Gospić i okolna sela (Lika)

24 komentara

1. 31. mart 2017. u 11:17

   vojislav ananić

   Spisak srpskih žrtava rata na području opštine Gospić u vremenu avgust-decembar 1991.

   POSTAVIO ĐORĐE PRAŽIĆ • 21. OKTOBAR 2016.

   Đorđe Pražić

   1.BAČIĆ NIKOLA (v), 2. BAJIĆ MANE 1925, 3.BANJEGLAV Miloša TODOR 1950, 4. BARAĆ Ilije DANICA 21.03.1923, 5. BARAĆ Miće RADOVAN rođ. 01.06.1951, 6. BASARIĆ Jove DUŠAN 18.10.1945 (v), 7. BASARIĆ Đure DUŠAN 25.04.1930 (v), 8. BEGIĆ ANKICA, 9. BJEGOVIĆ Jovana ĐURAĐ 14.07.1931, 10. BOGIĆ Miloša JOVO 1935, 11. BOGIĆ Ilije JOVO 1946, 12. BOGIĆ RADE, 13. BOŽOVIĆ Milene ĐORĐE 16.09.1954. (v), 14. BULJ Jove DANE 17.02.1937, 15. BUNČIĆ SLAVKO 1947, 16. BURSAĆ ANICA 1920, 17. CICOVIĆ Branka JOVO 07.07.1949. (v), 18. ČUBELIĆ Ante MILE 1941, 19. ČUBRILO Nikole BOGDAN 1927, 20. ĆOPIĆ PAJO 1935, 21. DELIĆ Đure MILAN 15.02.1955 (v), 22. DIKLIĆ
   Đure RADMILA 04.08.1946, 23. DIMIĆ Nikole MILKA 18.11.1937, 24. DOBROTA Vuje ĐURO 1942, 25. DRAGANIĆ BRANKO 1948, 26. DRAGANIĆ MILKA 1912, 27. ĐAKOVIĆ Miloša DRAGAN 08.08.1950 (v), 28. ĐUKIĆ ĐOKO 1957, 29. ĐUKIĆ Marka MARIJA 1939, 30. ĐUKIĆ SAVA, 31. GAJIĆ Ilije NIKOLA 15.08.1933, 32. GALOVIĆ Jove MILE 24.08.1948 (v), 33. GRUJIČIĆ Đure MILE 1922, 34. GVOZDIĆ Duška BOŠKO 07.01.1941 (v), 35. HINIĆ Steve GOJKO 06.05.1949, 36. IGRIĆ NEDELJKO 1951, 37. IVANČEVIĆ BRANKO, 38. IVANIŠEVIĆ MILAN, 39. IVANIŠEVIĆ Rade NIKOLA 31.03.1955, 40. JANKOVIĆ MILICA, 41. JANKOVIĆ STEVO, 42. JELIĆ STANKO 1938, 43. JELINIĆ Vase VASO 16.11.1940, 44. JERKOVIĆ Janje TOMO, 31.08.1917, 45. JOVIČEVIĆ MILUN 1960 (v), 46. KALANJ Dane ĐORĐE 06.05.1940, 47.
   KALANJ Bogdana MIRJANA 14.08.1946, 48. KALINIĆ PERICA 1915, 49. KLJAJIĆ Petra SIMO 13.06.1933, 50. KORDIĆ MILORAD 1940, 51. KORICA Dmitra MILOŠ 14.10.1941 (v), 52. KORICA Milanko DANE 08.08.1943, 53. KOVAČ Luke BRANKO 16.04.1943 (v), 54. KOVAČEVIĆ MILAN, 55. KRAJNOVIĆ Dušana MILICA 1928, 56. KRAJNOVIĆ NEĐO 1961, 57. KRAJNOVIĆ Mile SIMO 1924, 58. KUPREŠANIN Petra MILAN 15.03.1958. (v), 59. KUZMANOVIĆ BRANKO 1938, 60. MALJKOVIĆ Stojana KOSOVKA 1913, 61. MALJKOVIĆ Nove MILAN 14.04.1957 (v), 62. MANDIĆ Đukana MOMČILO 1933, 63. MARIĆ Branka BORISLAV 12.03.1945, 64. MAŠIĆ
   NIKOLA 1926, 65. MAŠIĆ RADOVAN 04.11.1902, 66. MAŠIĆ SOKA 1926, 67. MATIĆ Stanka PAJO 1910, 68. MAZINJANIN Dušana LJUBAN 28.04.1957 (v), 69. MILANKOVIĆ STEVO, 70. MIŠČEVIĆ Karla MARIJA 27.04.1939, 71.MIŠČEVIĆ Petra NIKOLA 27.09.1941, 72. MRKIĆ Petra ŽELJKO 1962, 73. NARANČIĆ Đure DANE 18.12.1961. (v), 74. OBRADOVIĆ Stevana ISO 1907, 75. ORELJ Milana ŽELJKO 24.06.1968. (v), 76. ORLOVIĆLuke MILOŠ 1940, 77. OSTOJIĆ MIODRAG (v), 78. PANTELIĆ Petra ANĐELKA, 19.11.1941, 79. PANTELIĆ Bogdana MILAN 30.11.1934, 80. PANTELIĆ Milana MIRJANA 15.10.1963, 81. PANJEVIĆ LJUBICA 1916, 82. PAVLICA Janka ĐURO 1933, 83. PAVLICA Đure JANKO 03.09.1933, 84. PAVLICA MILORAD, 85. PAVLICA NADA, 86. PAVLICA NIKOLA, 87. PAVLICA SOKA 1935, 88. PAVLICA MILAN 28.07.1961, 89.
   PAVLOVIĆ MILAN, 90. PAVLOVIĆ Slavka MILKA 1939, 91. PEJNOVIĆ Vrgaša LUKICA 1911, 92. PEJNOVIĆ Stipe MIĆO 21.08.1950, 93. PEJNOVIĆ MILAN 1920, 94. PEŠUT Nikole ILIJA (v), 95. PETROVIĆ Vojislava ŽELJKO 27.04.1967 (v), 96. PLEĆAŠ Nikole MILAN 1946. (v), 97. PLEĆAŠ Save MILOŠ 23.091944. (v), 98. PLEĆAŠ Milana NIKOLA 28.10.1960. (v), 99. PLEĆAŠ Dušana ŽELJKO 28.10.1960. (v), 100. POČUČA MILKA 1915, 101. POTKONJAK Dane BOJA 1921, 102. POTKONJAK Đure MILICA 1950, 103. RADAKOVIĆ Vaso DUŠAN 1926, 104. RADIĆ Rade PANTELIJA 09.03.1930, 105. RADMANOVIĆ Nikole BOGDAN 1939, 106. RADMANOVIĆ Petra GOJKO 05.05.1942, 107. RADMANOVIĆ Milana MILICA 01.10.1950, 108. RADMANOVIĆ Ise MILICA 08.08.1951, 109. RADOVIĆ ANKA 1934, 110. RADOVIĆ Jove DRAGAN 20.08.1932, 111. RADOVIĆ Vlade RADE 08.08.1969 (v), 112. RADULOVIĆ VAJA 1920, 113. RAJČEVIĆ Đure BOGDAN 29.11.1948 (v), 114. RAJČEVIĆ Nikole MILOŠ 1948, 115. RAKIĆ Nikole DRAGAN 08.02.1960, 116. RAKIĆ Blaža LUCA
   04.01.1943, 117. RAKIĆ Bude MANE 27.10.1933, 118. RAKIĆ Mane MILOVAN 01.05.1962, 119. RAKIĆ Mane RADMILA 1967, 120. REPAC Pane NIKOLA 1951. (v), 121. SERDAR Stojana MIROSLAV 23.11.1958. (v), 122. SERDAR Mile NIKOLA 21.03.1903. 123. SIMIĆ Novice NEBOJŠA 31.08.1967. (v), 124. SIMIĆ ZORAN (v), 125. SMILJANIĆ Dragana MILAN 27.04.1947, 126. SMILJANIĆ Dragana STANKO 03.12.1938, 127. STANIĆ Vase MARIJA 19.11.1932, 128. STANIĆ Jove RADMILA 1939, 129. STANKOVIĆ Jovana JOVAN 01.10.1930. (v), 126. STOJANOVIĆ Miće NIKOLA 19.12.1927, 131. SVILAR Steve MILAN 03.08.1949, 132. SVILAR
   Ile PETAR 1947, 133. ŠTULIĆ Ilije BRANKO 22.06.1937, 134. ŠUPUT BOGDAN 07.01.1937, 135. TOMIČIĆ Marka BOŽIDAR 07.10.1953, 136. TREŠNJIĆ Mile NEBOJŠA 01.09.1954, 137. TRIFUNOVIĆ LJUBICA 1941, 138. UZELAC Milana ĐURO 09.07.1926, 139. UZELAC MILAN 1937, 140. VITAS Dragana DUŠAN 13.10.1953. (v), 141. VITAS Milana MILOŠ 28.01.1952. (v), 142. VOJVODIĆ Milana NIKOLA 06.11.1964. (v), 143. VRANEŠ Dušana BORKA 1926, 144. VRANEŠ Nikole DUŠANKA
   02.01.1939, 145. VRANEŠ Save MILAN 07.02. 1947, 146. VRANEŠ Milana NADA 23.11.1949, 147. VRANIĆ Milanka RASTISLAV 18.01.1957. (v), 148. VUJINOVIĆ Bogdana SOKA 1911, 149. VUJNOVIĆ Paje ANKA 14.11.1935, 150. VUJNOVIĆ Đure BOGDAN 01.11.1969. (v), 151. VUJNOVIĆ Đure ĐURO 25.09.1934, 152. VUJNOVIĆ Nikole ILIJA 06.04.1917, 153. VUJNOVIĆ Luke ISO 28.02.1928, 154. VUJNOVIĆ Luke JOVO 1935, 155. VUJNOVIĆ Janka MILOŠ 1931, 156. VUKMIROVIĆ Steve ILIJA 07.07.1947. (v), 157. VUKOTA Marka GORAN 20.07.1971 (v), 158. VUNJAK Steve BOJA 05.01.1954, 159. VUNJAK MILAN 1922, 160. VUNJAK Milana NEBOJŠA 21.11.1948, 161. ŽAKULA MILAN, 162. ŽAKULA SMILJA,
   NAPOMENA:
   Uz žrtvu je dato vreme rođenja a oznaka (v) uz žrtvu znači pripadnost vojnoj formaciji.
   PREGLED ŽRTAVA:
   – Civilne žrtve………………………..…… 127
   – Pripadnici vojnih formacija …………….35
   – UKUPNO………………………………….. 162
   – Muških……………………………………. 124
   – Ženskih…………………………………… 38

   Spisak prema Biltenu 1995-2015 br.175, DIC Veritas, Beograd, 04.08 2015. izradio: Đorđe Pražić

   Odabrao: Vojislav Ananić

   Odgovori

2. 12. april 2017. u 13:38

   vojislav ananić

   LIKA I ŽIVOT SRBA NA NJENOM PROSTORU

   Geografsko istorijsko područje Like nalazi se između Senjskog bila, Velike i Male kapele, bihačke kotline, Zrmanje i Velebita. Ranije je taj prostor bio poznat kao Ličko-krbavska županija. Ona je bila ustanovljena razvojačenjem Vojne krajine /1881./ i obuhvatala je kotareve /srezove/ gospićki, perušićki, otočki, brinjski, korenički, udbinski, donjelapački i gračački. Ovakva administrativno teritorijalna podela Like u osnovi je važila do obrazovanja jugoslovenske države, a 1955. godine je preinačena u opštine i to u gospićku, otočku, koreničku, gornjolapačku i gračačku. Secesijom Hrvatske od Jugoslavije u Lici je ponovo obrazovana županija.
   Reljef ličkog tla karakterističan je po planinskim masivima i vencima između kojih su se obrazovala kraška polja, kao što su ličko, gacko i krbavsko. Osim njih poznata su i mnoga manja polja.
   Klima je u Lici oštra – kontinentalna sa veoma kratkim vegetacionim periodima. Leta su topla i kratka, a prosečna temperatura vazduha iznosi 8,6 stepeni.
   Površina Like iznosi 5.569 km2. Njezino tlo je nedovoljno plodno da bi se sa njega moglo ubrati onoliko plodova koliko je potrebno brojnim porodicama. To je upućivalo mnoge ljude da odlaze van zemlje tražeći hleba po evropskim i prekomorskim zemljama, posebno u Americi.
   Kada se čuje reč Lika, ponekad se misli da se radi o planinskom, krševitom i izuzetno pasivnom kraju. Donekle je tako, ali ne sme se zaboraviti da lički predeli obiluju i prirodnim lepotama kakve čovek samo poželeti može.
   Ličke šume pune su korisnog rastinja kao što su bukva, omorika, bor, jasen, javor i drugo tehničko i ogrevno drveće. Osim toga, u šumama se sreću mnoge vrste divljači, među kojom su poznati lički medvedi, vuci, lisice, jazavci, kune, zečevi i dr. Jezera, reke i potoci obiluju pastrmkom i čine raj za sportske ribolovce. Osim reka koje teku po poljima, često se sreću izvori hladne vode. Na livadama i proplancima raste bujna trava, pružajući dobre uslove za gajenje stoke, posebno goveda i ovaca. Lička jagnjetina je izvrsnog kvaliteta i svuda tražena.
   Na svemu ovome bio je satkan život ličkih Srba. U takvom ambijentu oni su odrastali rveći se sa svim onim što je život donosio. Sa onim što su imali, ti su ljudi bili zadovoljni i svoj zavičaj u grudima osećali i nosili. Živeći na škrtoj zemlji i prolazeći kroz mnoga iskušenja od dolaska na nju, ti su ljudi poprimali posebna obeležja. Postali su cenjeni kao vredni ljudi, čvrstog karaktera, dobri drugovi, gostoljubivi, osećajni i duhoviti i po hrabrosti na daleko poznati.

   Naseljavanje Srba

   Srpska populacija u Lici spominje se krajem XIV veka, a učestalije i masovnije javlja se nešto kasnije. Usled turskog prodiranja na zapad i severozapad seobe Srba se intenziviraju. Uzroci njihovih seoba i doseljavanja u Liku i Austriju bili su teror janičara, zatim krdželijskih hordi, neuspele pobune, izbegavanje davanja danka u krvi i sl.
   Da im prigrabljene zemlje ne bi ostajale puste, Turci su u njih dovodili Srbe /raju/ sa ciljem da im osnažuju granicu i plodno zemljište obrađuju za potrebe vojske. Većinu naroda koga su pokretali na seobe i naseljavali činilo je dinarsko stanovništvo, posebno Rašani – narod srpske srednjovekovne države. I vladari zapadnih zemalja su takođe na razne načine podsticali srpsko stanovništvo na seobe. Ovo radi unapređenja sopstvene bezbednosti i lakšeg odupiranja turskom nadiranju. Poznato je da se za vreme vladavine Matije Korvina u Ugarsku doselilo mnogo Srba, od kojih se jedan deo uputio i u Liku, naselivši se na područja Otočca i Brinja.
   Daleko od svoje matice, Srbi su u XVI veku popunjavali prostore koje je hrvatsko i mađarsko stanovništvo napuštalo bežeći ispred Turaka.
   Posle bitke na Mohačkom polju 1520. godine, Turci nastavljaju ekspanziju i 1527. zauzimaju Liku i Krbavu. Centar zavojevačke aktivnosti oni uspostavljaju na Udbini, a još pre zauzimanja Like i Krbave 1522. godine upadaju u Podgorje, Liku, Krbavu, Gacku dolinu, Modruš i Vinodol. Pustoše ova područja, ali ne podižu utvrđenja i ne uspo- stavljaju svoj poredak. Područje oko Otočca, Senja i Brinja, na kome su se već odomaćili Srbi, ostalo je pod upravom Habzburgovaca, a ostalim delovima Like i Krbave ovladali su Turci. Između se nalazila „ničija zemlja” u koju su se radi pljačke i odvođenja naroda zaletale obe zaraćene strane.
   Doseljene i prebegle Srbe Austrijanci naseljavaju u pogranične predele, da bi im branili carevinu od Turaka. I Turci su posle 1551. godine u osvojeni deo Like počeli naseljavati svoje podanike, među kojima i srpsku raju, angažujući je u pomoćnim jedinicama kao martoloze, akindžije i sl. Tako su se Srbi pod Turcima našli u dodiru sa Srbima koje su Austrijanci već bili uključili u svoj odbrambeni sistem, u Krajinu.
   Iz razloga što su oskudevali u ljudstvu neophodnom za odbranu zemlje, Austrijancima su bili potrebni Srbi poznati kao hrabri ratnici i jeftini za izdržavanje. Zato Dvor podstiče njihovo prebegavanje i seobe sa turskog na austrijsko krajiško područje. Čak ih i silom dovode na svoju stranu i u većini naseljavaju uz prolaze, klance i druga strateška mesta, kako bi se efikasnije odupirali turskim najezdama. Tako je deo Krajine pod Habzburgovcima naseljavan brojnim skupinama srpskog naroda, koji je do tada kao raja živeo u turskoj carevini. Kada su Turci već bili proterani iz Like, najbrojnije srpske skupine naselile su se po rubovim Ličkog polja. Posle odlaska Turaka i uspostavljanja granice na Uni osećali su se snošljiviji odnosi između Beča i Carigrada, pa Austrijancima Srbi nisu bili toliko potrebni, pa čak ni poželjni.

   LIKA POD TURCIMA

   U nadiranju ka severozapadu Evrope, Turci su 1467. godine upali u Krbavu, a 1469. i 1484. godine stizali i do Kranjske. Žestok sukob sa njima odigrao se 1493. na Krbavskom polju, nedaleko od Udbine. U njemu je do nogu potučena hrvatska feudalna vojska.
   U tim i drugim pohodima Turci su vršili nezapamćene zločine: palili su sela, pljačkali i uništavali imovinu, ubijali narod i odvodili ga u roblje.
   Lika i Krbava konačno su pale pod tursku vlast 1527. godine. Ibrahim paša tada utvrđuje Udbinu, uvodi upravu i odatle preduzima osvajačke pohode. Ubrzo stavlja pod svoju upravu naselja Mrsinj, Pišać, Bunić, Komić, Raduč, Lovinac, Mogorić, Gračac, Ribnik, Novi, Perušić, Kosinj i dalje do mora. Ovi i drugi krajevi Like i Krbave ostali su pod Turcima sve do 1689. godine, dakle pune 162 godine.
   U predtursko vreme u Lici i Krbavi živelo je isključivo katoličko stanovništvo. U turskim naletima ono se razbežalo, delom pobijeno ili odvedeno u roblje, tako da su osvojena područja ostajala pusta. Turci su najpre nastanjivali utvrđene gradove i iz njih vršili vlast, a oko njih naseljavali muslimane iz Bosne. Ubrzo na taj prostor dovode i naseljavaju svoje podanike Srbe /Vlahe/, u nameri da im obrađuju zemlju i od prihoda izdržavaju vojsku. Njih koriste i za razne pomoćne službe vojnog i poluvojnog karaktera.
   Naseljavanje Srba u turski deo Like i Krbave koje je počelo oko 1550. godine, uznemiravalo je bečki Dvor. On za to izdaje naređenje da se oni proteraju iz Like. Usledile su vojne akcije. Zarobljene Srbe u početku su upućivali kao roblje na galije, a kasnije ih ubijali. Ali pošto nisu imali dovoljno snage odustali su od daljih akcija.
   U turskom delu Like i Krbave u to vreme nije živelo katoličko stanovništvo, već samo muslimansko i srpsko. Naseljavanje katolika usledilo je posle 1689. godine, nakon proterivanja Turaka sa osvojenih prostora.

   PREBEGAVANJE SRBA U AUSTRIJU

   Pokazalo se da je život Srba kao turske raje u osnovi bio paćenički, bez obzira na „vlaške povlastice” koje im je osmanlijska vlast dodeljivala u nameri da ih zadrži u poslušnosti i pokornosti.
   Međutim, kada su Turci počeli smanjivati ili ukidati date povlastice, izbijala su nezadovoljstva, neposlušnosti, pa čak i pobune. Ljudi su bili u nedoumici šta da čine da bi se oslobodili osmanlijskog zuluma. Rešenje su nalazili u prebegavanju na austrijsku stranu, u hrišćansku državu i time borbi za oslobođenje. Prvi sporazum o prebegavanju usledio je 1579. godine kada su se Srbi turski graničari priklonili Austriji za borbu protiv islamske Turske. Svakoj seobi Srba prethodili su dugi pregovori i utvrđivani detalji, jer Srbi nisu želeli da dođu pod vlast hrvatsko-ugarske vlastele, koja je u ono vreme okrutno postupala sa kmetovima. Tražili su vlasništvo nad zemljom U zamenu za službu u austrijskoj, odnosno krajiškoj vojsci. Dugo su se ganjali sa vlastelom, dok car Rudolf II nije 1607. godine odlučio da doseljeni Srbi imaju pravo da nesmetano uživaju naseljenu zemlju. Prebegavanje je počelo pojedinačno, porodično ali i grupno. Do njega je dolazilo samoinicijativno, a najčešće u dogovoru sa krajiškim vojnim organima. Prebegle Srbe kao iskusne ratnike Austrijanci su rado primali i uključivali ih u krajiške formacije. Odvođenje Srba vršili su i silom. Primeri ukazuju kako je krajiška vojska palila srpske /vlaške/ kuće, pljačkala imovinu i ubijala ljude koji su se protivili da pođu sa njom. Tipičan je primer krajiškog komandanta Herberštajna koji je 1685. godine upao sa vojskom u Liku. Navodno, spalio je oko 4000 srpskih /vlaških/ kuća, odveo na hiljade grla stoke, kao i njene vlasnike. Spaljivao je sve što je moglo da gori, sa uverenjem da je to najsigurniji način za navođenje srpskog stanovništva na seobe u habzburšku Austriju. U isto vreme je na sličan način iz Like i Krbave odvedeno 1.687 srpskih porodica u severnu Dalmaciju.
   Granični pojas između austrijske i turske carevine protezao se uglavnom između Korenice i Otočca. Na tom prostoru samo se krijući moglo nešto posejati, požnjeti ili ukositi. U tu „ničiju zemlju” redovno su se zaletali i turski i austrijski graničari, pljačkali i odvodili na rad. Svoje upade Turci su smatrali četovanjem, a ne ratom, jer se po njihovom shvatanju ratom smatrala činjenica kada u napadu učestvuje više od 5000 vojnika.

   ZADNJE NASELJAVANJE LIKE SRBIMA

   Za vreme turske vladavine u Lici i Krbavi dominiralo je muslimansko i srpsko stanovništvo. Hrvatskog, odnosno katoličkog u to vreme tamo nije bilo. Ono se, kao što je već rečeno, razbežalo, dosta ga je pobijeno i odvedeno u roblje.
   Kada je za vreme velikog Bečkog rata došlo do turskog uzmicanja, ratna dejstva zahvatila su, pored ostalih i turska područja Like, Krbave i severne Dalmacije. U ratnom vrtlogu stradalo je i stanovništvo. Ono se razbežalo na sve strane ili je raseljeno. Austrijski i mletački krajišnici upadali su u Liku i odvodili srpski narod na područja pod svojom kontrolom. Na napušteno zemljište vršeno je ponovno naseljavanje naroda i to na taj način što se izbeglo srpsko stanovništvo vraćalo na ranija ognjišta ili je naseljavano na zemlju koju im je dodeljivala krajiška uprava. Samo manji deo porodica ostajao je na ranijim staništima pod krajiškom upravom. Srpsko stanovništvo koje je privremeno bilo smešteno u izbegličke logore oko Otočca i Brinja većim delom se vratilo na stara ognjišta i naselilo se u Vrebac, Komić, Mutilić, Pećane, Bunić, Debelo brdo, Šalamunić, Krbavicu i Kozjan.
   Deo Srba koje su Morlaci 1685. godine bili odveli u severnu Dalmaciju takođe se vratio i naselio u predele Zrmanje, Popine, Mazina i Gračaca. A znatan deo srpskih porodica koje su prešle iz Bosne u Liku, posebno od Kupresa, Grahova i Knežpolja naselile su se u Široku Kulu, Korenicu, Mekinjar i Vrebac. Porodice koje su Morlaci bili smestili na području Knina, Obrovca i Bukovice, tek posle 1689. godine konačno su se naselile u Počitelj, Medak i Raduč. U ova sela doselila se i struja koja je bila smeštena u već pomenutim krajiškim logorima oko Otočca i Brinja. U Bruvno su doselile neke srpske porodice iz Divosela i okoline Gospića, a u Široku Kulu 40 familija iz Kosinja. Seobama koje smo naveli završeno je naseljavanje Like i Krbave koje i danas traje.
   Za vreme borbi oko proterivanja Turaka iz Like muslimansko stanovništvo bežalo je u tursku Bosnu. Veći deo se povlačio sa vojskom, a manji je ostao na ognjištima i kasnije primio katoličku veru.
   Vraćanje na ranija ognjišta i dodatno naseljavanje Like i Krbave trajalo je više od 10 godina. Prema nekim podacima u Lici su 1696. godine živele 553 porodice, od kojih 300 srpskih. Pet godina kasnije broj se povećao na 1630, među kojima 1120 srpskih. Kada je naseljavanje završeno, 1712. godine obavljen je popis stanovništva i imovine Ličko-krbavske županije. U 35 evidentiranih naselja živelo je 26.500 čeljadi: među njima 20.500 Srba i 6.000 Hrvata, Kranjaca i Bunjevaca. A prema popisu obavljenom 1900. godine Županija je imala 209.341 stanovnika o čijoj strukturi je dat poseban pregled.
   U Lici je 1971. godineživelo 105.331 Srba ili 19,8 na kvadratnom kilometru. Danas u Lici gotovo nema te populacije jer su je Hrvati 1995. godine proterali sa vekovnog ognjišta.

   VERSKI PRITISAK

   Čim su stupili na tlo habzburške carevine, Srbi Like i Krbave bili su izloženi pritiscima rimske katoličke crkve radi prevođenja u katoličku veru. Misionari ove crkve primenjivali su metod unijaćenja sa rimskom crkvom, tj. da Srbi pravoslavne vere zadrže svoje verske obrede, ali da papu priznaju za svog verskog poglavara. Na ovom prozelitskom poslu naročito se istakla Senjska biskupija i njeni misionari su uspeli da sve Srbe na svom području prevedu u katoličku veru. Ovome je doprineo i fakat što doseljeni Srbi nisu imali svojih sveštenika i crkava koji bi se mogli suprostaviti prozelitizmu.
   Unijaćenje Srba misionari su često i silom obavljali i na tom poslu usko sarađivali sa državnim organima.
   Iz razloga što u Lici pre proterivanja Turaka i već pomenutog naseljavanja Srba nije bilo Hrvata, to je krajiška uprava u koordinaciji sa klerom u Lici od dovedenih Bunjevaca iz primorja, Kranjaca, pokatoličenih muslimana i pounijaćenih Srba obrazovala hrvatsku naciju.
   U podvelebitskoj zoni Like najsnažnije je bila ukorenjena netrpeljivost i mržnja Hrvata prema Srbima i pravoslavlju u celini. Ona se ispoljavala još od prvih dana po njihovom stupanju na krajišku zemlju. Ne treba zaboraviti da je iz ovog kraja ponikao klerofašistički ideolog Ante Starčević, a sa Gackog polja austrijski general Stjepan Sarkotić, jedan od prvih organizatora ustaške organizacije, a u Prvom svetskom ratu komadant 42. hrvatske vražije divizije, čiji su vojnici počinili nečuvene zločine nad narodom u Srbiji 1914. godine.
   Zahvaljujući politici Ratnog saveta u Gracu i Dvorskog u Beču odnosi između krajišnika dveju veroispovesti bili su donekle podnošljivi jer carske institucije nisu podnosile nemire i nerede, već tražili poslušnost i pokornost svojih podanika. Ali, hrvatski ban i Sabor u Zagrebu uporno su nastojali da doseljeni Srbi budu njima potčinjeni, da im plaćaju porez i snose javne terete, da crkvi plaćaju desetinu i sl. Beč, međutim, nije uvažavao zahteve vlastele, već se konsekventno držao statusa graničara kao vojnika-seljaka nezavisno od vlastele i banske uprave.
   Pažljivom analizom uslova života Srba u habzburškoj monarhiji stiče se nedvosmisleno uverenje da je on u osnovio bio težak i bremenit mnogim opasnostima. Signali za teškoće poticali su od katoličke crkve i hrvatsko-ugarske elite, najviše uz blagoslov Beča. Usled toga, izloženi raznim pritiscima i moglo bi se mirne duše reći teroru vlasti, mnogi Srbi podanici Monarhije gubili su osećaj prema njoj kao domovini, što ih je motivisalo da se za vreme rata opredeljuju za dobrovoljce radi pružanja pomoći matici Srbiji.

   IZVOR: Dušan Uzelac – Srbi Like kao dobrovoljci u Prvom svetskom ratu-solunski dobrovoljci

   Odabrao i obradio: Vojislav Ananić

   Odgovori

3. 12. april 2017. u 17:12

   vojislav ananić

   JUGOSLOVENSKA DOBROVOLJAČKA DIVIZIJA

   Početkom januara 1918. godine, od dobrovoljaca i već preformirane Vardarske divizije u čijem sastavu je već bilo dosta dobrovoljaca, formirana je Jugoslovenska dobrovoljačka divizija. U sastav ove Divizije ušla su dva puka iz Prve srpske dobrovoljačke divizije /for- mirane u Rusiji/ a ljudstvo 2. brigade ove Divizije pridodato je u Solunu 1. jugoslovenskoj i 2. vardarskoj brigadi.
   Divizija je brojila oko 20.000 ljudi, od kojih 80% dobrovoljaca, među kojima i dobar deo Ličana. Bila je opremljena najsavremenijim naoružanjem i sposobna za izvršavanje najsloženijih borbenih zadataka. Jugoslovenskoj dobrovoljačkoj diviziji, u sastavu 2. armije Vojvode Stepe, poveren je zadatak da sa Timočkom divizijom izvrši glavni udar prilikom proboja Solunskog fronta. Kao što je poznato, proboj je počeo 15. septembra 1918. godine u 5,30 časova posle artiljerijske pripreme iz 580 topova, a oko 14,30 časova u dejstvo je stupila i Jugoslovenska dobrovoljačka divizija. Frontalnim napadom na bugarsku 3. diviziju ona je probila front i sutradan do 16 časova zauzela Kozjak i Kozjački kamen, a narednog dana i Gvozdena vrata. Goneći Bugare, Divizija je prodrla u dolinu Vardara i za tri dana proširila prodor u širini od 20 i dubini od 12 km. Ovim prodorom Divizija je otpočela gonjenje neprijatelja. U toku proboja fronta vodile su se krvave borbe i za planinu Sokol. Vrh ove planine osvojili su sa istočne strane dobrovoljci 2. puka 1. jugoslovenske brigade. Na osvajanju ovog vrha žestoko su se tukli i Ličani. Evo kako je dobrovoljac Dmitar Potkonjak – Dmico, iz Ornica kod Divosela, opisao zauzimanje te planine, kojoj su oni dali ime Sokolac: „Kada smo izvršili proboj, svuda se čulo gde Bugari viču: ‘Nema više vojna. Mi smo pred sobom imali zelenu Dobropoljsku dolinu, punu kratera od naše artiljerije. Ali Bugari su još držali Sokol, kupasto brdo, koje je delilo granicu fronta 1. i naše 2. armije. Najpre su napad pokušali Francuzi /kolonijalci-Senegalci/, ali bezuspešno. Dobrovoljci našeg 2. puka smenjuju Francuze i grabe prema vrhu Sokolca. Svuda se prolamalo gromoglasno ‘ura a’-a’ i za kratko vreme Bugari su se predavali u plen. Posle našeg žestokog juriša Bugari su vikali: ‘Predavam se bratko’ a često su govorili ‘Az sem Jugosloven’ ili ‘Az sem Makedonac’ i sl. Ja sam kao dobrovoljac ležao u rovu ispod Sokolca. Primetio sam da naš aeroplan izviđa bugarske položaje. Kada smo izbili na vrh Sokolca, pred nama se lepo videla srpska otadžbina. Ali, Bugara je još bilo na utvrđenim čukama. Tek u svanuće 16. septembra smo zauzeli neke utvrđene čuke. Na svaku čuku smo žestoko jurišali. Samo se čuo zov našeg komandira čete kapetana Smiljanića ‘Za mnom junaci!’ Svi smo imali jednu misao – što pre osvojiti Sokolac. Na više mesta su nas Bugari čekali na bajonet. Tada je bio pravi pokolj. Izbismo na vrh Sokolca i jedan dobrovoljac viknu: ‘Tamo je srpska otadžbina’. Osvajamo selo Vitajevo i Fočište i jurišamo nezadrživo dalje. Sve dalje i sve brže. Neodoljivo nas je vukao mukli zov napaćene Srbije. Tako smo osvojili Sokolac, deo utvrđenog bugarskog ‘Borisovog grada’. Ali moralo se dalje u dolinu Vardara. Otuda nas čekaju i Nemci, a ne samo Bugari. Već se pričalo da Bugari traže primirje”. Posle zauzimanja Sokolca, Divizija je već 21. septembra stigla u dolinu Vardara, a do 29. septembra zauzela Štip, Kočane, Carevo Selo i izbila na bugarsku granicu, u nameri da krene na Sofiju. Obrazovanje Jugoslovenske dobrovoljačke divizije propratile su tadašnje „Srpske novine” ovim rečima: „Od dobrovoljaca iz Austrougarske monarhije obrazovana je u sastavu srpske vojske nova jedinica ‘Jugoslovenska divizija’. Još od početka Svetskog rata borile su se hiljade dobrovoljaca za slobodu u redovima srpske i savezničkih vojski. Njihove jedinice na Dobrudži zadivile su svet svojom hrabrošću. Njihova je želja i volja da se oslobode austrougarskog jarma i sjedine sa majkom Srbijom u jednu nezavisnu i demokratsku državu”. A kada je probijen Solunski front i nastavljeno gonjenje austro-ugarskih, bugarskih i nemačkih snaga, „Srpske novine” nastavljaju: „Veliki je značaj Jugoslovenske divizije. Ona je isturena na najtežim mestima fronta prema Sokolcu i Dobrom polju i da sa tih najtežih položaja probije Solunski front i da se za par dana nađe na bugarskoj granici. Posle toga je cela bugarska armija kod Kumanova kapitulirala i predala oružje 2. jugoslovenskom dobrovoljačkom puku”. List zatim nastavlja: „Mnogo je dobrovoljaca izginulo, mnogo znanih i neznanih. Kako su se borili i radili tiho i nečujno, bez reklame, tako su tiho i nečujno ginuli i umirali, odlazeći pred Miloša i Marka – do slobode”.

   IZVOR: Dušan Uzelac ”Srbi Like kao dobrovoljci u Prvom svetskom ratu”-solunski dobrovoljci

   Odabrao i obradio: Vojislav Ananić

   Odgovori

4. 12. april 2017. u 18:32

   vojislav ananić

   RAZVOJ DOBROVOLJAČKOG POKRETA

   (Molim da se ovo pročita)

   Ako se analizira život ličkih Srba kroz vekove i onaj koji se odvijao u Austrougarskoj carevini pre i u toku Prvog svetskog rata, pokazalo bi se da je on bio osobito težak i paćenički. Mnogim Srbima u Carevini nije bilo lako. Oni su preživljavali mnoga iskušenja i traume, o kojima je već bilo reči u prvom delu ove knjige. Ali čvrsta svest o nacionalnoj i verskoj pripadnosti omogućavala je tim ljudima da stojički podnose sve neprijatnosti koje im je život pod tuđinom donosio.
   Od svih nedaća, Srbima Like najteže je pala rešenost Austrou-garske da 1914. godine napadne Srbiju i da ih mobiliše u rat protiv svoje braće. Taj nerazumni akt crnožute monarhije pobudio je snažan osećaj Ličana da umesto ubijanja pomognu svojoj braći u Srbiji. U tom smislu dobar deo tih ljudi je na razne načine izbegavao mobilizaciju i prebegavao na srbijansku stranu. Ljudi su se na ratištima predavali, da bi se opredeljivali u dobrovoljce i tako oružje okretali protiv svoje domovine.
   Kao što je već rečeno, među zarobljenim Austrougarima u Cerskoj i Kolubarskoj bici našao se znatan deo Srba iz ličkih krajeva. Dobar deo tih ljudi spontano je tražio da se uključi u dobrovoljačke redove na strani Srbije.
   Prvi Srbi, begunci i zarobljenici iz austrougarske vojske, koji su se našli u srpskim zarobljeničkim logorima, sami su tražili da kao dobrovoljci ratuju na strani Srbije. Njihovu želju preneo je ministru vojske komadant zarobljeničke komande u Nišu ppukovnik Radaković, krajem septembra 1914. godine. Radaković je, između ostalog, ministru napisao: „U ovoj komandi ima prevelik broj Srba koji bi hteli da se bore protiv Austrije …. Bio bi velik greh ostaviti ove ljude da čame po štalama u neredu, jer oni sami žele da podnose žrtve našem oslobođenju”. Nakon dva dana Komanda je poslala ministru spisak od 70 Srba koji su se javili u dobrovoljce i žele da prime srpsko oružje. Među tim ljudima 26 je poticalo iz Like.
   Osim Srba, dotadašnjih protivničkih vojnika zarobljenih i prebeglih na srpskom ratištu, ogroman broj vojnika slovenskog porekla pao je u rusko zarobljeništvo. I oni su se masovno opredeljivali za dobrovoljce, obrazujući dobrovoljačke jedinice visokog ranga.
   Dobrovoljačkom pokretu uglavnom su se priključivali i Srbi, iseljenici, iz prekomorskih država, posebno Amerike i Kanade. Svuda su među njima prednjačili Srbi poreklom iz Like.

   Pravni aspekt okupljanja dobrovoljaca

   Rešenost prebeglih i zarobljenih Srba da se bore u sastavu srbijanske vojske stigla je i do srpske Vrhovne komande i Vlade. Sa oduševljenjem je zauzet stav da se na osnovu odredbi Međunarodnog ratnog prava begunci i zarobljenici mogu kao dobrovoljci boriti protiv svoje bivše države ali pod uslovom da potpišu pismene izjave da od svoje volje stupaju u dobrovoljce i ako polože zakletvu kralju i otadžbini. Prilikom potpisivanja izjave svakom budućem dobrovoljcu mora se saopštiti da će ga Austrijanci, ako ga uhvate, sigurno smatrati izdajnikom carevine, za što je propisana najstroža kazna. U skladu sa stavom Vrhovne komande, 12. septembra 1915. godine je Đuro P. Stanić, koji je noću između 18. i 19. avgusta 1915. prebegao u Drinsku diviziju, dao sledeću izjavu o dobrovoljnom stupanju u srbijansku vojsku:
   „Ja dole potpisani pristajem da stupim u redove srpske vojske kao dobrovoljac, po svojoj sopstvenoj želji i da u vojsci ostanem do svršetka rata, bez obzira na posledice koje bi me eventualno mogle snaći kao bivšeg vojnika-feldvebla austrougarske vojske i države”. Sledio je njegov potpis: Đuro P. Stanić, iz Ivakuše Srez Brinje, Lika. Izjavu su potpisala dva svedoka: Lončar Petar iz Škalića i kaplar Smiljanić Milan iz Prokika, u Kragujevcu 12. septembra 1914. godine.

   Prikupljanje dobrovoljaca

   U prvim danima rata srpska Vlada nije posvećivala ozbiljniju pažnju organizovanom vrbovanju dobrovoljaca. Posebno iz onih zemalja iz kojih su poticali zarobljenici slovenskog porekla ili lica koja su bežala iz domovine u Srbiju. Od ovakvog stava Vlada je odustala 1915. i 1916. godine, kada su neuporedivo nadmoćnije austrougarske, nemačke i bugarske snage uspele da okupiraju srpsku teritoriju, zbog čega je srpska vojska bila primorana da se povuče preko Albanije na Krf, Vido i druge delove Grčke. U tom ratnom vrtlogu, izložena teškim iskušenjma, srpska Vlada je pozvala svoju braću sa južnoslovenskog prostora i drugih država da kao dobrovoljci pomognu Srbiji. U tom cilju ona je uputila svoje izaslanike da vrbuju dobrovoljce za rat protiv Austrougarske. Odziv dobrovoljaca bio je primeran kod Srba podanika Austrougarske i Srba koji su bili na radu ili živeli kao iseljenici u prekomorskim zemljama. Odziv Hrvata i Slovenaca bio je simboličan i više orijentisan u negativnom pravcu.
   Pozivu srpske Vlade svesrdno su se odazivali Srbi Ličani. Oni koji su prebegli u Srbiju bivali su raspoređivani u dobrovoljačke odrede koji su dejstvovali po raznim ratištima i izvršavali najteže borbene zadatke. A onaj deo Srba koji su bili zarobljeni na ruskom frontu masovno su se javljali u dobrovoljačke jedinice u Rusiji.

   Broj i zavičajna struktura dobrovoljaca

   Nema pouzdanijih podataka o broju i zavičajnoj strukturi dobrovoljaca. Ono što je ovde prikazano zasniva se na nepotpunim podacima, ali se i iz njih dosta realno može sagledati suština srpskog dobrovoljačkog pokreta. Tako, prema izveštaju srpskog ministra vojnog, dostavljenog Vladi 5. februara 1918. godine, od ukupno 21.116 dobrovoljaca iz Like, Korduna i Banije je 4.520 ili 21,5%. U izveštaju od 23. septembra 1918. broj dobrovoljaca iznosio je 21.000. Od ovog broja iz Amerike ih je bilo 4.049, od čega /u operativnim jedinicama/ iz Like, Korduna i Banije 1.453 ili 47,2%. Statistika je objavila podatak da je ukupan broj dobrovoljaca od 1914. do 1918. godine iznosio 39.723, od koga broja iz Like, Korduna, Banije i srpske Dalmacije 8.000 ili oko 20%.

   IZVORI ZA PRIKUPLJANJEDOBROVOLJACA

   Dobrovoljci iz Amerike i Kanade

   Iseljeničke kolonije, posebno u Americi i nešto manje u Kanadi, predstavljale su prave rezervoare ljudstva iz kojih su se mogli prikupljati dobrovoljci za pomoć Srbiji u sudbonosnim danima rata sa Austrougarskom i njenim saveznicima. Među iseljenicima i onima koji su tamo odlazili radi zarade, pa se opet vraćali u zavičaj, nalazio se značajan deo Srba Ličana. Njihova nova domovina uglavnom je bila Amerika. U nju su masovnije odlazili krajem 19. i početkom 20. veka. Na iseljavanje i „pečalbarenje” te su ljude navodili mnogi razlizi: prvenstveno materijalni, zatim socijalni, politički i drugi. Kao što je već rečeno, Ličani su ukidanjem Vojne krajine i njenim stavljanjem pod ograničenu upravu banske vlasti dolazili u krajnje nezavidan položaj. Na slabljenje njihove ekonomske moći u velikoj je meri uticalo i raspadanje kućnih zadruga i umesto njih osnivanje manjih porodica sa mnogo dece na isparcelisanim kućnim posedima. Izlaz iz tako nepovoljne situacije, Ličani su nalazili odlaženjem na rad i iseljavanjem u prekomorske zemlje. Amerika je za njih značila obećanu zemlju i u njoj su nalazili novu domovinu. Poznato je da je u to vreme u Ameriku godišnje odlazilo 50 do 70 hiljada srpske, hrvatske i slovenačke populacije. Najgušće kolonije slovenskog iseljeništva nastale su u istočnim državama u Njujorku, Pensilvaniji, Zapadnoj Virdžiniji, Ohaju, Minesoti i dr. Na ove američke prostore najviše je došlo Vojvođana, Ličana i Bosanaca. Naši ljudi su u Americi obavljali najteže fizičke poslove, čak i teže od Crnaca.
   Nakon što su se naši ljudi svikli na američkom tlu, dolazili do stalnog posla, posedovali kuće i stanove, vladali jezikom, sudelovali u komunikacijama i ostalom što je život donosio, izbio je Prvi svetski rat. Austrougarska sila sručila se na malu, u prethodnim ratovima, napaćenu i iscrpljenu Srbiju. Srbi Ličani, posebno sa američkog i kanadskog prostora, među prvima su bili spremni da kao dobrovoljci pomognu svojoj braći u Srbiji.
   Za vrbovanje jugoslovenskih iseljenika u dobrovoljačke jedinice, srpska Vlada je u Severnoj Americi imenovala Milana Pribičevića /kasnije Srdana Gajića/ i u Južnoj Americi Špiru Poznanovića. „Jugoslovenska narodna odbrana” starala se o slanju dobrovoljaca, dok je Jugoslovenski, praktično hrvatski, odbor umesto efektivnog rada na prikupljanju dobrovoljaca vidljivo ispoljavao svoje političke stavove radi ubiranja poena koje bi kasnije koristio pri stvaranju buduće države na razvalinama crnožute monarhije. Taj odbor nije se nikad iskreno zalagao za jugoslovenstvo niti protiv Austrougarske, niti za Srbiju već prvenstveno protiv Italije i Londonskog ugovora.
   Aktivnosti na prikupljanju dobrovoljaca intenzivirane su 1916. godine. Pored sakupljanja novca i finansijskih sredstava kod Francuza, srpska Vrhovna komanda, Francuska i Velika Britanija potpisale su 25. novembra 1916. godine Konvenciju o prikupljanju i transportovanju dobrovoljaca iz Amerike, Australije i Novog Zelanda. Decembra iste godine u Vašingtonu je otvoreno Poslanstvo Kraljevine Srbije na čelu sa LJ. Mihailovićem, sa prevashodnim zadatkom okupljanja i otpremanja dobrovoljaca na Solunski front.
   Akciju prikupljanja dobrovoljaca na američkom tlu politizovali su Hrvati i Slovenci. Posebno u smislu što je katolička crkva, verovatno po instrukciji Vatikana, vodila propagandu da nijedan Hrvat ni Slovenac ne ide u dobrovoljce. Iseljenici Hrvati su tada masovno stajali u redovima za mobilizaciju u austrijsku vojsku. A kada je Amerika ušla u rat, ovi su radije stupali u američku vojsku nego u jugoslovenske dobrovoljce.
   Na odziv dobrovoljaca u Americi negativno je uticala i austrougarska propaganda, koja je stalno eskalirala. Zatim kler, trgovci i drugi poslovni ljudi koji su na račun dobrovoljaca nastojali da ostvaruju unosan profit. I nedovoljno razvijena svest o budućoj zajedničkoj jugoslovenskoj državi nije išla u prilog uspešnijeg okupljanja dobrovoljaca. Takođe i neobuzdane polemike u glasilima o budućem uređenju zajedničke države, kao i strah za sudbinu porodica dobrovoljaca u Austrougarskoj u slučaju da centralne sile dobiju rat.
   Ne treba zaboraviti da se i Vlada kralja Nikole, preko svojih pristalica u Americi, zalagala da spreči odlazak Crnogoraca u srpsku vojsku. Ona je, između ostalog, tražila da francuska Vlada izvrši pritisak na Srbiju da ne vrbuje crnogorske podanike u svoju vojsku.
   No, bez obzira na teškoće koje su nastale oko okupljanja dobrovoljaca, posebno oko njihovog transportovanja do odredišta, iz Amerike je na Solunski front otišlo 4.266 dobrovoljaca. Ogromnu većinu činili su Srbi, posebno potomci nekadašnjih krajišnika, dok je Hrvata bilo samo 121, a Slovenaca 36.
   U dosadašnjim istraživanjima nije se moglo doći do tačnog broja dobrovoljaca iz Amerike. Prema dr Bogdanu Lekiću on bi mogao da iznosi 4.000 do 5.866 ljudi. On misli da je najpouzdaniji podatak od 5.673 koji se pominje u Glavnom spisku dobrovoljaca pristiglih iz Amerike. Međutim, dr Đorđe Stanić, pozivajući se na hronološki pregled Srpske vojne misije o slanju dobrovoljaca, iznosi da je od 17. marta 1917. do 18. maja 1918. godine iz Amerike na Solunski front poslato 4.266 dobrovoljaca. Ovaj podatak Misije obično se uzima kao zvanična cifra o dobrovoljcima iz Amerike.
   Zvanična Amerika bila je krajem 1916. godine tolerisala okupljanje dobrovoljaca na svojoj teritoriji, ali bez obaveze transporta jer još nije bila u ratu sa Austrougarskom i Nemačkom. Takva situacija nalagala je uspostavljanje tranzitnih logora, dok je transport dobrovoljaca za Bizertu vršen savezničkim brodovima iz Halifaksa u Kanadi. Nakon tromesečne obuke u Bizerti, dobrovoljci su sukcesivno upućivani na Solunski front. Objavljivanje rata Nemačkoj aprila 1917. dovelo je do normalnog okupljanja dobrovoljaca u Americi i njihovog transporta na odredišta.
   Prema izveštaju srpskog ministra vojske, iz Amerike je na Solunskom frontu bilo 4.049 dobrovoljaca, od čega u operativnim jedinicama 3.054. Iz Like, Korduna i Banije bilo ih je 1.423, BiH 720, Vojvodine 353, Dalmacije 193, Slavonije 194, Crne Gore 161 i Baranje 10.
   Prema izveštaju srpske Vrhovne komande, od proboja Solunskog fronta do završetka ratovanja, u srpskoj vojsci se nalazilo 21.094 dobrovoljca. Lika je dala 2.038, Bačka i Banat 5.189, Srem 2.141, BiH 7.000, Crna Gora 219, Dalmacija 445, Hrvatska i Slavonija 3.887, Slovenija 141 i Češka 34 dobrovoljca. A prema izveštaju ministra vojske od 5.2.1918. godine od ukupno 21.116 dobrovoljaca iz Like, Korduna i Banije bilo je 4.520 dobrovoljaca, iz BiH 6.333, Vojvodine 7.039, Slavonije 1.238, Dalmacije 445, Crne Gore 219, Slovenije 128 i Češke 179 dobrovoljaca. Dobrovoljci iz Amerikeu Solunu 1918. godine,

   Srbi Medačke opštine koji su od 6.2.1917. do 30.10.1918. kao dobrovoljci otputovali iz Amerike na Solunski front

   – Iz Metka

   Blitva Rade Ilija Brujić Jovana Josif Vuletić Nikole Isak Grbić Janka Jovan Draganić Dane Jovo Zagorac Mitra Jovo Zagorac Ilije Nikola Jelovac Petra Mile Kuprešanin Filipa Đuro Kuprešanin Nikole Iso Kuprešanin Mile Jovan Ljuština Nikole Petar Maoduš Ignjatija Đuro Maoduš Mile Nikola Maoduš Mile Petar Maoduš Dane Ranko Maoduš Nikole Stevo Maoduš Đure Todor Marunić Đure Vaso Marunić Tanasija Mile Mihić Ilije Đurađ Mihić Jovana Stojan Oklobdžija Đukana Jovo Oklobdžija Luke Jovo Potrebić Nikole Jovo Potrebić Nikole Radosav Radošević Jovana Sava Travica Save Dane Travica Dane Đuro Travica Rade Jovan Travica Jovana Nikola Trbojević Đure Rade Uzelac Nikole Marko Uzelac Mile Stevan Uzelac Dane Stevan

   -Iz Počitelja
   Basić Ilije Miloš Bobić Stojana Božo Bobić Jove Đuro Bobić Mile Janko Vitas Stevana Dmitar Vitas Ise Đuro Vitas Bože Jovan Vitas Nikole Jovo Vitas Stevana Nikola Vitas Stojana Stevo Došen Đure Milan Ivančević Jove Dane Ivančević Mile Ilija Ivančević Mile Mitar Ivančević Dane Nikola Ivančević Jove Nikola Ljubojević Save Miroljub

   -Iz Vrepca
   Basarić Mihajla Jovo Bogdanović Koste Milan Bogdanović Ise Mile Bogdanović Tanasija Stevo Borić Jovana Miloš Graovac Luke Janko Graovac Tanasija Jovo Graovac Todora Milan Graovac Vase Nikola Grubić Petra Mile G rubić Petra Nikola Dobrota Milana Dušan Dobrota Ise Jovan Dobrota Milanka Luka Dragosavac Dmitra Božo Dragosavac Filipa Božo Ljubojević Petra Nikola Miličević Pante Janko Njegovan Stanka Đuro Pavlica Đure Bogdan Pavlica Janka Jovan Pavlica Ise Jovo Pavlica Dane Mićo Pavlica Filipa Marko Pavlica Dmitra Nikola Pavlica Milentija Nikola Pavlica Dmitra Petar Potkonjak Mile Pavle Prerad Dane Mile Rogić Tomana Jovo Rogić Đure Mile Uzelac Milutina Tanasija Uzelac Dane Lazar Dragosavac Tome Dmitar Dragosavac Tanasije Jovo Dragosavac Petra Mićo Zoroje Bože Milan Zoroje Miće Mitar Korać Petra Dmitar Korać Petra Sava Krajnović Bože Dmitar Krajnović Jovana Simo Popović Nikole Milan Popović Dane Mitar Popović Jove Dmitar Popović Marka Simo Popović Nikole Savo Repac Ilije Mane Mandarić Laze Ilija Mandarić Petra Iso Mandarić Đure Jovo Mandarić Rade Marko Mandarić Petra Milan Mandarić Vase Mićo Mandarić Luke Nikola Mandić Mihajla Đuro Miščević Marka Luka Miščević Tanasija Stevan Narančić Đure Dušan Narančić Nikole Mane Novković Sime Gavrilo Novković Vase Dmitar Novković Miće Luka Novković Tanasija Todor Njegomir Ise Dimitrije Njegomir Alekse Jovo Njegomir Jovana Lazo Njegomir Tanasija Mane Njegomir Tanasija Milan

   – Iz Mogorića
   Borić Ilije Milo Borić Ise Đuro Borić Jovana Sava Brkić Damjana Božo Brkić Jove Ilija Vurdelja Nikole Božidar Vurdelja Mile Dane Vučković Mitra Nikola Đaković Rade Dako Đaković Laze Đuro Đaković Tome Jovan Đaković Ilije Nikola Ilić Rade Lazar Ilić Mile Petar Njegomir Trifuna Nikola Panjević Dmitra Nikola Popović Jove Dmitar Popović Marka Đuro Tomaš Stevana Stanko Ćurčić Ise Đuro Ćurčić Marka Jovo Ćurčić Marka Petar Ugarak Dane Milan Ugarak Ise Mile Stoisavljević Petra Nikola Sunajko Marka Dmitar Sunajko Bože Mile Sunajko Dane Simo Tomaš Alekse Đurađ Ugarak Dane Stevo Uzelac Dmitra Dušan Cetina Jovana Dmitar Crnokrak Mihajla Mane Kljajić Todora Stojan Korica Đure Blagoje Korica Mile Blagoje Korica Tome Vaso Korica Janka Dane Korica Pavla Đuro Korica Dmitra Jovo Korica Dane Jovo Korica Sime Jovo Korica Mile Luka Korica Laze Mile Korica Mile Nikola Korica Vase Nikola Korica Bože Stevo Korica Stojana Stevo Kravić Petra Dane Kravić Petra Staniša Kričković Dane Andrija Kričković Bože Spaso Krnjajić Todora Jovo Maoduš Tanasija Ilija Milojević Mihajla Tomo Panjković Dmitra Đuro

   – Iz Raduča
   Vračar Špire Marko Vračar Špire Stevan Glumac Vase Nikola Grubišić Dane Vaso Dejanović Špire Dane Kalinić Jove Marko Kalinić Petra Mile Konjević Luke Iso Konjević Nikole Rade Konjevič Petra Stojan Dejanović Mile Dmitar Dejanović Dane Đuro Radaković Damjana Dane Radaković Andrije Đuro Radaković Marka Ilija Radaković Tome Mile Radaković Jove Petar Radaković Tome Sava Čanković Mile Rade Džodan Mile Petar Dejanović Vaje Nikola Dejanović Ilije Simo Dejanović Petra Stojan Đenković Konstantina Stevo Kalinić Dane Ilija Konjević Pavla Stanko Levnajić Pavla Mile Pejinović Voje Jovan Pokrajac Tanasija Mileta Đelić Marka Rade Čubrilo Marka Petar Šobot Milutina Pajo

   Ovaj spisak svedoči kako je jedna mala lička opština dala 210 dobrovoljaca koji su se iz Amerike uputili na Solunski front radi doprinosa svojoj braći pri oslobođenju zemlje. Svi su oni bili na radu u Americi i kad su predstavnici srpske Vlade u toj zemlji počeli da prikupljaju dobrovoljce, ovi ljudi su se među prvima javili da bi otišli na solunsko ratište.
   Vredno je nekoliko reči kazati o Ličaninu Dušanu Bogdanoviću, bivšem profesoru gospićke gimnazije, aktivnom pregaocu na okupljanju dobrovoljaca u Americi. Naime, Dušana je Milan Pribičević, šef srpske Misije za okupljanje dobrovoljaca u Americi, angažovao kao svog zamenika da mu pomaže na tom patriotskom zadatku. Dušan je svoj posao obavljao sa puno žara i ljubavi, naročito među svojim zemljacimaličkim iseljenicima. Svuda je bio do- bro primljen, što je u velikoj meri do- prinelo da se među dobrovoljcima iz Amerike najviše našlo Ličana.
   Po završetku rata, Dušan je pomagao mnogim dobrovoljcima u ostvarivanju njihovih dobrovoljačkih prava u Vojvodini. U njega su ljudi imali veliko poverenje jer je radio savesno i pošteno. Radeći u Ministarstvu za agrarnu reformu, Dušan je postao vrsan poznavalac propisa o dobrovoljcima, kao i onih koji se odnose na agrarnu reformu i kolonizaciju. I on je kao dobrovoljac bio dobio zemlju u Pančevačkom ritu, ali se, nažalost, nije uspeo na nju naseliti. Zbog pomaganja Narodnooslo- bodilačkog pokreta, Nemci su Dušana streljali 7. septembra 1944. godine među poslednjim logorašima sa Banjice. Dušan je posthumano odlikovan Ordenom zasluge za narod sa zlatnom zvezdom, a jedna od beogradskih ulica nosi ime Dušana Bogdanovića.

   Dobrovoljci iz Australije i Novog Zelanda

   Iako srpska Vlada nije organizovano delovala u okupljanju dobrovoljaca, u Australiji se prijavilo više desetina naših iseljenika u dobrovoljce. Na Solunski front, septembra 1917. godine, stiglo je 80 dobrovoljaca, a u oktobru još 77 iz Australije i Novog Zelanda i svi su bili pridodati Šumadiskoj diviziji. Skoro svi su bili Srbi iz Dalmacije.

   Dobrovoljci iz Francuske

   Pošto je u Francuskoj, posebno na ostrvu Korzici, bilo više stotina interniranih, posebno iz Bosne i Hercegovine, srpska Vlada je tražila od francuske Vlade da se organizuje njihovo dopremanje kao dobrovoljaca na Solunski front. Zahvaljujući aktivnosti prote Dimitrija Mitrovića u dobrovoljce se javilo oko 400 ljudi i oni su bili spremni za put. Međutim, francuski Ministar vojske je 25. februara 1918. godine akciju prote Mitrovića obustavio i nije dozvolio njihov odlazak u srpsku vojsku. Ali, francuska Vlada je 2. novembra 1916. godine odobrila Srbiji kredit od 2 milina franaka koja je suma bila od naročitog značaja za rad na organizovanju i upućivanju dobrovoljaca.

   Dobrovoljci iz Italije

   Prema procenama, u Italiji je bilo oko 50.000 Jugoslovena, austrougarskih državljana, koji su bili pali u italijansko zarobljeništvo. Uz Srbiju bile su Rusija i Francuska za to da se i među zarobljenicima u Italiji okupljaju dobrovoljci. Italijanska Vlada bila je energično protiv, izgovarajući se da se zarobljenici ne mogu koristiti za rat protiv svoje države, da bi Austrougarska mogla da vrši represalije nad njenim zarobljenicima i slično. U stvari, italijanski stav bazirao se na već ispoljenom protivljenju zbog dela Niške deklaracije o stvaranju države Srba, Hrvata i Slovenaca i pretenzija prema Dalmaciji.
   Preko 6.000 zarobljenika, ponajviše Srba, bilo je podnelo molbe da se oslobode zarobljeništva radi uključivanja u srpsku vojsku kao dobrovoljaca. Srpska Vlada je očekivala da će Italijani blagonaklono tretirati njihove namere, na koji način bi se moglo sakupiti više hiljada dobrovoljaca. Tim pre što je Srbija Italiji, u vreme povlačenja na Jadransku obalu, predala svojih 25.000 austrougarskih zarobljenika, među kojima i znatan broj Srba, Hrvata i Slovenaca. Ni intervencije Rusije i Francuske nisu omekšale stav Italije da se pomogne Srbiji. I srpska Vlada je više puta molila da Italijani puste bar tri do četiri hiljade zarobljenika koji žele da se jave u dobrovoljce. I regent Aleksandar je krajem novembra 1917. godine na savezničkoj konferenciji u Parizu podneo memorandum, a francuski general Foš notu Rimu u kojoj je zahtevao da se zarobljenici upute Srbiji radi ojačanja zajedničkog fronta. Na kraju je Italija omekšala svoj stav i prihvatila da se zarobljenici, i to samo srpske nacionalnosti, mogu upućivati pojedinačno i u manjim grupama. U međuvremenu je pristala da ih oslobađa po osam dnevno, na koji je način u srpsku vojsku stiglo samo 260 dobrovoljaca od 25.000 prijavljenih. A po pisanju dr Opačića „prva grupa od 410 dobrovoljaca iz Italije stigla je u Solun u prvoj polovini oktobra, kada je put ka pobedi već bio otvoren”.
   Krajem novembra 1918. godine u italijanskom zarobljeništvu bilo je 212 oficira koji su, takođe, izrazili želju da se bore na strani Srbije. A tek po propasti Austrougarske, u novembru i decembru 1918. godine vratilo se u zemlju 235 oficira i 80 vojnika. Među njima je bio i rezervni austrougarski potporučnik, kasniji Pavelićev kardinal, Alojzije Stepinac. Svima njima bio je priznat status dobrovoljca.
   Ne samo što nisu oslobađali zarobljenike da idu u dobrovoljce, Italijani su vršili propagandu među Hrvatima, a posebno onim iz Dalmacije, dajući otpust iz zarobljeničkih logora i 6 lira dnevno svakom koji odbije da ide u srpsku vojsku.

   IZVOR: Dušan Uzelac „Srbi Like kao dobrovoljci u Prvom svetskom ratu“ – solunski dobrovoljci

   Odabrao i priredio: Vojislav Ananić

   Odgovori

   • 20. avgust 2023. u 11:33

     Toma Mandić

     Poštovani g. Ananiću želio bih samo dodati da prvo spominjanje Srba na području Like i uopšte području Srbske krajine jeste ono zabilježeno u franačkoj hronici iz IX vijeka koju je ostavio Ajnhard pisar Karla Velikog.
     Tamo se u opisu pobune Ljudevita Posavskog spominje da je utekao “Srbima, koji drže veliki dio Dalmacije” podrazumijevajući pod tim pojmom šire područje nego što to danas čini, podudarno sa Rimskim pojmom.
     U hronici se ni na jednom mjestu ne pominju Hrvati, što znači da ih tada još nije ni bilo tamo.

     Odgovori

5. 13. april 2017. u 06:29

   vojislav ananić

   DOBROVOLJCI IZ RUSKIH ZAROBLJENIČKIH LOGORA

   U Rusiji su postojale veoma široke mogućnosti za okupljanje dobrovoljaca, jer se u toj zemlji posle dvogodišnjeg rata sa Austrougarima našao velik broj oficira, podoficira i vojnika jugoslovenskog porekla koji su pali u rusko zarobljeništvo.
   Srpski dobrovoljački pokret u Rusiji u prvo vreme se odvijao spontano, a kasnije organizovano. Njegovom razvoju u osnovi su doprinosili Srbi, a Hrvati, Slovenci i ostali samo simbolično. Pobede srpske vojske u Cerskoj i Kolubarskoj bitci silno su obradovale i okuražile mnoge pripadnike jugoslovenskih naroda u zarobljeničkim logorima širom Rusije i, naročito kod Srba, pobuđivale želju da idu u Srbiju i da se tamo bore za njeno oslobođenje. Putem pisama, molbi i na druge načine ti su ljudi uspostavljali veze sa srpskim Poslanstvom u Petrogradu i vojnim institucijama Rusije, izražavajući želju da se kao dobrovoljci priključe srpskoj vojsci. Njihove aktivnosti na tom planu bez sumnje su značile početak srpskog dobrovoljačkog pokreta u Rusiji.
   Kako je vreme teklo, uključivanje zarobljeničke populacije u srpski dobrovoljački pokret u Rusiji poprimalo je sve veće razmere i bivalo sve organizovanije u formiranju dobrovoljačkih jedinica višeg ranga.
   Radi pospešivanja razvoja dobrovoljačkog pokreta u Rusiji bilo je neophodno što snažnije prisustvo srpske Vlade i vojske, pa je u tom cilju Vlada u Nišu još jula 1915. godine uputila svoju misiju u Petrograd. Misija je imala zadatak da u saradnji sa ruskom Vladom i vojskom unapređuje i pospešuje okupljanje dobrovoljaca, formiranje jedinica i njihovo upućivanja na Solunski front. Ljudi iz te Misije uspešno su obavljali poverene zadatke.

   PODRŠKA I POMOĆ RUSKOG CARA SRBIJI

   Na apel saveznicima da joj pomognu u odbrani od austrougarske agresije prva se odazvala Rusija. Ona je Srbiji isporučila 120.000 pušaka, 80.000 šinjela, topovsku i puščanu municiju i dr. Za odbranu Beograda, Rusi su poslali jaku eskadru iz sastava Crnomorske flote sa grupom stručnjaka za miniranje plovnih puteva, 3 torpedna čamca, 2 topa, mostovski i drugi materijal. Nije izostala isporuka ni obimne medicinske opreme.
   U akcijama za pomoć Srbiji našao se i car Nikolaj II Romanov. Kao veliki prijatelj Srba i Srbije, car je iz lične apanaže izdvojio značajne svote novca za opremanje bolnica i druge potrebe srpske vojske.
   Dok su se delovi srpske vojske povlačili preko Crne Gore i Albanije, car Nikolaj je 10. januara 1916. godine prihvatio predlog srpske Vlade na Krfu za obrazovanje dobrovoljačkih jedinica u Rusiji i svojom rukom na dokumentu napisao: „Kada Srbi žele da se bore protiv Austrije, ovo im dozvoliti”. Time je car dao zeleno svetlo za organizovan rad na prikupljanju dobrovoljaca po zarobljeničkim logorima Sibira i cele Rusije. Ovom carskom odlukom je omogućeno da se Srbima i ostalim jugoslovenskim zarobljenicima austrougarske vojske dozvoli da se okupljaju pod komandom oficira srpske vojske, kao njen sastavni deo, i da uzimaju udela u borbi za stvaranje svoje buduće zajedničke države. Car je pružio značajnu vojnu, finansijsku i drugu pomoć za borbu protiv crnožute monarhije.

   Prve dobrovoljačke jedinice u Rusiji

   Još pre oktobra 1915. godine iz Rusije je stiglo Dunavom u Srbiju 3.500 dobrovoljaca. Ovi dobrovoljci su uspeli da se priključe jedinicama srpske vojske još pre njenog sloma. Jedan deo iz tog odreda, u jačini od 257 ljudi, zbog ulaska Bugarske u rat nije uspeo da se Dunavom prebaci do Srbije, nego je vraćen u Odesu. Umesto da te ljude vrate u zarobljeničke logore, Rusi su ih na interveneiju srpskog konzula u Odesi, odredili da kao stražarska četa čuvaju magacine hrane namenjene srpskoj vojsci. Već 24. januara 1916. godine, u Odesi je formirana nova četa dobrovoljaca na čelu sa majorom Živojinom Pejovićem. Ove dobrovoljce sačinjavali su Srbi i samo simboličan broj pripadnika drugih jugoslovenskih naroda, koji su sa Srbima bili prebegli ili zarobljeni kao austrougarski vojnici.

   OSNIVANJE PRVE SRPSKE DOBROVOLJAČKE DIVIZIJE

   U januaru 1916. godine ruska Vlada je odobrila formiranje dobrovoljačkog odreda u Odesi. Njegovo opremanje i naoružavanje snosio je odeski Vojni okrug. I ruski car Nikolaj II Romanov, prilikom obilaska ovog Vojnog okruga naložio je da se za izdržavanje i opremanje dobrovoljačkog odreda iz carske kase izdvoji 80 miliona rubalja. Blagodareći ovoj pomoći priliv dobrovoljaca u odred sve više je rastao, tako da je u martu 1916. godine dostigao 9904 dobrovoljca, a već narednog meseca u Odesi je formirana Prva srpska dobrovoljačka divizija. Formiranje ove Divizije srpska Vrhovna komanda na Krfu bila je poverila pukovniku /kasnije generalu/ Stevanu Hadžiću i grupi oficira, koji su po tom zadatku bili sa Krfa doputovali u Odesu.
   U izveštaju Vrhovnoj komandi Hadžić je, osim podataka o okupljanju dobrovoljaca i toku te akcije u Rusiji, napisao da među dobrovoljcima u formiranoj Diviziji najviše ima Bosanaca, zatim Banaćana i Bačvana i na trećem mestu su Sremci sa Slavoncima i Ličanima.
   Imajući u vidu tadašnje ruske mogućnosti, dobrovoljci Divizije naoružani zastarelim Manliherkama i mitraljezima „Švarcloze”, koje su Rusi zarobili u borbama sa Austrijancima. Tim puškama su nedostajali šaržeri, mitraljezima štitovi, dok su se bajoneti sa mukom uglavljivali u ležišta pušaka. Modernije brzometke i mitraljezi „Maksim” bili su u naoružanju protivnika Austrijanaca, Nemaca i Bugara. Divizija tada nije raspolagala artiljerijom i konjicom što je, pored ostalih slabosti, uslovilo ogromne gubitke u borbama sa Bugarima u Dobrudži.
   U redovima vojnika dobrovoljaca ove Divizije nije bilo Hrvata i Slovenaca, dok ih je među oficirima bilo više od polovine sastava. I posle formiranja Divizije, mnogi Srbi iz ruskih zarobljeničkih logora i dalje su pisali pisma, upućivali molbe i na druge načine izražavali želje da se prime u srpsku vojsku, dok to nije bio slučaj sa Hrvatima i Slovencima.
   Za komadanta Prve srpske dobrovoljačke divizije postavljen je Stevan Hadžić. On je svojom naredbom 19, od 24. aprila 1916. godine, ozvaničio postojanje Divizije, a naredbom 219, od 17. juna te godine, obrazovao je Dopunski bataljon, čiji je zadatak bio da okuplja, priprema i upućuje dobrovoljce u pukove koji su se nalazili u fazama formiranja.
   Sredinom maja 1916. godine smotru novoformirane Divizije izvršio je predsednik srpske Vlade Nikola Pašić. On je nakon smotre, pored ostalog, izvestio Vladu na Krfu da se u dobrovoljačkom odredu u Odesi okupilo oko 13.000 vojnika sa 307 oficira, među kojima je 5.080 iz BiH, 2.100 iz Hrvatske i Slovenije i 5.000 iz Vojvodine.
   Nešto kasnije Diviziju je posetio i ruski general Aleksej Brusilov, a 25. maja 1916. ruski car Nikolaj II Romanov. Brusilov je pohvalio sva tri puka Divizije, ističući da je srećan što vidi predstavnike hrabre srpske vojske, najavljujući da se bliži čas pobede nad Austrougarskom.
   Kao što je poznato, 4 armije pod komandom generala Brusilova izvršile su prodor na jugozapadnom frontu. Glavni udar izvršila je 8. ruska armija i probi- la Austrougarski front u dubini od 100 i širini 120 km i protivniku nanela ogromne gubitke. To je bio najteži poraz u 1. svetskom ratu, od koga se Austrougari nisu oporavili. Izgubili su preko 220.000 vojnika, od kojih je velik broj zarobljenika, među kojima i više desetina hiljada Srba, budućih dobrovoljaca u Rusiji.

   Slab odziv Hrvata i Slovenaca u dobrovoljce

   Hrvati i Slovenci samo su se simbolički javljali u dobrovoljce. I to malo koliko ih se javljalo pravili su velike probleme u jedinicama. Njihovo držanje negativno se odražavalo na ceo dobrovoljački pokret u Rusiji i pretilo njegovom razbijanju. Karakteristične su pojave da su zarobljeni Hrvati, pa i oni koji su stupili u dobrovoljačke jedinice, pretili Hrvatima i Slovencima, pa čak i Srbima, da ako ne napuste jedinice, kada se vrate kući, neće zateći cele kuće ni žive porodice. Ovako zastrašujuća propaganda negativno je delovala i na Srbe, pa su zapaženi i oni koji su se kolebali da li da stupaju u dobrovoljce. Bilo je i slučajeva da su neki Srbi dobrovoljci za vreme borbi u Dobrudži, kada im je pretilo zarobljavanje, sami sebi oduzimali živote, misleći da će žrtvujući sebe sačuvati porodice. Osim propagandnog delovanja, mnogi Hrvati odbijali su poslušnost svojim komandirima i napuštali jedinice. U Dnevniku Jelene Nikolajevne, Ruskinje, bolničarke Prve srpske dobrovoljačke divizije, opisana je problematika napuštanja dobrovoljačkog sastava pod uticajem hrvatskih i drugih agenata provokatora. Jelena, između ostalog, opisuje kako su grupe Hrvata, kada je bilo saopšteno da će Divizija krenuti u Dobrudžu u rat sa Bugarima, zatražila napuštanje jedinica. Otvoreno su govorili da oni nemaju ništa protiv Bugara i „neka Srbi sa njima rasčiste međusobice”.

   Poseta cara Prvoj srpskoj dobrovoljačkoj diviziji

   Pre upućivanja Prve srpske dobrovoljačke divizije u borbu sa Bugarima u Dobrudži, nju su posetili predsednik srpske Vlade Nikola Pašić, komadant grupe ruskih armija general Brusilov i ruski car Nikolaj II Romanov. Carska poseta bila je od izuzetnog značaja za Diviziju i dalje prikupljanje dobrovoljaca u Rusiji.
   Obilazeći jedinice odeskog garnizona, car je 12. maja 1916. godine obavio i smotru sva tri puka dobrovoljačke divizije. Ispred svakog od pukova car je zastajao i dobrovoljce pozdravljao sa „Pomoz bog vojnici”.
   Završavajući smotru, car je sa familijom pratio defile srpskih dobrovoljačkih pukova. Ispred postrojenih jedinica, bez ikakve pratnje, on se dobrovoljcima obratio rečima: „Sretan sam što u vama vidim deo one hrabre srpske vojske čijoj se hrabrosti divio ceo svet. Biću još sretniji da po svršetku ovog rata vidim Srbiju veliku i snažnu”. I ovom prilikom treba reći da je car Nikolaj gajio duboka osećanja prema Srbiji i njenim dobrovoljcima. Njegovom smrću Srbija i srpski dobrovoljci izgubili su vernog prijatelja.
   Sutradan je komadant Divizije Hadžić odao priznanje dobrovoljcima učesnicima smotre i između ostalog rekao: „Junaci, vašim izvrsnim vojničkim držanjem, vi ste na jučerašnjoj carskoj smotri i paradi potpuno zadovoljili njegovo carsko veličanstvo cara sviju Rusa, za što vas je veliki car nagradio ličnom blagodarnošću i pohvalio. Njegov dolazak među naše redove dokaz je i o neizmernoj ljubavi i veri koje on gaji prema nama. Junaci, dan dolaska njegovog imperatorskog veličanstva među nas, to je za nas istorijski dan, koji neka nam bude najsvetliji zavet za naša buduća dela….”.

   BORBA PRVE SRPSKE DOBROVOLJAČKE DIVIZIJE SA BUGARIMA U DOBRUDŽI

   Na osnovu sporazuma sa Rumunijom o njenom ulasku u rat na strani Antante, Rusija se bila obavezala da će s jednim korpusom vojnika pomoći operacije rumunske vojske i protiv Bugara u Dobrudži. Uz iznuđenu saglasnost srpske Vlade i Vrhovne komande, Rusi su tada u sastav svoga korpusa uključili i Prvu srpsku dobrovoljačku diviziju. Ona je vršila borbena dejstva u sadejstvu sa 61. ruskom divizijom, kojom je komandovao nedovoljno iskusan general Simanski.
   Prva dobrovoljačka divizija je 29. juna 1916. godine prebačena željeznicom iz Odese do Renija, na granici Rumunije i Besarabije. Marš je nastavljen Dunavom do Dobrudže.
   U Reniju je avgusta 1916. Divizija brojala 625 oficira, 17.232 vojnika i 35 činovnika, a kada je počela marš za Dobrudžu imala je 15.986 ljudi bez Dopunskog bataljona. Divizija u borbenom pogledu nije bila kompletirana. Za vreme borbi ispoljavala se nedovoljna obučenost ljudstva, posebno na nivou bataljona, i manjkavost u sinhronizaciji štabova. Naoružanje i oprema boraca takođe nisu bili na potrebnom nivou: puške „Manliher” bez saržera i magacina punjene su jednim metkom, što je usporavalo gađanje u odnosu na brzometke sa kojima je raspolagao protivnik. I mitraljezi „Švarcloze” nisu bili efikasni kao bugarski „Maksimi” itd. Divizija je dejstvovala bez konjice i artiljerije.
   U sastavu Divizije borili su se mnogi Ličani. Prema prikupljenim podacima 67 ih je palo na bojnom polju.
   Nakon iskrcavanja u selu Černa voda, pukovi Divizije su usiljenim maršem krenuli ka Dobriču. Oni su od 3. do 5. septembra 1916. za tri dana prevalili put od 80 km. Marševalo se i danju i noću po nesnosnoj žezi. Usput nije bilo vode, osim u seoskim bunarima koji su bili retki, a voda neukusna za piće.
   Prvi oružani sukob sa Bugarima doživeo je 1. bataljon 1. puka kod sela Karasinan ispred Dobriča, a prve borbe razvile su se kod sela Karasinana blizu Dobriča. Borba sa prekidima trajala je celog dana. Dobrovoljci su zadržavali i odbijali strahovite napade bugarske konjice i primorali je na odstupanje. Ali, usled slabosti i povlačenja ruskih i rumunskih snaga na krilima, i borci Divizije morali su tokom noći da napuste svoje položaje. U tom boju sa Bugarima Divizija je položila ispit jer je potukla Bugare, a naročito delove njihovog 35. i 36. puka. U tim borbama Bugari su imali oko 2.400 ljudi izbačenih iz stroja, a dobrovoljci 1.400. Pokazalo se da su srpski dobrovoljci u svim borbama protiv brojno i oružano nadmoćnijeg neprijatelja ispoljavali izvanrednu hrabrost. Scene borbi između bugarske konjice i dobrovoljaca, koji su golim rukama izbacivali konjanike iz sedla, bili su jedinstven primer u istoriji ratovanja ocenjivala je ruska štampa u ono vreme, zaključujući da su bitke srpskih dobrovoljaca dobijane više srcem i visokim moralom nego zastarelim oružjem.
   U borbama kod sela Hardali-Tekederesa između 31. avgusta i 1. septembra 1916. godine bojevi su se odvijali slično kao i kod Karasinana. Tada su borci Divizije razbili Bugare, izvršili proboj njihovih linija zarobivši pri tom 8 topova i 6 mitraljeza. Umesto gonjenja Bugara, ponovo je naređeno povlačenje dobrovoljaca zbog neuspeha Rumuna i Rusa. Ponovno i dugo noćno povlačenje nakon uspešne borbe, destimulativno je delovalo na moral dobrovoljaca. U tim borbama oni su izvukli iz okruženja 9. rumunsku diviziju i pomogli u kritičnoj situaciji rusku diviziju. Dobrovoljci su u tim borbama imali preko 650 vojnika izbačenih iz strija. Divizija se i nadalje borila sa Bugarima nanoseći im teške gubitke, ali trpeći i svoje. Velike uspehe Divizija je postigla 6. septembra 1916. godine kada je praktično slomljeno ofanzivno dejstvo bugarske 3. armije, koja je dugo bila prikovana na istom položaju. Blagovremenim povlačenjem, Bugari su izbegli razbijanje svoje Armije.
   Rezimirajući borbe Prve srpske dobrovoljačke divizije u Dobrudži, Radoslav T. Ristić u knjizi Dobrudžinska epopeja, između ostalog, piše da su Rusi kod Dobriča napali Bugare i da je posle dvodnevnih borbi u borbu uvedena tek prispela Srpska dobrovoljačka divizija. Da su dobrovoljci u nezadrživim jurišima uspeli da razbiju dva bugar- ska puka i prodrli više kilometara u dubinu. To je prinudilo Bugare da uvođenjem rezervi krenu u protivnapad, koga su Srbi takođe odbili. Ali, pošto su se Rusi i Rumuni povukli sa krila i Divizija je bila prinuđena na povlačenje na svoje polazne položaje. Dalje se kaže da je po izvršenoj popuni i pregrupisavanju snaga protivnik prešao u napad, pa su se naročito na sektoru Srpske dobrovoljačke divizije razvile vanredno žestoke borbe i da su u njima odbijeni napadi dveju bugarskih divizija. Dobrovoljci su prešli u opšti protu napad u kome su se razbuktale veoma teške borbe. Međutim, usled nadmoćnosti protivnika, ruske, rumunske i dobrovoljačke snage bile su prinuđene da se povuku sa bojišta.
   I pored uspeha u taktičkom pogledu i Prva dobrovoljačka divizija, zbog lošeg vođenja jedinica od strane generala Simanskog na operativnom planu i poraza neiskusnih rumunskih jedinica, bila je prinuđena da napusti sektor operacija i da se povuče u pozadinu. Ona je, besumnje u svim borbama pokazivala izvanredna ratnička svojstva.

   Gubitci Divizije u borbama u Dobrudži

   Kao što je već rečeno, Prva srpska dobrovoljačka Divizija u sadejstvu sa ruskim i rumunskim jedinicama, vodila je sa Bugarima u Dobrudži teške i krvave borbe. U svim okršajima njezini borci ispoljavali su izuzetnu hrabrost i umešnost i protivniku nanosili ogromne gubitke. Borci su jurišali „na bajonet”, sa konja su golim rukama rušili bugarske konjanike i borbom prsa u prsa zaustavljali njihove napade, jer vatrom iz sporometnih pušaka nisu uspevali da uvek neutrališu bugarske brzometke. S obzirom na način borbe sledili su ogromni gubitci na obe zaraćene strane. Postojalo je opšte uverenje da je Prva srpska dobrovoljačka divizija bila strah i trepet za bugarsku vojsku. Ali, slab učinak ruskih i posebno rumunskih jedinica u Dobrudži i na drugim ratištima, vodili su njihovom opštem porazu. Prema izveštaju komadanta Divizije Hadžića, Prva srpska dobrovoljačka divizija krenula je na ratište u Dobrudži sa 15.988 ljudi. U operacijama od 34 dana, vođenim od 7. septembra do 21. oktobra 1916. godine njezini gubitci iznosili su 8.539 boraca. Poginulo je 713 vojnika i 42 oficira, ranjeno 6.216 vojnika i 202 oficira i nestalo 1.321 lice. Računajući nestale i od bolesti umrle, gubitci Divizije iznosili su 53% ukupnog sastava. Srba je poginulo 678 i nestalo 1.123, Hrva- ta 13 i nestalo 19, Slovenaca 3 i nestalo 38 vojnika. Ruske i rumunske jedinice imale su 70% gubitaka.
   Bugari su, prema sopstvenim izvorima, izgubili oko 14.000 vojnika i starešina.
   Po okončanju borbi u Dobrudži, Prva srpska dobrovoljačka divizija je početkom novembra 1916. povučena u Izmail radi odmora i popune jedinica. Tu je ušla u sastav novoformiranog Srpskog dobrovoljačkog korpusa, čiji se štab nalazio u Odesi.

   Imena Srba Ličana koji su poginuli u Dobrudži

   Banda Dragić, Cvijanović Brdo, Banjanin Damjan, Jošan Bastaja Mile, Brlog Batinica Stevan, Srb Bogdanović Janko, Bogdanović Rade, Božić Đuro, Vrebac Budimir Đuro, Zrmanja Vitas Stevo, Počitelj Vojnović Janko, Mazin Vojnović Ilija, Mazin Vržina Gojko, Krčana Radaković Dane, Mogorić Radaković Lazar, Bruvno Radaković Petar, Mogorić Radaković Rade, Radlovac Radić Dmitar, Srb Radmanović Janko, Ostrvica Radulović Božo, Lapac Radusina Ilija, Grab Rapajić Danilo, Rapajić do Svilar Jovan, Pećani Skakavac Đuro, Brinje Stanić Milivoje, Divoselo Sučević Mane, Popina Trkulja Marko, Kik Uzelac Marko, Crna vlast Uzelac Dane, Ondić Uzelac Marko, Donji Lapac Helman Marko, Gospić Šašić Lazar, Gospić.

   Od Amerike do Dobrudže i Solunskog fronta

   Potomci boraca Prve srpske dobrovoljačke divizije pamte nadčovečanske napore svojih predaka koje su doživljavali tukući se sa verolomnim Bugarima za opstanak svoje matice Srbije.
   Ovde ćemo se podsetiti na puteve i doživljaje nekoliko ličkih dobrovoljaca do ratišta u Dobrudži i na Solunskom frontu.
   Dane Olbina, svet je ugledao u malom ličkom selu Krbavici 1881. godine. Taj se dečak u 19. godini otisnuo u obećanu zemlju, u potrazi za poslom i zaradom. Dane je ostavljao svoju snagu po američkim prugama, čeličanama, rudnicima, da bi stigao i do Aljaske, i nakon 7 godina napornog rada opet se obreo u svojoj Krbavici. Jednog dana 1914. godine lupiše žandari u selo i donesoše Dani poziv za mobilizaciju. Obukoše ga i odvedoše u 79. otočki puk, u čijim jedinicama prolazi kroz krvave borbe po brdima Cera i obalama Kolubare. Osakaćen puk u tim borbama, Austrougari prebacuju na ruski front, u Galiciju. Kozačka konjica svakodnevno juriša i uliva strah u kosti protivniku. I Dane učestvuje u krvavim okršajima po močvarnom terenu Zakavkazja, a kada Rusi osuše vatru sa svih strana, Dane iskoristi priliku i podiže ruke. Rus viknu „Serb, Serb”, a Dane drhtavim glasom potvrdi „Srbin”. Danu su uskoro odveli u zarobljenički logor, negde ispod Altajskog gorja.
   Čim je čuo da se u Odesi okupljaju dobrovoljci, Dane prevaljuje put do tog mesta i prijavljuje se u dobrovoljce, stavljajući šajkaču na glavu. Raspoređuju ga u Prvu srpsku dobrovoljačku diviziju, koja se posle oporavka od teških borbi u Dobrudži spremala za put na Solunski front. Posle dugog i napornog putovanja željeznicom i morima, Dane stiže na Solunski front. Tu postaje dobrovoljac u sastavu Drinske divizije, koja je u proboju Solunskog fronta slavu borbe pronosila. Dane Olbina učestvuje u mnogim bitkama i jurišima, da bi svoj ratni put završio u Zagrebu, koji je vojnike iscepanih cokula natmurena čela primao.

   Đuro Vitas (1888-1952). Đurini preci su dvadesetak godina od proterivanja Turaka iz dela Like dospeli na počiteljsko tlo iz predela Bukovice u Mletačkoj Dalmaciji. Oni tu stigoše davne 1700. godine i zasnovaše svoje stanište oko reke Like, bliže Velebitu. Dvanaest godina kasnije vrši se popis doseljenih Srba i dodeljuju posedi onima koji ih od ranije nisu posedovali. U popisnoj listi slovi ime Vukadina Vitasa sa 14 parcela površine 414 lanaca. U kući su mu zapisana 22 člana obitelji, od kojih 16 žena i dece i 6 onih koji su stasali za nošenje oružja. Pošto je sa prezimenom Vitas u listi upisano samo jedno ime, to nije isključeno da se radi o pretku Đure Vitasa, solunskog dobrovoljca. Da se podsetimo, u vreme toga krajiškog popisa Počitelj je imao 40 kuća i 504 stanovnika.
   Otac Stevan i majka Pera doneli su Đuru na svet 1888. godine. On je rastao i odrastao u malom selu Počitelju, a osnovnu školu završio je u Metku. Đurine noge su vrlo rano zakoračile američko tlo, a kada je prevalio dvadesetu godinu vraća se kući i ženi sa mojom tetkom Milicom Bobić, kćerkom Kate i Danila Bobić, zvanom „Ljudina”.
   Ponovni odlazak da kopa rudu u obećanoj zemlji nije mu se ostvario. U Đurinu kuću stigao je poziv za mobilizaciju. U uniformi crnožute monarhije, Đuro se uskoro obreo u Galiciji, gde su grmili topovi, sevale sablje i padale glave na sve strane. Imajući na umu koga ima za protivnika, Đuro je retko pucao, a kada to nije mogao izbeći, cev puške je okretao u zemlju ili vazduh. Cev mu je bila takva da se pred smotru oružja nije morao znojiti oko njenog čišćenja. Đuro se nije dugo batrgao po rovovima. Ali kada su armije generala Brusilova krenule u ofanzivu i Đurina kompanija našla se na udaru kozačke konjice. Rusi probiše front i zarobiše na stotine hiljada austrougarskih vojnika i razmestiše ih po logorima u sibirskim tajgama.
   Đuro je iskoristio povoljan trenutak i predao se Rusima. I njega su sa ostalim zarobljenicima otpremili u zarobljenički logor u Sibiru. Đuro se u logoru našao sa mnogim ljudima slovenskog porekla. Upoznao se i sa Srbima iz mnogih ličkih krajeva, a tema razgovora sa njima je bila kako se osloboditi zarobljeništva i otići u srpsku vojsku. Nije se dvoumio već među prvima javio se u dobrovoljce. Rasporedili su ga u Prvu srpsku dobrovoljačku diviziju i u njenim redovima borio se protiv Bugara i Turaka u Dobrudži. Đuro je s mukom izvukao živu glavu kada je bugarska konjica jurišala i topovima tukla po rovovima Divizije. Doživljavao je velika iskušenja na ratištima čiji su tereni bili u velikoj meri prekriveni mrtvim ljudskim telima. Po okončanju dobrudžanske operacije Đuro u sastavu svoje divizije željeznicom stiže u Arhangelsk i odatle nastavlja put morem do Soluna. I na Solunskom frontu u borbama sa Bugarima, Austrougarima i Nemcima Đuro uspeva da izvuče glavu i srećno se vrati u svoj Počitelj.
   Osim Soke i Bosiljke, koje su na svet došle do 1915. godine, sada se u Đurinoj kući redovno rađaju deca: Janja, Milan i Dušan u Počitelju, a Jelena i Danilo u Ruskom selu, u Banatu.
   Kao srpski dobrovoljac, Đuro Vitas je dobio zemlju u Ruskom selu. Uz svesrdnu pomoć svoga tasta Danila „ljudine” Bobića uspeo je da sagradi kuću i počne normalan život. Đurin brat Dmitar, zvani „čojina” takođe je bio dobrovoljac i prešao ratni put sličan Đurinom. Čojini je bilo teško da napusti Počitelj, pa je dobrovoljačku zemlju ustupio bratu Đuri za njegov deo u Počitelju. Tako je Đuro uvećao svoj posed i od njega solidno živeo. Ovaj divan Ličanin preminuo je 3. novembra 1952. godine i sahranjen u Ruskom selu. Njegova supruga Milica preminula je 30 godina kasnije. Porodica Đure Vitasa svuda je bila primljena, poštovana i prijatelje sticala.
   Obrad Radočaj. Kad je 1914. godine počeo Prvi svetski rat, u kuću Obrada Radočaja, iz sela Krčane kod Mutilića, dođoše žandari i poteraše ga u austrijsku vojsku. Mobilisan, u uniformi, Obrad se brzo našao na istoku, njemu nepoznatoj zemlji. Grmili su topovi, sevale sablje i padale glave. Obrad je bio opterećen mišlju kako da se izvuče iz tog pakla.
   Na ratištu u Galiciji, Obrad je našao brata od strica, Stevu. Obojica su preživljavali ratne strahote i nedaće na pola delili. Razmišljali su kako da prebegnu Rusima, ali se za to retko ukazivala prilika. Tim više što su Hrvati u rovovima motrili na Srbe i držali spreman metak za onoga koji bi se usudio da beži.
   Jednog dana je kozačka konjica kao oluja naletela na njihovu četu. Uplašeni od kozačkih sablji, Austrijanci su beželi na sve strane i iza sebe ostavljali oružje i drugu opremu. Kada se prepad završio, austrijski komandir tražio je dobrovoljce koji bi se vratili na poprište borbi i pokupili napuštenu opremu. Obrad i Stevo su se pogledali i prihvatili da to obave. Kada su se tamo našli, sklonili su se u krater koga je napravila granata i čitajući očenaš prebegli Rusima. Kad su braća čuli da se u Odesi okupljaju dobrovoljci i oni se prijaviše. Obrad se obraćao svojim poznanicima Hrvatima da se i oni upišu u dobrovoljce. Umesto da prihvate, govorili su Obradu da više vole Franju da poljube u dupe nego kralja Petra u lice.
   Braća Miloševići. U ličkom selu Visuću, nedaleko od Udbine, živela su četiri brata i jedna sestra. Prezivali su se Miloševići. Na svet su ih doneli otac Rade i majka Jeka. Živeli su u oskudici, jer posna lička zemlja nije davala onoliko plodova koliko je mogla da potroši sedmočlana porodica. Petar Milošević je bio najstariji, zatim je na svet došao Mane, pa Mihajlo. O njima ćemo reći onoliko koliko smo saznali o njihovom mukotrpnom životu.
   Petar je kao dečak sanjao o odlasku u Ameriku, da bi pečalbarenjem do kruva došao. Uspeo je da se domogne Čikaga. Na sreću njegovu našao je posla i ubrzo počeo ponešto od zarade da šalje roditeljima u Visuć. Pošto se, kako su Ličani govorili, odomaćio u Čikagu, Petar je uspeo da k sebi dovede mlađeg brata Manu. Trećeg brata Mihajla omeo je rat da se prihvati pečalbe u Americi. Sudbina je htela da se on nađe u drugom svetu, u Rusiji. Surovi rat je uticao na sudbinu braće Miloševića. U grudima Petra i Mane tinjao je osećaj da idu u pomoć braći u Srbiji. U Americi se prijavljuju u dobrovoljce i odlaze na Solunski front. Lavovski se tuku sa Bugarima po makedonskim brdima i kamenjarima. Ljudi su padali kao snoplje, ali je Petar imao sreću u masi kuršuma koji su se zabadali oko njega. Samo jedan bugarski metak dohvatio ga je po boku, čemu Petar nije pridavao nikakvu pažnju. Ali brat Mane bio je lošije sreće. Njemu je metak razneo vilicu. Povreda je bila toliko teška da je siroma Mane jedva preživeo.
   Kako se rat završio i sanirane zadobijene rane, braća su se vratila u svoje selo Visuć, a nešto kasnije nastanili su se u banatskom selu Čenej, gde im je dodeljena dobrovoljačka zemlja. Ali ovo selo je pri povlačenju granice pripalo Rumuniji, pa su se braća Miloševići, sa ono malo prtljaga, doselili u Rusko selo i zakućili na Galiji, gde su se naselili i ostali Ličani.
   Najmlađi brat Mihajlo nije uspeo da izbegne austrijsku uniformu, pa je mobilisan i poslan na ruski front. Nije podnosio miris baruta ni uniformu koja mu je bila tuđa. Ubrzo se predao Rusima. Kao zarobljenik radio je na spahijskim imanjima u Sibiru i čim je čuo da se u Odesi sakupljaju dobrovoljci za rat u Srbiji, Mihajlo napušta gazdu i prilazi Prvoj srpskoj dobrovoljačkoj diviziji. Učestvuje u teškim i krvavim borbama protiv Bugara u Dobrudži. Tu biva teško ranjen i smešten na lečenje u jednu od ruskih bolnica. Sa teškim ranama Mihajlo je propustio mnoge lađe za Solunski front i tako ostao u Rusiji. Sudbina je htela da upozna rusku devojku i uskoro sa njom ode pred matičara. Sa njom je izrodio decu i savio gnezdo u toj velikoj i nama bliskoj zemlji.
   Nostalgija za Likom i Visućem pratila je i Mihajla. Neizlečen od zadobijenih rana žudio je za zavičajem. Braća su mu javila da je kao dobrovoljac dobro došao na zemlju banatsku. Ali ruske vlasti nisu blagonaklono gledale na njegove molbe za povratak. Čak su mu pravile i smetnje u nameri da ga zadrže u Rusiji. Na kraju su se odobrovoljile i Mihajlu javile da se može vratiti u Srbiju ali bez žene i dece. Od tada su kontakti braće sa Mihajlom bivali sve ređi i na kraju prestali. Niko živ nije uspeo da sazna gde je nestao taj dobrovoljac Prve srpske dobrovoljačke divizije.

   Zahvalnost komadanta Divizije dobrovoljcima

   Mesec dana nakon okončanja borbi u Dobrudži, komadant Divizije Hadžić odao je priznanje preživelim dobrovoljcima. Analizirajući borbena dejstva Divizije, on je pohvalio borce govoreći kako su u samo jednom naletu potisli i razbili Drugu brigadu sofijske divizije; kako su 16. i 25. bugarski pukovi bežali pred njima kao poplašene ovce, ostavljajući iza sebe gomile mrtvih i ranjenih, kao i osam topova i sedam mitraljeza; kako su svojom istrajnošću olakšali rumunskoj diviziji, koja je bila u očajnom stanju, da se izvuče….
   „I ovim bojem, vi sokolovi dobrovoljci pokazali ste kako našim saveznicima, tako i protivnicima da ste junaci prvog reda i da u vama teče krv rekao je postrojenim dobrovoljcima njihov komadant Hadžić.
   Za pokazanu hrabrost na bojištima Dobrudže, borcima Prve srpske dobrovoljačke divizije dodeljeno je 2.500 odlikovanja, pretežno ruskih u sastavu čijih jedinica se Divizija borila.

   IZVOR: Dušan Uzelac „Srbi Like kao dobrovoljci u Prvom svetskom ratu“ solunski dobrovoljci

   Odabrao i obradio: Vojislav Ananić

   Odgovori

6. 13. april 2017. u 08:37

   vojislav ananić

   FORMIRANJE DRUGE DIVIZIJE I DOBROVOLJAČKOG KORPUSA

   Pošto se pokazalo da se priliv dobrovoljaca u Odesi konstantno povećavao, to je odlučeno da se osnuje još jedna dobrovoljačka divizija, da bi se sa dve divizije i dopunskim bataljonom obrazovao Srpski dobrovoljački korpus, koji bi već u februaru 1917. godine bio sposoban za borbena dejstva. Ali, priliv dobrovoljaca počeo se postepeno smanjivati, pa da bi se realizovalo osnivanje korpusa i njegovog upućivanja na ratište, u Vojnom okrugu u Odesi odlučeno je da se obavi mobilizacija jugoslovenske populacije koja se nalazi u ruskim zarobljeničkim logorima. Inicijativu za mobilizaciju dala je grupa oficira Hrvata i Slovenaca iz druge dobrovoljačke divizije u formiranju, uz podršku srpskog konzula Cemovića i članova Jugoslovenskog odbora koji su tada boravili u Rusiji. Svi su oni računali da će se mobilizacijom povećati broj Hrvata i Slovenaca u budućem korpusu.
   U vreme sprovođenja mobilizacije, u Dopunski bataljon je dnevno stizalo i po 1.000 ljudi, pa je broj mobilisanih budućih „dobrovoljaca” narastao na 20.000. Među njima najviše je bilo Hrvata /9.000/, zatim
   Srba /7.000/ i Slovenaca /4.000/. Pošto su mobilizacijom obuhvaćeni i oni zarobljenici koji nisu želeli da se bore kao dobrovoljci, dolazilo je do neželjenih incidenata i otkazivanaja poslušnosti komandnom kadru, pa su mnogi od njih ponovo vraćeni u zarobljeničke logore. Ali, bez obzira na sve, mobilizacija je uspela, tako da je privedeno kraju obrazovanje Druge srpske dobrovoljačke divizije sa 6.200 Srba, 3.144 Hrvata, 556 Slovenaca, 193 Čeha i ponešto iz ostalih jugoslovenskih nacionalnosti. A u septembru 1916. godine formiran je Srpski dobrovoljački korpus sa dve divizije i Dopunskim bataljonom sa 30.242 vojnika i 822 oficira.
   Ukazom vrhovnog komadanta srpske vojske regenta Aleksandra, od 26. jula 1916. godine ozvaničeno je formiranje srpskog dobrovoljačkog korpusa u Odesi, a za njegovog komadanta Vlada na Krfu postavila je generala Mihaila Živkovića.
   Destruktivno delovanje Hrvata i Slovenaca
   Nakon poraza rumunske vojske krajem 1916. godine i slabljenja vojne moći Rusije nakon Februarske revolucije, ponovo je ishod rata izgledao neizvesnim. To je uticalo da su neki dobrovoljci, obuzeti strahom za sudbinu svoju i svojih porodica u zavičaju, u slučaju da centralne sile dobiju rat, napuštali svoje jedinice i vraćali se u zarobljeničke logore. Na osipanje iz Korpusa uticalo je i nezdravo stanje u jedinicama koje je nastajalo kao posledica propagandnog delovanja austrijskih i italijanskih agenata, donekle i grubog odnosa pojedinih ljudi iz komandnog kadra prema dobrovoljcima, polemike oko ustrojstva buduće zajedničke države i dr.
   Imajući u vidu ove i druge motive, Hrvati i Slovenci, osobito Hrvati, počinju da rade na razbijanju Korpusa. Oni su, između ostalog, tražili zasebne nacionalne jedinice i u njima svoj komandni kadar, da se Korpus preimenuje u ,jugoslovenski”, da oni ne polažu zakletvu srpskom kralju jer su je već položili austrijskom caru, da se dobrovoljci isključivo koriste za paradni ulazak u „svoje teritorije”, a ne za borbe u Rusiji, Bugarskoj i na Solunskom frontu i dr.
   Nakon sprovođenja izjašnjavanja o ostajanju ili napuštanju Korpusa, došlo je do velikog smanjivanja njegovog ljudstva, a naročito u Drugoj srpskoj dobrovoljačkoj diviziji. Iz Korpusa je izašlo 12.735 ljudi i to 7.352 Srba /najviše iz Vojvodine/, 3.782 Hrvata i 1.241 Slo- venac. Tako je brojno stanje Korpusa, prema dr Đorđu Staniću, sa 44.581 u avgustu 1917. godine palo na 21.480 ljudi. Postalo je očigledno da su nakon izjašnjavanja u Korpusu ostali istinski dobrovoljci. U njemu je sada uspostavljeno normalno stanje koje olikuje vojnim strukturama u ratnim prilikama. Uprkos tako dubokoj krizi nastaloj krajem 1916. i početkom 1917. godine, Korpus je očuvao svoju celinu tako da je u junu 1917. godine imao 21.251 vojnika.
   Prema vojnim izvorima, iz Korpusa je na Solunski front stigla 21.000 njegovih ljudi. Među njima je bilo samo 179 Hrvata i 141 Slovenac. Nema podataka o Srbima Ličanima koji u sastavu Korpusa stigoše na Solunski front. Izvesno je, međutim, da je njihov udeo bio veoma značajan, imajući u vidu da ih je mnogo palo u rusko zarobljeništvo, posebno onih koji su se nalazili u jedinicama 15. zagrebačkog korpusa, koga je Beč bio prebacio na istočni front.

   Prebacivanje dobrovoljaca na Solunski front

   Među saveznicima se polemisalo da li da se Srpski dobrovoljački korpus uputi na ruski, rumunski ili Solunski front. Srpska Vlada i Vrhovna komanda su 5. marta 1917. godine odlučili da se on pošalje na Solunski front. Čim se situacija u Korpusu normalizovala, prva grupa od 1.058 dobrovoljaca upućena je preko Francuske na Solunski front u aprilu 1917. godine. Zatim su na Solunski front krenuli štab Korpusa i Druga dobrovoljačka divizija. Ovaj deo Korpusa krenuo je iz Odese krajem avgusta 1917. preko Arhangelska ka Solunu. U oktobru je stigao u Englesku, zatim u Francusku gde je dobrovoljcima dodeljena oprema i oružje. Iz Francuske je krenuo ruskim brodovima i u Solun stigao 7. decembra 1918. godine.
   Štab Prve srpske dobrovoljačke divizije i njegova 1. brigada su takođe u novembru prebačeni u Arhangelsk, a odatle putovali brodovima, da bi u Solun stigli januara 1918. godine. Druga brigada ove Divizije morala je da na put krene preko Sibira, da bi se u Dajrenu, na Žutom moru, ukrcala na engleske brodove ploveći pravcem Singapur- Suec-Solun, u koji je sa 3.714 vojnika i 220 oficira stigla 1. maja 1918. godine. Kao što se vidi, putovanje je trajalo 5 meseci.
   Na Solunski front stiglo je iz Rusije 12.500 dobrovoljaca i oni su bili uključeni u srpsku vojsku na solunskom ratištu.
   Ukuran broj dobrovoljaca angažovanih na strani Srbije u Prvom svetskom ratu nije ustanovljen. Još uvek se operiše sa različitim podacima. Po svoj prilici najviše bi odgovarao podatak od 39.723 lica koja su stekla dobrovoljački status. Srba je bilo 38.538 ili 97,7%, Hrvata /uglavnom iz Dalmacije i Primorja/ 617 i Slovenaca 349. Na raznim ratištima izginulo je oko 20.000 /uključujući i pale u Dobrudži/ ili oko 50% dobrovoljačkoga ljudstva.
   U proboju Solunskog fronta 15. septembra 1918. godine veoma značajnu ulogu odigrala je Jugoslovenska divizija, koja se borila u sastavu Druge srpske armije pod komandom vojvode Stepe Stepanovića.

   IZVOR: Dušan Uzelac „Srbi Like kao dobrovoljci u Prvom svetskom ratu“ – solunski dobrovoljci

   Odabrao i priredio: Vojislav Ananić

   Odgovori

7. 13. april 2017. u 09:38

   vojislav ananić

   IMENA DOBROVOLJACA IZ LIKE KOJI SU PRIŠLI SRPSKOJ VOJSCI U PRVOM SVETSKOM RATU OD 1914 do 1918. godine

   Brezovac

   Medić Đure Ilija
   Medić Dane Mile

   Brinje
   Bićanić Stevana Mile
   Rajačić Pavla Jovo

   Brlog
   Baklajić Mile Đuro
   Bastaja Dane Mile
   Vrzić Đure Manojlo
   Vujičić Damjana David
   Vujninović Nikola
   Vujninović Mile Stevan
   Krunić Luke Dušan

   Brotnja
   Jelačić Ilije Mile
   Paulić Vukajla David

   Bruvno
   Ajduković Miloša Kosta
   Basta Dmitra Pavle
   Vujnović Petra Marko
   Vujnović Staniše Nikola
   Vujnović Stevana Toma
   Guteša M. Danilo
   Guteša Nikole Mile
   Guteša Ilije Dmitar
   Guteša Mihajla Nikola
   Dragosavac Petra Stevan
   Ilić Tome Simo
   Kolundžija Petra Dane
   Krajnović Pavla Dane
   Krajnović Davida Danilo
   Škorić Tome Mane
   Škorić Dane Milan
   Lončarević Milana David
   Ljubobratović Milete Petar
   Mileusnić Dane Petar
   Ogrizović Rade Pavle
   Orlović Mihajla Mane
   Orlović Mihajla Kosta
   Rapajić Ise Toma
   Tomić Ise Ilija
   Paulić Lazo
   Krajnović Nikole Pavle
   Krivošija Dane
   Krtinić Dane Jovan
   Ličina Jovana Nikola
   Miljuš Dane Đuro
   Obradović Manojla Đuro
   Obradović Vida Marko
   Obradović Jovana Mile
   Obradović Marka Nikola
   Obradović Luke Nikola
   Obradović Trifuna Nikola
   Obradović Petar
   Obradović Save Sava
   Omčikus Laze Jovan
   Plećaš Tome Petar
   Pupavac Josipa Pero
   Radaković Jovana Dane
   Radaković Dane Jovan
   Radaković Đukana Jovan
   Radaković Luke Jovan
   Radaković Bože Jovan
   Radaković Jovana Mile

   Bunić
   Babić Nikole Jovo
   Banjeglav Rade Miladin
   Banjeglav Petra Petar
   Banjeglav Dane Spase
   Božić Rade Đuro
   Bukmirović Rade Mile
   Bukmirović Sime Mile
   Dmitrašinović Milana Andrija
   Dmitrašinović Arse Dimitrije
   Dragaš Dane Jovan
   Dragaš Bude Nikola
   Dragaš Danila Nikola
   Eror Petra Bude
   Eror Dmitra Dane
   Eror Stojana Danilo
   Eror Dmitra Jovo
   Jelovac Andrije Dane
   Knežević Milašina Dane
   Knežević Petra Bude
   Knežević Mihajla Jovan
   Knežević Marka Stojan
   Knežević Rade Stevan
   Knežević Nikole Stevan
   Kovačević Koste Ilija
   Marijančević Stevana Vajo
   Radaković Mile Stevo
   Ćuk Andrije Dimitrije
   Ćuk Andrije Jovan
   Ćuk Andrije Nikola
   Čabrilo Rade Dane
   Čabrilo Mile Jovan
   Čabrilo Davida Rafailo
   Marinković Bude
   Mirić Stevana Nikola
   Njegovan Dmitra Jovo
   Njegovan Mije Dmitar
   Njegovan Isaka Milan
   Njegovan Bude Petar
   Obrić Bude Dragan
   Olbina Dimitrija Milan
   Opsenica Maksima Jovan
   Panjković Milana Jovan
   Paripović Bude Milan
   Petranović Filipa Spase
   Pupavac Dane Đuro
   Pupavac Milašina Stevan
   Rakić Mile Bude
   Svilar Todora Nikola
   Sekiz Dane Vaso
   Stanković-Nile Nikola
   Ćurčija Bude Nikola
   Ćurčija Bude Sava
   Hrnjak Bude Đuro
   Hrnjak Dane Jovan
   Hrnjak Bude Milan
   Hrnjak Maniše Nikola
   Hrnjak Milašina Stevan
   Hrnjak Milašina Todor
   Hrnjak Filipa Todor
   Hrnjak Nikole Špiro
   Šever Mihajla Jovan

   Vedašić

   Delić Petra Jovan
   Delić Dmitra Ilija
   Ivanišević Ivana Mihajlo

   Velika popina
   Brkljač Save Andrija
   Brkljač Jandre Ilija
   Brkljač Petra Ilija
   Brkljač Save Lazar
   Grubišić Nikole Dane
   Grubišić Marka Miloš
   Grubišić Ilije Nikola
   Grubišić Dane Petar
   Jovanić Danila Mile
   Labus Todora Vasilj
   Labus Stevana Dane
   Labus Vase Đuro
   Labus Jandre Ilija
   Labus Vaje Jovan
   Labus Stevana Jovan
   Labus Đorđa Jovan
   Labus Stevana Mile
   Labus Jove Mihajlo
   Labus Jandre Nikola
   Labus Đurđa Jovan
   Labus Nikole Stevo
   Lukić Ilija
   Lukić Ilije Rade
   Lukić Petra Špiro
   Marčetić Vase Jovo
   Novaković Rade Đuro
   Novaković Jovana Ilija
   Šerbedžija Mihajla Danilo
   Šerbedžija Dimitrije
   Ivanišević Nikole Petar
   Orlić Mile Vaso
   Novaković Nikole Jovan
   Novaković Todora Jovan
   Novaković Dane Lazo
   Novaković Nikole Mile
   Novaković Petra Miloš
   Novaković Dane Nikola
   Novaković Petra Pavle
   Novaković Luke Sava
   Novaković Save Sava
   Novaković Todora Stojan
   Stojsavljević Jove Božo
   Stojsavljević Đuke Dane
   Stojsavljević Dane Danilo
   Stojsavljević Miloša Bogdan
   Stojsavljević Đure Jovo
   Stojsavljević Mile Jovo
   Stojsavljević Đurđa Mile
   Stojsavljević Sime Mile
   Stojsavljević Petra Miloš
   Stojsavljević Đurđa Nikola
   Stojsavljević Save Nikola
   Stojsavljević Save Nikola
   Stojsavljević Nikole Ostoja
   Stojsavljević Luke Paja
   Stojsavljević Ilije Petar
   Stojsavljević Milete Rade
   Stojsavljević Vase Stevan
   Sučević Jaše Petar
   Šopa Mihajla Dimitrije

   Visuć
   Kovačević Dane
   Kovačević Petra Mile
   Korać Dane Mane
   Korać Milan
   Korać Mićo
   Korać Petra Nikola
   Korać Dmitra Petar
   Korać Mile Petar
   Korać Mile Božo
   Korać Petra Đuro
   Kosanović Miloša Blagoje

   Vodoteč
   Bukvić Mane Ilija
   Bukvić Stevana Petar

   Vojvoduša
   Stokuća Bude Trifun

   Vranovača
   Kosanović Jove Stevan
   Leka Jovana Jovo
   Vrbica

   Maričić Pavle

   Vrebac
   Basarić Milanka Jovo
   Basarić Mane
   Basarić Dane Stojan
   Basarić Jovana Tomo
   Šopa Marka Mile
   Šopa M. Stevan
   Marjanović Milan
   Milošević Mane
   Milošević Đure Petar
   Milošević Petar
   Mrđa Vasilija Stevo
   Orlić Ilije Janko
   Tepavac Stevan
   Tepavac Đ- Petar
   Cvijetičanin Stojana Ilija
   Cvijetičanin Stojana Mile
   Cvijetičanin Stojana Rade
   Stanić Koje Petar
   Miljanović Rade Nikola
   Orlić Bude Jovo
   Bobić Đurđa Stojan
   Bogdanović Alekse Aleksa
   Bogdanović Vladimir
   Bogdanović Sime Dušan
   Bogdanović Sime Luka
   Bogdanović Ise Milan
   Bogdanović Koste Milan
   Bogdanović Nikola
   Bogdanović Alekse Petar
   Bogdanović Mihajla Rade
   Bogdanović Tanasija Stevan
   Božić Stevana Đukan
   Božić Miloš
   Borić Jovana Miloš
   Bursać Mihajlo
   Graovac Tanasije Vaso
   Graovac Dane Đuro
   Graovac Dmitra Đuro
   Graovac Luke Ilija
   Graovac Luke Janko
   Graovac Tanasije Jovan
   Graovac Pavla Luka
   Graovac Petra Mane
   Graovac Todora Milan
   Graovac Miloš
   Graovac Vase Nikola
   Graovac Petra Nikola
   Graovac Tanasije Sava
   Grubić Petra Mile
   Grubić Petra Nikola
   Dobrota Milana Dušan
   Dobrota Ise Jovan
   Dobrota Milenka Luka
   Dragosavac Dmitra Božo
   Dragosavac Filipa Božo
   Dragosavac Tome Dmitar
   Dragosavac Janko
   Dragosavac Tanasije Jovo
   Dragosavac Petra Mile
   Zoroja Milana Dmitar
   Kovač Savo
   Konjević Petra Dmitar
   Konjević Petra Sava
   Korać Petra Dmitar
   Korać Petra Sava
   Kravić Bože Dmitar
   Kravić Bože Marko
   Kravić Tome Nikola
   Kravić Petra Sava
   Kravić Jovana Simo
   Krajnović Bože Dmitar
   Krajnović Marko
   Krajnović Mile
   Krajnović Nikola
   Krajnović Sava
   Krajnović Jovana Simo
   Kričković Božo
   Mandarić Bogdan
   Mandarić Mije Đuro
   Mandarić Laze Ilija
   Mandarić Petra Iso
   Mandarić Janko
   Mandarić Đure Jovo
   Mandarić Rade Marko
   Mandarić Vase Milan
   Mandarić Dmitra Milan
   Mandarić Isaka Milan
   Mandarić Petra Milan
   Mandarić Jovana Mile
   Mandarić Mihajlo
   Mandarić Luke Nikola
   Mandarić Simo
   Mandić Mihajla Đuro
   Mandić Jovan
   Mandić Dmitra Milan
   Miščević Jovo
   Miščević Marka Luka
   Miščević Tanasije Stevan
   Narančić Đure Dušan
   Narančić Nikole Mane
   Novaković Sime Gavrilo
   Novković Dane
   Novković Vase Dmitar
   Novković Kuzman
   Novković Miće Luka
   Novković Nikole Mane
   Novković Petra Mile
   Novković Tanasija Miloš
   Novković Tanasija Todor
   Njegomir Ise Dimitrije
   Njegomir Alekse Jovan
   Njegomir Jovana Lazo
   Njegomir Tanasija Mane
   Njegomir Tanasija Milan
   Njegomir Dmitra Milan
   Njegomir Trifuna Nikola
   Panjević Jovana Luka
   Panjević Dmitra Nikola
   Popović Dane Dimitrije
   Popović Jove Dmitar
   Popović Marka Đuro
   Popović Nikole Milan
   Popović Jove Petar
   Popović Nikole Savo
   Popović Marka Simo
   Rakić Jovana Iso
   Rakić Nikole Milan
   Rakić Novak
   Rakić Sava
   Repac Ilije Mane
   Rogić Nikole Sava
   Stoisavljević Petra Nikola
   Sunajko Novaka Dmitar
   Sunajko Bože Mile
   Sunajko Dane Simo
   Suša Tome Voško
   Tomaš Dimitrije
   Tomaš Dmitar
   Tomaš Alekse Đurađ
   Tomaš Gece Nikola
   Tomaš Stevana Stanko
   Ćurčić Isaka Đuro
   Ćurčić Marka Jovo
   Ćurčić D. Jovo
   Ćurčić Dmitra Mane
   Ćurčič Isaka Mića
   Ćurčić Marka Petar
   Ugarak Dane Milan
   Ugarak Ise Mile
   Ugarak Dane Stevan /ml/
   Ugarak Dane Stevan
   Uzelac Dmitra Dušan
   Uzelac Lazar
   Uzelac Andrije Luka
   Uzelac Andrije Miloš
   Uzelac Sava
   Cetina Vaso
   Cetina Jovana Dmitar
   Cetina Janko
   Cetina Janka Marko
   Crnokrak Ise Nikola
   Crnokrak Ise Marko
   Crnokrak Mihajla Mane
   ŠakićDušan
   Šakić Dušana Simo

   Vrelo /Gračac/
   Bogunović Simeuna Rade
   Budimir Miloja Marko
   Budimir Jovana Simo
   Jarić Pantelije Nikola
   Maričić Petar
   Marčetić Nikole Ilija

   Vrelo /Koreničko/
   Bogunović Save Luka
   Vujnović Damjana Jovo
   Vlatković Rade Proko
   Glumac Mile Bogdan
   Glumac Petra Đukan
   Glumac Ise Ilija
   Glumac Mile Milan
   Glumac Dane Stevan
   Grubić Mile Dušan
   Grubić Ilije Manojlo
   Grubić Rade Stanko
   Dmitrašinović Staniše Proko
   Vrzići /Brlog/
   Vrzić Petra Mane

   Vrhovine
   Arambašić Trifuna Ilija
   Bajić Voje Mihajlo
   Bogdanović Jandre Nikola
   Gomirac Rade
   Pejnović Dane Arsa
   Radić Vojina Đuro
   Radić Todora Trifun
   Prodanović Stevana Sava
   Starčević Mile Petar
   Ćuk Ćire Dane
   Ćuk Ilije Marko
   Šuica Todora Maksim
   Šuica Petra Todor
   Drakulić Petra Ilija
   Drakulić Stevana Milan
   Drakulić Vuje Mile
   Drakulić Ilije Petar
   Drakulić Stojana Proko
   Drakulić Rade Stojan
   Drakulić Bože Stojan
   Ćujić Stevana Marko
   Šteta Bude Milan
   Šušilović Jakova Đuro
   Srdić Milana Đuro
   Srdić Đurđa Nikola
   Srdić Stojana Stevan
   Srdić Damjana Todor
   Srdić Rade Todor
   Uzelac Đure Radivoj

   Vučipolje
   Drobac Đurđa Nikola

   Gerovac
   Mrkić Nikole Isailo

   Glavace
   Vuksan Dane Ilija
   Dukić Bude Danilo

   Gorići
   Aleksić M. Vasilj
   Aleksić Milete Mile

   Gornja krivaja
   Ćopić Nikole Đuro

   Glogovo
   Jakšić Dmitra Branko
   Jakšić Đurđa Božo
   Jakšić Mile Jovan
   Jakšić Jove Milan

   Gospić
   Bogdanović Dušan, prof.
   Bogdanović Luke Đoko

   Gostovo polje
   Gostović Marka Ilija
   Gostović Petra Ilija

   Grab
   Drobac Save Ljubomir
   Drobac Stevana Rade
   Jelača Nikole Jovo
   Mijoković Rade Bogdan
   Mijoković Božo

   Grabušić
   Vukobratović Pantelije Lazar
   Vukobratović Maniše Milan
   Vukobratović Man. Milan
   Vukobratović Vase Mile
   Vukobratović Spasoje
   Vukobratović Dane Simo

   Gradina
   Drakulić Save Jovo Gračac
   Agbaba Sime Janko
   Babić Budisava Milan
   Brčin Luke Milan
   Brčin Gajdove Nikola
   Brčin Vase Petar
   Gaćeša Mile Spasenije
   Drobac Marka Vaso
   Drobac Luke Vladimir
   Dukić Tome Petar
   Dukić Jove Toma
   Dučić Ilije Božo
   Dučić Ilije Đuro
   Đekić Dane Danilo
   Đekić Petra Đuro
   Đekić Laze Obrad
   Radusina Tome Ilija
   Radusina Ilije Nikola
   Stanisavljević Vase Stevan
   Tojagić Laze Lazar
   Delić Maksima Jovan
   Delić Nikole Mile
   Delić Dane Stevan
   Delić Nikole Stevan
   Đukić Jovana Rade
   Ćupurdija Jovana Petar
   Škorić Maksima Mile
   Đekić Jove Simo
   Kontić Petra Milan
   Kontić Mile Miloš
   Krivokuća Avrama Mile
   Mandić Steve Mile
   Mandić Ilije Petar
   Pantelić Marka Marko
   Rastović Ilije Marko
   Rastović Tome Stevan
   Rastović Vukašina Petar
   Stanisavljević Sime Danilo
   Stanisavljević Milana Obrad
   Tintor Nikole Toma
   Trbojević Ilije Božo
   Trbojević Ilije Ilija
   Trbojević Jovo
   Cvetković Jovana Đuro
   Cvetković Tomo

   Dabar
   Babić Petra Tomo

   Dabašnica
   Jovanić Mile Jovan
   Kalinić Dane Ilija
   Kolundžija Pavla Ilija
   Mandić Rade Andrija
   Mandić Lazara Dane
   Mandić Todora Jovan
   Mandić Jovana Nikola

   Debelo brdo /Korenica/
   Batinić Milana Bude
   Božanić Jovana Sava
   Vraneš Nikole Dmitar
   Vraneš Nikole Rade
   Marković Đuro
   Prica Ilije Rade
   Pupavac Dane Iso
   Hinić Tanasija Ilija
   Hinić Vaje Jovan
   Hinić Koste Milan

   Debelo brdo /Lapac/
   Šarac Jovana Jovan
   Šarac Luke Mile
   Cvijetković Luke Dimitrije
   Cvijetković Luke Đuro
   Čiča Maksima Luka
   Lužanić Milana Danilo
   Novaković Sime Marko
   Obradović Petra Jovan
   Obradović Jovana Stevan
   Petrović Avrama Andrija
   Čiča Mile Jovo
   Čiča Nikole Jovo
   Hinić Vaje Milutin
   Hinić Milana Nikola
   Hinić Vaje Petar
   Hinić Proke Petar
   Hinić Manojla Rade
   Hinić Đure Spasoje
   Šijan Nikole Danilo
   Šijan Jovana Dmitar
   Šobot Ilije Ilija
   Šobot Ilije Petar
   Šarac Jovana Rade

   Deringaj
   Miljuš Filipa TomoDivoselo
   Basarić Ise Ilija
   Basarić Jankina
   Basarić Marko
   Basarić Đurđa Mile
   Basarić Stevan
   Basta Mile
   Bjegović Sime Gajo
   Bjegović Jove Dmitar
   Bjegović Nikole Dmitar
   Bjegović Stevana Dmitar
   Bjegović Stevana Dmitar
   Bjegović Ise Luka
   Bjegović Maniše Luka
   Bjegović Dmitra Mića
   Bjegović Stevana Nikola
   Bjegović Vase Stevan
   Bjegović Maniše Tomo
   Bukurica Ilija
   Bukurica Sime Jovo
   Bukurica Stojana Maksim
   Vujnović Alekse Božo
   Vujnović Bože Dmitar
   Vujnović Jove Dmitar
   Vujnović D. Iso Cindrušev
   Vujnović Iso Kardum
   Vujnović Čoje Jandre
   Vujnović Jove Kujica
   Vujnović Jovana Marko
   Vujnović Ilčev Milecko
   Vujnović Kapurala Mile
   Vujnović Luke Mile
   Vujnović Janka Pučan
   Dragaš Ilija
   Dragaš Rame Janko
   Dragaš Dmitra Luka
   Dragaš Mile Bojrudin
   Dragaš Mile Papanov
   Jerković Đure Blejo
   Jerković Nikole Janko
   Jerković Nikole Mićan
   Jović Marka Iso
   Lučić Save Mića
   Matić Dmitra Dušan
   Matić Đuro – Gadžura
   Matić Mile Dušan
   Matić Perinov Ilija
   Matić Dmitra Jovo
   Matić Mile Jovo
   Matić Luke Mićo
   Matić Perinov Nikola
   Matić Sime Stevo
   Obradović Milkana Branko
   Obradović Steve Branko
   Obradović Dmitar
   Obradović Tanasija Ilija
   Obradović D. Janko
   Obradović D. Janko
   Obradović Jovana Janko
   Obradović Jovana Jovica
   Obradović Joso
   Obradović Dane Luka
   Obradović Milan-Mitrela
   Obradović Dmitra Milan
   Obradović Pante Mile
   Obradović Ilije Nikola
   Obradović Pavle Šljakin
   Obradović Luke Pavle
   Obradović Dane Petar
   Obradović Milkana Svetozar
   Plećaš Dmitra Vaso
   Plećaš Ljubana Varde
   Plećaš Stevana Jovan
   Plećaš Damjana Mane
   Plećaš Marko – Markić
   Plećaš Dane Mile
   Plećaš Dane Mile – Sokačin
   Plećaš Pavla Pajo
   Potkonjak Božo Bućan
   Potkonjak Stojana Đuro
   Potkonjak Jovo Parun
   Potkonjak Jovo Čova
   Potkonjak Pajošev Milan
   Potkonjak Milan Cogo
   Potkonjak Boje Mile
   Potkonjak Sava Đoko
   Potkonjak Simo Bosi
   Počuča Jove Đurina
   Počuča Ilija
   Počuča Iso
   Počuča Đure Jovo
   Počuča Mile
   Počuča Danege Mićap
   Počuča Vuje Nikola
   Počuča Dmitra Simo
   Počuča Bože Stevo
   Počuča Dane Stevo
   Počuča Danege Stevo
   Radaković Dmitra Đuro
   Radaković Marka Mićo
   Radaković Simo
   Rajčevčević Save Boban
   Rajčević Trivun – Triša
   Stanić Bogdan – Goso
   Stanić Nikole Đuro
   Stanić Nikolice Zarija
   Stanić Vaskana Jovan
   Stanić Janka Milivoj
   Stanić Đurđa Pavao
   Stanić Jokana Pajo
   Trešnjić Sime Božo
   Trešnjić Davida Jovo
   Trešnjić Vuje Peko
   Cvijanović Dmitar

   Dnopolje
   Vignjević Mile Miloš
   Vignjević Koje Đuro
   Dragičević Milan
   Mrđa Davida David
   Mrđa Laze Jovo
   Mrđa Jovana Milan
   Mrđa Nikola
   Mrđa Nikole Petar
   Mrđa Danila Rade
   Obradović Save Jovan
   Obradović Rade Kojo
   Obradović Rade Luka
   Obradović Petra Mile
   Obradović Todora Simo

   Dobrica
   Batinić Avrama Milivoj
   Batinić Mane Milivoj

   Dobroselo
   Bajić Luke Miloš
   Beslać Dane Lazo
   Beslać Ilije Milan
   Vojnović Jovana Rade
   Kantar Dane Gavro
   Kantar Gavre Dimitrije
   Kantar Ilije Jovo
   Kantar Đurđa Marko
   Kantar Đurđa Milan
   Kantar Nikole Milan
   Kantar Dane Nikola
   Kantar Steve Nikola
   Kantar Dane Rade
   Kantar Jove Rade
   Mandić ĐuroOpačić Save Jovan
   Petrović Steve Sava
   Počuča Đukana Andrija
   Počuča Đure Ilija
   Počuča Dane Nikola
   Počuča Stevana Petar
   Tišma Luke Ilija
   Tišma Stevan
   Uzelac Miloša Ilija
   Uzelac Petra Kojo
   Uzelac Ilije Sava
   Uzelac Ilije Stojan
   Šašić Petra Mile
   Šašić Save Sava
   Hajduković Arsena Nikola
   Mandić Nikole Jovo
   Mandić Dane Milan
   Mandić Petra Mile
   Mandić Đure Nikola
   Mandić Mile Nikola
   Mandić Jandrije Rade
   Mandić Mile Sava
   Mandić Nikole Simo
   Polovina Novaka Jovan
   Polovina Aćima Jovo
   Polovina Đure Milan
   Polovina Mane Milan
   Štikavac Miloša Gavro
   Štikavac Gavre Jovan
   Štikavac Nikole Rade

   Doljani /Gračac/
   Dukić Petra Petar
   Dukić Đure Rade

   Doljani /Lapac/
   Dragičević Ilije Nikola
   Krneta Jovana Petar
   Majstorović Marka Ilija
   Majstorović Dane Mile
   Majstorović Đukana Mile
   Majstorović Marka Mile
   Majstorović Nikole Petar
   Medić Milana Božo
   Medić Petra Dane
   Medić Nikole Đuro
   Medić Dane Ilija
   Medić Đurđa Iso
   Medić Stevana Luka
   Medić Đurđa Mile
   Medić Nikole Miloš
   Medić Pante Miloš
   Medić Jovana Nikola
   Medić Mile Nikola
   Medić Jandrije Petar
   Medić Jovana Petar
   Medić Jovana Rade
   Medić Mile Sava

   Doljani /Otočac/
   Agbaba Miloša Branko
   Agbaba Milića Petar
   Agbaba Vasilja Stojan
   Grozdanić Ilije Danilo
   Grozdanić Nikole Milan
   Jović Petra Stojan
   Mandić Arso
   Mandić Špire Nikola
   Medić Dane Stevan
   Miljuš Mile Marko
   Miljuš Mile Rade
   Mihić Obrada Đuro
   Mihić Rade Danilo
   Obradović Vida Jovo
   Obradović Nikole Milan
   Obradović Rade Mile
   Obradović Nikole Petar
   Opačić Milana Đuro
   Opačić Bože Ilija
   Orelj Tome Danilo
   Orelj Tome Nikola
   Pajić Dane David
   Pajić Nikole Petar
   Petrović Dane Jovo
   Petrović Davida Nikola
   Radaković Mile Ilija
   Radaković Nikole Jovica
   Radaković Mile Rade
   Cvijanović Milana Dušan
   Mandić Stevana Luka
   Narančić Save Arso
   Narančić Jove Mile
   Narančić Luke Mile
   Narančić Milete Stevan
   Narančić Luke Stojan
   Narančić Milete Stojan
   Ogljenović Alekse Mileta
   Ognjenović Alekse Rade
   Puhar Petra Maniša

   Dolji lapac
   Babić Petra Đuro
   Balać Mile Dane
   Vladetić Todora Milan
   Vladetić Mile Mile
   Vlatković Dane Mile
   Divjak Miloša Ilija
   Divjak Mihajla Mile
   Dimić Mile Rade
   Duraković Marka David
   Duraković Marka David
   Duraković Dane Mile
   Đaković Špire Sava
   Đukić Petra Andrija
   Zobenica Luke Nikola
   Kosanović Ilije Vaso
   Kosanović Nikole Đuro
   Medić Stevana Đuro
   Medić Laze Ilija
   Mileusnić Vuje Jovo
   Milošević Nikole Jovo
   Milošević Nikole Mile
   Milošević D. Nikola
   Obradović Milete Dane
   Obradović Jaidrije Milan
   Ružić Danila Mile
   Ćurčić Stojana Jovan
   Uzelac Janko
   Obradović Ilije Nikola
   Opalić Save Jovan
   Petrović Dane Nikola
   Popović Miloša Ilija
   Popović Miloša Savo
   Radaković D. Miloš
   Rašeta Save Andrija
   Rašeta Davida Andrija
   Rašeta Luke Božo
   Rašeta Jandrije Gavro
   Rašeta Luke David
   Rašeta Nikole Danilo
   Rašeta Ilije Ilija
   Rašeta Nikole Ilija
   Rašeta Rade Ilija
   Rašeta Laze Jovan
   Rašeta Save Lazar
   Rašeta Ilije Mile
   Rašeta Luke Nikola
   Rašeta Steve Nikola
   Repac Pavla Mile
   Sedlam Marka Đuro
   Stielja Rade Marko
   Kovačević Mitra Koja

   Gornji lapac
   Vojvodić Nikole Đuro

   Drenov klanac
   Lalić Marka Arsenije

   Zrmanja
   Bogdanović Milana Dmitar
   Bogdanović Miloša Simo

   Brkić
   Joksimović Dimitrije Pajo
   Budimir Damjana Andrija
   Budimir Ilije Đurađ
   Budimir Dmitra Ilija
   Dronjak Stevana Nikola
   Dronjak Milete Pajo
   Ilić Gene Simo
   Ivankuša

   Stanić Marka Dane

   Janča
   Stakić Save Vujo

   Jasikovac
   Žakula Stojana Bude

   Jošan
   Banjanin Bude Jovan
   Banjanin Danila Nikola
   Banjanin Stevana Rade
   Bevanda Tome Danilo
   Bjelobrk Dmitra Mile
   Diklić Ilije Gavro
   Diklić Mihajla Đuro
   Diklić Save Ilija
   Diklić Mile Rade
   Egić Bude Manojlo
   Egić Mojsija Rade
   Jarić Đorđa Jovan
   Jokić Petra Jovan
   Jokić Miloša Sava
   Kontić Milan
   Krlić Petra Dane
   Lukić Đure Mile
   Lukić Jove Miloš
   Osmokrović Petra Đuro
   Puača Tome Jovan
   Stanić Pavla Đuro
   Stakić Save Mile
   Lončar Stojana Mile
   Mandić Milivoja Mane
   Radaković Rade Ilija
   Radaković Ilije Mane
   Radaković Jovana Petar
   Radeka Nikole Rade
   Sadžak Danilo
   Stajić Vase Gavro
   Cvijanović Manojla Vasilije
   Cvijanović Milana Jovan

   Kalebovac
   Keča Nikole Bude
   Lalić Trifuna Bude
   Lalić Obrada Đuro
   Orlić Milana Kosta
   Kapela
   Vujičić Miće Janko

   Kestenovo
   Blanuša Mihajla Ilija

   Kijani
   Brujić Todora Marko
   Inđić Jove Petar
   Jelača Rade Danilo
   Jelača Todora Jovo
   Jelača Dane Mile
   Jelača Nikole Mile
   Jelača Pavla Mile
   Jelača Danila Todor
   Kesić Tome Jovo
   Kesić Đure Petar
   Kovačević Stevana Rade
   Krivokuća Mile Nikola

   Kik
   Ličina Dane Milan
   Petković Milana Stevo

   Klapavica
   Krtinić Dane Lazo
   Krtinić Dane Mile
   Tresiglavić Đure Stevan
   Ćujić Maksima Milan
   Funduk Dane Stevan
   Đerić Marka Danilo
   Kolundžija Dane Ilija
   Poznić Luke Gajo
   Sovilj Nikole Đuro
   Sovilj Petra Đuro
   Sovilj Rade Ilija
   Sovilj Pavla Jovo
   Sovilj Petar
   Surla Todora Dmitar
   Surla Mihajla Jovo
   Surla Dmitra Nikola
   Surla Mihajla Stevo
   Trkulja Dmitra Simo
   Krtinić Save Marko

   Krbavica
   Borčić Jovana Lazar
   Dozet Kuzmena Ilija
   Zaklan Gliše Dmitar
   Zaklan Rade Đuro
   Zaklan Stevana Đuro
   Zaklan Gliše Mile
   Lukić Sime Dane
   Lukić Petra Ilija
   Mirić Dane Vajo
   Mirić Dimitrije
   Mirić Bude Đuro
   Mirić Milana Đuro
   Mirić Dimitrija Ilija
   Mirić Stevana Todor
   Obrić Milete Milan
   Olbina Dane
   Panjković Isaka Dušan
   Panjković Jakova Đuro
   Panjković Isaka Ilija
   Panjković Stevana Nikola

   Krstače
   Obradović Mihajla Vaso

   Kruzi
   Balać Dane Ilija
   Balać Jovan
   Balać Dane Stevan
   Biljetina Jove Stevo

   Krčana
   Radočaj Nikola
   Radočaj Obrad
   Paripović Rade Vasilije
   Paripović Damjana Dmitar
   Petrović Dimitrije
   Pribić Vaso
   Pribić Jovana Danilo
   Pribić Todora Dimitrije
   Pribić Arse Milan
   Pribić Maniše Nikola
   Pribić Nikole Rade
   Prica Mojsija Vajo
   Prica Filipa Vladimir
   Rapajić Petra Geno
   Rapajić Ilije Dane
   Rapajić Vuje Dmitar
   Rapajić Jovana Đuro
   Rapajić Mihajla Đuro
   Rapajić Stevana Jovan
   Rapajić Stojana Jovan
   Hrnjak Ilije Stanko
   Kovačević Dane Mile
   Kovačević Rade Stojan
   Ljubojević Vase Mile
   Radočaj M. Stevo
   Radočaj N. Stevo

   Krš
   Kokotović Vuje Ilija
   Kokotović Vuje Petar
   Kordić Pavla Simo
   Kordić Jovana Stevo
   Paripović Ilije Mile
   Paripović Mihajla Todor

   Kum
   Grbić Stevaia Đuro

   Kupirovo
   Damjanović Mihajla Andrija
   Damjanović Ilija
   Damjanović Danila Ilija
   Damjanović Damjana Luka
   Damjanović Miloša Nikola
   Damjanović Stevana Rade
   Damjanović Mihajla Risto
   Damjanović Ilije Stevan

   Kurjak
   Basta Staniše Stanko
   Đukić Mile

   Lipe
   Kekić Petra Ilija

   Lipovo polje
   Basta Miladina Mile
   Glumac Đure Simo
   Glumac Petra Simo
   Kokotović Stojana Dane
   Kokotović Milana Dmitar
   Počuča Save Rade
   Pribić Lazara Damjan
   Radović Nikole Dane
   Radović Đure Jovo
   Repac Dmitra Bude
   Repac Dane Marko
   Grbić Milutina Pavle
   Desnica Ilije Danilo
   Desnica Danila Luka
   Desnica Luke Luka
   Desnica Petra Petar
   Zavišić Đurđa Stevan
   Lukić Mihajla Vid
   Lukić Vasilija Jovo
   Petrović Pantelije Stevan
   Ugrica Save Stevo
   Đukić Janka Simo
   Đukić Spasoje
   Kekić Đukana Miloš
   Kokotović Jandrije Ljubomir
   Kokotović Damjana Mile
   Kokotović Ilije Mićo
   Uzelac Miladina Dane
   Uzelac Todora Dušan
   Šakić Miladina Mane

   Lički osik
   Jelić Ilije Božo

   Lovinac
   Ličina Stojana Stanko
   Sekulić Pavla Ivan

   Lučani
   Rajačić Mile Dane

   Ljubović
   Agbaba Stevana Boža
   Agbaba Milete Dane
   Agbaba Stevana Lika
   Agbaba Jovana Mane

   Odgovori

   • 23. septembar 2021. u 16:18

     Petrović Milan

     Tokom Kolubarske bitke moj deda PETROVIĆ (Mile) JOVAN iz sela Omsica kod Gračaca prebegao je na stranu Srpske vojske i postao borac Dobrovoljačkog odreda vojvode Vuka. Prešao je Albaniju i, posle pogibije vojvode Vuka (Vojin Popović) kad se odred rasformirao, borio se na Solunskom frontu u sastavu Moravske divizije do kraja rata. Nosilac je Albanske spomenice i Medalje za hrabrost. Umro je u Liparu 1949. Dobrovoljac-borac, Uverenje br. 3070/31 od 21.6 1931. godine.

     Odgovori

     • 9. mart 2023. u 13:23

       Jelena markovic

       Moj deda kekic djukana milos,rodjen 1894.god.u selu lipe,gospic,lika.dobrovoljac dosao iz ruskog zarobljenistva 1917.god u jugoslovensku diviziju.
       Odlikovan za hrabrost.
       Umro u liparu 1971.godine
       Dobrovoljac borac, uverenje br.16524/32 od 22.9.1932.godine

       Odgovori

   • 30. januar 2022. u 20:38

     Mile Korać

     Na spiku
     1. Iz Dabra nije Babić Petra Tomo nego Bobić Petra Tomo.
     2. Iz Visuća nema Korać Dane Mile, 1981. Visuć, kućni broj 163.

     Odgovori

8. 13. april 2017. u 09:40

   vojislav ananić

   II
   Mazin

   Babić Ilije Jovan
   Babić Proke Milan
   Babić Manojla Mile
   Babić Pavla Petar
   Babić Save Rade
   Babić Luke Sava
   Babić Mihajla Stevan
   Babić Jovana Stevan
   Bajić Petra Danilo
   Bajić Milana Nikola
   Bajić Nikole Sava
   Zorić Đure Rade
   Ilić Milana Ilija
   Ilić Rade Jovo
   Ilić Stevana Jovo
   Ilić Rade Milan
   Štakić Mile Đuro
   Štakić Mihajla Manojlo
   Ciganović Jovana Jovo
   Trkulja D. Mane
   Maljković Rade Ilija
   Agbaba Sime Mile
   Agbaba Stevana Stevai
   Opalić Nikole Sava
   Samardžija Ilije Bogdan
   Ilić Jove Milan
   Ilić Filipa Nikola
   Vojvodić Milana Đuro
   Vojvodić Pavla Luka
   Vojvodić Ilije Rade
   Vojnović Mile Bude
   Vojnović Dane
   Vojnović Janka Đuro
   Vojnović Jovana Ilija
   Vojnović Marka Ilija
   Vojnović Milana Ilija
   Vojnović Petra Ilija
   Vojnović Sime Ilija
   Vojnović Laze Jovo
   Vojnović Petra Luka
   Vojnović Dane Marko
   Vojnović Rade Milan
   Vojnović Dane Nikola
   Vojnović Jovana Nikola
   Vojnović Đurđa Pera
   Vojnović Dane Petar
   Vojnović Jove Stevan
   Kovačević Nikole Arsenije

   Mala popina
   Ćuk Špire Mihajlo

   Mali cerovac
   Osmokravić Petra Marko

   Medak
   Blitva Rade Ilija
   Brujić Jovana Josip
   Vračar Špire Janko
   Vračar Špire Stevo
   Vuletić Đorđa Dane
   Vuletić Đukana Dane
   Vuletić Dmitra Đukan
   Vuletić Mkole Isak
   Vuletić Milana Milan
   Grbić Jaika Jovan
   Draganić Dane Jovan
   Zagorac Bože Dimitrije
   Zagorac Dmitra Jovo
   Zagorac Stevana Jovo
   Zagorac Ilije Jovo
   Zagorac Ilije Nikola
   Jelovac Petra Mile
   Jovičić Đorđa Đuro
   Jurasović Petra Mile
   Krnjajić Todora Budimir
   Kuprešanin Filipa Đuro
   Kovačević Nikole Ilija
   Kovačević Tome Milan
   Kovačević Nikole Mile
   Kovačević Mile Nikola
   Kovačević Petra Nikola
   Kovačević Rade Stevo
   Škorić Rade Jovan
   Kuprešanin Nikole Iso
   Kuprešanin Mihajla Jovo
   Kuprešanin Pavla Jovo
   Ljuština Nikole Nikola
   Ljuština Pere Nikola
   Ljuština Nikole Petar
   Maoduš Ignjatija Đuro
   Maoduš Tanasija Ilija
   Maoduš Đukana Jakov
   Maoduš Dane Miloš
   Maoduš Stevana Mihajlo
   Maoduš Mile Nikola
   Maoduš Mile Petar
   Maoduš Dane Ranko
   Maoduš Nikole Stevan
   Maoduš Đukana Todor
   Margaretić Stojana Janko
   Karić Luke Đuro
   Marunić Đure Vaso
   Marunić Tanasija Iso
   Marunić Mane
   Marunić Tanasija Mile
   Mihić Ilije Đurađ
   Mihić Dane Mile
   Mihić Jovana Stojan
   Oklobdžija Đukana Jovo
   Oklobdžija Luke Jovo
   Oklobdžija Jovana Marko
   Oklobdžija Pavla Petar
   Oklobdžija Maksima Špiro
   Orlović Koje Stevan
   Petković Marka Stevan
   Potrebić Nikole Jovan
   Potrebić Nikole Radosav
   Radošević Todora Nikola
   Radošević Jove Sava

   Mekinjar
   Bejaković Simo
   Vraneš Marka Stanko
   Trkulja Vase Đuro

   Miloševac
   Obradović Obrada Milan

   Mihaljevac
   Đerić Dane Ilija
   Đerić Jovana Mile
   Petričić Mile Vojo

   Mišljenovac
   Opačić Vuje Mile
   Opačić Luke Mile

   Mlakva

   Bobić Mihajla Vasilije
   Brujić Milana Vasilije
   Surla Dane Petar
   Travica Save Dane
   Travica Dane Đuro
   Travica Rade Jovo
   Travica Jovana Nikola
   Travica Stanko
   Trbojević Ilije Daie
   Trbojević Nikole Đuro
   Trbojević Đure Rade
   Uzelac Nikole Marko
   Uzelac Stevana Mile
   Uzelac Nikole Sava
   Uzelac Dane Stevan
   Uzelac Dmitra Stevan
   Uzelac Mile Stevan
   Šakić Luke Geco
   Šakić Todora Dmitar
   Šakić Đure Nikola
   Petrović Bude Milija
   Šorak Tanasije Spase
   Balić Jovana Mane
   Varićak Sime Bude
   Varićak Nikole Dane
   Varićak Miladina Ilija
   Glumičić Jakova Milan
   Glumičić Đure Mile

   Mogorić
   Banjeglav Nikola
   Basarić Stojan
   Borak Milana Đuro
   Borić Ilije Miloš
   Borić Jovana Sava
   Borković Milan
   Borković Bogdana Petar
   Brkić Damjana Božo
   Brkić Jove Ilija
   Vurdelja Nikole Božidar
   Vurdelja Mile Danilo
   Vučković Dmitra Nikola
   Đaković Rade Damjan
   Đaković Laze Đuro
   Đaković Tome Janko
   Đaković Tome Jovan
   Đaković Dane Mile
   Đaković Ilije Nikola
   Đaković Nikole Tomo
   Ilić Rade Lazar
   Ilić Milana Petar
   Kljajić Todora Stojan
   Korica Milana Blagoje
   Korica Đure Blagoje
   Korica Tome Vaso
   Korica Janka Dane
   Korica Pavla Đuro
   Korica Dane Jovan
   Korica Dimitrija Jovan
   Korica Sime Jovo
   Korica Stevana Jovo
   Javorina Obrada Mane
   Munjas Milete Ilija
   Korica Sime Luka
   Korica Laze Mile
   Korica Vase Nikola
   Korica Mile Nikola
   Korica Dane Sava
   Korica Bože Stevan
   Korica Stojana Stevo
   Kravić Petra Dane
   Kravić Jove Dane
   Kravić Damjana Jovan
   Kravić Petra Stevan
   Kričković Dane Andrija
   Kričković Jovana Mile
   Kričković Todora Jovan
   Kričković Bože Spasoje
   Krnjajić Todora Jovo
   Maljković Luke Staniša
   Maoduš Tanasija Ilija
   Milojevivić Dmitra Miloš
   Milojević Mihajla Tomo
   Obradović Steve Branko
   Panjković Dmitra Đuro
   Radaković Mile Božo
   Radaković Damjana Božo
   Radaković Nikole Dane
   Radaković Andrije Đuro
   Radaković Nikole Đuro
   Radaković Marka Ilija
   Radaković Tome Mile
   Radaković Bože Petar
   Radaković Tome Sava
   Čanković Dmitra Đuro
   Čanković Milana Rade

   Mutilić
   Bjelobaba Mile Bogdan
   Bjelobaba J. Milan

   Nadvrelo
   Bogunović Todora Maksim

   Nebljusi
   Balać Dane Nikola
   Banjanin Mile Ilija
   Bubalo Koje Ilija
   Bubalo Gavre Luka
   Bubalo Dane Luka
   Vladetić Rade Đuro
   Vlatković Đure Milan
   Delić Avrama Stevo
   Kenjalo Rade Petar
   Kenjalo Đurđa Proko
   Ljubojević Mile Ilija
   Matić Ilije Milan

   Netaka
   Bujić Nikole Božo
   Bujić Jovetine Miloš
   Bujić Danila Petar
   Bujić Đurđa Sava
   Bujić Ilije Simeon
   Bujić Marka Stevan
   Dubajić Đurđa Đuro

   Omsica
   Maričić Mile Dragoslav
   Maričić Mihajla Nikola
   Čanković Koje Stevan
   Džodan Mile Petar
   Popović Dane Milan
   Stanić Milan
   Popović Miloša Dane
   Popović Jovana Nikola
   Popović Koje Petar
   Popović Nikole Rade
   Popović Dane Rade
   Popović Mile Radivoj
   Popović Miloša Stevan
   Počuča Vuje Nenad
   Repac Mića
   Repac Luke Petar
   Čučak Đurđa Nikola
   Čučak Mile Simo
   Dubajić Rade Georgije
   Dubajić Ilije Jovan
   Jovanović Đure Milan
   Ožegović Nikole Simo
   Rađenović Mile Milan
   Rađenović Rade Đuro
   Rađenović Sime Luka
   Miljuš Mile Dragan
   Petrović Laze Đuro
   Petrović Mile Jovan
   Poznić Jovana Dane
   Poznić Mile Dane
   Poznić Dane Milan
   Poznić Jovana Nikola
   Ondić
   Uzelac Đ. Đukan
   Uzelac Nikole Mane
   Uzelac Stojana Milan

   Orlovac
   Poznić Danila Pavle
   Poznić Jovana Petar
   Tojagić Stevana Božo
   Ćalić Dane Mile
   Ćelić Petra Pavle
   Uzelac Milana Nikola
   Uzelac Stojana Petar
   Uzelac Ćire Rade

   Osredak
   Bokan Jandrije Mane

   Osredci
   Zorić Đorđa Manojlo
   Zorić Đorđa Stevo
   Pavković Luke Aćim
   Pavković Pavla Simo

   Ostrvica
   Dimić Maksima Božo
   Dimić Vase Đorđe
   Dimić Dragana Jovan
   Dimić Đure Luka
   Dimić Milana Marko
   Dimić Vase Mile
   Dimić Alekse Nikola
   Dimić Miloša Rade
   Dimić Jovana Todor
   Zobenica Jovana Dmitar
   Kranjčević Filipa Petar
   Polovina Dane Božo

   Otočac
   Marić Vase Petar

   Pavlovac/Vrebački/
   Zoroja Jovana Janko
   Zoroja Luke Nikola

   Pazarište /Katinovača/
   Miščević Nikola

   Paklarić
   Pavlica Đuro
   Ćopić Milutina Jovo
   Pejić Spiridona Gavrilo
   Pejić Georgija Mihajlo
   Pejić Jovana Stevan
   Polovina Dane Đuro
   Polovina Maksima Janko
   Radmanović Nikole Dmitar
   Radmanović Todora Janko
   Radmanović Marka Petar
   Sudar Gliše Iso
   Teslić Maksima Jovo
   Teslić Luke Luka
   Teslić Maksima Mile
   Teslić Ise Nikola
   Teslić Janka Nikola
   Teslić Nikole Toma
   Zoroja Bože Milan

   Palanka

   Brkić Mojsija Maksim
   Pupavac Josifa Vaso

   Perušić
   Borčić Miloša Jovo

   Petrovo selo /Ličko/
   Babić Jovana Petar
   Bubalo Sime Jovan
   Glavinić Rade Mile
   Glavinić Rade Stojan

   Pećani
   Budisavljević Stevana Božo
   Budisavljević Ilije Đuro
   Budisavljavić Petra Ilija
   Budisavljević Danila Milan
   Budisavljević Dmitra Pajo
   Budisavljević Milana Stevan
   Dozet Ilije Đuro

   Plitvice
   Mirić Mihajla Stevan

   Plitvička jezera
   Biga Mihajla Iso

   Ploča
   Banjeglav Mile Marko
   Batinić Đure Ilija
   Vukobrat Stevana Luka
   Draganić Mane Ilija
   Draganić Danila Milan
   Draganić Mile Sava
   Žegarac Jovana Nikola
   Kljajić Milutina Mile
   Kljajić Laze Špiro
   Orlović Rade Mile
   Orlović Bude Petar
   Orlović Koje Todor

   Podgradnja
   Maričić Pere Stevo

   Podkom

   Ćuk Trifuna Nikola
   Ćuk Dane Tomo

   Podlapac
   Čorak Jovana Rade

   Podlapača
   Vukčević Nikole Nikola

   Podum
   Grubor Đure Petar
   Kangrga Petra Vaso
   Kangrga Petra Nikola

   Ponor
   Keča Stevana Vujo
   Počitelj
   Bobić Stojana Božo
   Bobić Jove Đuro
   Bobić Mile
   Basić Ilije Miloš
   Basić Mihajla Todor
   Vitas Ilije Dušan
   Vitas Stevana Dmitar
   Vitas Stevana Đuro
   Vitas Ise Đuro
   Vitas Bože Jovan
   Vitas Nikole Jovan
   Vitas Maksim
   Vitas Petra Mile
   Vitas Stevana Nikola
   Vitas Pavle
   Vitas Simo
   Vitas Ilije Stevan
   Vitas Stojana Stevo
   Vujnović Jovana Marko
   Vuksan Marko
   Došen Đure Milan
   Ivančević Jovana Dane
   Ivančević Mile Dmitar
   Ivančević Dane Ilija
   Ivančević Mile Ilija
   Ivančević Milana Ilija
   Ivančević Rade Lazar
   Ivančević Milan
   Ivančević Dane Mile
   Ivančević Dane Nikola
   Ivančević Jovana Nikola
   Ivančević Mile Petar
   Ivančević Stevan
   Ivančević Stojan
   Korica Bože Milan
   Lasković Dimitrije
   Lasković Save Ilija
   Lasković Stevan
   Ljubojević Marko
   Ljubojević Save Milan
   Ljubojević Pere Nikola
   Ljubojević Nikole Paja
   Ljubojević Milana Petar
   Ljubojević Nikole Stevan
   Miličević Pante Janko
   Miščević Mile Danilo
   Miščević Pante Janko
   Miščević Pavla Manojlo
   Njegovan Dimitrije
   Njegovan Stanka Đuro
   Njegovan Mile Nikola
   Obradović Dimitrija Milan
   Pavlica Đure Bogdan
   Pavlica Stevana Branko
   Pavlica Ise Jovan
   Pavlica Stevana Jovan
   Pavlica Janka Jovan
   Pavlica D. Miloš
   Pavlica Pilipa Mirko
   Pavlica Nikole Dmitar
   Pavlica Milentije Nikola
   Pavlica Dmitra Petar
   Plećaš Janka Pavle
   Prerad Dane Mile
   Potkonjak Mile Pavao
   Radošević Save Marko
   Rogić Đorđa Bogdan
   Rogić Tomana Jovo
   Rogić A.Jovo
   Rogić Đure Milan
   Rogić Nikole Stevan
   Uzelac Dane Lazar
   Uzelac Milutina Tanasije
   Pribudić

   Novaković Pavla Đuro

   Prilike
   Pupavac Mojsija Mile

   Prljevo
   Petrović Spire Maksim
   Šijan Rade Milo

   Prokike
   Knežević Dane Milan
   Rajačić Jose Ilija
   Rajačić Mile Petar

   Ravna gora
   Čanković Sime Mile

   Raduč
   Vračar Špire Marko
   Vračar Špire Stevan
   Vučković Jove Đuro
   Glumac Milete Janko
   Glumac Vase Nikola
   Grubišić Dane Vaso
   Dejanović Mile Dmitar
   Dejanović Dane Đuro
   Dejanović Mile
   Dejanović Voje Nikola
   Dejanović Sava
   Dejanović Ise Simo
   Dejanović Pavla Stevo
   Kalinić Dane Ilija
   Kalinić Jovana Marko
   Šijan Petra Petar
   Hajduković Milana Nikola
   Holjevac Tome Jure
   Kalinić Petra Mile
   Kalinić Dmitra Rade
   Kenjalo Jovana Stevan
   Konjević Nikole Dane
   Konjević Luke Iso
   Konjević Nikole Rade
   Konjević Pavla Stanko
   Konjević Petra Stojan
   Levnajić Nikole Luka
   Levnajić Pavla Mile
   Levnajić Nikole Sava
   Milekić Milana Danilo
   Milekić Tome Sava
   Miščević Dane Jovan
   Mrkailo Petra Jovan
   Pejnović Voje Jovan
   Pokrajac N. Janko
   Pokrajac Tanasije Mile
   Ćelić Marka Rade

   Rapajin do
   Galović Mihajla Aleksa
   Rapajić Mile Đuro

   Rastičevo
   Bogunović Damjana Nikola
   Bogunović Nikole Nikola
   Vještica Andre Dmitar
   Vještica Petra Jovo
   Vještica Đure Milan
   Vještica Andre Stevan

   Rebić
   Trkulja Jovana Mane

   Rešetar
   Glavinić Rade Ilija
   Glavinić Rade Petar
   Zubović Đurđa Milan
   Ivanišević Đurđa Mile

   Rudopolje
   Bandić Mile Jovan
   Dautović Nikole Nikola
   Kolundžić Filipa Stevan
   Košutić Ilije Jovan
   Košutić Davida Trifun
   Vukmirović Janka Stevan
   Orlić Đorđa Vasilije
   Pejnović Đorđa Ilija
   Pejnović Ise Nikola
   Zorić Damjana Gavro
   Zorić Obrada Luka
   Zorić Pane Miloš
   Jelača Petra Mile
   Kalezić Vid
   Kalinić Davida Simo
   Lukić Nikole Božo
   Lukić Miloša Stevo
   Mileusnić Janka Vujo
   Mileusnić Jove Jovo
   Milojević Ilije David
   Miljuš Ilije Stevan
   Novaković Janka Todor
   Pavković Jovana Đuro
   Pilja Đurđa Dmitar
   Pilja Rade Petar
   Prijić Danila Đuro
   Prijić Marka Ilija
   Prijić Đurđa Mihajlo
   Prijić Simeona Mihajlo
   Prijić Janka Nikola
   Radak Mihajla Drago
   Rađenović Andrije Božo
   Rađenović Dmitra Ilija
   Rađenović Milana Jovo
   Rađenović Đurđa Mihajlo
   Rađenović Stevana Nikola
   Rađenović Spasoja Rade
   Rađenović Petra Spasenije
   Rajak Ilije Jovan
   Rajak Jovana Mihajlo
   Rastović Davida Ilija
   Rastović Miloša Mile
   Rastović Stevana Savo
   Rastović Ilije Stevan
   Rašeta Nikole Milan
   Rašuo Jovana Stevan

   Srednja gora
   Grković Stanka dr Milan

   Srpsko polje
   Ogrizović Ilije Dane

   Staro selo
   Aleksić Petar
   Vuksan Vuje Milan
   Vuksan Ilije Nikola
   Diklić Milete Sava
   Dugandžija Rade Ilija

   Studenci
   Glumičić Nikole Mile
   Javorina Dane Petar
   Petrić Milutina Pajo
   Petrić Milete Dimitrije
   Petrić Milana Ilija

   Suvaja
   Dobrijević Ilija
   Dubajić Mile Damjan
   Dubajić Đurđa Lazar
   Rašuo Lazara Mile
   Rašuo Miloša Stevan
   Torbica Luke Nikola
   Torbica Jovana Rade
   Trbulin Sime Nikola
   Ciganović Mile Ilija
   Ciganović Nikole Jovan
   Ciganović Save Milan
   Ciganović Georgija Stevan
   Šašić Stevana Božidar
   Šašić Miloša Ilija
   Ogrizović Ilije Marko
   Dugandžija Cvije Mile
   Žunić Miće Rade
   Žunić Janka Stojan
   Marijan Rade Sava
   Uzelac Đure Radivoj
   Petrić Dane Iso
   Petrić Todora Mojsije
   Petrić Nauma Nikola
   Petrić Gaje Petar
   Dubajić Đurđa Mile
   Dubajić Nikola
   Dubajić Ilije Simeon
   Đukić Ilije Đuro
   Žutić Jovana Milan
   Jelača Danila David
   Jovanić Ilije Andrija
   Jovanić Mile Đuro
   Jovanić Stevana Petar
   Jovanić Sime Rade
   Jovanić Sime Tomo
   Kerkez Jovana Nikola
   Keča Nikole Rade
   Keča Stevan
   Kosić Jovana Marko
   Kosić Petra Spasoje
   Krtinić Sime Dane
   Kukić Nikole Dragan

   Tiškovac
   Bursać Luke David
   Grubor Tome Lazar
   Grubor Save Milan
   Đukić Marka Jovan

   Tolić
   Vejnović Petra Stojan

   Tomingaj
   Blanuša Gaje Jovan
   Blanuša Petra Rade
   Blanuša Rade Tomo
   Brujić Đurđa Dmitar
   Brujić Đorđa Stevan
   Vučković Jovana Lazar
   Vučković Jovana Stevan
   Dobrić Tome Dane
   Dobrić Toše Ilija
   Došen Dane
   Kukić Stevana Paja
   Medić Miloša Laza
   Popović Rade
   Puača Trifuna Ilija
   Puača Nikole Milan
   Puača Luke Stevan
   Ćopić Petra Božo
   Ćopić Jovana Đuro
   Ćopić Milete Ilija
   Ćopić Petra Ilija
   Ćopić Riste Jandrija
   Ćopić Milete Mitar
   Ćopić Petra Nikola
   Ćopić Sime Nikola
   Ćopić Rade Spasoje
   Ćopić Save Đuro
   Čumić Marka Bogdan
   Čumić Stevana Mile
   Dragosavac Dane Ilija
   Dragosavac Đure Mane
   Dukić Jove Tomo
   Đukić Dane Tomo
   Žutić Rade Luka
   Milovanović Petra Dane
   Milovanović Davida Dušan
   Milovanović Jovan
   Milovanović Jovana Nikola
   Opalić Bogdan
   Samardžija Nikole Nikola
   Selaković Rade Milan
   Selaković Rade Stevo
   Sovilj-Ercegović P. Nikola

   Trnovac
   Janjić Dane Milan
   Lukić Vasilija Dragan

   Tužević
   Božanić Filipa Mane
   Božanić Filipa Nikola
   Božanić Rade Petar
   Vraneš Vasilija Aleksa
   Vraneš Nikole Mane

   Tuk
   Divnić Sime Milan
   Divnić Vuje Stevan

   Turjanski
   Aralica Sime Janko
   Ivančević Mojsija Damjan
   Narančić Nikole Bude

   Turovac
   Agbaba Tome Jovo

   Ćojluk
   Dopuđa Bože Dmitar
   Dopuđa Koje Marko
   Ćujić krčevina
   Borota Despota Simo

   Udbina
   Radaković Vase Petar Unavac
   Batinica Damjana Simo

   Frkašić

   Đerić Rade Dane
   Đerić Ise Rade
   Đerić Bude Sava
   Kalember Nikole Milan
   Klašnja Rade Stevan
   Koruga Vukana Ilija

   Homoljac
   Krga Ilije Jovo
   Krga Ilije Nikola
   Krga Miće Petar

   Cerovac
   Batinica Save Rade

   Crna vlast
   Bogdanović Nikole Branko
   Božičković Bude Dane
   Ivković Dane Ivan

   Čitluk
   Vujnović Petra Miloš
   Janić Mile Božo
   Janić Dimitrija Dmitar
   Janić Save Jovan
   Janić Stevana Todor
   Kravić Božo
   Kravić Dmitar
   Rajčević Đorđe
   Rajčević Koste Jovan

   Šalamunić
   Zaklan Todora Bude
   Njegovan Stanka Đuro

   Švica
   Grozdanić S. dr Simeon
   Ivančević Petra Jovo
   Ivančević Rade Rade /Ponori/

   Šeganovac
   Kalember Proke Đorđe
   Klašnja Spasenija Rade
   Šuput Save Dane

   Široka kula
   Vujnović Vase Mile
   Vukelja Stevana Mile
   Vukelić Stevana Petar
   Gagulić Ilije Stevan
   Dejanović Danilo
   Dejanović Ise Mane
   Dejanović Staniše Mile
   Dejanović Jovana Rade
   Dimitrivić Andrije Mane
   Dimitrović Mane Milan
   Dimitrović Đure Nikola
   Žigić Laze Dane
   Žigić Milana Iso
   Žigić Nikole Marko
   Žigić M. Nikola
   Žunić Petra Mile
   Žunić Naum
   Rajčević Stevana Ljubomir
   Rajčević Save Miloš
   Njegovan Ilija
   Opsenica Đurađ
   Skendžić Rafaila Božo
   Cvitković Stevana Nikola
   Šuput Jovana Danilo
   Šuput Save Stevo
   Zastavniković Todora Ilija
   Zastavniković Milana Stevan
   Jelić Stevana Ilija
   Jelić Laze Jovo
   Jelić Mane Nikola
   Jelić Ilije Petar
   Knežević Jovana Đuro
   Knežević T. Trifun
   Kovač Dmitra Vasa
   Kovač Đurđa Maksim
   Kovač Đurđa Mihajlo
   Kovač Mile Petar
   Kovač Nikole Petar
   Kovač Bože Sava
   Kovač Bože Stanko
   Kovač Dane Stanko
   Kosanović Vase Dane
   Lovrić Luka
   Marić Ilije Ilija
   Mileusnić Iso
   Mileusnić Luke Mile
   Mileusnić Jove Mile
   Mileusnić Danila Mića
   Mileusnić Dmitra Nikola
   Mileusnić Alekse Petar
   Mileusnić Nikole Petar
   Mileusnić Dane Sava
   Mileusnić Dane Stevan
   Milisavljević Stanka Dušan
   Milisavljević Petra Ilija
   Milisavljević Paje Mane
   Milisavljević Aćima Mile
   Milisavljević Stevana Nikola
   Milisavljević Todora Stevan
   Miljanović Ilije Stevan
   Mitrović Ilije Pane
   Odanović Save Lazar
   Odanović Todora Petar
   Orešković K. Ivan
   Paskaš Jovana Stevan
   Rakić Nikodina Đuro
   Rakić Rade Iso
   Rakić Stevana Iso
   Rakić Stevana Jovo
   Rakić Stevana Luka
   Rakić Mihajla Mane
   Rakić Petra Mile
   Rakić Rade Mile
   Rakić Staniše Mile
   Rakić Steve Mile
   Rakić Mihajla Nikola
   Rakić Luke Nikola
   Rakić Dmitra Stevan
   Repac Ise Božo
   Repac Ise Đuro
   Repac Sime Jovo
   Repac Ilije Mane
   Repac Jove Mile
   Serdar Mile Luka
   Serdar Đuke Nikola
   Serdar Mile Petar
   Serdar Đure Staiiša
   Serdar Ilije Stanko
   Serdar Tanasija Stevan
   Serdar Mile Todor
   Sudžuković Rade Ilija
   Sudžuković Vase Milan
   SudžukovićTodora Mihajlo
   Umiljandić Stevana Rade
   Čanak Nikole Mile
   Čanak Luke Nikola
   Čanak Dmitra Petar
   Čanak Jovana Stevan
   Čanak Save Todor
   Čović Rade Bude
   Čović Bude Dane
   Čović Save Iso
   Čović Vase Jovan
   Čović Andrije Mane
   Čović Bude Mile
   Čović Nikole Mile
   Čović Vase Miloš
   Čović Petra Nikola
   Čubrić Bože Mane
   Čubrić Koje Mile

   Škalić
   Kosovac Dmitra Bude
   Kosovac Stevaia Milan
   Lončar Marka Aleksa

   Škare
   Božičković Petra Milan
   Božičković Stevan
   Vunjak V. Stevan
   Marijan Petra Dane
   Marijan Mile Luka

   Štikada
   Gaćeša Maksima Mile
   Gaćeša Petar
   Gleđa Radivoja Vaso
   Drezgić Jove Dane
   Drezgić Marka Danilo
   Drezgić Save Jovo
   Drezgić Ilije Nikola
   Drezgić Lazara Rade
   Dupor Nikole Miloš
   Đekić Davida Danilo
   Đekić Milana Todor
   Lončar Marka Dane
   Lončar Dmitra Miloš
   Sekiz Mihajla Mihajlo
   Skendžić Milan
   Stojanović Rade Mane
   Stojanović Stevana Petar
   Žutić Obrada Nikola
   Krivokuća Petra Dušan
   Krivokuća Save Mile
   Lončar Jovana Đuro
   Lončar Bože Ljubomir
   Lukić Rade Ilija
   Panjević Luke Ilija
   Panjević Đure Todor
   Suša Ilije Nikola
   Čiča Dmitra Milan

   Kao što se vidi, koristeći podatke iz evidencije Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912-1918, njihovih potomaka i poštovalaca, nastojali smo da stavimo na papir imena dobrovoljaca iz Like po selima, sa uverenjem da ih na ovaj način njihovi potomci najlakše mogu identifikovati.
   Svesni smo da spisak iz više razloga nije potpun. U prvom redu što o pojedinim dobrovoljcima, posebno stradalim u ratu, nije imao ko da da podatke. Osim toga, što kod pojedinih dobrovoljaca ima grešaka u imenima, i to iz razloga što su dosta često ispisivana onako kako su u praksi korištena. Na primer umesto zvaničnog imena Tomislav, ponekad je upisivano Toma, umesto Milan – Mile, Jovana – Jovo, Danila – Dane itd. I u prepisivanju podataka potkradale su se sitnije greške. Osim toga, u evidnciji su primećena i neujednačena imena naselja iz kojih su dobrovoljci poticali jer su pojedinci prijavljivali opštinu iz koje su došli, neki svoje selo, a neki samo zaselak.
   No, bez obzira na ove i druge manjkavosti, napravljeni spisak dobrovoljaca predstavlja veliku vrednost, jer prikazuje imena hrabrih, časnih i čestitih ljudi Like koji su, izlažući se opasnostima po život, priticali u pomoć svojoj braći Srbima u najtežim danima njihove najnovije istorije.

   IZVOR: Dušan Uzelac „Srbi Like kao dobrovoljci u Prvom svetskom ratu“-solunski dobrovoljci

   Odabrao i priredio: Vojislav Ananić

   Odgovori

   • 20. avgust 2023. u 12:44

     Toma Mandić

     Želio bih da ukažem na grešku koja se često ponavlja, a to je da se stara srbska imena smatraju samo nadimcima nastalim od hrišćanskih ili crkvenih imena, ponekad i obratno da se hrišćanska imena smatraju skraćenim oblicima narodnih.
     Ne treba poistovjećivati sličnost jer često ta imena nemaju ništa zajedničko. Crkva je često stara narodna imena prilikom krštenja prilagođavala zvučno najsličnijem nazovimo ga crkvenom imenu.
     Tako se ličko ime Mane, koje je ustvari nadimak od prastarog srbskog imena Maniša prilagodilo crkvenom Manojlo ili Manuilo. Iako nemaju nikakve povezanosti po značenju.
     Ima i obratnih primjera kao ime Toma, kratkog izgovora, koje nije isto što i Tomislav, jer dolazi od imena apostola Tome, dok je Tomislav srbsko narodno ime.
     Još jedno karakteristično ime Srba iz Like jeste Dane, ono jeste nadimak od Danilo, ali ime Danilo nije nastalo od biblijskog Daniel ili Daniil. Ono je samo preuzeto kao najsličnije od već postojećih narodnih imena. Danilo je ime jednog od manjih bogova iz slovenskog panteona, boga koji donosi zoru, jutro, dan.
     Primjera ima još, ali niti je mjesto niti želim da skrećem sa Vašeg izvanrednog priloga o Ličanima.

     Odgovori

9. 13. april 2017. u 09:49

   vojislav ananić

   TRETMAN DOBROVOLJACA PO ZAVRŠETKU RATA

   Status dobrovoljaca

   Nepunu godinu dana po završetku Prvog svetskog rata srpska Vlada je prišla regulisanju statusa dobrovoljaca i njihovim pravima povodom učešća u oslobodilačkom ratu na strani Srbije. Prvi put je to pitanje Vlada regulisala uredbom od 18. decembra 1918. godine i to tako što se dobrovoljcem smatrao „svaki državljanin Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koji je kao redov ili podoficir dobrovoljno stupio u srpsku vojsku zaključno sa 18. novembrom 1918. godine i u njoj ostao do demobilizacije ili iz nje otpušten kao nesposoban”. Kasnije su donošeni dodatni propisi po ovom pitanju, dok je konačna definicija statusa data Zakonom o dobrovoljcima od 31. avgusta 1928. godine i Pravilnikom za izvršenje toga Zakona. Ovaj Zakon u samo dva svoja člana stimuliše status dobrovoljca i to tako što se „kao dobrovoljac smatra onaj koji je samovoljno stupio u srpsku ili crnogorsku vojsku do 5. novembra 1918. godine i u njoj ostao do demobilizacije, kao i onaj koji je do rata 1912. godine ili u ratovima od 1912. godine do 5. novembra 1918. godine svojevoljno aktivnim učešćem, skopčanim sa požrtvo- vanjem, pomagao ostvarenje narodnog oslobođenja i ujedinjena”.
   Svojstvo dobrovoljca priznato je pomenutim Pravilnikom i onim dobrovoljcima koji nisu stigli na ratište do 5. novembra 1918. godine ali pod uslovom da su do tog datuma bili unisani kod zvaničnih organa kao dobrovoljci. Poznato je da su neki od dobrovoljaca stigli između oktobra i decembra 1918. godine kada je rat već bio završen.
   Sva dotadašnja uverenja o statusu dobrovoljaca bila su usaglaše- na sa odredbama ovog Zakona.

   Prava dobrovoljaca

   Radi pospešivanja i stimulisanja dobrovoljačkog pokreta, srpska Vlada se opredelila za nagrađivanje zemljom onih dobrovoljaca koji je nemaju, ili je imaju nedovoljno, a bave se poljoprivredom. Nosila se mišlju da to učini kroz predstojeću agrarnu reformu. Imajući u vidu značaj popune srpske vojske za predstojeća dejstva radi oslobođenja zemlje, Vlada 4. marta 1917. godine donosi odluku da se jugoslovenskim dobrovoljcima koji se bore u srpskoj vojsci, ako poseduju svojstvo borca, dodeli po 5 hektara obradive zemlje, a onima koji su u svojstvu nebor- ca po 3 hektara. Pravo na zemlju dato je i borcima dobrovoljcima koji su usled ranjavanja, teških bolesti ili od posledica ratnih napora postali nesposobni za vojnu službu.
   Pod borcima podrazumevali su se oni dobrovoljci koji su neposredno učestvovali u borbama, a pod neborcima oni koji su obavljali razne poslove za potrebe vojske i države, a iisu neposredno učestvovali u borbama.
   Pravilnikom za izvršenje Zakona o dobrovoljcima svojstvo dobrovoljca priznato je i onima koji od 5. novembra nisu stigli na ratište, ali su bili do tog datuma upisani kod zvaničnog organa kao dobrovoljci.
   Posle ujedinjanja jugoslovenskih naroda u jedinstvenu državu doneti su i propisi o agrarnoj reformi i kolonizaciji. Na dobrovoljce primenjivani su posebni propisi o postupku za utvrđivanja svojstva dobrovoljca i prava na zemlju.

   Dodela zemlje

   Zemlja je dodeljena dobrovoljcima u Vojvodini, BiH, Kosovu i Metohiji, Makedoniji i južnoj Srbiji.
   U Bačkoj je zemlja dodeljena dobrovoljcima u 63 sela, primila je 10.341 porodica, u Banatu 7.501 porodica u 19 sela i u Sremu 961 porodica uglavnom iz mesta iz kojih su dobrovoljci poticali.
   U Bosni i Hercegovini zemlju je primio 2.921 dobrovoljac, a u Makedoniji i južnoj Srbiji 4.862.
   Prema prof. dr Nikoli Gaćeši /Agrarna reforma i kolonizacija u Bačkoj 1918-1941/ zemlju je primilo 27.059 dobrovoljaca: u Bačkoj 10.431, Banatu 7.501, Sremu 1.344, BiH 2.921, Kosovu, Makedoniji i južnoj Srbiji 4.862 dobrovoljaca. Dakle, mnogo manje nego što je procenjeno da je bilo dobrovoljaca. Razlika se javlja otuda što jedan deo dobrovoljaca nije pokazao interes za zemlju, možda zbog toga što nisu bili zemljoradnici; što neki koji su izginuli u borbama ili pomrli nisu imali naslednike, a dobar deo je i onih koji do 1941. godine nisu uspeli da se nasele na dodeljene zemlje, posebno one u Pančevačkom ritu.
   Dobar deo ličkih dobrovoljaca je umesto zemlje uzimao državne obveznice, koje je 1938. godine izdavalo Ministarstvo finansija. One su bile isplative u iznosu od 4% godišnje za vreme od 30 godina, tj. od 1938. do 1968. godine. Obveznice je primila 141 dobrovoljačka poro- dica. One su naplaćene delimično, jer mnogi dobrovoljci nisu uspeli doći na red da ih naplate. Za dobrovoljce borce obveznica je glasila na 50.000, a za neborce na 30.000 dinara.
   Za razliku od dobrovoljaca iz Drugog svetskog gata, kojima su uz zemlju dodeljivane kuće, pa i poljoprivredne alatke, soluncima je dodeljivana samo zemlja. Razlog je bio u tome što je Srbija u vreme rat- nih dejstava bila razorena i opu- stošena, pa nije bilo ekonomskih mogućnosti da se dobrovoljcima pruži još ponešto uz dodeljenu zemlju.
   Kralj Aleksandar je odao priznanje ljudstvu koje se povlačilo preko Albanije 1915-16. godine i to na taj način što je Ukazom od 6. novembra 1921. godine odlikovao Albanskom spomenicom 124.148 pripadnika oružanih snaga i civila. Na aversu Spomenice je dvo- Albanska spomenica glavi orao sa likom regenta Aleksandra uz natpis „Svojim ratnim drugovima Aleksandar”, a na reversu „Za vernost otadžbini”.
   Dobar deo dobrovoljaca Ličana povlačio se sa srpskom vojskom preko Albanije, pa su i oni postali nosioci Albanske spomenice.

   GROBNICA-MAUZOLEJ NA ZEJTINLIKU

   U teškim borbama za vreme proboja Solunskog fronta obe zaraćene strane trpele su ogromne gubitke. Izginuli vojnici sahranjivani su po bojištima, bilo pojedinačno ili u zajedničkim grobnicama.
   Još 1916. godine grčke vlasti su osnovale groblje u mestu Zejtinlik pored Soluna. U njemu su sahranjivani srpski i saveznički borci izginuli za vreme borbi na Solunskom frontu. Tu je bila podignuta i vojna boliica. Na prostoru ovog groblja podignuta je 1936. godine grobnica-mau- zolej i u njemu su pohranjene kosti 8.500 srpskih boraca poginulih i umrlih za vreme Solunskog fronta. Materijal za Mauzolej prenet je iz Jugoslavije, a mozaik sv. Arhanđela iz manastira Manasije. Sagrađen je u moravskom stilu.
   Na zidu Mauzoleja ispisani su sledeći stihovi Vojislava Ilića Mlađeg:
   Neznani putniče, kad slučajio mineš
   Pored ovog svetog zajedničkog groba,
   Znaj, ovde su našli večno utočište
   Najveći junaci današnjega doba!
   Roditelj je njihov: hrabri srpski narod,
   Gorostas u svetskoj istorijskoj vojni,
   Koji je sve staze iskušenja prošo
   I čiji su borci divljenja dostojni,
   Padali od zrna, od gladi i žeđi,
   Raspinjani na krst, na Golgote visu,
   Ali čvrstu veru u pobedu krajnju
   Nikad, ni za časak, izgubili nisu …

   Na groblju na Zejtinliku sahranjena je i gospođa Harlej, Engleskinja, bolničarka u srpskoj vojsci. Ona je poginula u borbama oko Bitolja i njeno telo su preneli srpski vojnici i sahranili ga na delu groblja na kome su sahranjivani izginuli engleski vojnici.

   IZVOR: Dušan Uzelac „Srbi Like kao dobrovoljci u Prvom svetskom ratu“-solunski dobrovoljci

   Odabrao i priredio: Vojislv Ananić

   Odgovori

10. 29. avgust 2017. u 13:36

    vojislav ananić

    Divoselo, Čitluk i Ornice – epopeja slavnih predaka

    POSTAVIO ADMINISTRATOR1 • 20. MAJA 2015.

    PIŠE: Mile Rajčević

    Divoselo, Čitluk i Ornice, tri srpska sela u Lici, opština Gospić, nalaze se u ravnici Ličkog polja. Na sjeveru graniče selom Lipe i Ostrvicom (zaselak Kulica) u zahvatu rijeke Like i željezničkog mosta, jugozapadno od autoputa i željezničke pruge Gospić – Medak – Knin – Split i pošumljenih sjevernih padina planine Velebit.
    Sjeverozapadno i zapadno graniče sa hrvatskim selima: Žabicom, Ličkim Novim, Rizvanušom, na istoku graniče sa srpskim selom Počiteljom (kaštel, grad, Počitelj se spominje 1263.godine kao terra Pochytel, kao vlasništvo „ličkoga kneza Petra“, koji je pripadao hrvatskom plemenu Mogorović, a naselje je postojalo i prije 1263.godine), sa sjeveroistoka graniči hrvatskim selima Bilajem i Ribnikom.
    Sa južne strane planina Velebit sa svojim najvišim vrhovima (Visočica 1619 m/v koja dominira okolinom, jedan je od najljepših vidikovaca Velebita, Vaganski vrh 1757 m/v) i drugi masivi Velebita zatvaraju teritoriju Divosela, Čitluka i Ornica i sprečavaju prodor i utjecaj toplih morskih vjetrova sa Jadranskog mora i mediteranaske klime, sa sjeverne strane izloženi su hladnim sjevernim vjetrovima i oštrim zimama sa vrlo niskim temperaturama (nekada i do -30 stepeni) i visokim snjegovima. Ljeta su puna sunčanih dana, sa visokim dnevnim temperaturama, dani topli i vrući, noći vrlo hladne.
    Danas, 2015.godine, kada čovjek dođe u ova tri sela, ima osjećaj da je došao u prostor u kome je vrijeme već odavno stalo. Sve je pusto, sve ruševina do ruševine, kuće i gospodarski objekti porušeni, minirani i popaljeni, groblja oskrnavljena i porušena, istorijski spomenici porušeni, nema tragova života. Tamo gdje je privremeno zaustavljen Pavelić sa ustaškom državom NDH, nastavio je Brozov general Franjo Tuđman i Neovisna država Hrvatska. Ova tri srpska sela su potpuno uništena i etnički očišćena…
    Prije 2.svjetskog rata, na popisu stanovnika 1931.godine, Divoselo je brojilo 2164 stanovnika, 512 domaćinstava, Čitluk 570 stanovnika , 97 domaćinstava, Ornice 164 stanovnika, 25 domaćinstava. Ukupno u sva tri sela 2898 stanovnika i 634 domaćinstva.Broj stanovnika i domaćinstava od popisa 1931.godine do rata 1941.godine mijenjao se i uglavnom povećavao. Bilo je porodica koje su imale više od desetoro djece.Važno je napomenuti da su ova tri sela od naseljavanja činila jednu jedinstvenu cjelinu, isti narod, rodbinski i „kumovski“ povezani, ista parohija, isti običaji, jezik i kultura.
    Naseljavanja u Divoselo, Čitluk i Ornice nisu bila istovremena i grupna, što je zavisilo od turskih pritisaka, i od zemljišta slobodnog za naseljavanje. Teško je vremenski odrediti kada se koje domaćinstvo doselilo na ovaj prostor, jer se to odigravalo u izuzetno teškim, istorijskim i vremenskim uslovima. Pored autohtonog stanovništva koje je živjelo na ovim prostorima, naseljavanja su se događala u vrijeme najezde Turaka, kada ih je vojna sila gonila sa svojih ognjišta.
    O duhovnom životu ovog naroda ima malo sačuvane literature iz vremena naseljavanja do danas, budući su crkveni Protokoli i crkvene knjige planski i sistematski uništavani za vrijeme 2.svjetskog rata, kao i poslije rata.
    Danas, sela Divoselo, Čitluk i Ornice u Lici su potpuno pusta, sve je uništeno, popaljeno i razoreno, samo je ostao još poneki spomenik u grobljima, koji „svjedoči“ o narodu, koji je vijekovima živio na ovim prostorima. Pored toga što su ova sela očišćena od Srba, uništeno je i kulturno nasljeđe, kako bi se izbrisali dokazi i tragovi o životu srpskog naroda na ovim prostorima. Srpski narod u ovim krajevima imao je svoju istoriju i kulturu, narod koji je s ponosom čuvao svoju tradiciju.
    Prema zapisima Brajkovića, Glavinića i Lopašića Divoselo je u dotursko vrijeme bilo naseljeno, imalo svoju crkvu na mjestu koje se zvalo Klisa (kota 588), vjerovatno brvnaru, koja je kasnije prenesena na Dragaško Brdo u Divoselu.
    „Godine 1781, 29 aprila, dođoše majstori zidari zidati divoselsku crkvu, hram Roždestva Presvete Bogorodice, i počeše zidati i ozidaše; 28. juna otidoše“. [1]
    Godine 1919. sagrađena je crkva u selu Ornice posvećena Duhovima – Silazak Svetog Duha na apostole. Crkvu u Divoselu i Ornicama porušile su hrvatske ustaše 1941.godine. Ostatke crkve u Divoselu porušila je, nažalost, poslijeratna komunistička vlast. Važno je napomenuti da je u svome postojanju Divoselo iškolovalo 14 sveštenika.
    Svijetla tačka u ovim selima bila je osnovna škola u Divoselu (otvorena 1869.godine) i Čitluku (otvorena 1907. godine). Osnovna škola u ovim selima je za sve vrijeme postojanja mnogo učinila na obrazovanju mladih generacija, opismenila mlade ljude ovih sela i dala im temeljna znanja za dalji nastavak školovanja. Do 1869. godine, mnoga djeca iz Divosela i Čitluka, dorasla za školu (naročito muška djeca) pohađala su osnovnu školu u Gospiću (koja datira iz 1764. godine), budući su ova sela u neposrednoj blizini Gospića. Zahvaljujući neposrednoj blizini Gospića kao većeg centra sa srednjim školama: gimnazijom i učiteljskom školom, građanskim školama, kasnije pedagoškom akademijom, školovanju omladine ovih sela u većim gradovima Kraljevine Jugoslavije i inostranstvu u Divoselo, Čitluk i Ornice, donosile su se napredne ideje, koje je narod i omladina ovih sela prihvatala. Svi prosvjetni radnici, narodni učitelji u ovim selima bili su lučonoše progresa, nosioci naprednih ideja, radili su aktivno na prosvjećivanju naroda i unapređenju ličkih sela. Oni su ostavili duboki trag u istoriji ovih sela, obrazovali su mlade generacije, koje su se iz ovih sela vinule u svijet nauke širom svijeta na ponos svojih korijena.

    Sve kulturno – prosvjetne aktivnosti u ovim selima sve do izgradnje kulturno – prosvjetnog doma u Divoselu (Dom Kraljevića Andreja 1931. godine), odvijele su se u školama.
    Ova tri sela imala su svoje običaje koji su stari koliko i narod. U Divoselu, Čitluku i Ornicama i široj okolini po običajima se živjelo, ženilo i udavalo, rađalo, krstilo i umiralo. Po običajima su djeca vaspitavana, običaji su se prenosili sa koljena na koljeno.
    Sama blizina Gospića kao najvećeg mjesta u Lici sa razvijenim školstvom, školovanje Divoseljana, Čitlučana i Orničana na višim i visokim školama i vojnim akademijama, doprinijelo je tome da je u ova tri sela sport i fizička kultura bio na zavidnom nivou. Poseban doprinos razvoju sporta i fizičke kulture dali su prosvjetni radnici ovih sela, đaci i studenti koji su shvatili da se geslo „zdrav duh u zdravom tijelu“ može ostvariti jedino kroz razvoj fizičke kulture naroda.
    Školovanje preko Privrednika
    Preko Privrednika su se školovala siromašna, ali talentovana seljačka djeca za razne zanate i trgovačke poslove. Iz ova tri sela iškolovalo se 198 mladih ljudi, zanatlija svih profila, od toga iz Divosela 157, Čitluka 34 i Ornica 7. Ova školovana mladost vraćala se u veća mjesta u Hrvatskoj gdje je dala ogroman doprinos ekonomskom i intelektualnom razvoju ovih sredina. U urbanim centrima, kao što je bio Gospić, nosioci razvoja su bili brojni trgovci te razni obrtnici, upravo oni koji su se obučeni vraćali u svoj zavičaj, da mu pomognu da se izvuče iz „zaostalosti“. Nicali su novi privredni objekti, trgovine i zanatske radnje, stvarala se u Gospiću jedna intelektualna elita, koja je davala pečat razvoju ovog kraja, što je imalo velikog odraza na stanovništvo ovih sela.
    Solunski dobrovoljci Divosela, Čitluka i Ornica
    Solunski dobrovoljci Divosela, Čitluka i Ornica, ta plejada mladih ljudi, rasutih po svijetu po rudnicima, šumama i radilištima Sjeverne i Južne Amerike, imala je svoju otadžbinu koju je u srcu nosila i bila spremna da se za nju bori u tome mutnom vremenu svjetske kataklizme. Prema do sada utvrđenim podacima (prim. autora) Divoselo je imalo 132 dobrovoljca na Solunskom frontu, Čitluk (lički) 18 i s. Ornice 5 dobrovoljaca. Ova tri sela dala su 155 Solunskih dobrovoljaca, od kojih su 23 sa najvišim odlikovanjima. Odlikovanja ovih hrabrih ratnika, njihova hrabrost, junaštvo i svijetli primjer patriotizma, ostaje kao ponos generacijama Divoseljana, Čitlučana i Orničana.
    Divoselo, Čitluk i Ornice početkom 20. vijeka
    Divoselo, Čitluk i Ornice od samog naseljavanja činili su jednu cjelinu, pa im je i politički život bio oduvijek zajednički. Tridesetih godina 20. vijeka ova sela ulaze u politički život. Poseban ton tome političkom životu dale su mlađe, školovane generacije Divosela, Čitluka i Ornica, đaka gospićke klasične gimnazije, učiteljske škole, šegrtskih i drugih škola, studenti, učitelji, trgovci i brojni činovnici zaposleni u Gospiću. Mladi ljudi ovih sela, ta nova inteligencija bili su nosioci progresa i naprednih misli, ulazeći naglo u politički život tridesetih godina. Veliki utjecaj na mlade ljude ovih sela imala je gospićka gimnazija i učiteljska škola, posebno lijevo orijentisani, istaknuti profesori, koji su često i po kazni premještani u Gospić. Pored toga, bilo je dosta profesora koji su dosljedno provodili reakcionarnu politiku režima.
    U Divoselu je 1935. godine osnovana partijska organizacija, koja je do kraja 1940. godine imala 31 člana. Skojevska organizacija u Divoselu formirana je 1936. godine.
    Gospić je bio administrativno – sudski centar za čitavu Liku. Bio je i najjači školski, kulturno – prosvjetni, trgovački i komunikacijski centar.
    Tridesetih godina u Gospiću se pojavljuje ustaška organizacija /klerofašistička i teroristička organizacija, osnovana 1929.godine/, koja je imala veliki utjecaj na studente i srednjoškolce Hrvate. U Gospiću su tada djelovali advokati Artuković i Dumandžić, koji su držali vatrene govore mladim Hrvatima, govore pune mržnje prema Srbima, a Gospić im je bio plodno tlo. Ustaški pokret u Hrvatskoj je izraz najšovinističkijeg dijela velikohrvatske politike.

    Ulaskom njemačkih i talijanskih trupa u Jugoslaviju, ustaše u Zagrebu, pod njihovim okriljem proglašavaju NDH 10. aprila 1941. godine. Ustaše su odmah po osnivanju NDH počele zavoditi strahovladu, teror i zločine nad srpskim narodom Divosela, Čitluka i Ornica, srpskim selima Like. U svim srpskim selima odmah postavljaju svoje povjerenike, ljude ustaške ideologije. U svako srpsko selo, a naročito u ona sela koja su bila „opasna po njihov režim“ postavljali su posade od 30 – 50 naoružanih ustaša. Ta posada nazivala se „ustaški stan“.

    Ustaški stan u Divoselu – pokolji u srpskim selima

    U Divoselu je 7. 6.1941. godine formiran ustaški stan, smješten u zgradi osnovne škole. Odmah su počela hapšenja, odvođenja i ubistva uglednijih ljudi u selu: učitelja, sveštenika, trgovaca, đaka, studenata… Hapse ih u kućama, na njivama, kosce na livadama, đake u školama, sve s reda… Ko je uhapšen i doveden u ustaški stan, taj se živ nije vratio. Za ustaše u Gospiću ova tri sela bila su opasna budući je u ovim selima bilo dosta srednjoškolske omladine, đaka, studenata, naprednih seljaka i seoske omaladine lijevo orijentisane. Znale su gospićke ustaše i za komuniste Divosela, Čitluka i Ornica, koji su im bili velika opasnost za njihov rad i opstanak ustaškog režima. U gradu Gospiću hapse sve uglednije Srbe, među njima 34 iz Divosela, Čitluka i Ornica. Većina ih je odvedena i likvidirana u logoru Jadovno, odnosno u gospićkoj kaznionici. Kapitulacijom bivše jugoslovenske vojske palo je u njemačko-talijansko zarobljeništvo 65 mladih ljudi iz ova tri sela, koji su uglavnom bili na odsluženju vojnog roka, odnosno kraljevoj vojsci. Preživjeli iz ovih logora, koji su se vraćali 1946. godine, vraćali su se u svoja pusta sela, gdje nažalost, većina nije pronašla svoje porodice.
    Ustaška vlast preko svojih povjerenika krstari selima, hapsi gotovo sve muškarce od 16 godina starosti i dalje, bez obzira na imovno stanje, društveni položaj i političku opredjeljenost. Prisutna su brojna i masovna hapšenja; formiranje sabirnih i koncentracionih logora i gubilišta kao što su Gospić, Jadovno, Slano i Metajna na otoku Pagu, Janjča…
    Divoselo, Čitluk, Ornice, Počitelj, Medak, Lipe, Ostrvica, Široka Kula, Barlete, Vrebac, Mogorić, Ploča, Smiljan (srpski dio) i ostala srpska sela gospićkog kotara, ustaška vlast NDH je podvrgla totalnoj likvidaciji, uništavanju i etničkom čišćenju.
    Srpsko selo Lipe, u neposrednoj blizini Gospića, napadnuto je 1. avgusta 1941. godine. Toga dana ustaše su pobile preko 30 ljudi, mahom žena i djece. Narednih dana ubili su svakoga koga su uhvatili živog /srpske porodice Kekić i Rabatić/, ko bi se pojavio kod kuće ili izašao iz skloništa. Poslije ovih ustaških orgija zamro je svaki život u ovome selu. Od 93 poginula u selu Lipe, 52 ih je zaklano ili ubijeno u selu 1. i 2.avgusta 1941.godine na pravoslavni praznik sv. Iliju. Od 93 poginuluh, 29 su bila djeca.
    Srpska sela smiljanske opštine napadnuta su 2. avgusta 1941. godine na sv. Iliju. Zločinački ustaški odred dobio je zadatak da likvidira sve srpsko stanovništvo zaseoka: Zablate, Bogdanića, Smiljana, Smiljanskog polja, Ljutače i Selišta. Ova zvjerska akcija ustaša trajala je 4 – 5 dana i u njoj su ustaški zločinci ubili 590 Srba, odraslih muškaraca, žena i djece. Likvidacije su vršene na najzvjerskiji način, od spaljivanja u kućama do klanja i ubijanja maljevima.
    Ustaški teror širio se munjevitom brzinom. U Divoselu je 2. avgusta 1941. godine na zboru mještana donijeta odluka da se diže ustanak protiv ustaške vlasti, da se izabere narodna vlast, da se napadne ustaški stan u zgradi osnovne škole i da se izvrši evakuacija sela. Ovaj sastanak u Jankovom boriku u Divoselu bio je „dio ustaničkog pokreta, koji je već bio zahvatio i druge krajeve Like i Hrvatske /uglavnom srpska mjesta/. Prema odluci zbora u Jankovom boriku, narod Divosela, Čitluka i Ornica evakuisan je iz svojih kuća u podnožje Velebita: Debelu glavicu, uvalu Kruškovače, Drenac, obronke Velebita iznad Velikog i Malog Kraja. Evakuacija naroda Divosela, Čitluka i Ornica završena je 3. avgusta 1941. godine, pa je Odbor za pripremu ustanka užurbano radio na samim pripremama za napad na ustaški stan u školi.
    Napad na ustaški stan u školi počeo je 4. avgusta 1941. godine u 2 sata poslije ponoći. U ovom napadu na ustaški stan Divoselo je imalo 3 poginula borca i 2 ranjena.
    Paljenje škole i uništenje ustaškog stana, istjerivanje ustaša iz Divosela, narod u zbjegu je primio sa oduševljenjem, ali i sa strepnjom što će se dalje događati. Napadom na ustaški stan u školi u Divoselu, ova tri sela ispisala su svoju prvu ratnu stranicu oslobodilačke borbe u ovom podvelebitskom kraju. Organizatori ustanka i sam narod u zbjegu u Velebitu plašio se odmazde i represalija ustaške vlasti zbog napada na ustašku posadu u školi.
    Stoji činjenica da je plan likvidacije srpskog naroda na ovim prostorima „skrojen mnogo ranije“ nego što su nastali gerilski odredi u ovom kraju. To je očito vidljivo da je akcija likvidacije i genocida nad srpskim narodom provedena i na prostorima gdje nije bilo nijednog gerilskog odreda kao što su opštine Smiljan i Perušić.
    Pokolj u Divoselu

    U toku noći 4/5. avgusta 1941. godine ustaše su pod zaštitom noći prebacile na Mali Alanak /Divoselo/ jednu ustašku bojnu /bez jedne čete/, pod zapovjedništvom Ivana Devčića – Pivca, koja je imala zadatak likvidaciju i uništenje zbjega u Kruškovačama. Bojna je krenula sa Alanka preko Dulibe u napad na zbjeg u Kruškovačama. Jedna satnija /četa/, sa kojom su bili odredi naoružanih civila, kretala se preko Ribnika i preko polja ka Čitluku. Četa je dobila zadatak da se spoji sa bojnom, koja se kretala sa Alanka i spoji obruč oko Kruškovača. Bojne su vodili ustaše, mještani Alanka, komšije Divoseljana koji su poznavali ove terene i gotovo sve svoje komšije u zbjegu. Većina ustaša i civila je bila iz susjednih hrvatskih sela, tako da im je svaki kutak Velebita bio poznat, a rijetki preživjeli iz zbjega su prepoznali svoje dojučerašnje komšije. Do danas nije nikome jasno što je to „natjeralo“ dojučerašnje komšije, sa kojima su se kumili, ženili, išli na slave, svadbe, kosili livade, zajedno sjedili u školskim klupama, da krenu putem najtežeg zločina prema svom komšijskom, srpskom narodu…
    Plan okruženja i uništenja zbjega u Kruškovačama sačinjen je u stožeru /štabu/ Ličkog zdruga u Gospiću. Prema sačinjenom planu trebalo je opkoliti i okružiti zbjeg do svanuća, u toku noći, a sam napad i likvidacija zbjega da počne u zoru, u samo svitanje. Ostala je tajna, nije do kraja istraženo, /a niti je ko istraživao/, ko je bio vodič ovim ustaškim bojnama, ko je doveo kroz mrak i šumu ove krvoloke, koji su počinili najveći zločin u jednom danu u toku 2. svjetskog rata…
    Organizatori ustanka u Divoselu nisu očekivali niti predviđali napad sa Alanka. Pretpostavka je bila da će ustaše, ukoliko krenu u napad, krenuti poljem od Gospića preko Bilaja i Ribnika. Osmatrači sa Debele glavice javljali su da gore srpska sela u okolici Gospića. Selo Široka Kula bilo je svo u plamenu, srpska sela u okolici Gospića redom su paljena i uništavana. Vidio se ogroman plamen, kao da nebo gori. Nestajala su srpska sela jedno za drugim, nestajala su u plamenu koji se stravično ocrtavao u tmurnoj i oblačnoj noći 4/5 avgusta 1941. godine. Prema tome kuda se pojavljivala vatra i plamen, mogao se odrediti pravac kretanja ustaških hordi. Smatrajući da ustaše neće napadati iz pravca Alanka, taj pravac je bio slabo kontrolisan i osmatran.
    Narod je u logoru uglavnom spavao. Noć je bila tamna, padala je kiša, pred zoru je počela padati jače, koja je još više zagorčala poslednje trenutke naroda, čiji su časovi bili na izmaku, koja je gasila vatre koje su još uvijek tinjale.
    „Odjednom planuše puške, najprije malo podalje, a zatim sasvim blizu. Zaštektaše i puškomitraljezi. Svjetleći meci isparaše noć. Nasta pakao. Sve se prolomi. Navalila je cijela ustaška bojna sa Alanka na čelu sa zloglasnim Devčićem. Logorom se prolomi kuknjava, plač i vriska djece, žena, vika ljudi, rika goveda, rzanje konja, nastade pravi pakao. Bijegom se spasavao samo goli život. Ljudi su trčali kuda je ko znao i umio“.[2]
    U Kruškovačama se čuo samo jauk, vriska, kuknjava, plač. Klanje nedužne djece, žena, staraca, svakog živog bića na koga su naišli. Klali su i ubijali sve pred sobom od nerođenog djeteta u majčinoj utrobi do „staračkog štapa“. Klanje i ubijanje nedužnog naroda trajalo je oko jedan sat. Bilo je silovito. Ustaše su međusobno govorili i komandovali: „Ne pucajte, sami ćemo sebe ubijati. Koljite sve odreda. Ne ostavljajte nikoga“. Žive su natjeravali da legnu potrbuške, a potom ih kroz leđa probadali bajonetama. Najviše su nastradala mala djeca sa roditeljima koji nisu ostavljali svoju djecu i stariji narod. U ovom ustaškom paklu zauvijek su ostale na Kruškovačama čitave porodice, roditelji i djeca.
    U toku čitavog dana 5. avgusta 1941. godine ustaše su temeljito pretresale sve šumarke oko Kruškovača. Poklali su sve što su živo našli. Nesrećni ljudi u bezumnoj panici bježali su iz ovoga pakla kud god je ko znao i mogao, zavlačili se u gusto grmlje, vododerine, brine, jarke, potoke, spasavao se goli život…
    Ustaška bojna koja se kretala iz Gospića preko Ribnika ka Čitluku malo je vremenski zakasnila, nisu stigli na vrijeme zaposjesti položaje i tako zatvoriti krug oko zbjega, /nisu bila zatvorena „kliješta“ oko zbjega/, pa je nakratko ostao slobodan, nezatvoren, netučen prostor u pravcu Počitelja. Jedan manji dio ljudi uspio je pobjeći dohvativši se Velebita i prebaciti u Počiteljsku dulibu.
    Stotine i stotine mrtvih, čitave porodice, potoci i lokve krvi, poneki još malo živi, nedoklani, ranjeni, slika je Kruškovača što su ovi monstrumi učinili nad svojim komšijama Srbima. Prizor je bio stravičan. Na sve strane su ležali mrtvi na hrpama kao snoplje. Leš do leša, gomile leševa na svakom koraku, čitave porodice ležale su zaklane na hrpama, iživljavanje na nesrećnom narodu, orgijanje ustaša i pretvaranje nezapamćenog zločina u slavljenički ritual, vršenje zvjerstava planski i svjesno, slika je službene politike NDH, slika je zločina za koji poslije rata niko nije odgovarao.
    Divoselo, Čitluk i Ornice ušli su u istoriju kao najveća stratišta i grobnica srpskog naroda 5. avgusta 1941. godine. „Ni na jednom stratištu u Lici, pa ni jednog datuma u toku 2. svjetskog rata nije palo toliko žrtava kao u Divoselu. I ne samo po broju žrtava, nego i bestijalnosti i zločinačkoj strasti kakvom je počinjen“.[3]
    U vremenu od 5 – 10. avgusta 1941. godine ubijena su 763 Divoseljana, među kojima je bilo 384 djece od kolijevke do 15. godine starosti, predškolske djece, đaka osnovne škole Divoselo, šegrtskih škola, đaka učiteljske škole i gimnazije. Zdrav ljudski razum ne može shvatiti, kakva je to država i vlast, koja je pod maskom da oni samo hapse „komuniste i četnike“ klala, ubijala, vješala i spaljivala nevinu djecu. To je bio genocid i etničko čišćenje. Kada su rijetki, preživjeli Divoseljani, poslije pokolja u Kruškovačama, „ostatak nezaklanog naroda“, počeli da se vraćaju svojim kućama, nakon stravičnih lutanja bespućima Velebita, da traže i pronalaze svoje rođene, nailazili su na spaljene kuće i ostatke spaljenih ljudskih kostura, nailazili su na jezive prizore. Jedini svjedoci ovih monstruoznih ustaških zločina u Divoselu bili su ostaci nedogorjelih ljudskih kostura, nađenih na zgarištima popaljenih kuća i gospodarskih objekata.
    Prema zločinima koji su rađeni nad ovim nedužnim narodom, koje su činile hrvatske ustaše 1941. godine blijede slike Danteovog pakla.
    U logoru Jadovno ubijeno je:

    – Mještana Divosela 85
    – Mještana Čitluka 11
    – Mještana sela Ornice 4

    U Macolinu jamu na Janči – Ličko Lešće ubijeno je i bačeno:

    – Mještana Divosela 7

    Spaljeno živih ljudi:

    – Mještana Divosela 29
    – Mještana Čitluka 1
    Divoseljani ubijeni i bačeni u Jarčju jamu na Alanku (Olanku) – Velebit:

    – Mještani Divosela 65

    Kraška jama Dupčan kod Ribnika:
    – Mještani Divosela 1

    Mještani Divosela,Čitlika i Ornica ubijeni u s. Šibuljina /Šibuljna/ – Podgorje 07. augusta 1941. godine i u logoru Slano na otoku Pagu:

    – Mještani Divosela 78
    – Mještani Čitluka i Ornica 17
    – Mještani Divosela ubijeni u logoru Slano 1

    Mještani Divosela obješeni u Gospiću 33
    Mještani Čitluka obješeni u Gospiću 5
    Mještani s. Lipe obješeni u Gospiću 7

    Poginuli borci i oficiri Divosela, Čitluka i Ornica:

    – Divoselo 138
    – Čitluk 22
    – Ornice 12

    Svi oni su ispoljili neviđen heroizam, bez izuzetka kao borci, komandiri, odnosno komandanti partizanskih jedinica. Oni su se našli u redovima velikih borbenih jedinica, na ratištima širom Jugoslavije, od Divosela, Kozare, Neretve, Sutjeske, Tjentišta, oslobađanja Beograda, Sremskog fronta do Trsta, slijedili su hrabre, junačke podvige svojih predaka, junaka sa Bobare, Solunskog fronta… Oni nisu stigli poslati poruku, niti im je upisan epitaf: „Putniče, javi Divoseljanima… “.
    Svi oni su heroji bez izuzetka.

    Poginuli mještani Divosela, Čitluka i Ornica – žrtve pogroma ustaške NDH u vremenu od 1941 – 1945.godine – civili, žrtve genocida i etničkog čišćenja:

    – Divoselo 1155
    – Čitluk i Ornice 148

    Mještani Divosela – žrtve civilne vlasti Divosela 14
    Mještani Čitluka – žrtve civilne vlasti Čitluka 5

    Ukupno poginulih mještana Divosela, Čitluka i Ornica u vremenu od 1941 – 1945. godine, boraca i civila 1494.

    O tragediji ovih sela malo se pisalo u poslijeratnim dokumentima. Pisalo se uglavnom uopšteno, pisalo se i govorilo da je to „djelo“ fašističkih okupatora i njihovih slugu, pisalo se po „narudžbi“ službene politike, kako bi po tome s vremenom „pala patina“ vremena. Samo su rijetki intelektualci Divosela i Čitluka ostavili pisane tragove o najvećoj tragediji ovoga naroda od naseljavanja ovih krajeva. Na podizanim, skromnim spomenicima pisalo se da su to žrtve fašističkog terora, da su položili svoje živote na oltar domovine za slobodu, da su pali nevini, pisali su se uopšteni stihovi i citati poznatih pjesnika, a da se nije pisalo ko je izvršio zločin i ko su zločinci. Ako se neko kasnije „usudio“ napisati na privatnom spomeniku da su zločin počinile hrvatske ustaše, taj je bio kasnije označen kao šovinista i nacionalista. Ovi zločini ostaće zauvijek tamne mrlje u istoriji civilizacije čovječanstva. Potomci Divoseljana, Čitlučana i Orničana nikada neće zaboraviti ove gnusne zločine, a da li će istina o ovim zločinima ostati u pamćenju sadašnjih i budućih pokoljenja, zavisi od nas. Oni treba da služe kao opomena svakome, za sva vremena i ne bi smjeli biti zaboravljeni dok je god ljudskog roda.

    Divoselo je iznjedrilo dva narodna heroja: Nadu Dimić i Milu Počuča, i tri generala: Vujnović Bogdana, Dimić Veljka i Lončar Zdravka.

    Nosioci partizanske Spomenice 1941. godine:

    – Divoselo 84
    – Čitluk 13
    – Ornice 6

    Prema državnom popisu stanovnika 1931.godine ova tri sela su imala kako slijedi:
    – Divoselo 1931.god. 2164 stanovnika 1948.god. 679 stanovnika
    – Čitluk 1931.god. 570 stanovnika 1948.god. 344 stanovnika
    – Ornice 1931.god. 164 stanovnika 1948.god 96 stanovnika

    Ovo je naš divoselski Jad Vašem, mjesto našeg najvećeg stradanja…

    U ova tri sela poginulo je u 2. svjetskom ratu 1494 stanovnika ili 51,55% /Divoselo – poginulih 1307 mještana ili 60,30%, mještana Čitluka i Ornica 187 ili 25,47%/. Iza razaranja u ovom ratnom paklu ostala su samo crna zgarišta i ostaci temelja nekadašnjih porodičnih domaćinstava /80 kuća je mrtvim kocem zatvoreno/. Preživjeli Divoseljani, Čitlučani i Orničani vratili su se poslije četiri godine „vojevanja“ na svoja ognjišta. Ognjišta više nije bilo. Sve je to bilo jedno veliko zgarište. Neke porodice su zbog tuge za izgubljenom djecom i stradalim porodicama zauvijek napustile ova sela i otišle u nepovrat.
    Srpski narod u Hrvatskoj, koji je „nosio“ borbu protiv fašizma u 2. svjetskom ratu na prostorima Republike Hrvatske, koji je kompletan ušao u 2. svjetski rat i pretrpio ogromne žrtve, živio je u totalnoj zabludi smatrajući da je 2. svjetski rat završen 1945. godine i da su svojim masovnim učešćem u NOB-u, kao antifašisti, uveliko doprinijeli da Republika Hrvatska bude na strani pobjednika, antifašista, iako je ogromna većina Hrvata bila na strani fašističke politike sve do kapitulacije Italije. Prećutano je da su Srbi u Hrvatskoj iznijeli taj pokret uz ogromne žrtve, a Hrvati su se djelomično uključivali kada je i posljednjem njemačkom generalu bilo jasno da gube rat.

    Divoselo, Čitluk i Ornice devedesetih godina 20. vijeka

    Istu sudbinu doživio je srpski narod ovih sela i 1991. godine. Poruke hrvatskih političara devedesetih godina Srbima u Hrvatskoj (izbacivanje Srba kao konstitutivnog naroda iz Ustava Hrvatske, zločini, miniranje kuća, izbacivanje s posla…) bile su ubojitije od onih koje je slao poglavnik Ante Pavelić. Tuđman je poruke antisrpstva i nacionalšovinizma, svoga uzora Ante Pavelića, obrazlagao (vjerovatno da bi ih srpski narod lakše i bolje razumio), na način da je politika Ante Pavelića „također izrasla iz vjekovne težnje hrvatskog čovjeka za slobodom i samostalnošću“. Tuđman je avgusta 1991. godine pozvao Hrvate da budu spremni za rat, kada je izjavio:
    „Srpsko pitanje u Hrvatskoj bit će riješeno tek onda, kada broj Srba svedemo na 3% u ukupnom pučanstvu. Ako dođe do rata, nijednom Srbinu u Hrvatskoj ne garantujem sigurnost“.
    Srpski narod u Hrvatskoj, u ustaničkim krajevima pitao se da li su žrtve u 1. i 2. svjetskom ratu bile uzaludne. Posebno su se našli u neprilici Srbi u ustaničkim krajevima koji su 1941. godine doživjeli genocid i etničko čišćenje.
    Hrvatske vojne formacije su u vremenu od 1991. godine do 1995. godine ponovile isto ono što su činili 1941.godine. U Divoselu, Čitluku i Ornicama nema više naroda, nema kolijevke ni dječjeg plača, kućna ognjišta zarasla u travu, sve živo je ili pobijeno ili protjerano. U ova sela više ne stižu pisma. Niti ih ko šalje, niti ih ima ko da primi. Poštari više ne dolaze u ova sela.
    Svi istorijski i kulturni spomenici su porušeni, stambeni i gospodarski objekti, uništena infrastruktura. Kada čovjek dođe u ova sela, ima osjećaj da je došao u prostor u kome je vrijeme već odavno stalo, da je došao u muzej genocida na otvorenom.
    Divoselo, Čitluk i Ornice, tri srpska sela opštine Gospić etnički su očišćena 9. septembra 1993. godine.
    Dana 9. septembra 1993. godine Hrvatska je iznenada izvršila agresiju na srpska, podvelebitska sela južno i jugoistočno od Gospića: Divoselo, Čitluk i Počitelj. Hrvatska vojska je u napadu na ova sela ubijala i masakrirala civile, vojnike i milicionare, spaljivala žive ljude, pljačkala imovinu, palila, minirala i rušila stambene i gospodarske objekte. Potomci poginulih i ubijenih u Divoselu, Čitluku i Počitelju su se ponovo suočili sa nasljednicima dželata njihovih roditelja iz 2. svjetskog rata.
    „Akcija hrvatske vojske imala je pritom sve karakteristike genocida. Osvojena sela su spaljena sa načelom operacije „spržena zemlja“.[4] To je konstatovao i komandant Unprofora, francuski general Žan Kot riječima: „Nisam našao znaka života, ni ljudi ni životinja u nekoliko sela kroz koja smo prošli. Razaranje je potpuno, sistematsko i namjerno“.
    U ovoj akciji hrvatske vojske poginulo je 30 mještana Divosela (2 tijela nisu pronađena) i 12 mještana Čitluka (1 tijelo nije pronađeno). Iako su ova sela bila pod zaštitom snaga UN, može se konstatovati da su oni samo konstatovali činjenično stanje, a obično su se povlačili sa linije razdvajanja dan ranije. Srpski narod, koji su „štitili“, bio je prepušten na milost i nemilost ustaškim agresorima.

    U građanskom ratu u Hrvatskoj 1991 – 1995. godine poginulo je kako slijedi:
    – Mještani Divosela 75
    – Mještani Čitluka 20

    Mještani ovih sela poginuli su u etničkom čišćenju grada Gospića, upadom diverzantskih grupa i agresijom na Divoselo, Čitluk, Ornice…
    Ne pada snijeg, da pokrije brijeg…

    Danas, u Divoselu, Čitluku i Ornicama nema naroda. Samo preko ljeta dođe poneka porodica da obiđe groblja i osjeti miris rodnog ognjišta, kojeg tamo više nema…
    Visoko na nebu, iznad Divosela, Čitluka i Ornica vide se samo slobodarski orlovi, koji se vinu visoko u nebo, u visine, gordo zaklikću i nestanu…
    Ništa više nije, kao što je bilo nekada… Kamo sreće da potomci ovog hrabrog naroda ne dožive strahote rata i da rata nikada ne bude. Stoji istina da su se izbjegli i prognani iz ovih sela u Srbiji osjećali slobodno i sigurni. Sloboda je stvar bez cijene i iznad svake vrijednosti. Nostalgija za zavičajem je uvijek prisutna. Mlađe generacije su se potpuno integrisale u Srbiji kao i brojne porodice u inostranstvu (preko 40 porodica, gdje ostaju vječito neukorjenjeni, sanjajući snove na svome maternjem jeziku), a kako vrijeme prolazi, nostalgije je sve manje. Vjetrovi sudbine raznijeli su iskre sa porušenih ognjišta po čitavom svijetu.
    Vrijeme liječi svaku ranu, realnost je prolazna, ali se zavičaj i rodno ognjište nikada ne zaboravlja. Da bismo živjeli u sadašnjosti, moramo biti okrenuti ka budućnosti, prošlost odlazi u istoriju koja se ne smije zaboraviti.

    Ista sudbina zadesila je i ostala srpska sela Like, Banije, Korduna, Dalmacije, Zapadne Slavonije…

    /Podaci iz knjige: Mile Rajčević: Divoselo, Čitluk i Ornice u vremenu i trajanju/
    Mile Rajčević, prof.

    LITERATURA, IZVORI:
    [1] Stari srpski zapisi i natpisi, Knjiga I, 1902.
    [2] Razgovor autora teksta sa preživjelim u pokolju u Kruškovačama.
    [3] Gojko Vezmar: Ustaško – okupatorski zločini u Lici 1941 – 1945.g, str.170.
    [4] Mr Milisav Sekulić: Knin je pao u Beogradu, str. 78.

    Odgovori