a sa visinom od 19,63 metara predstavljavala je najveću građevinu u okolini. Objekat predstavlja arhitektonsko zdanje koje danas ima istorijsku vrednost. Dugačka je 24,35 metara a široka je 8,8 metara. Zvono je preneto iz stare crkve iz 1777. godine. Izgradnja Škole Već 1830. započeta je izgradnja prve školske zgrade, odmah pored crkve jer su deca od osnivanja Dištrikta učila u privatnim zgradama uzimanim u najam. 1840. počinju radovi na izgradnji impozantne građevine preko puta crkve za potrebe Opštinske kuće. Njeno građenje trajalo je nekoliko godina tako da je konačno sazidana 1848. god. U obliku ćiriličnog slova G. Glavni akcenat zanimljivosti i lepote daje trem na glavnoj fasadi koji nose jonski stubovi na stilobatu. Odozgo se širi arhitrov koji nosi trougaoni zabat sa tamponom. Pri temenu trougaonog polja nalazi se svevideće oko sa blagodatnim zracima. Zbog istorijske vrednosti i značaja ovog objekta Pokrajnski zavod za zaštitu spomenika kulture od 4. aprila 1972. god. proglasio ga je za spomenik kulture. Intezivna gradnja rezultat je svakako i naglog porasta stanovnika. Prema podacima iz 1820. god. u ovom mestu ima 174 domova sa 1004. stanovnika, ženskih 485, a muških 519. Od pripadnika drugih naroda u mestu živi samo 21. Rumun i nešto Roma. Za četvrt veka od 1771. broj stanovika se povećao četiri puta i to više zahvaljujući natalitetu nego novim naseljavanjem. U ovim godinama u Krstur dolaze i i prve porodice mađarske nacionalnosti i dve jevrejske porodice. Učitelj je u to vreme bio Orestija Hajvaz sa platom od 70. Forinti Drugi svetski rat Posle proglašnja nezavisne države Srba, Hrvata i Slovenaca proglašno je i ocepljenje Vojvodine i Ugarske. U periodu između dva rata o Krsturu nema puno podataka. Posle napada na Jugoslaviju 6. aprila 1941. godine za samo šest dana u Krsturu su bile neprijateljske snage. Odveden je veliki broj mladih ljudi u nemačko zarobljeništvo. Glavni zadatak nemačke policije bio je da Banat drže u pokornosti kao veoma značajnu žitnicu za snadbevanje vojske na svim frontovima. Omladina Krstura prihvata ideje komunističke partije i formira organizaciju SKOJ-a. Tako se pripremaju i prve akcije koje izvode udarne grupe. Nemci su u Banatu imali sve u svojim rukama, od vlasti pa do moćne policije i osetili su da bi im nepregledna ravnica i golo polje bili najbolji saveznik u borbi protiv ustanka. Cilj im je bio da se unište svi naoružani borci sve partije i SKOJ–evske organizacije. Dok se odvijaju akcije združenog Severnobanatskog partizanskog odreda i planira odlazak u Srbiju, u Banatu počinje sistematsko i plansko razbijanje ustanka i masovno hapšenje. Na treći dan Božića 9. januara 1942. streljani su borci partizanskog odreda, pripadnici KPJ i SKOJ-a. Među njima je bilo i njih 11 iz Krstura. Od početka pa do kraja okupacije Krstur je morao da daje okupatorskim snagama ogromne količine žita, stoke i svojih proizvoda kao i samu radnu snagu. Ograničena je i količina hleba po članu domaćinstva. Ipak Banat ne posustaje. Severnobanatski odred je i 4. oktobra 1944. god. oslobodio 140 zarobljenika iz logora Macahumka. Organizuje se i akcija za akcijom. Crvena Armija se nalazi na vratima Banata. Oslobođa se mesto za mestom. Nemci se povlače u Bačku i Segedin a već 10. oktobra ceo Banat je bio oslobođen. Krstur je oslobođen 9. oktobra 1944. godine. Počinje nov život u domovini koja je pretrpela strašna razaranja, paljenja i uništvanja privrede, počinje period izgradnje. Krstur počinje da se obnavlja i izgrađuje. 1950. godine sazidan je Zadružni dom, a 1953. god. svečano je predat na korišćenje Zemljoradničkoj zadruzi. U njemu su smeštene i prodavnice i pozorišna sala od 400 mesta. U seljačku radnu zadrugu učlanjuje se 107 domaćinstava. Nabavljaju se prvi traktori i priključne mašine. Stvaraju se nova materijalna bogatstva, jača ekonomska moć članova a samim tim i celog mesta. Od 1957. god. Krstur pripada opštini Novi Knežavac sa srezom u Zrenjaninu. Izvršene su obimne pripreme za izgradnju nove školske zgrade. Izgradnja škole je započela 18. juna 1964. god. a završena je 4. jula 1966. godine. Škola nosi ime našeg velikog srpskog pisca Jovana Jovanovića – Zmaja. Pored redovnih odeljenja organizuje se rad i za decu sa posbenim potrebama. Otvara se i zabavište školske 1952/53. god. Narod ovog mesta je voleo narodne pesme i gusle, muziku na tamburi i harmonici. Odmah u prvim danima oslobođenja osnovano je kulturno umetničko društvo «Branislav Nušić» koje postoji i danas pod drugim nazivom KUD Milan Ajvaz. Ime je promenilo posle smrti Milana Ajvaza, prvog velikog krsturskog glumca Narodnog pozorišta u Novom Sadu. Sedamdesetih godina u Krsturu živi 2200 stanovnika od čega je 1742 Srba, 382 Mađara, 88 Roma i 8 stanovnika druge nacionalnosti. Međutim, bolji standard i veća mogućnost školovanja mladih, u veće gradove dovode do migracije stanovništva. Mladi posle završetka školovanja, nastavljaju život u gradovima i tamo zasnivaju svoje porodice. Selo ostaje bez mladih naraštaja i tokom osamdesetih godina. Ratnih devedesetih Komesarijat za izbegla i prognana lica gradi naselje u Krsturu sa 68 stanova u koje je smešteno 240 izbeglih lica iz Bosne i Hrvatske, u toku 1994. i 1995. godine. Po popisu iz 2002. godine Krstur ima 1658 stanovnika a po poslednjoj evidenciji od decembra 2005. godine u selu je 1396 stanovnika sa 458 domaćinstava. Praznih kuća je 75. a ruiniranih je i sklonih padu 16. Broj stanovnika u neselju je sada 1207. Što se tiče nacionalne strukture, Srba je 887, Mađara 144, Roma 346 i 29 ostalih nacionalnosti. Broj staračkih domaćinstava sa licima preko 65 godina je 131 u kojima živi 173 lica. Ukupno zaposlenih je 165 a nezaposlenih do 45. godine 245. Registrovanih poljoprivrednih domaćinstava je 145. Ukupan broj penzionera je 208, a od toga 42 poljoprivredna penzionera. Broj korisnika raznih vidova pomoći se popeo na 139. Ukupan broj đaka i studenata je 284. Od toga osnovnu školu pohađa 197 đaka, srednju 58 i 29 studenata. Mortalitet stanovnika od 2001. do 2005. iznosi 109, a natalitet u istom periodu svega 67. Svi ovi podaci govore da selo, Srpski Krstur polako odumire.
Autor: Miladinov Ljubica
Odabrao i priredio: Vojislav Ananić
1. avgust 2017. u 12:46
vojislav ananić
SRPSKI KRSTUR
Već je rečeno da je ovo selo 1771 imalo 54 doma, a 1777 godine 525 stanovnika; 1825 imalo je ono 219 domova i 1662 stanovnika, od kojih 30 nesrba; godine 1863 imalo je ono 2119 stavovnika, a 1910 samo Srba 2659, a nesrba299. Godine 1921 domaćinstava je bilo 689, a stanovnika 2994.
Koliko je mala bila ova opština pod kraj XVIII stoleća može se suditi i po ovim činjenicama: 1 avgusta 1795 ne može ona da namiri svog bivšeg beležnika, Đorđa Milovanovića, jer u blagajni nema gotovine; a 3 decembra iste godine ponudio je sudac opštine, Maksa Hajvas, zakup za kasapnicu 2 for. godišnje.
Te godine, 1795, bivši blagajnik Sima Blažić doveden. je u tamnicu Dištrikta u okovima, zato što je ćušio beležnika; pušten je zbog teške bolesti, ali, čim ozdravi, ima se opet okovan dopratiti,
Godine 1797—8 kao pređašnji sudci opštine spominju se: Mihajlo Malbaški, Maksim Ajvas i Đura Bašaragić; a kao tadanji Filip Urošev. Plata sudca je 25 for. Kao pređašnji zakletnici: Silvestar Malbaški, Josim Lovadinov, Atanasije Živkov i Stevan Zarić; kao tadanji, Jeremija Marjanov, sa godišnjom platom od 15 for, Beležnik je bio Đorđe Milovan, godišnje 115 for. Učitelj, Jovan Vujić, 70 for.
Od 1 novembra 1834 do 31 oktobra 1835 ovako je izgledala opština u Krsturu:
Ali, učitelj je imao i deputat: 3 hvata slame po 20 for., 2 hvata drva po 12 for., debelo svinče 60 for., 50 funti soli u vrednosti 9 for, Beležnik pak isto toliko slame i drva i 6 funti sveća.
U ovo vreme, 1832—33, računi opštine Krstura su ovako izgledali:
25. oktobra 1836 sudac Krstura je bio Arsen Blažić, a zakletnici: Marko Marjanov i Miša Matić. Kmetovi, opštinari su bili: Gliša Hajvaz, Filip Jančić, Gaja Josimov, Milić Prodanov, Sima Malbaški, Jefta Lovalinov, Andrija Jablavov, Gavra Šećerov, Gliša Ilkin, Pera Šećerov, Mata Josimov, Jova Pavlov, Ranko Urošev, Jova Nadlački, Sava Josimov, Pera Ilkin, Nikola Jančić, Mojsilo Malbaški, Jaka Jančić, Taca Lancošev, Naum Urošev i Vuk Jegdić.
Imamo još dve beleške o izdacima ove opštine u godini 1835. 26 januara te godine platila je opština „za serbski pfenig magazin 5 for.“, a 12 jula „za pranje patosa u varoškoj kući dato je Đuli Ciganki 50 kr.”
IZVOR: Vasa Stajić – Velikokikindski dištrikt 1776 – 1876, Novi Sad, 1950.
4. jun 2018. u 05:51
Vojislav Ananić
SRPSKI KRSTUR, selo u Banatu, na Tisi. Ima 3.053 stanovnika (1910), od kojih je bilo Srba 2.511. Prvi put se spomilje u 14. veku. Postojao je i za vreme Turaka. Kasnije je opusteo. Ponovo je naseljen Srbima, potiskim i pomoriškpm graničarima (1752). Od 1774. pripadao je kikindskom okrutu, a od 1876. pripada torontalskoj županiji. Stanovništvo se bavi ratarstvom. S. K. je krajnje mesto do koga plove naši brodovi na Tisi.
D. 3.
IZVOR: prof. St. Stanojević, NARODNA ENCIKLOPEDIJA SRPSKO-HRVATSKO-SLOVENAČKA, IV KNJIGA, S—Š, IZDAVAČ: BIBLIOGRAFSKI ZAVOD D.D. ZAGREB, GUNDULIĆEVA 29 ZASTUPA DR ERIK MOŠE, MIHANOVIĆEVA ULICA 1, 1929.
5. april 2019. u 08:03
Vojislav Ananić
Krstur
Zabeležen je u Bačkoj županiji 1410. Za vreme tyrske vladavine nalazila su se samo u bačkoj nahiji tri naselja sa ovim imenom. 1554. imao je jedan Kpctyp (današnji) 4 doma., od kojih je samo 1 dom plaćao porezu, a ostali nisu. 1561. imao je 7 domova (Radaka Branit, Vuics Nikola, Bene Gyurik, Vuk Radeka, Nikula Drago, Milos Vuk, Radosev Nikola). Oko 1570. imao je ovaj Krstur 7, a 1590. 10 domova. 1654—63. zabeležen je kao srpsko naselje. 1715. imao je 11, a 1720. 14 domova. 1763. naseljen je Rusinima unijatima. — Drugi se zvao Gornji Krstur. 1590. imao je 21 dom. – U 17 veku zabeležen je i jedan Veliki Krstur kao srpsko naselje.
Treba ih sve tražiti: na prostoru današnjeg Krstura. Na Krstur kao srpsko naselje seća prezime Krsturac. 1715. zabeleženo je u Krsturu 2 porodične starešine sa ovim prezimenom, a u Kupusini, Futogu i Štrrpcu po 1; 1720. u Rumenci.
Podesi: Jaraš, Kostelisko, Kulska polja, Međani, Seki, Celište.
Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ – SRBI U BAČKOJ DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA – (ISTORIJA NASELJA I STANOVNIŠTVA),
ŽIVAN SEČANSKI – POPISI STANOVNIŠTVA BAČKE TOKOM OSAMNAESTOG VEKA, (GRAĐA ZA ISTORIJU NASELJA I STANOVNIŠTVA)
BEOGRAD, 1952.