Poreklo stanovništva sela Sozina, opština Bar – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Kao planinsko naselje na istoimenoj planini razgraničava Gluhi Do i Limljane od Spiča. Razmješteno na morfološki složenoj „visoravni”, naselje je ograničeno planinskim masivima — počev od vrha Vrsute pa preko njenih grebena do nižeg vrha Planika, odakle se takođe grebenima spušta do Presjeke, a zatim ponovo penje do na Orlov krš. Odatle se nastavlja stranom planine Sozine prema Sv. Đurcu, gdje skreće i izbija na Vrsutu.
Relativno teško pristupačna i prohodna, ona je prema Erdeljanovićevoj konstataciji do početka 17. vijeka bila u posjedu Paštrovića. U to vrijeme, međutim, bila je preoteta od Gluhog Dola, pa se otada počinje intenzivnije naseljavati. Na taj način se, nasuprot činjenici da je ostala kao planina Gluhodoljana, formirala kao posebno naselje. Sa dužinom (SZ-JI), od 6,3 km i širinom (S–J) od 1,8 km, zahvata površinu od 10,56 km2. Sredina sela nalazi se na visini Od 620 metara.
Istorijat i struktura stanovništva.
Mada se pominje 1370. i 1547. godine, a posebne statističke podatke o njoj imamo tek od 1948. godine. Do tada je ona (čak i kod Erdeljanovića) tretirana kao sastavni dio Gluhog Dola. Te godine imala je 47 d. sa 188 stanovnika, a zatim 1953 (43 : 166), 1961 (34 : 126) i 1971 (23 :48). U 1971. godini ovdje su popisana 74 stanovnika koji Od rođenja stanuju y selu, dok ih je samo 4 doseljeno. U posljednja dva popisa domaćinstva su prema broju članova bila: sa 1 (4 :5), sa 2 (5 :4), sa 3—5 (24 :14) i sa više od 5 (4 :2). Istovremeno je starosno–polna struktura mještana bila sljedeća: prve grupe 32 :21 (ž. 18 :7), druge 75 :30 (ž. 44 :23) i treće 19 :51 (ž. 12: 6).
Prema obrazovnim obilježjima, mještani su bili: bez škole 42 :46 (ž. 35 :30), sa četvorogodišnjom 59 : 13 (ž. 28 : 6), sa osmogocišnjom 1 :6 (ž. 0 :2). sa srednjom (1 :0) i visokom (1 :0), a nepismenih je bilo 28 : 24 (ž. 22 : 19), od kojih starijih od 35 godina 28 : 23 (ž. 22 : 19)?
U istom periodu posjedovna struktura domaćinstava bila je: bez zemlje (o :0) i do 2 ha (34 :23), a prema izvorima dohotka —– poljoprivrednih 24 : 15, mješovitih 10:3 i nepoljoprivrednih 0 :5. U 1953. godini 76 aktivnih izdržavalo je 86 lica; u poljoprivredi 48 :50. U naredna dva popisa taj odnos se izmijenio ovako – prvih je bilo 69 :21, drugih 53 :52; u poljoprivredi 54 :20 i 41 : 33.
Tip sela.
Na relativno velikom prostoru planine Sozine, y neposrednoj zavisnosti od konfiguracije terena irasporeda plodnih površina razvilo se naselje razbijenog tipa. Pravcem JI-SZ od Vrsute do Zupca ređaju se zaseoci: Javor do, Ljubanica, Međutrsuke, Velje kamenice, Markovci, Popov do, Ljevačko polje, Pod Popadijom, Mokri do, Pod Lokvicom, Za starom skalom i Zubac. Svi oni imaju od 1 do 3 kuće, osim Ljubanice (7), Ljevačkog polja (5) i Mokrog dola (4). Srednja udaljenost između zaselaka je oko 0,7 km , a srednja Udaljenost kuća od središta naselja je oko 0,5 km. Između zaselaka su prokrčene pješačke staze i krčanici. Od ukupno 37 kuća, 14 su prizemne, a 23 na izbi ; 32 su pokrivene tiglom, a slamom 5; sa daščanim plafonom je 30, malterisanim 5 i bez njega 2.
U međuratnom periodu prepravkom i dogradnjom na 20 kuća izgrađeno je 15 soba, 5 kuhinja i 5 ostava, a y poratnom y 10 kuća 10 soba. Napuštenih kuća ima 8, a zapuštenih 13. Mještani su u Sutomoru podigli 7 kuća, u Baru 4 i y Gluhom Dolu 1. Poslije rata iselilo se oko 40 mještana, među kojima u Vojvocinu 1 d. sa 5 članova. U selo povremeno dolazi 15 d. (7 iz Sutomora, 5 iz Bara i 3 iz Gluhog Dola). Do drugog svjetskog rata u S. Ameriku je išlo 17 mještana, J. Ameriku 3, Francusku 1, Australiju 1, Kanadu 2 i y Egipat 6.
Postojeći stambeni fond popisan je 1971. kao 23 stana, sa 1.551 m2.
Svi su izgrađeni u prvom periodu. Sa otvorenim ognjištem bilo ih je 19, a sa zemljanim podom 2. Prema vrsti su: 14 jednosobnih i garsonjera, 8 dvosobnih i 1 trosobni. Svi su bili nastanjeni.
Stanovništvo.
U selu žive (septembra 1973. godine):
-Masoničići (9 d.),
-Ćeklići (3),
-Vuksanovići (2),
-Kneževići (2),
-Šeinovići (2),
-Vojvodići (3), i po 1 dom:
-Kovačevići, Ostojići, Raičevići, Đuranovići, Đuraševići, Vukčevići, Bujići i Stanišići.
Ćeklići žive u zaseoku Slivice, gdje imaju 3 kuće, a dobjegli su iz Ćeklića zbog krvne osvete. Gluhodoljani su dopustili da tu ostanu, jer su se istakli y borbi protiv Turaka.
Vode i ostali podaci o selu.
Svi zaseoci se opskrbljuju vodom iz 36 bistijerni. Obično su manje kubature, a izgrađene su – 7 prije 1918. godine, 22 u međuratnom periodu i 7 u poratnom. U Veljoj Kamenici su dvije veće bistijerne koje koristi čitavo selo.
U pomenuto vrijeme selo nije imalo električno osvjetljenje. Stoga je 12 d. koristilo ognjište, a 11 ognjište i običan šporet; 6 ih je imalo tranzistor, 6 gusle, 22 crepulju, sač i verige, 15 stari kovčeg za ostavu, 23 novije postelje itd.
Sozina pruža veoma povoljne uslove za stočarstvo. U pogledu ljetnje ispaše, ona je od davnina bila y rangu poznatih pašnjačkih planina Stare Crne Gore – Lovćena, Pustog Lisca, Čelinca, Garča, Stavora i dr.
Erdeljanovićevi nalazi potvrđuju činjenicu da su na Sozinu u domenu stočarstva bili upućeni ne samo primorski krajevi, u prvom redu Paštrovići, ili pak crmnička sela, nego i neki krajevi katunske nahije. To tradicionalno polunomadsko stočarenje na Sozini bilo je veoma zastupljeno do balkanskih ratova, a nastavilo se, iako smanjeno, u međuratnom periodu, da bi u poratnom postepeno gotovo sasvim nestalo.
Bili su ovdje brojni torovi i kolibe katunara, a sami mještani su pored kuća, na izbi, takođe imali relativno brojne štale. Mada pretežno krševita, Sozina obiluje veoma kvalitetnom pićbm za stoku.
Tome posebno treba dodati, položajem uslovljene, rijetke prirodne okolnosti, izražene u izuzetno povoljnom ljetnjem klimatu. Na relativno umjerenoj visini ove planine vrši se, gotovo poput one na obroncima Kavkaza, cirkulacija planinskog i morskog vazduha, koja okrepljujr i snaži. Upravo zbog toga će Sozinu, vjerovatno y doglednoj budućnosti, kao uostalom i neke druge planine Stare Crne Gore, zahvatiti pravci prosperiteta. Penetriraće ih primorje, utoliko više što su joj prilazi iz unutrašnjosti nepogodniji.
Gluhodoljani, koji su je najviše koristili, dolazili su na nju preko Debele glave, Plavnika, Malog vrha, Pojene lazine i Štrbine, kuca vode tri prijeka puta, odnosno postopice, kojima mogu proći samo ljudi i sitna stoka. Zavisno od položaja zaseoka u koji se ide, Sozina je od Gluhog Dola udaljena od 4 do 8 km.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)