Poreklo prezimena Jajić (Lazareva Subota)

Pogled sa Dunava na sremsko selo Surduk

Žegar u Dalmaciji pod Velebitom

 Dabarsko polje u jugoistočnoj Hercegovini u blizini Stolca i Bileće

                                               Livanjsko polje, Zapadna Hercegovina

Prezime: Jajić/Jaić

Nacionalnost: Srbi, pravoslavni

Krsna slava: Vrbica/Lazareva subota

Mesto: Surduk, Severoistočni Srem

Koreni/ranija mesta boravka: Dalmacija (Žegar/Bogatnik (do 1774. godine)), Kupres (selo Kuti), Livanjsko polje u Zapadnoj Hercegovini/selo Vojnić- Ljubuški

Prvo pominjanje prezimena:  1709. godina (mletački popis Kotara)

Genetika/haplogrupa/YDNK: I2>PH908>Y32084>PH3310>A20333>FT25902

Nosioca prezimena Jajić/Jaić ima dosta i ima ih u sve tri konfesije ali je najveći broj pravoslavne veroispovesti. Ne stiče se utisak da su svi oni u srodstvu, pa to ne važi ni za sve pravoslavne Jajiće/Jaiće. Ono što mora da se posmatra jeste krsna slava i geografsko područje u kojima se porodica javlja, kao i migraciona kretanja stanovništva tog i drugih područja kako bi se uspostavila bilo kakva veza.

Za početak će biti reči o prečanskim Jajićima. U pitanju je porodica Jajić iz sremskog sela Surduka koja slavi Lazarevu Subotu odnosno Vrbicu. Obzirom da u porodičnoj tradiciji postoji sećanje da su se preci ove familije doselili iz Krajine (mišljenje je bilo da je Lika u pitanju), a i činjenice da je ceo Istočni Srem još od Seobe pod Čarnojevićem primao najviše Krajiških iseljenika, tvrdnje o kraiškom poreklu porodice su sasvim logične.
Ipak ova porodica je poreklom iz drugog dela Krajine, konkretno iz Dalmacije a do tog zaključka se došlo u odnosu na slavu, stare podatke dalmatinskog sveštenika Gerasima Zelića kao i obzirom na ogroman broj porodica u Surduku koje su zajedno, iz istog kraiškog kraja i u istom periodu došle u Srem. To se svakako vidi po tome što su njihovi prezimenjaci sa istim slavama ostali u starim naseljima, uglavnom po Dalmaciji dok se drugi deo iseljavao ka Sremu.

Jajići iz Surduka koji slave Lazarevu Subotu (Vrbicu) imaju poreklo iz dalmatinskog mesta Bogatnik koji je deo mesta Žegara u blizini Benkovca i Zadra.
U Surduk su po Dalmatinskom svešteniku iz Žegra-Gerasimu Zeliću došli nakon 1774.godine sa još dosta familija poreklom iz Žegara i okoline, a naselili su osim Surduka i Golubince, Petrince, Belegiš, Sase (Nove Karlovce) i Slankamen. To će kasnije sveštenik Zelić obilaskom Srema i pronalaskom svojih Dalmatinaca još jedanput potvrditi.

Još jedan od opisa Seobe iz Dalmacije u Srem dao je Savo Nakićenović pominje seobu Srba iz Dalmacije u Srem 1774.
Godine 1774. pri Providuru Boldiu, bila je velika glad u Dalmaciji, oko 1000 porodica iselilo se u Bosnu i u Srijem. S onim u Srijem iselio se neki Pana Smuđa iz Pađena, za kojim bijaše u drugom braku Marija rodna sestra igumana krupskog, Save Bjedova, koji već četiri ljeta nije mogo čuti za sestru i zeta, jesu li živi. Iguman ovaj davao je svog konja i 12 cekina za trošak i 88 cekina, kad se povrati iz Srijema, što ponuka Gerasima Zelića, da iz Plaškog ode za Srijem i tamo dozna, da ima dalmatinskih Srba, naseljenih po Srijemu i to po Mitrovici, Golubincima, Surduku, Petrincima, i blizu Karlovaca. To mu je kazao iguman Kuvšedinski, Jeftimije Koturović iz Kolašca iz Dalmacije. Zelić je od ovog naroda našao ih dosta, a najprije u Golubincima, pak onda u Surduku, Petrincima itd. Kako su se zvali ovi iseljenici, nije poznato, a i narod ne pamti. 

Postoje 2 teorije o nastanku prezimena Jaić/Jajić. U prvoj teoriji postoji sumnja da je prezime dobijeno po pretku ovog roda- poturčenjaku Jovanu (Živku)  koji prelazom u muhamedanstvo dobi ime Jahja. Druga  verovatnija teorija je o tome da su preci ovog roda bili pravoslavni hrišćani u pešadijskim odredima koji su ratovali na strani Turaka. Takvi vojnici bili su označavani kao martolosi ili jaje.

O Jajićima/Jaićima iz Žegara najviše podataka dobijamo od Aleksandra Bačka u knjizi Porodice Dalmatinskih Srba i knjizi Žegar. Za Jajiće/Jaiće i Kubate-kao oba roda što slave Lazarevu Subotu(Vrbicu), Aleksandar Bačko navodi da su ove dve porodice najstariji slojevi muslimana u Žegaru-tzv.Turkuše što je bio naziv za čiste Turke- najverovatnije one iz Anadolije.

Ipak dosadašnjim DNK testiranjem i proučavanjem prezimena Kubat iz Žegara došlo se do drugačijih zaključaka.

I teorija o poreklu Jajića iz Zapadne Hercegovine (Livanjsko polje)-U samom Žegaru osim Jajića i Kubata ima mnoštvo drugih porodica i najveći deo njih slavi Lazarevu Subotu, a uz to genetika je pokazala da gotovo sve ove porodice imaju zajedničko poreklo (Ljubičić, Kubat, Komazec, Macut, Huremović, Ljubić). Poslednja u nizu potvrda je test Mirka Jajića iz sela Surduk, sa slavom Lazareva Subota i rezultat YDNK koji se uklapa u rezultat ostalih Žegaraca sa krsnom slavom VRBICA (Komazec, Stupar, Macut, Ljubičić, Kubat, Baljak, Jošić, Huremović, Ljubić). Haplogrupa Jajića iz Surduka sa slavom Vrbica/Lazareva subota je I2>PH908>Y32084>PH3310>A20333>FT25902 SNP + S10860T. Obzirom na genetsku povezanost Jajića i Huremovića, postojanje toponima Jajići u Janji, odakle su i Huremovići, a i postojanju 3 zabeležena imena na popisu Kliškog sandžaka, tačnije  Kupresa 1574. godine- ćifuk u posedu Dursuna, ćahije Ostrovice grada i Pir Uvejsa sinova Jahje i Hurema Korkuta sinova Divane Alije (i Vukša se pominje na spisku imena u datom mestu), kao i postojanju prezimena u Žegaru izvedena od datih imena (Jajići, Vukčevići ( Vukša Milišić se pominje u Žegaru 1604.godine, vođa džemata u Žegaru 1574. godine i 1550. potencijalno su iz mesta Žažvića jer na popisu Žažvića 1550 .godine javlja se Vlatko sin Miliše, a 10 godian ranije 1540.godine na popisu Žegara nalazi se takođe Vlatko sin Miliše, Vukšin sin Nikola zabeležen je u selu Čelopek 1604.godie) , kao i Gužvice čiji je nadimak Korkuti (Gregorije Korkut selo Ljubač prva zabeleška) i čije se imanje graniči sa Kubatima), vrlo je signifikantno da su Jajići poreklo od Jahje zabeleženog u popisu sela Kuti na Kupresu 1585. godine. Obzirom da su iste haplogrupe i Vojnići-Purčari, Bunjevci iz Subotice (izdvojili  se iz roda Hlivljana)-prvi put u zabeleženi 1687. godine, a i činjenice da ih je dr Jovan Erdeljanović smeštao u Livanjsko polje, dok su ih drugi vezivali za selo Vojnići u okolini Ljubuškog, upravo te krajeve treba vezivati kao maticu i roda Jajić ! Vlasi Vojihnići pominju se još 1434. godine u Zapadnoj Hercegovini, potom u Šibenskom zaleđu u 16. veku !

Po ovoj logici, Jajići su nekada bili poreklom od Livanjskog polja/Ljubuškog i najverovatnije su poreklom od Vlaha Vojihnića-Vojnića iz Livanjskog polja/Ljubuškog (selo Vojnići) , da bi se u nekom trenutku poturčili i posle određenog vremena vratili pravoslavnoj veri!

II teorija o poreklu Jajića iz Istočne Hercegovine– Kako su Kubati haplogrupe I2PH908 i nisu turskog već srpskog porekla a, starinom su iz  Kubatovine u Dabarskom Polju u jugoistočnoj Hercegovini po čemu su i dobili prezime, onda se može reći da je porodica Jajić najverovatnije poreklom iz jugostočne Hercegovineodakle su prešli u Dalmaciju a kasnije i u Istočni Srem.

Izgleda da su žegarski rodovi koji slave Lazarevu Subotu potomci hercegovačkih Kubata iz Kubatovine u dabarskom Polju. Jedan deo roda, moguće upravo ovi koji nose prezime Kubat se poturčio, ali je očigledno vezao uz sebe pravoslavne rođake (čest slučaj). Tako su Kubati još za vreme Turaka živeli u najboljem delu žegarskog polja kraj tureske kule. U Hercegovini se pominje 1522. godine Kubat kao vojvoda Donjih Vlaha, i nije isključeno da je on rodonačelnik. Jedan deo roda u bunjevačkoj seobi polovinom 17. vijeka prešao je iz Dalmacije u Bačku i Baranju i od njih su bunjevački Kubatovi i Kubatovići. Muslimana Kubata ostalo je u Hercegovini, u Dabru, pominje se tamo njihova kula.Neki do muslimaskih Kubata u Dalmaciji su se povratili na pravoslavlje krajem 17. vijeka.
Moguća je veza ovih rodova sa rodovima iz Dučića kod Mionice koji slave Lazarevu Subotu, a zbirno se nazivaju Ćumurijama. Ćumurije su muslimanska porodica upravo sa područja Dabarskog Polja, a u obližnjoj Fatnici se pominje i stari rod Dučića.

Mogli bismo zaključiti da je na području Dabarske i Fatničke župe, postojao srpski rod  koji je slavio Lazarevu subotu. Moguće je da su pripadali i sitnijem plemstvu i da je poturčeni pripadnik postao vojvoda i turski spahija. Da su njegovi rođaci učestvovali u seobama na zapad, a moguće i na severoistok.

 Obzirom da je poznato da su prvi doseljenici u Žegar bili Srbi poreklom sa prostora Bosne i Hercegovine i da su kao martolosi došli u Žegar, onda ova priča itekako dobija smisao. Preci ove porodice su još sredinom 17.veka  bili pravoslavni hrišćani, što se vidi po imenima najstarijih članova, a kako je poznato da su Turci napustili Žegar tek 1699.godine, onda je priča o Jaićima kao muslimanima malo verovatna.

Da bi se ovi navodi o zajedničkom poreklu Jajića sa Kubatima i drugim rodovima što slave Lazarevu Subotu potvrdili, ostaje da neko od muških članova sremskog ili dalmatinskog ogranka porodice Jajić uradi DNK test, odnosno ispitivanje Y hromozoma.

Naseljavanje Dalmacije- Žegara 

Naseljavanja Dalmacije  su počela za vreme vladavine Tvrtka i njegovog osvajanja Dalmacije 1390.godine i najveći deo stanovništva Dalmacije je dolazio iz Bosanske Krajine.Mletački admiral Petar Loredan je 1423.godine zapisao da su se srpski vazali potčinili dobrovačkom dvoru i da su počeli još 1392.godine da se doseljavaju na mesto gde se nalazi Žegar.Drugi deo naseljavanja bio je od 1618.godine kada su se porodice iz Starog Vlaha,Crne Gore i Hercegovine naseljavalo u Dalmaciji ,išla su čitava bratstva koja su očuvala svoje slave i dizali su hramove svojim svecima u novim mestima-Sv.Nikoli,Sv.Jovanu i Sv.Đurđu.Tako su prilikom iseljavanja 1682.godinenaselili mesta Žegar,Cetina,Strmicu,Vrliku, Drnišu i Obrovac i u tim mestima su zidali crkve posvećene Sv.Lazaru i Sv.Trojici.Jedan deo novonaseljenog Dalmatinskog stanovništva i Ličana se vratio na teritoriju severozapadne Bosne-odmah posle 1700.godine i 1793.godine i tako se smatra da su Stupari došli u Potkozarje .Treći i najveći vid naseljavanja Dalmacije-Plavna i njegove okoline je bio 1692.godine kada se sa knezom Pavlom Đurićem oko 70 porodica naselilo iz Sanice-Saničani i Bjelajci u mesta Žegar,Plavno,Oton,Ervenik,Makropolj i Pađene.

Jaići se pominju u Žegaru i okolini prvi put 1709.godineu popisu Gorskih Kotara. Pominju se Jaići iznad Zrmanje, u Kašiću, Islamu Grčkom i u Žegaru. U ovom katastru zabeležena su imena domaćina ali i njihovih pokojnih očeva i po imenima se vidi da su  još sredinom 17.veka  bili pravoslavni. Pominju se Vujica Jaić (pokojnog Radojice), Nikola Jaić (pokojnog Davida), Rađen Jaić (pokojnog Lazara),Radivoj Jaić (pokojnog Vučića), Nikola Jaić(pokojnog Lazara). U Islamu Grčkom spominje se Marko Jaić (Marco Iaich da Casich) verovatno aludirajući na to da je iz Kašića došao, a kada se pogleda Donji Kašić u popisu se navodi Marko Jaić pokojnog Nikole Jaića (Marco Iaich qu:m Nicolo). Za Vujicu Jaića kaže da je iz Žegara ,pored toga se navodi mesto Kašić.

U Surduku se prvi putJajići tj. Jaići kako je bilo njihovo starije prezime pominju  1788.godine u popisu vojnika i prvi zabeleženi je bio Jovan Jaić.

Jaići su bili vojnici 9.Graničarske regimente poznatije pod imenom Petrovaradinska regimenta. Tako je za Surduk zabeleženo da je  1788.godine zajedno sa Belegišem bio deo kompanije Banovaca gde je Niceti bio glavnokomandujući.Tu se javljaju još neka prezimena rodova iz Surduka kao Starčevići.

U sledećem popisu koji je bio 1792.godineSurdučani,Belegišani,Slankamenci i Vojčani se navode upopisu kompanije Surčina gde je glavnokomandujući bio Alimpije Kumanović. Na tom popisu se navodi pešadinacStefan Jaić(105 br.kuće,rođen 1768.godine, visok 5 3 3-168cm) primljen01.febfruara 1788.godine, 16.avgusta 1789.godine prebačen u Drugi Odbrambeni Divizion tokom Austrijsko-Turskog rata poznatijeg kao Kočina Krajina.

Kasnije vidimo da je Surduk pripadao kompan. Stara Pazova prilikom popisa 1819.godine i na tom popisu se javlja Jovan Jaić 79 broj kuće.

 U crkvenim matičnim knjigama Surduka kao najstariji član i predak ove porodice pronađen je  Vasilije/Vasa Jaić (1844-1917). Porodica se u matičnim knjigama Surduka uglavnom upisivala pod prezimenom Jaić da bi se tek nakon Velikog rata upisivali pod prezimenom Jajić. Stari brojevi kuća bili su 205 a,još stariji broj je bio 164.

Rodoslov porodice Jajić (1844-2023), Surduk, Srem, krsna slava Vrbica (Lazareva Subota) :

6.Nemanja (1995), Nataša (1990)

5.Siniša (1967)=Vera rođ. Sovilj, Surduk (Nikoljdan), Snežana Jajić (16.12.1963-25.01.2022)=Siniša Pančevački (1954), Pančevo, Banat (Nikoljdan)   

4.Đorđe (1937-1986)=Milina rođ.Pejinović (1943), Belegiš (Aranđelovdan)

3.Todor (1911-1999)=Danica rođ.Verenčević/Verenac (1910-1988) , Belegiš (Nikoljdan)

2.Živan/Živojin Jaić (1873-1928)=Milica rođ.Vojvodić (1872-1922), Surduk (Nikoljdan)

1.Vasilije/Vasa Jaić (1844-1917)=Julijana/Julka/Ana rođ. Božić (1846-1901), Belegiš (Stevanjdan)

Najistaknutiji pripadnik  roda Jajić u Surduku jeste, dr Snežana Pančevački rođena Jajić (1963-2022), koja je kao lekar specijalista radila u Službi Hitne medicinske pomoći “Beograd”-konretno na teritoriji Zemuna u periodu od 1991-2022. godine.

dr Snežana Pančevački rođ. Jajić sa patrijarhom srpskim Irinejem

Ono što je značajno jeste da je deo ove porodice u Surduku postradao tokom Drugog Svetskog rata od strane Nemaca i ustaša. Tako je zabeležena priča o Petru Jajiću (od oca Dimitrija, rođen 1925.godine). Sa 17 godina su ga Nemci zarobili pod sumnjom da je komunista i partizan, Petar je kao maloletni momak prvo odveden u koncentracioni logor na Banjici a potom je ubijen 1944.godine u logoru na Starom Sajmištu u Zemunu.

Petar Jajić (1925-1944)

Još jedna značajna priča je priča o Milutinu Jajiću, Solunskom borcu tokom Velikog Rata.
U literaturi se navodi da je Milutin Jajić-zemljoradnik iz Surduka, od oca Živana bio dobrovoljac na srpskoj strani tokom Velikog rata.
Milutin Jajić je rođen 1882.godine od oca Živana i majke Draginje (kućni broj 254)oženio se Danicom iz kuće Samardžija( Živan i Milica 77 broj kuće).Umro je 18.marta.1951.godine u Surduku. Dopunom prvobitno dobijenih podataka zna se da je Milutin Jajić prvobitno bio regrutovan na strani Austrougarske da bi se predao Rusima ne želeći da ratuje protiv bratskog naroda. Prema autoru monografije o Surduku, Milutin je prostupio Srpskoj Dobrovoljačkoj Diviziji koja je ratovala u Dobrudži protiv Austrougarske i bugarske vojske da bi nakon toga prešao na Solunski front i pristupio srpskoj vojsci tako učestvujući u proboju fronta i povratu u domovinu. Ostalo je zabeleženo da je uz još nekoliko Srba iz Surduka koji su prošli ista ratišta kao i on, od kojih je nekolicina učestovala u Oktobarskoj revoluciji, bio zagovornik ideja socijalizma po uzoru na Oktobarsku revoluciju.

Ipak istina je malo drugačija i pronađeni su dokazi koji objašvanjaju ulogu u učešće Milutina Jaića u Velikom ratu. Milutina Jaić bio je početkom rata regrutovan od strane Austrougarske vojske i za razliku od svojih zemljaka Sremaca koji su bili deo 70.pešadijske regimente, on je bio raspoređen u Husaren, k.u. Landwehrhusarenregiment nr. 10 što je zapravo bio deo konjičkih odreda tzv. Royal Hungarian Honved Hussars (k.u. Husaren) tj. deo odbrambenih husarskih (konjičkih) jedinica pod mađarskom upravom. On je pripadao 10. husarskoj regimenti sa sedištem u Varaždinu (I and II Sqns, 36th Infantry Division, III and IV Sqns, 42nd Infantry Division, V and VI Sqns, 13th Infantry Brigade ,Commander: Lieutenant Colonel Alois Hauer – Hauer Alajos alezredes). Po austrijskim popisima gubitaka i zarobljenih  i ranjenih vojnika, Milutin Jaić je 1915.godine bio zarobljen u Nišu. To znači da se verovatno nije borio u Dobrudži i bio deo Srpske Dobrovoljačke divizije, već se još 1915.godine priključio srpskoj vojsci i prešao sa njom preko Prokletija i povukao se na Krf. Kasnije je učestvovao u probijanju Solunskog fronta i oslobađanju Kraljevine Srbije i ostalih okupiranih srpskih zemalja od neprijatelja.

Isečak iz spiska ratnih gubitaka austrijske vojske 1915.godine na kojima je upisan Milutin Jaić.

Takođe treba pomenuti i Radivoja Jaića (od oca Alekse Jaića) Surduka koji je regrutovan na strani Austrougarske vojske a poginuo je kao mladić od 28 godina u borbi na rumunsko-ruskoj granici 1916 godine.Podataka o njegovom učešću i pogibiji u ratu nema ni u Biblioteci Gornje Austrije koja sadrži spiskove vojnika koji su poginuli, ranjeni, zarobljeni ili prosto nestali tokom Velikog Rata (1914-1918).

Radivoj Jaić (1888-1916)