Poreklo stanovništva, sela oko Preševa

Srbi u okolini Preševa su se raseljavali u toku velikih seoba 1690. i 1737. godine i tokom čitavog 18. veka sve do početka 19. veka. Oni Srbi koji su opstali na svojim vekovnim ognjištima su od strane povlašćenih Šiptara proterani. Turci su od kraja 17. veka pa sve do početka 19. veka masovnije naseljavali Šiptare iz Albanije na naše prostore i oni preostali Srbi iz preševske okoline su se isseljavali u okolinu Bujanovca, Vranja i u užoj Srbiji.

Srbi čine većinu u tri naselja: U Svinjištu po popisu iz 2002. godine bilo ih je 103 žitelja (100 odsto). U Slavujevcu, po popisu iz 2002. godine, bilo ih je 480 žitelja (99,58%). U Cakanovcu, po popisu iz 2002. godine, bilo ih je 186 zitelja (84,16%). Ostali su Albanci.

Srbi žive još u sedam mešovitih naselja, a to su:

Buštranje, po popisu iz 2002. godine bilo ih je 186 žitelja (21,33%), ostali su Albanci.

U Žujincu, po popisu iz 2002 godine, bilo ih je svega 52 žitelja (4,16%).

U Reljanu, po popisu iz 2002. godine bilo ih je 203 žitelja (29,25%), ostali su Albanci.

U Strezovcu, po popisu iz 2002. godine, bilo ih je 272 žitelja (27,33%), ostali su Albanci.

U Trnavi, po popisu iz 2002. godine, bilo ih je 109 žitelja (9,39%), ostali su Albanci.

U Čukarki, po popisu iz 2002. godine bilo ih je 85 žitelja (16,60%), ostali su Albanci.

U samom Preševu, po popisu iz 2002. godine, bilo ih je 1.231 žitelj (9,16%), ostali su Albanci. Srba ima još u dva tri sela ali ih nema ni desetak, to su starci koji čekaju dan kad će na onaj svet otići.

Poreklo malobrojnijih Srba u opštini Preševo:

Buštranje:

– slave Sv. Đorđa, Mitrovdan, Sv. Arhanđela, Sv. Nikolu i Sv. Andriju. Stanovništvo je starosedelačko i doseljeno u prvoj polovini 18. veka iz Crne Gore, sredinom 19. veka iz okoline Bujanovca i kasnije iz Gornje Pčinje.

Žujince:

– slave Sv. Nikolu, Sv Đorđa i Sv. Petku. Stanovništvo je starosedelačko i doseljeno od 1912. do 1926. godine iz Gornje Pčinje, Vranjske i Leskovačke kotline.

Reljan:

– slave Sv. Arhanđela, Sv. Petku i Sv. Nikolu. Stanovništvo je starosedelačko i doseljeno u drugoj polovini 19. veka i posle Prvog svetskog rata iz Preševa, Pčinje, Vranjske kotline, Grdeličke klisure, okoline Krive Palanke u Makedoniji i dr.

Svinjište:

– slave Sv. Arhanđela, Sv. Nikolu i dr. Stanovništvo je doseljeno posle oslobođenja od Turaka 1912. godine iz okoline Bujanovca iz sela Spaićevac, Lukarce, Pretina, Starac i dr.

Slavujevac:

– slave Sv. Arhanđela, Sv. Nikolu i dr. Stanovništvo je doseljeno posle oslobođenja od Turaka 1912. godine i kasnije iz Gornje Pčinje.

Strezovce:

– slave Sv. Petku, Sv. Arhanđela, Sv. Đorđu, Sv. Nikolu i dr. Stanovništvo je starosedelačko i doseljeno od 1914. do 1927. godine iz Gornje Pčinje, Vranjske kotline i okoline Krive Palanke u Makedoniji.

Trnava:

– slave Sv. Arhanđela, Sv. Nikolu i dr. Stanovništvo je doseljeno posle Prvog svetskog rata iz Vranjske kotline, Gornje Pčinje i iz Crne Gore doseljenici iz Crne Gore osnovali su 1924. godine zaselak (Crnogorsko Selo ili Trnavska Reka). U selu postoji lokalitet “Manastirište”, mesto gde se nalazio srednjovekovni manastir Sv. Nikole. U selu je do početka 20. veka živeo jedan starosedelački srpski rod, bilo ih je 6 kuća kad su se iselili.

Cakanovac:

– slave Sv. Jovana, Sv. Petku, Sv. Nikolu, Sv. Đorđa, Mitrovdan, Sv. Arhanđela i dr. Stanovništvo je doseljeno posle Prvog svetskog rata iz Gornje Pčinje, okoline Bujanovca i dr.

Čukarka:

– slave Sv. Petku, Sv. Arhanđela i Sv. Nikolu. Stanovništvo je doseljeno od 1924. do 1931. godine iz Ristovca kod Vranja, Gornje Pčinje i dr.

Nešto o samom gradiću Preševu:

Prvi pisani pomen datira iz 14. veka. U srednjovekovnoj srpskoj istoriji poznato je iz 1389. godine, kada se, kako se veruje, u Preševskom polju odigrala bitka, uvod u Kosovski boj između Srba i Turaka. Krajem 14. veka i početkom 15. veka, kada njima vlada cesar Uglješa (Srbin sa vizantijskom dvorskom titulom, postaje značajno naselje, koje se pominje kao varoško, kasaba i palanka, na važnom srednjovekovnom putu Priština – Ćustendil (preko preševske Crne Gore). U 16. veku gradić Preševo ima znatnu demografsku veličinu – po popisu iz 1519. godine bilo je 59 hrišćanskih porodica; po popisu iz 1528. godine bilo je 76 hrišćanskih porodica, po popisu iz 1570. godine u Preševu je živelo 90 hrišćanskih porodica i 85 žitelja neoželjenih/neudatih.

Pod turskom okupacionom vlašću je od 1454. do 1912. godine. U znatnom obimu, kao i okolna sela, zahvaćeno je značajnim iseljavanjem Srba u vreme turske vladavine, počev od 1690. godine i kasnije, kada se postepeno naseljavaju Šiptari. Njihovo naseljavanje najveću izraženost ima posle Drugog austro-turskog rata iz prve polovine 18. veka.

 IZVOR: Priredio Aleksandar Aksić Šarko