Pančevo i okolna sela

17 komentara

1. 23. januar 2013. u 01:44

   Svetozar Krcadinac

   Interesuje me poreklo porodice Krcadinac koja u Pancevu postoji najmanje dve stotine godina.Zajednicka im je slava Sv. Nikola, a izmedju dva Sv.rata bilo je vise od stotinu muskih potomaka. Familije su nastanjene uglavnom duz ulice Mose Pijade, nekada Beogradske i Save Tekelije,u sirem centru grada Panceva. Uglavnom su bili relativno sitni zemljoposednici i trgovci. Po nekim izvorima poticu sa prostora Senjskog i Gorskog Kotora, ali nemaju nikakve veze sa Krcedinom u Sremu!

   Odgovori

2. 14. januar 2017. u 17:31

   nada

   Molila bih sve koji nešto znaju o našoj babi Ana Švarc(1908god rodj) u selu Banatski Brestovac od oca Stevana i majke Roze da mi se javi

   Odgovori

3. 13. maj 2017. u 16:45

   vojislav ananić

   Banatski Brestovac – (mađ: Beresztóc (do 1898. Bresztóvácz) ili Temes-Aga; nem: Banat Brestowatz ili Rustendorf) je selo u južnom Banatu, u Vojvodini. Nalazi se u opštini Pančevo, 21 km od Pančeva i 38 km od Beograda.
   Brestovac je svoje Srpsko ime dobio po Brestovoj šumi, koje je okruživalo selo u vreme naseljavanja. Druga verzija je da su prvi doseljenici, Srbi, došli iz sela Brestovik pa su u ime sećanja na stari kraj novo selo nazvali Brestovac.
   Banatski Brestovac se prvi put pominje 1717. godine pod imenom Praestowatz. Tada je u naselju živelo 12 porodica. 1763. godine doseljeno je 130 nemačkih familija. Tada je u selu bilo i 104 srpskih domaćinstava.
   Banatski Brestovac je lociran u blizini reke Dunav, i to na 44° 43′ 44.3″ severne geografske širine i 20° 48′ 49.52″ istočne geografske dužine.
   IZVOR: BANATerra-moguća enciklopedija Banata

   Odgovori

4. 13. maj 2017. u 17:02

   vojislav ananić

   Kačarevo – Prvi pisani podaci o današnjem Kačarevu datiraju od druge polovine 18. veka, kada je, u nameri da ojača svoje južne granice, Austrougarska monarhija intenzivno naseljavalja ove prostore.
   Selo, pod imenom Francfeld, formirano je u periodu izmedju 1790. i 1792. godine, dobivši naziv po imenu cara Franca Jozefa, naseljeno je uglavnom dunavskim Švabama iz podnožja Švarcvalda. Zahvaljujući političkim promenama 1867. Francfeld postaje Ferencfalu, a tek 1918. dobija i prvo srpsko ime u svojoj istoriji – Kraljevićevo, i to neposredno po pripajanju Vojvodine Kraljevini SHS.
   Današnji naziv selu su dali kolonisti koji su u Banat stigli pretežno iz Bosne, Krajine, Like, Dalmacije i Makedonije posle II svetskog rata, po narodnom heroju Svetozaru Kačaru čija je porodica takodje kolonizovana u Kačarevu.
   Kačarevo danas ima nešto manje od 10.000 stanovnika, spada u grupu većih od ukupno 9 sela u pančevačkoj Opštini, tipično je urbano-ruralno naselje sa visokim stepenom izgradjenosti komunalne infrastrukture, osim kanalizacije, nalazi se pred uvodjenjem prvog seoskog samodoprinosa i završetkom elektrifikacije kraka železničke pruge prema Pančevu, pa se očekuje da će kompozicije Beovoza od jeseni stizati i u Kačarevo.
   Preuzeto sa http://www.sopancevo.org.yu

   Odgovori

5. 5. jul 2017. u 17:16

   vojislav ananić

   PANČEVO
   (PANČEVO / PANCSOVA)

   Pančevo se nalazi u južnom Banatu, na obali reke Tamiš i jedan je od najvećih gradova u Vojvodini. Brojni arheološki lokaliteti u njegovoj užoj okolini svedoče o dugoj prošlosti ovog naselja. Na mestu današnjeg Pančeva živeli su: Dačani, Sarmati, Jazigi i Rimljani. Nakon Velike seobe naroda tu se naseljavaju Gepidi, Avari i Sloveni, a od X veka Mađari i Srbi. Tada počinje formiranje današnjeg naselja koje se za vreme Arpadovića zvalo Panuka, a kasnije se u nekim dokumentima i zapisima putopisaca pominje kao Panucea, Panoča, Pančel, Panzova, Pajčova i Čomva. Pod današnjim nazivom prvi put se pominje početkom XVIII veka.
   Pančevo je palo pod tursku vlast 1552. godine i bilo je u sastavu Temišvarskog sandžaka sve do 1716. godine, kada ga osvaja austrijski grof Klaudije Florimund Mersi. To je istovremeno bio i kraj turske vladavine u Banatu, koji od tada ulazi u sastav Habzburške monarhije. U to vreme Srbi iz okoline Temišvara naseljavaju se u Pančevo i osnivaju sadašnju Gornju varoš, a istovremeno dolaze i Nemci, koji formiraju Donju varoš. Za vreme Vojne granice, Pančevo je bilo središte Dvanaestog nemačko-banatskog graničarskog puka, sve do 1871. godine, kada je pripojeno Ugarskoj i ušlo u sastav Torontalske županije. Status slobodnog graničarskog komuniteta dobilo je 1794. godine. Bio je to period privrednog razvoja grada o čemu svedoči i podatak da je već 1722. godine tu osnovano najstarije industrijsko preduzeće u Vojvodini – pivara (kasnije poznata kao Vajfertova pivara). Pančevo je već u XVIII veku bilo napredna varoš, ali je pravi privredni procvat dostiglo tek u XIX veku. Tada se ubrzano razvija industrija, kako prehrambena (klanica 1838, uljara 1846, prvi parni mlin 1843), tako i industrija građevinskog materijala (livnica, fabrika skroba…). Plovidba Dunavom imala je značajnu ulogu u privrednom razvoju grada. Prva plovidbena linija od Pančeva do Zemuna otvorena je 1850. godine. Prva železnička pruga povezivala je grad sa Bečkerekom (1894), a od 1896. godine i sa Vršcem. Iste godine postavljena je i prva telefonska centrala, dok je telegrafska stanica u Pančevu radila još od 1860. godine. Krajem XIX veka grad je imao nekoliko brodskih saobraćajnih preduzeća.
   Pančevo je postalo privredni i kulturni centar južnog Banata. Grade se reprezentativni privatni i javni objekti u neoklasicističkom i neobaroknom stilu koji i danas krase staro jezgro ovog grada. Od izuzetnog kulturno-istorijskog značaja je svakako Preobraženska crkva (1878) građena prema projektu Svetozara Ivačkovića. Ikonostas crkve oslikao je Uroš Predić (1911), dok su kompozicije na svodu i zidovima delo Stevana Aleksića. U ovom gradu nalazi se i Uspenska crkva, čiji je ikonostas delo braće Janić iz Arada, dok je ikone slikao Konstantil Danil. Nedaleko od Pančeva je i manastir Vojlovica, koji je po predanju podignut 1383. godine.
   Privredni razvoj grada omogućio je brži razvoj prosvete i bogat društveni život. Srpsko pevačko društvo, osnovano 1839. godine, bilo je nosilac mnogih kulturnih sadržaja u gradu. Horovođa društva Nikola Đurković organizovao je prvo diletantsko pozorišno društvo. Značajna ličnost za kulturni razvoj grada svakako je pesnik i prota Vasa Živković. U Pančevu je u to vreme radilo nekoliko škola (Matematička, Povtorna i Državna muška građanska škola), a Jovan Popović pokreće i poznati list Pančevac (1869). Pored spomenutih ličnosti vezanih za istoriju Pančeva trebalo bi da spomenemo pesnika Milana Ćurčina i kompozitora Petra Krančevića.

   IZVOR: koliko se poznajemo, iz istorije nacionalnih zajednica u Vojvodini, IX izdanje, Novi Sad, 2014. god.

   Odgovori

6. 31. jul 2017. u 13:44

   vojislav ananić

   Pančevo

   1685. godine Pančevo je mnogo stradalo naročito kada je prilikom borbi itmeđu austrijske i turske vojske -spaljeno. Za vreme austrijske vladavine (1696—1700) bilo je Pančevo sedište okruga. Stradalo je i za vreme borbi oko Beograda (1716—1718). 1717. imalo je 70 domova. 1718 je sedište okruga. 1720—1722. naselili su se v Pančevo Srbi iz okoline Temišvara. Srbi su u to doba živeli van utvrđenja, u Srpskom Pančevu, u Gornjoj Varoši. Na čelu srpske opštine stajao u knez. Nemci, koji su se počeli nasgljavati već od 1722, osnovali su u Donjoj Varoši posebnu opštinu. 1727. zabeleženo je u Pančevu 66 srpskih porodica. 1737—1740. Pančevo je takođe mnogo stradalo od rata i kuge. Po padu Beograda u turske ruke mnogi su se Beograđani doselili u Pančevo. 1753. godine Pančevo je označeno kao srpsko naselje. 1764. postalo je sedište Nemačkog banatskog puka. Te godine imalo je 564 doma. 1756. naselilo je u Pančevo nešto Rumuna, koji su se nastanili u tzv. »Vlaškoj ulici”. 1767. godine imalo jc Srpsko Pamčevo 424 porodice od kojih 187 graničarskih, 235 seljačkih; u Nemačkom Pančevu živele su 132 porodice, od kojih 70 graničarskih i 62 seljzčke. 7. i 8. maja 1768. godine boravio je u Pančevu car Josif 2. Okupljeni nemački kolonisti tek doseljeni Vlasi, jevrejski i turski trgovci načinili su tom prilikom na cara veoma nepovaljan utisak, te je u svom dnevniku zabeležio da je Pančevo „puno svakojakog i raznovrsnog ološa“. Po raznovrsnosti zanimanja stanovništva, Pančevo je, međutim, bilo vrlo interesantno: 1777. nalazilo se u Pančevu 44 trgovca, 161 zanatlija (od kojih krojača 21. ćurčija 15, kovača 11), 44 ribara, 230 seljaka, 75 nadničara. 1786. postalo je Pančevo sedište graničarske brigade. 1782. imalo je 2966 lravoslavnih duša. 1786. godine, zabeležio je Korabinski, u Pančevu se nalazilo oko 1000 domova, među kojima su se isgicale lepo i solidno građene vojne zgrade, pravoslavna i katolnčka crkva „i nekoliko dobro sazidanih zgrada u kojima su većinom stanovali grčki trgovci, nemačke zanatlije kao i nekoliko zanatlija raznih veroispovssti. Korabinski je istakao jaku trgovinu Pančeva sa Turskom, i živ saobraćaj, ali je primetio da je Pančevo „neprijatno u svako doba godine, jer ulice nisu kaldrmisane”. 1787. godine imalo je 3506 pravoslavnih i 2005 katoličkih duša. Pančevo je teško stradalo u ratu od 1787—1790, kada je popaljeno i porušeno. 1794. spojene su obe opštine, i srpska i nemačka, u jednu.

   IZVOR: Dr Dušan J. Popović – Srbi u Vojvodini, knjiga druga, Novi Sad, 1959.

   Odgovori

7. 14. avgust 2017. u 12:44

   vojislav ananić

   PANČEVO

   Pančevo je grad i središte opštine, ekonomski i kulturni centar južnog Banata, nalazi se 15 km severoistočno od Beograda, na ušću Tamiša u Dunav (na 44 i 53` severne geografske širine, 20 i 40` istočne geografske dužine i 77 m nadmorske visine) i obuhvata površinu od 757 km2. Opštine sa kojima sa Pančevo graniči su Kovačica, Alibunar, Kovin i grad Beograd.
   Grad Pančevo sa okolnim mestima prema popisu iz 2011. godine ima 122.252 stanovnika. Sela u sastavu opštine su Banatski Brestovac, Banatsko Novo Selo, Glogonj, Dolovo, Ivanovo, Jabuka, Kačarevo, Omoljica i Starčevo.
   Opština Pančevo pripada prostoru umereno kontinentalne klime koju karakterišu duga i topla leta i jeseni, blage zime i kratka proleća. Posebnu specifičnost klime predstavlja košava, jak i suv vetar koji traje i do tri nedelje. Najčešće duva u rano proleće i poznu jesen, a dostiže brzinu do 100 km na čas. U hladnom periodu javljaju se zimski severac i severozapadni vetar koji donosi dugotrajne kiše, a leti iznenadne pljuskove.
   Geomorfološke karakteristike: aluvijalne ravni Dunava i Tamiša predstavljaju najniže oblasti nagnute u pravcu oticanja reka, dok lesne zaravni zauzimaju najveće površine i od izuzetnog su značaja za poljoprivredu. Manja naselja podignuta su na peščanim uzvišenjima sa zemljištem na kome se gaji povrće. Deo terena su i zamočvarene površine sa osobenim životinjskim i biljnim životom.
   Vodeni tokovi: Dunav se na teritoriji opštine Pančevo proteže u dužini od oko 30km. Manje reke su Tamiš, Nadel i Ponjavica koje imaju mali pad, spor i krivudav tok. Tamiš izvire u Rumuniji i kroz Banat protiče dužinom od oko 118 km. Pritoka mu je Brzava, a kod Pančeva uliva se u Dunav.
   Nadel je splet bara i udubljenja kojima voda starim Tamiškim koritom otiče prema Dunavu. Proteže se u ataru Kovačice, Debeljače, Crepaje, Jabuke i Pančeva. Ponjavica nastaje kod Omoljice spletom kanala koji se severno od Ivanova ulivaju u Nadelu. Kretanje motornim plovilima je zabranjeno radi sprečavanja zagađenja, čime su stvoreni uslovi za kupališni i ribolovni turizam.
   Privreda: Pančevo je jedan od najvažnijih industrijskih centara u Vojvodini i Srbiji. Na teritoriji opštine, u okolini grada, nalaze se hiljade hektara plodne banatske ravnice. Gaje se uglavnom pšenica, kukuruz i šećerna repa dok stočarstvo prati intenzivnu ratarsku proizvodnju.

   Odgovori

8. 22. avgust 2017. u 09:54

   vojislav ananić

   PANČEVO

   Austrijski grof Klaudije Florimund Mersi 1716. godine oslobađa mesto od Turaka i tada mu daje ime Čomva. Prema podacima istoričara Srećka Mikelera, naziv Pančeva je slovenskog porekla. Njegov koren je staroslovenska reč pančina, koja označava stajaću vodu koje je nekada u ovom delu Banata bilo mnogo.

   Odgovori

9. 10. septembar 2017. u 06:42

   vojislav ananić

   PANČEVO

   Česta promena imena

   Plodno zemljište i blizina reka bogatih ribom uslovili su da je u oblasti Pančeva od najstarijih vremena bilo ljudskih naselja. U susednom selu Starčevu otkriveno je veliko praistorijsko naselje, po kome je nazvana kultura srednjeg neolita u Podunavlju – starčevačka kultura. Otkrivene su zemunice i otpadne jame, koje su sadržavale bogat arheološki materijal; keramičke posude, kameno i koštano oruđe, kao i kultne predmete (ritualne vaze, žrtvenici, antropomorfne figurine). Neolitskih nalaza ima i na samom području Pančeva. U Vojlovici je sistematski istražen tumul iz eneolita (period prelaska neolita u metalno doba). I kasnija vremenska razdoblja potvrđena su sa više arheoloških nalaza. U istorijsko doba, Pančevo je postojalo i u vreme vladavine Dačana, a potom Rimljana, Sarmata i Jaziga. U samom Pančevu (kao i u okolini) nađeni su ostaci rimskih naselja, ostaci kanalizacije i grobovi.
   U 6. veku ovu oblast naselili su Sloveni i Avari (otkriveni su i ostaci slovenskog naselja), a krajem 9. veka dolaze Mađari, koji se trajno nastanjuju u Panonskoj niziji.
   Tokom vremena Pančevo je često menjalo ime; u 9. veku u vreme Arpadovića zvalo se Panuka, u 10. poznato je pod imenom Panucea i Panoča. Ipak, sasvim pouzdan pomen Pančeva dugujemo tek arapskom geografu Muhamedu Idrisiju (1153) koji ga naziva Bansif (arapski ne poznaje suglasnik p) i kazuje da je trgovište. Sledeća vest je tek iz 1430. godine kad se, u jednoj povelji pominje „selo Pančal(j) kod Torniste”. Nešto kasnije kroz Pančevo (Pansej) će proći francuski plemić Bertrandon de la Brokijer.
   Još od kraja 14. veka Pančevo je bilo izloženo napadima Turaka, koji su ga konačno zaposeli netom po osvajanju Beograda (1521). Oslanjajući se na najstariji zvanični popis osmanske administracije (iz 1554), Pančevo je sedište nahije (kasnije će, zakratko biti i sedište sandžaka) i ima status varoši. U njemu živi 249 domaćinstava, čije starešine uglavnom nose slovenska imena (narodna i kalendarska), ima i imena koja bi mogla sve- dočiti o prisustvu katolika, kao i onih čije poreklo ne može pouzdano da se odgonetne.
   Budući da se nalazilo na putu koji je povezivao Temišvar sa Beogradom, određen broj stanovnika Pančeva imao je obavezu da se stara o ske- li (nalazila se bliže Beogradu), a za uzvrat uživao je određene poreske olakšice. Uz zemljoradnju, stanovništvo se bavilo i stočarstvom, a razne takse, kao i postojanje posebnog zakona (kanunname) za Pančevo ukazuju na živ trgovački promet, kako lokalni tako i tranzitni. Uz nedeljni pazar, ovde je održavan i vašar (u kasnijem vremenu biće ih čak tri godišnje). Osim kopnenih, u velikoj meri korišteni su i vodeni tokovi (tad se plovilo Tamišem sve do Sebeša i Lugoša u Rumuniji) za izvoz robe (stoka, koža, so, žitarice, vino i drugo) sa severa na jug i obratno. Tamišem su plovili, uz druge, i tzv. brašnajka brodovi, koji su nosili do 13.000 kg. žitarica.
   Uz trgovački, Pančevo je u vreme Turaka imalo i strategijski značaj, jer se iz njega lako mogao kontrolisati i braniti put preko Dunava (otuda tu često prolazi i državna granica).
   Ne zna se kad su Turci ovde izgradili poljsko utvrđenje – palanku. Svetski putnik Evlija Čelebija (1660) kazuje da je od drveta, četvorougaonog oblika, s opsegom oko stotinu koraka i leži na ušću Tamiša u Dunav. Posadu palanke činili su dizdar (kastelan) i 50 vojnika. Od zgrada tu su se nalazili: džamija, han i mala čaršija, a kuće za stanovanje većinom su bile pokrivene trskom i rogozinom. Pančevo je tada imalo status kasabe i bilo je sedište kadije, što znači da je ovde pretežno živelo muslimansko stanovništvo. Zaslužni istraživač istorije ovog grada, Srećko (Feliks) Mileker, tvrdi da je „Pančevo turskog vremena ležalo (…) od prilike u srednjoj varoši pored Tamiša i prostiralo se prema severu preko ulice Braće Jovanović, istočno preko ulice Cara Dušana i južno prilično preko ulice dr Ka- sapinovića”. Mesto je obezbeđivalo dobar šanac i jedna vrsta četvorougaonog utvrđenja.
   U vreme Bečkog rata (1683-1699), Pančevo je paljeno i razarano, a 1716, oslobođeno je od Turaka i princ Evgenije Savojski, u okviru priprema za osvajanje Beograda, pristupio je odmah njegovom utvrđivanju. Turci će, međutim, još u dva navrata (1737 i 1788) paliti Pančevo (a u kasnijem vremenu stradaće i od požara, zemljotresa i elementarnih nepogoda), tako da se od nekadašnjeg utvrđenja nije sačuvalo ništa.
   U grad se doseljavaju, ubrzo po oslobođenju Srbi iz Temišvara, koji su osnovali sadašnju Gornju varoš, a iz Franačke pristigli Nemci – Donju. Od 1766, obe opštine su imale vojnu upravu. Od tada je u Pančevu bilo sedište štaba 12. Nemačko-banatske regimente. Na zahteve građana, došlo je 1794. godine do spajanja obe opštine u jednu, kad su dobile svoj magistrat sa gradonačelnikom na čelu. Godine 1786, Pančevo ima oko hiljadu domova, lepe i solidno građene vojničke zgrade, pravoslavnu i katoličku crkvu. Uz jaku trgovinu sa Turcima i živ saobraćaj, u gradu ima mnogo zanatlija koje će ubrzo dobiti svoje esnafsko udruženje. Osim pivare (podignuta je 1722. godine, najpre se spominje kao kameralna, kasnije – Vajfertova), u drugoj polovini 18. veka u Pančevu je postojala stanica za otkup ča- ura svilene bube, kao i fabrika za odmotavanje čaura. Početkom 19. veka osniva se fabrika likera, podiže i druga pivara, parni mlin, fabrika stearinskih (lojanih) sveća.
   Veliku zaslugu za uređenje i regulaciju Pančeva imao je general Mihovil Mihaljević koji je tu, kao brigadir službovao od 1815, do 1831. godine. Njegovim angažovnjem nastala je i Narodna bašta, a zasađeni su i drvoredi u varoši i kraj puteva.
   Burne 1848/49, i Pančevo je bilo zahvaćeno talasom revolucije. Tu je bilo sedište Okružnog narodnog odbora koji je izvršavao naređenje i odluke Glavnog izvršnog odbora u Sremskim Karlovcima i starao se o održavanju reda i sigurnosti u mestu. Osim toga, „tu su pravljeni lafeti i kovani karteči”.
   Iako su se posledice bune dugo osećale, grad je, ipak stalno rastao; kaldrmišu se ulice i glavni trg, podižu fabrike, osnivaju novčani zavodi.
   Kad je ukinuta Vojna granica, Pančevo prestaje biti vojni komunitet i postaje slobodan kraljevski grad u Ugarskoj, s određenim pravima, a od 1886, je samostalni municipij.
   Srbi u Pančevu vodili su, sve do 1918. godine, borbu za ravnopravnost srpskog sa nemačkim jezikom, zatim (od 1867) borbu protiv mađarizacije i za svoj nacionalni opstanak i ravnopravnost (otuda Pančevu naziv „Srpska Sparta”).
   Teritorijalno, Pančevo se širilo prema Tamišu, a najveće širenje doživelo je u 19. veku, što je posledica povećanog doseljavanja Srba graničara i kolonizacije Nemaca i Mađara.
   U Pančevo je 7. novembra 1918, ušla srpska vojska.
   Oživljavanjem industrije, šezdesetih i sedamdesetih godina, grad počinje naglo da se širi i tada nastaju naselja “Utvina kolonija”, “Tesla”, “Misa”, “Kotež”, “Strelište”.
   Pančevo je sad važno kulturno-prosvetno središte jugozapadnog Banata, višestruko funkcionalno vezano za Beograd, ima veoma razvijenu industriju koja, naročito hemijska već odavno više nego ozbiljno ugrožava zdravlje stanovništva i ukupno prirodno okruženje, uključujući i kulturnu baštinu.
   Po istorijsko-umetničkoj vrednosti, u Pančevu treba izdvojiti Uspensku crkvu (čije je ikone izradio Konstantin Danil), Preobražensku crkvu (ikonostas slikao Uroš Predić), manastir Vojlovicu i samostan konventualaca (minorita) (iz 1758) sa bibliotekom bogatom starim knjigama (najstarije potiču iz 17.veka).

   Izvor: OLGA ZIROJEVIĆ, Panonska urbana kultura, Beograd, 2015.

   Odgovori

10. 19. novembar 2017. u 18:37

    Vojislav Ananić

    Tokom 1893. godine Đorđe Vajfert je osnovao je fond kralj Stevan Dečanski, dobrotvornu organizaciju koja se brinula za gluvonemu decu i omogućavala im školovanje i uključivanje u redovan normalan život. Đorđe Vajfert je ne samo osnovao ovaj fond već je bio i glavni finansijer i kao takav je nosio titulu počasnog predsednika.
    Tokom Prvog balkanskog rata, 1912. godine Vajfert je platio za 60.000 vekni hleba koje su bile davane najsiromašnijim porodicama u Beogradu.
    Za vreme Prvog svetskog rata, Srbija je bila okupirana od strane Austrougara, a Đorđe Vajfert je te ratne godine proveo na jugu Francuske, odakle je prema situaciji i mogućnostima slao pomoć Srbiji. Posle rata, Vajfert se vratio u Beograd da pomogne u ponovnoj izgradnji porušenog grada.
    Tokom 1921. godine zajedno sa Edinburškim odborom škotskih žena i Londonskim odborom škotskih žena osniva Bolnicu za ženu i dete u Beogradu. Vajfert je takođe poklonio zemljište za izgradnju kluba Beogradsko žensko društvo Pored ostalih dobrotvornih aktivnosti vredno je takođe još pomenuti donaciju koju je Vajfert dao za izgradnju zgrade Srpske akademije nauke i umetnosti
    Dana 9. septembra 1923. je poklonio svoju numizmatičku zbirku, sa 14.114 komada novca u kojoj je sjedinjena zbirka njegovog oca i brata, Beogradskom univerzitetu. Kolekciju zlatnih, srebrnih i bronzanih medalja je poklonio Narodnom muzeju, a veliku kolekciju skica i starih slika Beograda Muzeju grada Beograda.
    Vatrogasnoj instituciji je poklonio osobitu pažnju i od 1921. je bio predsednik Banatskog vatrogasnog udruženja. Dobitnik je mnogih odlikovanja. Između ostalog, bio je počasni predsednik pančevačke Pučke banke i vršačkog vatrogasnog udruženja. Na njega danas podsećaju i dve zgrade u Pančevu izgrađene o njegovom trošku: Anina crkva iz 1922/23. godine, i portalna zgrada na pančevačkom katoličkom groblju, izgrađena 1924. godine.
    Umro je 12. januara 1937. godine, u 17.20 časova u svojoj vili u Beogradu. Opelo je održano u pančevačkoj katoličkoj Crkvi Sv. Ane 14. januara, a 15. je sahranjen na pančevačkom katoličkom groblju. Nasledio ga je sestrić Ferdinand Gramberg.

    Odgovori

    • 28. maj 2022. u 12:05

      Voja

      BANATSKO NOVO SELO

      Banatsko Novo Selo nastalo je 1765. godine na putu Pančevo–Alibunar–Vršac. Godine 1921. selo je imalo 6.260 stanovnika od čega su 5.130 bili rumunske nacionalnosti, a 937 srpske nacionalnosti. Glavni zemljišni posjedi na području političke opštine Banatsko Novo Selo bili su opštinski posjed od 4.121. k.j. i posjed Rumunske pravoslavne crkvene opštine koji je iznosio 271 k.j. a to su bili objekti agrarne reforme koja je trebala da obezbijedi zemljište za siromašno srpsko stanovništvo iz naselja i za potrebe kolonista koji su trebali da uz Banatsko Novo Selo formiraju koloniju.

      OTPOR RUMUNSKOG STANOVNIŠTVA

      Agrarna reforma i kolonizacija izazvale su uzbunu među većinskim, rumunskim stanovništvom naselja koje se žestoko opiralo tom procesu i gledalo da ga onemogući. Kao neslovensko stanovništvo banatski Rumuni bili su izuzeti iz jugoslovenske agrarne reforme, a u samom naselju oko 100 rumunskih domaćinstava nije posjedovalo zemlju, a 150 domaćinstava imalo je posjed do 5 k.j. zemljišta. Zakupci opštinske zemlje do početka agrarne reforme bili su ljudi iz bogatijih seoskih slojeva. Tako su srpski kolonisti od početka procesa kolonizacije bili suočeni sa većinskim rumunskim stanovništvom u naselju. Već 1920. godine stavljen je sekvestar na zemljište na posjedima pet rumunskih crkvenih opština, među kojima i one u Banatskom Novom Selu, a potom i na opštinsku zemlju u naselju. Rumunski poslanik u Narodnoj skupštini Kraljevine SHS J. Žianu 19. oktobra 1924. godine tražio je da se povuku sve odredbe o oduzimanju zemljišta u većinski rumunskim naseljima. Na žalbe opštine Banatsko Novo Selo 1923. godine Županijski agrarni ured odgovorio je da su mjere agrarne reforme preduzete prema rumunskim naseljima i rumunskim crkvenim opštinama kao odgovor na eksproprijaciju imanja Srpske pravoslavne crkve i bogatijih Srba u rumunskoj agrarnoj reformi. Ukupno od opštine Banatsko Novo Selo oduzeto je u agrarnoj reformi 2.956 k.j. zemljišta, a od Rumunske pravoslavne ckvene opštine 163 k.j. U Banatskom Novom Selu konačnom odlukom iz 1937. godine nadjeljena je zemlja za 193 agrarna subjekta od čega 102 dobrovoljca, dok su ostali agrarni subjekti bili mjesni agrarni intresenti – lokalni Srbi i kolonisti sa opštim uslovima.

      NEZADOVOLJNI DOBROVOLJCI

      Opštini Banatsko Novo Selo oduzeto je najviše zemljišta od opštinskog pašnjaka koji je potom u korišćenju pretvaran u oranicu što se odrazilo na opadanje stočarstva u naselju. Tako je broj goveda 1929. godine u selu iznosio 699, a 1934. godine 475; broj svinja 1929. godine iznosio je 1.347, a 1934. godine 761; broj ovaca 1929. godine iznosio je 6.678, a 1934. godine 3.907. Kolonisti su u posjed nadjeljenog zemljišta ulazili u proljeće 1933. godine jer je Agrarno odjeljenje iz Vršca uputilo dopis opštini Banatsko Novo Selo 29. marta 1933. godine u kojem se opština upozorava da „ni u kom slučaju ne smije dobrovoljce ometati u posjedu dodijeljene im zemlje”, a opštinska uprava je na pomenuti dopis odgovorila da „opštinsko poglavarstvo nije smetalo, niti kada smeta u posjedu njihove zemlje. „No, opština je zemlju nadjeljenu dobrovoljcima već bila izdala u zakup mještanima, pa je 27. marta 1933. godine održana opštinska sjednica na kojoj se raspravljalo o tom pitanju. Naseljeni dobrovoljci u Banatskom Novom Selu osjećali su sopstvenu nepoželjnost u sredini u koju su se doseljavali. U dopisu Savezu agrarnih zajednica za Banat Agrarna zajednica sastavljena od kolonista 3. februara 1932. godine istakla je: „Mi smo ovdje vrlo mala kolonija, stoga ne bismo željeli da ostanemo među raznim elementima, nego da budemo svi na jednom mjestu.” Kolonista iz Srbije M. Milovanović 17. oktobra 1934. godine žalio se: „Mi smo došljaci u ovim krajevima i nemamo nikakvo povjerenje mještana”. Kolonista M. Živanović iz Brajića kod Budve 29. maja 1934. godine tražio je da mu se „kućni plac zamijeni za plac Đorđa Kosanovića iz razloga što u dijelu kolonije gdje se nalazi njegov plac niko od dobrovoljaca nije podigao kuću.” Prema izvještaju agrarne zajednice u selu od 11. februara 1935. godine kolonija u naselju se sastojala iz dvije kolonije: kolonije Crepajski put gdje je bilo izgrađeno 10 kuća i u kojoj je živjelo 70 stanovnika i kolonije Dudara gdje je u 30 kuća živjelo 120 stanovnika. Ukupno je u koloniji do kraja procesa naseljavanja bilo naseljeno 54 porodica od čega 33 porodice dobrovoljaca, 18 kolonista, 2 porodice optanata iz Mađarske i 1 porodica mjesnog agrarnog intresenta. Otpor sredine manifestovao se u neuspjehu kolonizacije i odustajanju od doseljavanja. Godine 1937. u kolonije je bilo nenaseljeno 56 porodica dobrovoljaca. „M. Dekalašiju dobrovoljcu iz Mađarske 6. aprila 1935. godine oduzeto je zemljište jer se vratio u Mađarsku. Udovica S. Kovačevića iz Nikšića 15. juna 1935. godine preminula je bez nasljednika pa joj je oduzeta zemlja u Banatskom Novom Selu. K. Krstiću, činovniku policijske uprave u Beogradu 1. marta 1938. godine oduzeto je zemljište. Nasljednici A. Guka, srpskog dobrovoljca iz Odese, živjeli su u Zemunu i nisu se naselili u koloniju. „Oni samo dođu, zaduže se i odu odakle su došli” konstatacija je Agrarne zajednice kolonista od 17. marta 1935. godine o kolonistima koji su dobili zemljište ali se nisu naselili”. „Njenu rodbinu viđali smo s vremena na vrijeme, a kuća je podignuta radi forme i njen nasljednik takođe nije bio naseljavan”, 4. februara 1935. godine izvještavala je Agrarna zajednica iz sela na vijest o smrti udovice Đ. Grujić. Optant iz Mađarske P. Belančić 1933. godine došao je u koloniju, a pošto je po zanimanju bio žandarm 1935. godine premješten je službom u Mali Požarevac; njegova građa za kuću 4. maja 1936. godine dodijeljena je dobrovoljcu iz Brčela kod Bara P. Markoviću.

      ČETIRI ZAVIČAJNE GRUPE DOSELJENIKA

      Proces stvaranja kolonija u Banatskom Novom Selu pratio je neprekinuti tok naseljavanja različitih zavičajnih grupa, odnosno neprekidni dolasci i odlasci kolonističkih porodica što je otežavalo prilagođavanje već naseljenog stanovništva i činilo koloniju Banatsko Novo Selo nehomogenom. Četiri mikro zavičajne grupe naselili su koloniju Banatsko Novo Selo: iz Korduna, Boke Kotorske, Srbije i Bosne u različitim vremenskim periodima. Predstavnici vlasti nisu imali jasnu predstavu o zavičajnom porijeklu naseljenika u Banatskom Novom Selu. M. Mihailović koji je u ime Ministarstva poljoprivrede u ljeto–jesen 1931. godine boravio u kolonijama Južnog Banata novembra 1931. godine netačno je naveo da u koloniji u naselju žive „Ličani i Srbijanci”. Koloniste iz Paštrovića i Maina kod Budve kolonista iz Srbije A. Jovanović u jednom svom dopisu nazivao je Dalmatincima.

      SUKOBI ZBOG RAZLIČITIH INTERESA

      Agrarna zajednica u naselju osnovana je 10. novembra 1929. godine, a u njenoj upravi dominirali su kolonisti sa Korduna, iz okoline Vojnića. Sedam kolonističkih porodica naseljeno je u koloniju iz okoline Vojnića, a četiri porodice prethodno su boravile u brojčano maloj kordunaškoj koloniji Mali Žam u blizini Vršca. P. Miljanović dobrovoljac srpske vojske iz SAD bio je najistaknutiji član ove male zajednice. Trinaest kolonističkih porodica stiglo je u Banatsko Novo Selo iz okoline Budve i Bara. J. Đakonović iz Reževića Rijeke bio je najistaknutiji član ove zajednice. Kolonisti iz Boke Kotorske doseljavali su se tokom četvrte decenije 20. vijeka iz matičnih krajeva, a S. Gregović i V. Petrović 1938. i 1939. godine doselili su se iz kolonije Vojvoda Stepa, takođe u Banatu, sa imanja Andrije Čekonjića. Iz Bosanske Krajine doseljeno je u koloniju trinaest porodica i to iz okoline Mrkonjić Grada, Drvara, Livna, Banjaluke, Bihaća, Ključa. Sedam kolonista iz Bosanske Krajine nadjeljeno je zemljištem prvo bilo u Banatskom Aranđelovu, petorica od njih i živjela su tamo, ali su krajem 30-tih godina 20. vijeka zbog neplodne zemlje napustili Banatsko Aranđelovo i doselili se u koloniju Banatsko Novo Selo. Zasebnu kolonističku zajednicu činili su kolonisti iz Srbije. Neki od njih su privremeno boravili u koloniji, pa se vraćali u rodni kraj ili odlazili u gradove, a jedanaest kolonističkih porodica trajno je bilo naseljeno u koloniji. Svi kolonisti naseljavani u Banatskom Novom Selu izašli su iz svojih većih zavičajnih grupa i dospjeli u koloniju sa već prisutnim iskustvom iz procesa kolonizacije. Zavičajne zajednice u koloniji bile su zatvorene u sebe, a unutar sebe međusobno solidarne i često su se dešavali konflikti na zavičajnoj osnovi. Kolonista iz Srbije A. Stanojević 26. avgusta 1933. godine žalio se agrarnim vlastima na koloniste iz Boke Kotorske: „Dobio sam zemlju kao invalid kolonista u Banatskom Novom Selu. Denunciran sam od strane nekih kolonista Dalmatinaca, koji nisu optuživali samo mene nego još neke siromahe koloniste iz predratne Srbije sa namjerom da bi nam oduzeli parcele kako bi ih odmah prigrabili za svoje rođake ili zamijenili za svoje rđavo rađene parcele”. Grupa kolonista iz Korduna 2. februara 1934. godine uputila je zahtjev agrarnim vlastima za nadiobom viškom zemljišta na osnovu broja članova porodica, ali isljučivo za svoju zavičajnu kolonističku zajednicu.

      NEDOVRŠEN PROCES GRADNJE KUĆA

      Kolonisti su Banatskom Novom Selu bili su opterećeni nedostatkom krova nad glavom i ključni njihov problem bila je izgradnja kuća koja je pratila doseljavanje u koloniju. Godine 1931. kolonija je imala 112 stanovnika, 32 naseljene i 16 nenaseljenih porodica, 13 izgrađenih kuća i četvoricu kolonista koji su kupili kuće u selu, ali suštinski su živjeli van kolonije. Prije gradnje kuća kolonisti su živjeli u selu, u kiriji. V. Bošnjaković kolonista u Banatskom Novom Selu izvijestio je Savez agrarnih zajednica za Banat 12. januara 1932. godine da „ko nije podigao kuću taj je mahom opterećen velikom porodicom, pa plaćaju skupe kirije”, a 15. maja 1932. godine napisao je da „naši članovi stanuju u nezdravim stanovima i plaćaju skupe kirije”. Kolonista iz Srbije R. Krstić naveo je 16. januara 1934. godine: „Ovdje je sve propalo po tuđim šupama i stanovima. Kuću nisam dovršio i još živim u tuđoj kući.” Udovica V. Tomanovića, V. Tomanović, čiji je suprug nadjeljen placem 1928. godine do 7. jula 1939. godine nije izgradila kuću već „stalno živi pod tuđim krovom sa dvoje djece”. Kolonista iz Srbije A. Stojanović 19. oktobra 1932. godine napisao je: „Ja sam se naselio odmah po primitku zemlje uzevši privremen stan u selo pod zakup i odmah sam počeo obrađivati zemlju uz pripomoć vrijednih domaćina iz istog sela kod kojih sam bio na stanovanju. Radio sam kao dobar patriota na raznim stranama i tako svake godine kupovao po malo građe i tako sam docnije kuću sazidao. Od 1929. godine bio sam na stanu kod Milana Modošanovog, a docnije sam se preselio kod Jovana Modošanovog”. P. Boltić, iz Trubara, kod Drvara koji je prvo bio nadjeljen zemljom u Banatskom Aranđelovu 15. decembra 1940. godine žalio se da je „dobio četiri jutra zemlje i kućni plac, ali kuću do danas nije podigao zbog siromašnog stanja već stanuje sa porodicom po nezdravim stanovima”. Poslije smrti udovice Đ. Grujić 1935. godine agrarna zajednica iz kolonije predlagala je da se „drugim članovima dodijeli njena kuća, a ima veći broj njih brez kuće i sa velikom djecom”. Rješenjem Ministarstva za agrarnu reformu od 7. novembra 1928. godine 15 kolonista dobilo je placeve za gradnju kuća. Predsjednik Agrarne zajednice u selu P. Miljanović 15. oktobra 1930. godine naveo je da „u jednom dijelu sela imaju placeve za naseljavanje, a na drugoj strani sela nalazi se kolonija od deset placeva”. Do 20. septembra 1929. godine o svom trošku kuće je podiglo svega sedam kolonista. Kredite za gradnju kuća tražili su tek doseljeni kolonisti 1938–1940. godine. Gradnja kuća bila je nedovršeni proces u koloniji, a zaokruživanje seoskog domaćinstva gradnjom pomoćnih zgrada trajalo je neprekidno. Kolonista A. Stanojević 28. juna 1936. godine tražio je kredit da „napravi odaje za rogatu stoku i kapariso je ciglu od nekog Rumuna.” Kolonista M. Jelić 11. jula 1939. godine morao je da sruši ranije podignutu kuću koja je bila sklona padu.

      KOLONISTIČKA NASELJA (1920-1941)
      Piše: dr Milan Micić
      Izvor: SRPSKO KOLO, br. 74, mart 2022.

      Odgovori