Štrpce i okolna sela

29 komentara

1. 23. jul 2018. u 11:32

   Vojislav Ananić

   Firaja

   Doseljenici Arbanasi: Man (13 k.), doseljeni oko 1760. g. iz Severne Arbanije, iz fisa Beriša, u selo Drajkovce, odakle su se uskoro preselili u ovo selo. Pojasevi unazad: Musli 30 god., Zenelj, Redžep, Murat, Redžel, Memet, Man. — Dragoš (21 k.), doseljeni uskoro za prvima takođe iz Severne Arbanije i iz istog fisa. Po predanju starina im je u selu Arni. Prvo su se nastanili ispod Kačaničke Klisure, u selu Blacu (Skopsko), pa odatle pregšli u ovu župu, i to prvo u Drajkovce, pa uskoro ovde. Pojasevi unazad: Selman 60 god., Alim, Selman, Sinan, Ahmet, Ali. — Cokljar (18 k.), doseljeni u početku 19. veka iz Severne Arbanije, iz fisa Beriša. Po predanju i ovom rodu je starina u selu Arni. Pri doseljenju su se prvo nastanili u Slatini (Kačanik), pa odatle prešli u Brod. Jedni od njih ostali u Brodu, a drugi uskoro prešli u ovo selo. Rač (13 k.), doseljeni iz Severne Arbanije, iz fisa Krasnića, posle roda Cokljara.
   Stariji arbanatski rodovi su zatekli Srbe u selu, koji su se potom raselili. Srbi Durlevići u Drajkovcu su živeli u ovom selu do kraja 18. veka.

   Izvor: ŠARPLANINSKA ŽUPA SIRINIĆ od ATANASIJA UROŠEVIĆA

   Odgovori

2. 23. jul 2018. u 11:36

   Vojislav Ananić

   Gotovuša

   Starinci: Bugarkini (4 k., sv. Petka). Prezime je dato po tome što se neko od njihovih predaka na pečalbi oženio Bugarkom.
   Rodovi nepoznatog porekla: Kosmoćevi (18 k) i Đurđevi ili Kućanovi (18 k), oba roda sa slavom sv. Petke.
   Doseljenici: Projčevi (2 k., sv. Nikola), doseljeni iz sela Poroja u Donjem Pologu. Pri doseljenju su slavili sv. Arhanđela, pa kako su bili jedini u selu sa tom slavom, a siromasi, to nisu mogli da izdrže („da dajandišu“) sa dočekom gostiju, to su promenili slavu i uzeli dan sv. Nikole, koji su još neki slavili. — Stojčevi (8 k., sv. Petka), takođe doseljenici iz Pologa. — Čantrini (24 k., sv. Petka), doseljeni oko 1830. g. iz kosovskog sela Semanje. Dalja starina im je u kosovskom selu Burniku. — Kevkini (15 k.) i Toroćevi (23 k.) oba sa slavom sv. Nikole, doseljeni krajen 18. veka iz Severne Arbanije, iz sela Seroja. Pojasevi unazad za Kevkine: Dobrosav 90 god., Simeon, Milenko, Stevan.

   Izvor: ŠARPLANINSKA ŽUPA SIRINIĆ od ATANASIJA UROŠEVIĆA

   Odgovori

3. 23. jul 2018. u 11:39

   Vojislav Ananić

   V i č a

   Starinci: Karadžići (5 k., sv. Nikola).
   Doseljenici: Velanoći (12 k., sv. Nikola), doseljeni krajem 18. veka iz sela Kabaša (Podrima). — Lukačići (12 k., sv. Nikola), doseljeni krajem 18. veka iz sela Dragobilja u Metohiji. Deo njihovog roda, koji je i dalje ostao u tome selu u Metohiji, po iseljenju ovih prešao je u islam.
   Arbanaški doseljenički rod je Alilovit (13 k.). Doselio se početkom 19. veka iz Severne Arbanije, iz fisa Beriša.

   Izvor: ŠARPLANINSKA ŽUPA SIRINIĆ od ATANASIJA UROŠEVIĆA

   Odgovori

4. 23. jul 2018. u 11:44

   Vojislav Ananić

   Koštanjevo

   Arbanaški rodovi: Rućuć (22 k.), Ajdare (15 k.) i Lašorc (13 k.) doseljeni oko prelaza 18. u 19. vek iz Severne Arbanije, iz fisa Sopa, preko skopskog kraja i Kačaničke Klisure (Elez Han). Neki su od njihovih oko 1830. god. preseljeni odavde u Donju i Gornju Bitinju (rod Matoš).
   Poislamljeni i poarbanašen srpski rod je Slasić (3 k.). Starinom je iz susednog sela Viče, odakle se preselio po prelasku u islam. Poislamio se otac sadašnjeg osamdesetogodišnjeg starca Brahe, Ušao je u Sop, u fis arbanaških rodova sela Koštanjeva.

   Izvor: ŠARPLANINSKA ŽUPA SIRINIĆ od ATANASIJA UROŠEVIĆA

   Odgovori

5. 23. jul 2018. u 11:48

   Vojislav Ananić

   I ž a n c e

   Starinci: Tošići (5 k.), poislamljeni i poarbanašeni Srbi. U islam prešli u početku 19. veka. Pojasevi unazad: Džemail (40 god.), Šaban, Arif, Ramadan, Braim. Hrišćansko ime ovog poslednjeg ne kazuju; kažu da ga ne znaju. Ušli su u Krasniće, u fis većine svoga sela. — Pri doseljenju Arbanasa pored Tošića bilo je i drugih pravoslavnih Srba u selu, koji su se potom raselili. Đurđijanovići u Gornjem Nerodimlju znaju svoju starinu u ovom selu.
   Arbanaški rodovi: Seroj (4 k.), doseljeni oko 1820. g. iz Severne Arbanije, iz fisa Šalje. Pojasevi unazad: Isen 60 god., Kamber, Mahmut, Isen. — Vljad (9 k.), Muragaj (6 k.) i Lek (7 k.) doseljeni oko 1830. g. iz Severne Arbanije, iz fisa Krasnnća. Pojasevi za rod Vljad unazad: Jetiš 60 god., Jusuf, Osman, Adem. Ovaj Aden došao zajedno sa sinom Osmanom.

   Izvor: ŠARPLANINSKA ŽUPA SIRINIĆ od ATANASIJA UROŠEVIĆA

   Odgovori

6. 27. jul 2018. u 05:27

   Vojislav Ananić

   Brezovica

   (primer preobražaja naselja)

   Naselje Brezovnca, koJe leži u gornjem delu šarplaninske župe Sirinić, spada u red retkih primera gde je preobražaj naselja uslovljen različitim iskorišćavanjem prirodnih uslova kao materijalne baze za egznstenciju naselja. Brezovica je relatnvno mlado naselje, koje se posle prnvremenih stočarskih naseljavanja polovinom 19. veka, 1927. godine javlja kao rudarsko sedište za hromne rudnike na SZ ograncima Šar Planine. Iscrpljenjem hromne rude naselje gubi svoju prvobitnu funkciju. Zahvaljujući brizi zajednice za iskorišćavanje prirodnih uslova, u prvom redu izgledu predala, za razvoj turizma naselje je počev od 1954. godine preobraćeno u turističko.
   Polazeći od tih čnnjenica cilj naših proučavanja je bio usmeren na to da se prikažu uzroci i posledice preobražaja naselja, upravo promene funkcija i karaktera naselja.
   I Položaj, granice i ime
   Brezovica leži u gornjem, zapadnijem, delu Sirinića, upravo u onom delu gde se planinske padine SZ ogranaka Šar Planine, ograničene tokovima Blateštice i Muržičke Reke, spuštaju do dolinskog dna Lepenca. Nadmorska visina naselja je oko 925 metara.
   Atar naselja Brezovice nema jasno određene granice. Prema I i 3 granicu bi delimično mogli da čine tokovi Blateštice i Muržičke Reke; prema S ona dopire do Lepenca, sa izuzetkom površine koju obuhvata železnička stanica, uzvodno od ušća Vrbeštičke Reke, leve pritoke Lepenca. Još je neodređenija granica prema jugu; ona ide poprečno na podnožje kose Burli, upravo preko rudarskog revira Šeldare.
   Ovako neodređene granice i veličina atara su, u preom redu rezultat skorog formiranja naselja, kao i kasnijih promena u vezi sa njegovom funkcijom. Naselje se razvija na ataru sela Vrbeštice, zahvataJući pri tome dolinska proširenja pomenutih reka. Na mestu današnjeg naselja bili su manji posedi Borzanovih (Ilići, StoJanovići i Petkovići), Bandulića (Stojkovića), zatim, Dobrosavljevića i Staletovića iz sela Vrbeštice. ) U vremenu 1942—1953. godine atar Brezovnce bio je širi i pri tome obuhvatao i posede drugih domaćinstava iz s. Vrbeštnce, ali je na žalbu vlasnika poseda Izvršno veće NRS donelo odluku o deeksproprijaciji zemljišta (8, —). Međutim, za potrebe daljeg teritorijalnog širenja Brezovice kao turističkog naselja sada je u toku ponovna eksproprijacija vraćenih poseda. Ovom naJnovnJom merom atar Brezovice proširno bi se na istoku i na desnoj strani Muržičke Reke i na taj način obuhvatio posede iz atara s. Štrpca čiji su vlasnici Redžići i Ljubići.
   Sve doskora mesto na kome je formirano naselje i uža okolina bili su pod brezovom i drugom šumom. Poslednji ostaci šume iskrčenn su oko 1920. godine. Otuda je i kasnije naselje dobilo ime po nazivu predela Brezovice. Kod stanovništva okolnih sela često je u upotrebi i ime Brezojca. Interesantno je pomenuti da je naziv železničke stanice Brezovica Nerodimska.
   II Brezovica kao rudarsko naselje
   Prirodni uslovi za iskorišćavanje rudnog bogatstva. — Kao naselje Brezovica je postala na proširenju plavinskog fluvnoglacijalnog nanosa pretaloženog iz dolina Blateštice i Muržičke Reke. U ovaj nanos usečena je i fluvioglacijalna terasa Lepenca. Relativna visina ove terase kod samog naselja iznosi 12—15 metara. Zzhvaćene glacnjacijom, doline Suve Reke, Blateštice i Muržičke Reke su jako izdubljene, te, pored svojnh drugih odlika, imaju karakter alpiskih dolina. Njihovi izvorišni delovi su cirkovi pod samim grebenom Šar Planine. Izgled reljefa stoga i daje utisak nemnrne plastike pri čemu je obod «jako razuđen sa osamljenim visokim brdima i širokim kosama, sa glavičastim ili rebrastim vrhovima, između kojih su duboke i klisuraste doline sa brzim i vodom i nanosom bogatim rečicama” (1,119). Šarski venac je SI pravca i razuđen mnogobrojnim vrhovima i grebenima. Najviši od njnh, a u neposrednoj blizini Brezovice, su Bistrica (2.640), Jezerska Čuka (2.604), Livadica (2.491) i Ljuboten (2.496). Na SZ strani ovog prostranog bila nalazi se veći broj cirkova sa glacijalnim jezerima. Među njima najveći su Livadički, u izvorišnom delu Kaluđerske Reke, sa istoimenim jezerom; dva cirka u izvorišnom obluku Blateštice, kao i cirk u kome leži Jažinačko Jezero. Pored ovih, i u jako raščlanjenom obluku Muržičke Reke nailazimo na cirkove. Dna ovih cirkova su pokrivena velikim stenovntim blokovima, dok su im strane, usled recentnih procesa razoravanja stena, pretstavljene strmim i najčešće neprohodnim otsecima.
   Geološki sastav sirinićske strane Šar Planine je, takođe, raznolik. Najviši delovi su izgrađeni pretežno od paleozojskih stena. Od ovih su najznačajniji kristalasti škriljci (liskunoviti škriljci, mikašisti i filiti) i krečnjaci neodređene starosti (paleozojski). Izvorišni deo Lepenca je sastavljen od krečnjaka. Ova partija krečnjaka pruža se i dalje prema istoku (Ošljak) i preseca gornje delove tokova Suve Reke i Blateštice. Između ovih stena su serpentini. Sa serpentnnima su u najužoj genetskoj vezi peridotitske stene, za koje su vezani hromiti, a delimično i magnseziti. Upravo su ove stene i glavni nosioci hromnih ruda, hromita. Kristalizacijom peridotitske magme, izazvanom mlađim rasedanjima, stvorene su srazmerno velike rezerve hromne rude. Po J. Cvijiću ta su rasedanja oligomiocene starosti, ali su i docnije bila aktivna. Ona su mlađa ne samo od šarskih bora, već i površi (3,1093). Moćnije hromitske mase stvorene su na levoj strani Lepenca, naročito u izvorišnom delu Vrbeštičke Reke, na Ostrovici i Jezerini. Brdo Dreniče (Drenovac), u neposrednoJ blizini Brezovice, je isto tako sastavljeno od serpentinizovanih peridotita i piroksenita. Dno Lepenčeve doline je od aluvijalnih naslaga. Ispod ovih pak, leže debele naslage diluvijalnih nanosa koJih mestimnčno ima i na površini (2,97).
   Nesumnjivo je da su na pojavu i razvoj naselja uticali i ostali fizičko-geografski uslovi. Međutim, kako se je njihov uticaj više odrazio na sadašnji razvoj naselja te će i njnhov značaj biti posebno istaknut.
   Eksploatacija hromne rude i pojava rudarske naseobine u vezi sa tim
   Na oko 500 metara SI od sadašnjeg naselja Brezovice, ima tragova od starog naselja. Sudeći po nazivu mesta „Gradište“ to Je bila stara slovenska naseobina. Na skoro potpuno uništenim tragovima nađeni su i ostaci od novca. Međutim, dosadašnja arheološka ispitivanja nisu utvrdila postojanje neke veze naselja sa rudarstvom. 
   Još s početka druge polovine 19. veka počelo je i privremeno stočarsko naseljavanje. Kao stočarsko, naselje je imalo, uglavnom, karakter zimovnika. Prve stočarske kolibe (pojate) podignute su od roda Bandulića iz sela Vrbeštice. Prema rezultatima antropogeografskik nspitivanja A. Uroševića Bandulići su deljenici Stanisavljevića i doseljeni su „oko sredine 18. veka” (1,154) iz Albanije (preko Drima). Sredinom prošlog veka podigli su prve stočarske kolibe koje su, kao što je rečeno, imale da posluže kao stočarski zimovnik. Kasnije se počinju postupno i stalno nastanjivati. Međutim, to nastanjivanje bilo je bez kontniunteta, u etapama i sa čestnm ponovnim vraćanjem u s. Vrbešticu. Važno je napomenuti da su na ovakvo etapno preseljavanje i ponovno vraćanje imali uticaja čisto istorijski momenti. Naime, pozvato Je da se u ovim krajevima dugo održala lnčna nesigurnost srpskog življa, uslovljena ratnim godinama i to ne samo krajem prošlog veka već i do dvadesetih godina ovog veka. Ta nesigurnost i naročito upadi arbanaških pljačkaša iz Ljume (3,1096) uticali su ne samo na povremeno nastanjivanje u Brezovici već i na opšte opadanje stočarstva u korist zemljoradnje. Od pomenutog roda Bandulića danas u Brezovici ima 3 domaćinstva sa ukupno 37 članova porodice (Mladen Stojković, Milija Stojković i Milan Nedeljković).
   Rod Borzana je takođe doseljen iz Vrbeštice. Poreklo vode iz Pologa odakle su došli početkom 17. veka. Njihov dolazak u Brezovicu pada oko 1925. godine. Ponovnim otvaranjem rudnika, 1927. godine oni se stlno nastanjuju. Najverovatnije je da Je jedan od uzroka za njihovo stalno nastanjivanje u Brezovici i prestanak bavljenja stočarstvom kao osnovnom privrednom granom, mogućnost bolje zarade oko prenošenja rude, kad se zna da je u to vreme ona prenošena tovarnim konjima sve do prve železničke stanice u Uroševcu. Iz ovog roda u Brezovici živi 7 domaćinstava sa 43 člana porodice.
   Prvi rudarski istražni radovi u blizini Brezovice, na području Ostrovice i Jezerine, počinju 1895. godine. Istražne radove izvodi rudarska kompanija „Braća Alatini”. Pomenute godine otvorena su i prva rudarska okna u reviru Ostrovice. Istih godina je otvoren i revir Šaldare, u neposrednoj blizini Brezovice, i to od strane „Isahi Jahije”. Filijala ove firme bila je u Solunu a njeno glavno sedište u Parizu. Pored ovih bilo je i nekoliko drugih firmi zainteresovanih za eksploataciju hroma. Radove u reviru Budanac izvodila je firma čiji je vlvasnik bio Naci Dimitrijević „Unče“ iz Uroševca. Nije nam poznato u kojim se granicama kretala proizvodnja ali se da pretpostaviti da je bila neznatna. Ruda je prenošena tovarnim konjima do prve železničke stanice u Uroševcu.
   Period od 1910. do 1927. godine obeležen Je potpunim zastojem u rudarstvu. Do ovog je došlo u prvom redu zbog ratnih godina i slabe lične sigurnosti u ovoj oblasti, a delimično i zbog slabog interesovanja na svetskom tržištu. Dobivši pravo na istražne radove i eksploataciju Mois Aseo je, 1926. god., ne samo obnovio stare rudarske radove, već je počeo i sa otvaranjem novnh rudnika. Ubrzo posle toga otvoreni su reviri Ninika kod sela Štrpca, Livad na kosi Drenovac i dr. Uprave raniJih rudnika nalazile su se u to vreme po selima Vrbeštici, Štrpcu i dr., u čijoj su blizini bili pomenuti reviri. Međutim, preuzimanjem svih rudnika pod jednom firmom i povećanjem proizvodnje javila se potreba za jednim rudarskim sedištem.
   Početak izgradnje Brezovice kao rudarskog naselja pada neposredno posle obnavljanja rudarskih radova. Tako se već 1927. godine podižu prve zgrade za upravu i druge poslovne prostoriJe. Radna snaga je najčešće regrutovana iz redova seljačkog stanovništva, naročito iz sela Sevca i Štrpca, koJe je bilo mahom nedovoljno obrazovano i bez umešnosti u rudarskim poslovima. Sem toga radnici su po svršenom poslu odlazili svojim kućama i obavljali druge domaće poslove. Sve to negativno se odražavalo u prvom redu na proizvodnju, pa i na širenje naselja.
   Međutim, velika proizvodnja rude zabeležena je pod nemačkom fašističkom okupacijom u periodu ratnih godina (1941. do 1944. godine). Radi pljačkaške ratne privrede i lakšeg odvlačenja velikih rudnih rezervi izgrađena je i železnička pruga. Pruga je uzanog koloseka i izgrađena za relativno kratko vreme u toku 1942. godine. Ona, kao slepi krak, povezuje jedno od najudaljennjih sirinićskih sela, Vrbešticu, sa Kačanikom. Iste godine je sagrađena i žičara koja se nadovezuJe na pomenutu prugu. Njena dužina iznosi preko 5 km. Njom je povezana Ostrovica sa krajnjom železničkom stanicom u s. Vrbeštici. Broj radnika zaposlenih u rudarstvu 1939. godine kretao se oko 250. Taj broj se u toku neprijateljske okupacije popeo na oko 3.500. Istovremeno je proizvodnja rude podignuta od 4 — 5 hiljada tona na preko 100 hiljada tona godišnje. Velika prozvodnja i apsorbovanje radne snage iz drugih oblasti, naročito stručne radne snage, neminovno je dovelo do potrebe za izgradnjom stanbenih i drugih obJekata. Tako se, za relativno kratko vreme, rađaju konture novog naselja. U ovom periodu je sagrađen i najveći deo naselja. U to vreme naselje broji oko 1.200 stanovnika. U sklopu naselja izgrađene su i zgrade za ekonomiju, razne montažne zgrade za industrniske potrebe, kao i dom sa salom za kulturne svrhe. Naselje već tada dobija vodovod, kanalizaciju i električno osvetljenje. Stoga se Brezovica unekoliko razlikuje od ostalih sela u Siriniću. Ova su sela mahom dolinska i pretežno zbijenog tipa; kuće su im moravskog i vardarskog tipa (1,147).
   Posleratni period, zbog sve većeg iscrpljenja rudnog bogastva i otvaranja rentabnilnijih rudnika na teritoriji Metohije i Makodobije, obeležen je sa nešto usporenijim tempom u izgradnji naselja. U ovom periodu izvršena je i adaptacija nekoliko zgrada, koje su bile podignute za industriske i druge potrebe, za potrebe radničkih stanova.
   U celokupnom tom razdoblju, od 1927. do 1954. g., kada je Brezovica imala ulogu rudarskog sedišta naselje je, ne samo dobilo nove oblike, već je svojim širenjem obuhvatilo i pomenute privremene stočarske kolibe. Svakako da su one u prvom redu zahvaljujući uticaju rudarstva kasnije i stalno nastanjene. S druge strane taj uticaj se odrazio i na izvesne promene u njihovoj privredi. Stočarstvo, dotle iajvažnija privredna grana, postupno opada da bi tu ulogu ustupilo zemljoradnji. Skoro sva pomenuta domaćinstva danas se gotovo isključivo bave zemljoradnjom. Moguće je da je do ovog došlo, pored ostalog, i zbog teškoća oko izgona stoke na pašu, jer su sve te mogućnosti novom ulogom Brezovice u priličnoj meri ograničene.
   Zbog nedovoljnih kolnčina rudnih rezervi, a u vezi sa tim i nerentabilnosti proizvodnje, danas je rudnik u postupnoj likvoidaciji. No sudbina ovog, u prvom redu, rudarskog naselja, zahvaljujući iskorišćavanju drugih prirodnih izvora, nije istovetna sa mnogim drugim rudarskim naseljima u drugim rudarskim oblastima. Svojim geografskim odlikama Brezovica sa okolinom pruža idealne uslove za razvoj turizma što je u novim društveno-ekonomskim uslovima od osobitog značaja.
   III Brezovica kao turističko naselje
   Prirodni uslovi va ravvoj turizma
   Iz pomenutog pregleda o sastavu i oblicima zemljišta jasno se zapaža da je župa Sirinić dugačka, ali uska, asimetrična kotlina, ograđena, naročito sa severa i juga, visokim planinskim vencima. Taj okvir čine pomenuti vrhovi i venac Šare od Ljubotena do Bistrice, kao i njeni ogranci na zapadu i severo-zapadu: Ošljak, Kodža Balkan, Žar i Jezerska Planina.
   Župa Sirinić je uporedničkog pravca i Brodskom Klisuroi, koja po J. Cvijiću potseća na klisuru Gezojze (Gesause) u Alpima (3,1088), otvorena je ka istoku, otkuda prodire uticaj izmenjene egeJske klnme (1,122). Kroz ovu klisuru u zimskim mesecima duva istočni vetar koJi je resonanca severca sa Kosova. Zbog svog skretanja iz pravca sever-jug on u gornjem delu župe, u kome leži Brezovica, gubi od svoje jačine. Još je slabiji uticaj Južnog vetra koji se, zbog visokog planinskog venca na jugu, oceća samo u najvišim delovima severnog oboda. Sa zapadne strane, preko prevoja Prevalca, župa je izložena vetrovima sa zapada. Oni su vrlo Jaki i praćeni povećanom količinom padavina.
   Župski karakter klime se naročito manifestuje u njenim temperaturnim osobinama. I pored relativno velike nadmorske vnsine zime nisu oštre i temparature su nešto više no na Kosovu. Prema podacima hidrometeroloških stanica u Uroševcu i novopodignute stanice u Brezovici ta razlnka za januar iznosi 1,4°S (7,—). Stanica u Brezovici podignuta je 1952. godine te je i period uzet za sračunavanje srednjih januarskih temperatura vrlo kratak. Leta su sveža i sa relativno nižim temperaturama čemu doprinosi srazmerno velika vlažnost ovog područja. Unekoliko se razlikuju temperaturne osobine obodnih delova župe. Južni obodni deo je zimi izložen hladnim severnim vetrovima koji snižavaju temperature. Nasuprot tome severni obod župe je svojoi ekspozicijom izložen jačoj insolaciji. Otuda i dolazi da su temperature više u seliia Sušiću i Koštanjevu čija Je nadmorska visina veća za 200 i više metara od Brezovice. U ataru sela Koštanjeva sazreva i pitomi kesten. Zimi, pak, sneg se vrlo malo održi, što nije slučaj sa ravnicom oko Lepenca i osojnim stranama.
   Na ovim se stranama vrlo često i u drugoj polovini aprila i oktobra poJavljuju slane. U naJvišim delovima planinskih strana sneg se održi i preko čitavog leta.
   Udaljenje Brezovice od pojedinih većih gradova iznosi: Skoplje 66, Priština 71, Kosovska Mitrovica 112, Prizren 29 i Uroševac 28 km. Modernizacijom saobraćaJa ova bi se udaljenost vremenski mogla više skratiti.
   U zoni od 100 km. udaljenja od Brezovice nalazi se i veći broj industriskih postrojenja i rudnnka, kao što su Trepča, predionnca pamuka u Prištini, industriski objekti u Skoplju i dr. Ovakva blizina turističkog mesta budi interesovanje kod radnika za korišćenje godišnjih odmora, oporavaka i dr. Poslednje dve godine skoro sav raspoloživi kapacitet Brezovice bio je otkupljen od strane organa socijalnog osiguranja za oporavak radnika iz pomenutnh rudnika i industriskih objekata.
   U blizini Brezovice se nalazi i veći broj kulturno-istoriskih i drugih spomenika. Najznačajniji od njih su naši poznati manastiri: Gračanica, Dečani i dr. Zatim, Dušanov Grad kod Prizrena, Muratovo Tulbe kod Prištine itd.
   U svome razvoju naselje Brezovica prošlo Je kroz različite faze. Počev od privremenog stočarskog, zatim rudarskog, ono je danas, izuzev ono 10 kuća Bandulića i Borzanovnh, najvećim delom turistnčko naselje. Preobražaj naselja pak jasno ukazuje na činjenicu različntog nskorišćavanja prirodni uslova od strane ljudi.
   Sem toga, ukidanje rudarstva i razvoj turizma kao nove privredne grane ostavilo je i drugih poslednca. Ovde treba naročito istaći preorijentaciJu poljoprivredne proizvodnje i razvoJ voćarstva, povrtarstva kao i preradu mlečnnh produkata. Rezultat toga je i otvaranje pijace u Štrpcu. Žitarske proizvode na pijacu donose seljaci iz sela sa Kosova (Gatnje, Varoš, Nerodimlje, i dr.), a razne druge proizvode, u prvom redu stočarske, voćarske i povrtarske, seljaci iz okolnih sela. Na taj način omogućeno je i snabdevanje ovog, većim delom, nepoljoprivrednog naselja.

   Izvor: Srećko M. Nikolić – Brezovica, (primer preobražaja naselja)

   Odgovori

7. 23. avgust 2018. u 10:50

   Vojislav Ananić

   SEVCE

   Sevce se skupilo u dolini pored Lepenca, na zapadnoj periferiji Sirinićke župe, oko 7 km zapadno od Štrpca. Južno od sela uzdiže se brdo, severno od sela breg, koji se zapadno od sela spajaju, te i sa te strane selo zatvaraju, tako da je otvoreno jedino prema istoku, od Lepenca.
   Selo je zbijenog tipa. Kuće su poređane pored reke, a ponegde i dalje od nje u osojnoj strani brda. Najčešće su zidane kamenom. Međutim, nove, savremene kuće, zidane ciglom, znatno su izmenile izgled sela.
   Sevce se deli na „Gornju i Donju mahalu”. Gornjoj prinadaju Bskini, Šupeljićini, Bogajčevi, Prlinci i Kalnakovi, a Donjoj Stiškovci, Glinčevi, Jockovi, Daćevci i Basarini.
   Na južpoj periferiji sela, u Donjoj mahali, nalazi se groblje, a u njemu crkva Sveti Ranđo. Meštani ne pamte kad je podignuta, ali arhitektura ne upućuje na zaključak da je crkva stara. Od nje je znatno etarija crkva Svetog Nikole, koja se nalazi na ulazu u selo pored desne obale reke Lepenca. Pokrivena je kamenim pločama, a unutrašnja strana zidova sva je u freskama.
   Prema predanju, neposredno pored ove crkve bilo je groblje, od kojeg nema vidljivih ostataka. Predanje potkrepljuje činjenica da su prilikom kopanja temelja za školu, početkom ovog veka, meštani nailazili na grobove.
   Škola datira od 1895. godine. Do podizanja školske zgrade učilo se u privatnim kućama. Sevčani su o svom trošku podigli školu neposredno pored crkve Svetog Nikole 1901. godine. U njoj se nastava izvodila do 1970. godine, kada je podignuta nova škola, oko pola kilometra dalje od ove, uzvodno od Lepenca. Prvi učitelj bio js Janko Đorđević iz Prizrena. Od V do VIII razreda u Sevcu uče i deca iz susednog Jažinca.
   Mesni centar je u Štrpcu. Selo je elektrificirano oko 1965. godine.
   Pouzdano se zna da je Sevce postojalo sredinom 14. veka, jer se u Prizrenskoj Hrisovulji pominje Selce u međama sela Mušutišta. Sto godina kasnije imalo je 86 kuća i bilo najveće selo u Sirinićkoj župi.
   I danas je naseljeno isključivo Srbima. Ima 219 kuća, u kojima prosečno živi 5,30 članova.
   Sevčani su starinci. Stanovništvo sela sačinjavaju Sinikovci, Glinčevi i Daćevci (slave Svetog Đorđa, 16. XI, i Đurđevdan), Kalpakovi, Paljini i Basarini (slave Svetog Nikolu) i Rajčepi i Šubarini (slave Svetog Arhangela).
   Ove podele nisu definitivne, već se stanovništvo deli na uže skupine. Tako Sinikovce sačinjavaju Crvenkovi, Šokljevi, Uroševi, Živkećini, Duškini, Marini i Bazini. U Glinčeve spadaju Jočinci, Uzunovi i Čukini. Daćevci se dele na Ajdarove, Đeljine i Popele. Dalje srodstvo Basarinih čine Kalpakovi, Paljini, Drangini i Šupeljićini. U Basariće spadaju Krolini, u Jockove Šušini. U daljem srodstvu Šubarinih su Rajčevi, kojima pripadaju Markagini, Pišmanovi i Cumpaljevi, a u bližem — Đekini i Mirčevi.
   Detaljnije podele na bratstva označene su sekundarnim prezimenima, što se vidi iz odeljka o patronimiji.

   Izvor: Srpska akademija nauka i umetnosti, Odeljenje jezika i književnosti, Odbor za onomastiku, Onomatološki prilozi, knj. IX, MILETA BUKUMIRIĆ – ONOMASTIKA SIRINIĆKE ŽUPE

   Odgovori

   • 7. januar 2021. u 02:57

     Vladan

     Ovaj treba za zna da su markagini starosedelacki rod samostalan. Oni si dosli u 3 veku na podrucju danasje Gotovuse kao cuvari tvrdjave koja je bila tu. Marka je rimska vojna jedinica od 1000 ljudi, markag je bio prvi od 1000 a onda zbog slovenskog prefiksa po pripadnosti postali markagini (od koga si od markaga pa onda markagini). Markagini poste na Svetog Savu zato sto su bacili dete kome se otac nije znao u vatru pa zapalili selo. Zbog toga see preselili u stale koje su bile u Sevce pa tako postage selo Sevce. Cak postoji turski hatiserif sa rodovima I poreklom ciju je kopiju Kralj Milan Obrenovic pokusao day sakrije u Parizu. Porodica sinikovci I basarini su najstarije porodice u Zupi.

     Odgovori

   • 7. januar 2021. u 03:04

     Vladan

     Tako ako imas budete otisli u Sevce cim vidite groblje znacete koji je rod najsatariji. Blize oltaru I istoku sahranjivani su Basarini a dalje manje vazni rodovi. Na dnu groblje su novi ili dosljaci. U Sevce je postojala I jevrejska porodice koja je bila bankarska za vreme Cara Dusana I zvali se Cincarevi kojih vise ma zalost nema (crkva Svetog Nikole I’ma kamen glavas koji I’ma just, davidovu zvezdu I krst kao simnbol zajednice.

     Odgovori

     • 14. jul 2021. u 01:16

       dragan

       Da li moze da se nadje ta kopija sa rodovima?

       Odgovori

       • 12. januar 2024. u 14:12

         Vladan b

         Na nasu zalost ne moze. Ja sam pisao Pismo u nekoliko muzeja da dobijem digitalne kopije I nista. Odgovor je da posetim muzeje. Takodje Sam saznao da je original crkvenih knjiga odnesen u irsku tako da radim na tome da saznam vise

         Odgovori

8. 23. avgust 2018. u 10:51

   Vojislav Ananić

   VRBEŠTICA

   Vrbeštica je selo razbijenog tipa. Većim delo leži u udolici pored Vrbeštičke reke, leve pritoke Lepenca, uklještena između dva brega, koji dopiru do njenog ušća u Lepenac. Deli se na Gornju i Donju Vrbešticu, a pripadaju joj i zaseoci Bandulini i Brezovica.
   Gornju Vrbešticu sačinjavaju zaseoci Reka, Orloćevi i Potok mahala. Reka se nalazi pored Vrbeštičke reke, uglavnom pored njene leve obale. Severno od nje, pored potoka, skupio se zaselak Potok mahala. Nešto severnije od Potok-mahale, u prisojnoj strani brega, skupila se Ivkova mahala. Istočno od Potok-mahale, takođe u prisojnoj strani brega, smešten je zaselak Orloćevi, koji se deli na mahale Živkerini, Jolini, Mijatovi, Maćorovi, Durmini i Đeđani.
   U Donjoj Vrbeštici kuće su poređane pored reke. Sačinjavaju je mahale Bontini, Budurini i Kostini. U Poslednje vreme podignuto je i nekoliko kuća nedaleko od ušća Vrbeštičke reke, tako da je Donja Vrbeštica, praktično, spojena sa Brezovicom.
   Zaselak Bandulini bliži je Brezovici nego Vrbeštici, jer ga od Brezovice odvaja samo Lepenac, dok se između njega i Vrbeštice uzdigao Vuči breg.
   Brezovica je nikla u blagoj osojnoj strani pored puta koji ide od Prizrena preko Sretečke i Sirinićke župe i spaja se između Kačanika i Uroševca sa magistralom Priština—Skoplje. Sa tri strane je omeđena rekama, a sa četvrte, južne strane, atar joj dopire do granice prema Makedoniji. Više ni ove rečne granice nisu pouzdane međe, zato što je prostor na kojem je naselje locirano relativno skučen i neusklađen sa njegovim perspektivnim razvojem. Tako Muržička reka više ne predstavlja granicu prema Štrpcu, jer Brezovica izlazi iz ovog okvira, pošto je nekoliko kuća već podignuto istočno od ove reke, desne pritoke Lepenca. S obzirom na to da se i susedno Jažince širi prema istoku, s dobrim izgledom da se za kratko vreme spoji sa Brezovicom, ni Blateštica, koja ga odvaja od Brezovice, neće biti prepoznatljiva granica.
   Brezovica još nije dobila status sela, već se i dalje tretira zaseokom sela Vrbeštice, ali se osamostaljuje i veza između nje i Vrbeštice postaje sve labavija.
   U poslednje vreme Brezovica se ekspanzivno razvija, tako da je za nekolike decenije prerasla iz pojatišta u turisgičko naselje, naselje sa novim kućama, brojnim vikendicama i modernim hotelima. Plevne, koje su služile za smeštaj stočne hrane, utonule su u ovaj ambijent; postepeno gube značaj i postaju neprimetne, jer se zanimanje stanovništva bitno razlikuje od predratnog. Hoteli, benzinska pumpa, nekolike prodavnice robe široke potrošnje, štampe i suvenira, a prvenstveno položaj, svrstavaju ovo naselje u poznata turistička mesta, tako da u zimskoj sezoni hoteli „Narcis“, „Breza”, kao i hotel „Molika“ na Šari, postaju tesni i nisu u mogućnosti da prime sve turiste koji su zainteresovani za uređene skijaške terene i prirodne lepote Šar-planine.
   Posle drugog svetskog rata Vrbeštica je izgubila privredni značaj koji je imala zato što se ruda više ne eksploatiše. Ostaci žičare kojom je ruda transportovana od mesta Livad do Donje Vrbeštice a osim toga i od Jezerine do zaseoka Reka, samo podsećaju na minula vremena.
   Škola datira od 1928. godine. Selo je elektrificirano 1969. godine, a od 1983. meštani se snabdevaju vodom iz vodovoda.
   U prisojnoj strani brega Kamenica, u Donjoj Vrbeštici, nalazi se Crkva Sveti Ilija. Ona je, po predanju, bila niže, pored leve obale reke, ali je u poplavi oštećena, te je oko 1920. godine podignuta na mestu gde se i sada nalazi.
   Vrbeštica je sredinom 15. veka imala 53 kuće, pred drugi svetski rat 109, a 1986. 218. Naseljena je isključivo Srbima starincima. Najviše ih je došlo iz Podrime u drugoj polovini 18. veka (127 kuća). Iz okoline Skoplja doselilo se 48 kuća, od kojih 20 početkom 19. veka, a 28 znatno ranije. Iz susednih sela doselilo se 18 kuća, od kojih 12 posle oslobođenja. Iz drugih mesta Kosova doselile su se četiri kuće (tri posle oslobođenja, a jedna pred drugi svetski rat).
   Za 21 kuću poreklo je nepoznato.
   Prosečan broj članova u kući je oko 5,15.

   Izvor: Srpska akademija nauka i umetnosti, Odeljenje jezika i književnosti, Odbor za onomastiku, Onomatološki prilozi, knj. IX, MILETA BUKUMIRIĆ – ONOMASTIKA SIRINIĆKE ŽUPE

   Odgovori

9. 23. avgust 2018. u 10:52

   Vojislav Ananić

   GORNJA BITINJA

   Selo se nalazi između bregova Strlovice i Paleža u dolini Sušićke reke, na sredokraći između Berevca i Sušića. Sačinjavaju je zaseoci Popovce i Kaćikovce.
   U zaseoku Kaćikovce, koji je isturen oko kilometar severno prema Sušiću, nalazi se crkva Sveti Đorđe. Smeštena je u prisojnoj strani brega pored pravoslavnog groblja. Zidana je kamenom, a pokrivena crepom. Freske su očuvane samo na zidovima oltara, dok je ostali deo unutrašnjosti omalterisan i okrečen. Nedaleko od nje nalazi se muslimansko groblje i džamija.
   Škola datira od 1928. godine. U njoj albanska deca uče od prvog do osmog razreda, a srlska od prvog do četvrtog (od petog do osmog uče u Štrpcu).
   Selo je elektrificirano 1968. godine.
   Većinu stanovništva Gornje Bitinje čine Srbi. Srpskih kuća ima 59, od kojih su 56 u zaseoku Popovce, a tri u zaseoku Kaćikovce. Svih 35 albanskih kuća, koliko ima Gornja Bitinja, nalaze se u zaseoku Kaćikovce.
   Srbi su starinci. Preci 35 kuća doselili su se iz susednog Berevca krajem 18. veka. Oni svoje dalje poreklo vezuju za okoliiu Kotora. Iz Crne Gore vodi poreklo još 16. kuća. Doselili su se iz Gusinja sredinom 18 veka. Osam kuća se doselilo iz obližljih sela, od kojih četiri iz Vrbeštice uoči drugog svetskog rata. U to vreme doseljene su i dve kuće iz Štrpca, a dve su došle iz Sušića posle drugog svetskog rata.
   Prosečan broj članova u kući iznosi 5,50.

   Izvor: Srpska akademija nauka i umetnosti, Odeljenje jezika i književnosti, Odbor za onomastiku, Onomatološki prilozi, knj. IX, MILETA BUKUMIRIĆ – ONOMASTIKA SIRINIĆKE ŽUPE

   Odgovori

10. 23. avgust 2018. u 10:52

    Vojislav Ananić

    DONJA BITINJA

    Jedan deo Donje Bitinje leži u dolini pored leve obale reke Lepenca, a jedan deo u podnožju i prisojnoj strani brega Čičaice. Po predanju, selo je bilo na mestu zvanom Kućište, koje je na nešto većoj nadmorskoj visini, jer je teren gde se danas nalazi deo sela, bio vodoplavan. Kad je Lepenac ustanovio korito, meštani su počeli silaziti niže, tako da u poslednje vreme podižu kuće i nedaleko od obale. Kroz Donju Bitinju protiče Sušićka reka i deli je na dva nejednaka dela.
    Selo je zbijenog tipa. Deli se na tri mahale — Vlainiće, Lazoriće i Matoševe. U mahalama Vlainiće i Lazariće žive Srbi, a u mahali Matoševi žive Albanci.
    Mesni centar je u obližnjem Štrpcu. Selo je elektrificirano oko 1970. godine. U selu nema škole, pa deca uče u susedioj Gornjoj Bitinji do IV razreda, a od V do VIII u Štrpcu.
    Na jednoj zaravni u prisojnoj strani brega, više leve obale Sušićke reke, nalazi se groblje, a u groblju crkva Sveti Todor. Zapadno od kamenog zida, kojim je ograđeno groblje, spušta se veoma strmena strana, pa crkva, posmatrana iz sela, izgleda kao zamak. Zidana je kamenom i malterom, a pokrivena crepom. Očito je da je unutrašnja strana zidova bila pod freskama, ali su one sačuvane samo oko vrata i oltara.
    U Popisu Oblasti Brankovića evidentirano je selo Bitnnja sa 47 srpskih kuća, ali je pitilje da li se taj podatak odnosi na Donju ili Gornju Bitinju Poreklo stanovništva i izgled crkve u Donjoj Bitinji upućuju na zaključak da je Donja Bitinja starija od Gornje i na mogućnost da se podaci iz Popisa na nju odnose.
    Donja Bitinja je pred prvi svetski rat imala 21 kuću. Pred drugi svetski rat u njoj je Urošević popisao 27 srpskih i 11 kuća arbanaških. Ovaj se broj utrostručio za nepuna pola veka, tako da je Donja Bitinja 1981. godine imala 73 srpske i oko 30 albanskih kuća.
    Srbi su starinci. Po predanju, žitelji 32 kuće potomci su nekog Vlaha, koji je nekada davno došao iz Rumunije. Iz obližnjih sela doseljeno je 16 kuća, od kojih osam pre početka 20. veka, šest pre drugog svetskog rata, a dve posle oslobođenja. Preci dve kuće doselili su se iz Gusinja početkom 19. veka, a za 23 kuće nije sačuvano predanje o poreklu.
    Prosečan broj članova u kući je 5,16.

    Izvor: Srpska akademija nauka i umetnosti, Odeljenje jezika i književnosti, Odbor za onomastiku, Onomatološki prilozi, knj. IX, MILETA BUKUMIRIĆ – ONOMASTIKA SIRINIĆKE ŽUPE

    Odgovori