Poreklo prezimena, selo Svinjarica (Lebane)

Poreklo stanovništva sela Svinjarica, opština Lebane – Jablanički okrug. Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Pusta Reka“. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Svinjarica se nalazi na zapadu od Caričinog Grada, u neposrednoj blizini ovog znamenitog antičkog lokaliteta. Zaseljena je u koritu Svinjaaričke Reke i na padinama brežuljaka od kojih je ova rečica izdubila svoje korito. Sa juga, iznad desne obale reke, nastavlja je bregovit teren, na kome je, odmah iznad sela, Gradište. Ovaj breg se produžuje na istok sve do sastava Svinjaričke Reke i Lalinovačkog Potoka, gde je njegova završnica strme severne i severnozapadne strane. Tu, na toj završnoj tački brega, nalaze se ostaci velike antičke naseobine Caričinog Grada ili Justijane Prime.

Atar sela Svinjarice se graniči sa atarima sela: Saki Cola, Mijajlice, Bačevine i Štulca.

Ime sela.

Prema legendi, u prastara vremena na mestu današnjeg sela čuvana su krda svinja. U dolini Svinjaričkog Potoka bila je prava šuma oraha, čijim su se plodovima svinje hranile i tovile. Po tome je, kada je nastalo, ovo selo dobilo ime Svinjarica. Vrlo je verovatno da su u srpskoj srednjovekovnoj državi, a možda i u ranovizantijskoj epohi, stanovnici sela Svinjarice bili svinjari vlasteline i crkve, odnosno manastira.

Vode.

Kroz selo Svinjricu protiče Svinjarrička Reka, čije se izvorišta nalazi na bučumetskoj terasi, iz pravca Gajtana. Svinjarička Reka ne presušuje.

Svaka kuća ima svoj bunar. Zbog velikog pritiska vode Svinjaričkog Potoka izdanske vode su blizu površine, pa su mnogi bunari duboki oko tri metra a negde i do deset metara.

U novije vreme u selu je stvorena mreža vodovda, pa svaka kuća ima, pored bunara, i tekuću vodu.

Kladenaca u ovom selu nema. Postoji jedna lokva prečnika oko dva metra na lokalitetu Gradište u kojoj voda ne presušuje i po kazivanju ljudi, na ovom mestu je prekinut antički akvadukt za Caričin Grad, pa iz njega izbija slab mlaz vode koji se još sliva akvaduktom sa planine Radana.

Postanak sela i prošlost.

Selo Svinjaricu prvi put pominje novobrdski trgovac Mihajlo Lukarević u svojoj trgovačkoj knjizi dužnika u četvrtoj desetini XV veka.

Život u ovom mestu postojao je još u doba Rimljana. Na lokalitetu Gradište postojalo je utvrđenje na oko 1,5 kilometar jugozapadno od Caričinog Grada. Po narodnom predanju u Gradištu su bile kasarne Caričine garde.

Na istočnoj periferiji sela postoje ostaci trobrodne ranovizantijske bazilike i drugih zgrada. Crkva je pronađena 1922. godine. Dužina crkve bila je oko 22 metra a širina oko12 metara, takoda je, u sva tri broda, unutrašnja površina hrama iznosila 264 metra kvadratnih.

Tip sela.

Današnja Svinjarica sa vojih 85 kuća, po popisu iz 1971. godine 101 kuća, sa svojim mahalama zahvata veliko prostranstvo. Centar sela čini selo Svinjarica na oko 2 km od Caričinog Grada. U ovom delu sela je škola i prodavnica. Pored tog centralnog dela sela postoje još tri mahale: Borovce, Beli Dvrja i Donja Mahala. U ovim mahalama su kućne zbijene jedna do druge, sa dvorištima u kojima je ne samo za stanovanje, već i sve ekonomske zgrade domaćinstva.

Zemlje i šume.

Zemlja atara sela Svinjarica nosi ove nazive: Donja Caričina, Romanov Grob, Dubrava, Ramnjak, Kućište, Beli Drvja, Čukar, Đokin Potok, Prisoje, Borovac, Bojanino, Kostin Branik, Kojčino, Mitkov Potok, Gradište.

Kultna mesta.

Ostaci Crkvište na njivi Dragurina Filipovića su opisani kod vizantijske katedrale. U severoistočnom stilobatu – podnožju crkvenog stuba načinjeno je malo udubljenje a pored njega postavljen metalni krst grube izrade. U ovom udubljenju žene pale sveće i ostavljaju sitne novčiće i belege. Ovde se nalazi i izvor, na kome su žene ispirale oči.

Drugo kultno mesto je Čičkova Vodenica, kao i mesto zvano Cer. Na ovom mestu iz drveta izlazi vlaga, te ljudi sa tom vlagom mažu obolele udove-kožu i tako se leče od bolesti cerme, ostavljajući pri tome belege: novac, konce marame i drugo.

Poreklo stanovništva.

Kod popisa stanovnišva Puste Reke 1879. godine u selu Svinjarici, u 8 kuća živelo je 55 osoba. Po popisu iz 1971. godine u seli je živelo 400 stanovnika.

U selu žive ovi rodovi:

-Filipovići su iz Krive Reke.

-Đorđevići su iz Borivojca.

-Živkovići-Makrešani su iz Krive Reke.

-Perići su iz Makreša.

-Lazići su iz Ropotova – Kosovska Kamenica.

-Lazići drugi su iz Klobukara.

-Đokinci-Petrovi su iz Klobukara.

-Jovanovići su iz Krive Reke.

-Đokići-Šiljkovi su iz Pasjače – Kosovska Kamenica.

-Savići su iz Krive Reke.

-Đorđevići drugi-Berduljci su iz Berdulja.

-Jovanovići su iz Berdulja.

-Lazići drugi su iz Jabukara – Kosovska Kamenica.

-Ristići su iz Kosovske Kamenice.

-Đorići su iz Crne Trave.

-Nikolići su iz Orana.

-Zdravkovići su iz Berivojca.

-Lazarevići su iz Darkovca.

-Stefanovići su iz Makreša.

-Simići su iz Krive Reke.

-Mosići su iz Krive Reke.

-Savići su iz Darkovca.

-Maksimovići su iz okoline Giljana.

-Jankovići su iz Izvora – Kosovska Kamenica.

-Ristići su iz Krive Reke.

-Milenkovići su iz Kosovske Kamenice.

-Milošeići su iz Kosovske Kamenice.

-Stojanovići su iz Klobukara.

-Zlatanovići su iz Mešina – Kosovska Kamenica.

-Stošići si iz Livoča.

-Stojiljkovići su iz Slišana.

Kao što se vidi stanovnici sela Svinjarice su doseljeni, uglavnom, iz onih krajeva gornjeg toka Južne Morave, koje je srpska vojska oslobodila 1878. godine, ali je Srbija morala posel Brelinskog kongresa, morala sa tih prostora povući. Pod Turcimaje život bio nepodnošljiv, tako da su mnogi napustili rodnu grudu, na kojima su njihovi preci vekovima živeli, došli u slobodnu Srbiju i zasnovali novi život. Na njihovu zemlju u starom zavičaju naselili su se Albanci, delom iz Puste Reke i Jablanice, tako da je, u neku ruku, došlo do razmene stanovništva između Srbije i Turske.

Iseljavanje stanovnika.

Prema statističkim podacima, Svinjarica je imala 1953. godine 548 stanovnika; 1961. – 511; 1971. godine samo 400 stanovnika. Svinjaričani se ssele ne samo u veća susedna mesta i gradova, već idu u mnoge gradove Jugoslavije, a odlaze i u Ameriku. Tako od roda Lazići ima iseljenika u Americi, Kanadi, Ljubljani, Beogradu, Požarevcu, Makednoji. Mosića ima u Lebanu a Maksimovića u Leskovcu.

Zanimanje stanovništva.

Iako je svako domaćinstvo u osnovi zemljoradničko, ni jedno ne živi isključivo od zemljoradnje ili stočarstva. Posedi se kreću od 2,5 do 8 hektara. Zemlja je pomešana ilovača i liska. Glavni usevi su pšenica i kukuruz. Krompir samo za domaću upotrebu.

Iz svakog domaćinstva ide u pečalbu bar po jedna član. Porodice koje nemaju nikog u pečalbi teško žive.

Stočarstvo je stajsko. Domaćinstva imaju od jedne do tri krave. Ranije je bilo znatno više. Prr rata je bilo bivola. Sada ih nema. Ovaca danas ima jedva 200 brava, dok ih je pre rata bilo oko 2000. Konja u selu ima 30. Svinje svaka kuća ima u proseku 3-4 svinje.

Od voća neguju šljive šumadinke koje dosta dobro rađaju i imaju dosta šećera. Koriste se za pečenje rakije. Svako dmaćinstvo u proseku ispeče oko 500 litara rakije, od čega se pola proda u Leskovcu i Lebanu. Sada se u svakoj kući jede isključivo pšenički hleb, koji se preko leta peče pod vršinkom.

Selo ima četvororazrednu osnovnu školu kao istureno odeljenje osnovno škole u Prekopčelice. Ima 34 učenika u sva četiri razreda. Ranije ih je bilo više, pre 9 godina 42.

IZVOR:  Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Pusta Reka“. Priredio saradnik Porekla Milodan.