Haplogrupa I2-Z17855 među Srbima

PIŠE: Saradnik portala Poreklo Siniša Jerković

Poslednji put ažurirano: 29.06.2020.

Haplogrupa I2-Z17855 je jedna od haplogrupa slovenskog porijekla prisutna u srpskoj populaciji. Predstavlja ogranak haplogrupe poznatije pod nazivom I2a Dinaric definisane SNP-om YP196. Filogenetski niz za Z17855 izgleda ovako:

I2a-M423>L621>YP196>Z17855

Starost haplogrupe Z17855 se procjenjuje na oko 1600 godina. Geografsko područje prisutnosti ove grane, pokazuje nešto veću kompaktnost u odnosu na ostale grane haplogrupe I2a-YP196, što može biti i posljedica relativne mladosti grane i usmjerenosti njenih nosilaca u jednom migracionom pravcu.

Sudeći po današnjem geografskom rasporedu njenih nosilaca, gotovo da nema sumnje da su se preci Z17855 sa područja jugozapadne Ukrajine, kretali istočnim obroncima Karpata ka donjem Dunavu. Ovaj migracioni pravac slovenske ekspanzije može se ispratiti i preko istorijskih i arheoloških izvora. Početkom 6. vijeka poslije Hrista, dvije grupe Slovena (Sklavini i Anti) su izbile na granice Istočnog Rimskog Carstva tj. Dunava, na područje današnje Vlaške. U prvoj fazi migracije, Anti su na pomenutom području bili prisutniji, donoseći sa sobom elemente Penkovske arheološke kulture, da bi kasnije Sklavini Praško-korčakovske kulture, koji su se sa sjevera spuštali dolinom Sireta, postali dominantniji. Na taj način stvorena je svojevrsna hibridna sklavinsko-antska arheološka kultura, poznata pod nazivom Ipotešti-Kandešti. Upravo među praško-korčakovskim elementom u slovenskoj arheološkoj kulturi donjeg Dunava 6. vijeka poslije Hrista, trebamo tražiti i nosioce haplogrupe Z17855. Zaključujući na osnovu  filogenetskog stabla, čini se da je ova haplogrupa najveće granjanje doživjela upravo po dolasku na Balkan, značajno doprinijevši etnogenezi Srba, Bugara i makedonskih Slovena i   učestvujući u etnogenezi savremenih neslovenskih naroda Grka, Albanaca i Rumuna.

Z17855* Grk, Grčka Makedonija ; Sekelj, Transilvanija; Bugarin; Ukrajinac; Srbi Šekularci
Z17855>A1221 Moldavija/Ukrajina; Bugarin, istočna Trakija
Z17855>A1221>BY37207>Y52071 Bugarin, SZ Bugarska
Z17855>A1221>BY37207>Y52071>Y46846 Bugarin, sjeverna Bugarska
Z17855>A1221>BY37207>Y52071>Y46846>Y151313 Srbi, Ibar i Toplica
Z17855>A1221>BY37207>Y39505 Ukrajinac, JZ Ukrajina; Poljska
Z17855>A21934 Ukrajina
Z17855>A21934>BY45676 Grk, južni Epir; Grk
Z17855>PH3414 Srbi Mirilovići
Z17855>A16413 Ukrajinac, centralna Ukrajina; Bugarin, centralna Bugarska
Z17855>A16413>BY153008 Srbin, Toplica
Z17855>A16413>BY37212 Rumun, Transilvanija
Z17855>A16413>BY37212>A20030>BY99606 Srbija;Ist.Makedonija
Z17855>A16413>BY37212>A20030>BY66632 Srbi, CG (Lješnjani Vojinići)
Z17855>BY116090 Turčin, Srbin (Istočna Srbija)
Z17855>Y68571 Rus, jugozapadna Rusija; Rus
Z17855>BY210265 Srbin, zapadna Srbija; Grk
Z17855>BY190177 Bugarin, centralna Bugarska
Z17855>BY190177>FT154835 Srbin, Banija; Rumun

Po mišljenju srpskog istoričara Tibora Živkovića, Sloveni su središnje dijelove Balkanskog poluostrva trajno naselili u drugoj deceniji 7. vijeka poslije Hrista, oko 615. godine, i to sa područja današnje Vlaške tj. donjeg Dunava. Tom prilikom slovenskim plemenima su naseljeni i dijelovi Grčke, Epira i Peloponeza, a pojedina slovenska plemena su prodrla, iako u nevelikom broju, i na neka egejska ostrva. Pretpostavlja se da se radilo o Slovenima slobodnim od avarske vlasti, koji su iskoristili oslabljenost romejske odbrane zbog ratova na istoku i prodrli preko Dunava na Balkan u velikom broju. U ovom talasu su se doselila i neka slovenska plemena koja se kasnije pominju u istorijskim izvorima kao što su: Droguviti i Sagudati zapadno od Soluna, Rinhini na Halkidici, Velegeziti u Tesaliji, Vajuniti u Epiru, Verziti u Pelagoniji, Strimonci oko rijeke Strume, Milinzi i Jezeriti na Peloponezu. Čini se da je I2a-Z17855 bila jedna od dominantnijih haplogrupa upravo ove grupe Slovena.

I2-Z17855 među Srbima

Haplogrupa I2-Z17855 je među savremenim Srbima zastupljena u svim etnografskim zonama,sa raznovrsnim podgranama, što govori da je prilično rano ušla u procese srpske etnogeneze, a svakako prije migracija 15. i 16. vijeka. U dinarskoj zoni, ova haplogrupa prisutna je naglašenije u istočnim, zetsko-raškim krajevima (Ceklinjani Gornjaci, Lješnjani Vojinići, Šekularci), dok je u Hercegovini prisutna ponajprije kroz razgranat rod koji potiče od srednjovjekovnih vlaha Mirilovića. Iz ove matične dinarske zone, migracijama su i hercegovačka i zetska grana ove haplogrupe raširene među Srbima Krajine, Bosne i Slavonije. Značajno je prisustvo ove haplogrupe i među starim kosovsko-metohijskim Srbima, pogotovo onim porodicama za koje se dokumentovano može pretpostaviti da su na području Kosova i Metohije živjele i prije Velike seobe 1690. godine (Kovačani u dolini Ibra). Pojedine grane su zastupljene i među Srbima južne i istočne Srbije. Zanimljivo je da neki od rodova Z17855 u dinarskoj zoni imaju predanja o porijeklu iz istočnijih srpskih krajeva (Mirilovići iz Makedonije, Ceklinjani iz Albanije), dok neki imaju direktne genetičke veze sa istočnim krajevima (pripadnici podgrane A20030 Lješnjani Vojinići sa Makedonijom).

Možemo pretpostaviti da je pomjeranje težišta srpske državnosti ka istoku i jugoistoku u 13. i 14. vijeku, doprinijelo značajnijem uključivanju haplogrupe Z17855 u srednjovjekovnu srpsku populaciju, a samim tim i u savremene Srbe. Značajna je i raznovrsnost grana ove haplogrupe među Srbima, gdje su  su prisutne praktično sve glavne grane ove haplogrupe: Z17855*, A1221, PH3414, A16413 i BY116090. Okvirno bi se moglo reći da se prisustvo haplogrupe Z17855 među Srbima kreće u rasponu od 5-10%.

Sadržaj preuzet sa portala poreklo.rs mora imati navedeno ime i prezime autora sadržaja, kao i potpis poreklo.rs sa linkom ka izvornom tekstu na portalu Poreklo.