Poreklo prezimena, selo Donje Romanovce (Surdulica)

Poreklo stanovništva sela Donje Romanovce, opština Surdulica – Pčinjski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Vranjska Kotlina“, nastaloj na osnovu podataka prikupljenih od 1951. do 1955. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Donje Romanovce leži dva kilometra jugoistično od Surdulice, u dolini Romanovačke Rečice, pritoke Vrle. Zapadno od sela na plavini su livade, bašte, voćnjaci i njive sa kukuruzom. Istočno od sela diže se padina Vardenika pretežno pod šumom.

Vode.

Donje Romanovce obiluje tekućom i izvorskom vodom. Pojedini izvori nose ove nezive: Livada, Gangin Kladenac, Pešićeva Česma i dr. U selu ima i bunara.

Zemlje i šume.

Granica atara vodi preko potesa, koji se zovu: Stevanova Dolina, Glog, Crešnja, Kaliferska Dolina, Piskavica, Surduličke Livade, Vučarnik, Gorunica, Lokva i Kostinci. Unutrašnji delovi atara zovu se: Kitica, Gradište, Rupa, Lokvina Dolina, Lanik, Lokvina Livada, Lanište, Samokovište, Jovanov Dol, Novina, Crna Lokva, Zla Dolina, Zapođe, Pričel, Malina i Gušina Njiva.

Tip sela.

Donje Romanovce se sastoji od četiri mahale. Zovu se: Selo, Gornja Lokva, Banja i Donja Lokva. Poslednja mahala je najmlađa; postala je pre 40 godina od preseljenih stanovnika iz Gornje Lokve. Mahale su međusobno prilično udaljene i zbog toga ovo selo, u celini, ima razbijen tip. U jednoj mahali žive stanovnici više različitih rodova.

Donje Romanovce je 1952. godine u svom sastavu imalo ukupno 64 domaćinstva.

Postanak, ime sela, starine i prošlost.

U južnom delu Donjeg Romanovca, levo od reke, diže se uzvišenje Gradište. Na temenu uzvišenja bilo je sagrađeni utvrđenje koje je kasnije razrušeno. Mestimično se nalaze tragovi opkopa danas dobrim delom zasuti zemljom, ali ipak dovoljno primetni. Na Gradištu su meštani iskopavali: „tugli, kamen oblepljen malterom, male stare pare i grnčariju“. U ovom selu Kanic je ustanovio ostatke rimskog utvrđenja. Zapadno od njega nalaze se ostaci rimskog naselja. Nalazište stoji u vezi sa rudnicima gvožđa na Čemerniku, koji se po Kanicu korišćeni u rimsko doba.

Na mestu seoske crkve, sagrađene 1923. godine i posvećena Sv. Pantelejmonu, koja se nalazi pored puta Donje Romanovce – Surdulica, ranije se nalazio manastir u narodu zvan „Roman“ ili „Sv. Roman“. Po njemu je, vele, nastalo ime sela. Ovaj manastir imao je prostranu šumu šumu na Vardeniku. Nju su docnije prisvojili doseljeni surdulički Arbanasi i Sulejman-beg, vlasnik čiflika u ovom selu. Kako se priča, utvrđenje i manastir Roman pripadali su srednjovekovnom gradskom naselju Igonoštu, koje je ležalo u neposrednoj blizini današnje Surdulice. Pored crkve je groblje u kome se sahranjuju stanovnici Donjeg Romanovca i Surdulice. Ranije su tu sahranjeni umrli meštani Alakinca, Masurice i Ćurkovice.

Današnje Donje Romanovce nije mnogo staro naselje. Osnovali su ga doseljeni srpski rodovi oko sredine XIX veka. Oni su dolazili na čiflik-sahibijsku zemlju. Osnivači sela bili su preci današnjih rodova: Belkovića, Pavlovića, Anđelkovića, Stanojevića, Bogdanovića i Đorđevića. Kasnije su se doselili i drugi rodovi.

-U XIX veku, i to uglavnom pred kraj turske vladavine, valsnik Donjeg Romanovca bio je Sulejman-beg, koji je živeo u Vranju. On je imao kulu u naselju i čifčijske kuće u redovima. Za Sulejman-bega se priča da je bio sin Husejin-paše. Srbi su njegovu zemlju radili kao čifčije. Godine 1878. stanovnici su zemlju kupili od čiflik-sahibije.

Donje Romanovce i Ćurkovica do Prvog svetskog rata u administaraciji se vodili kao jedno naselje – zajednički ime je bilo je Donje Romanovce. Zbog povećanog broja stanovnika, tada su ova naselja izdvojena u posebna sela.

Stariji stanovnici Donjeg Romanovca imali su seosku slavu Veliku Gospojinu – „za goveda se zarekli“. Za vreme Turaka tu slavu su napustili i danas se slavi drugi dan Duhova.

Crkvena slava je Sv. Pantelejmon, 9. avgusta. Kod seoske crkve je groblje za tri naselja: Donje Romanovce, Ćurkovicu i Surdulicu. Ranije je ovde bilo je groblje još i Masurice i Alakinca.

Poreklo stanovništva.

Rodovi:

-Veljkovići, Pavlovići, Anđelkovići i Stefanovići – slave Jovanjdan. Prva dva roda do pre 40 godina živela su u mahali Gornja Lokva. Potiču od Velka, Pavla, Anđelka i Stanoja, po kojima sudobili prezimena. Pavle, Anđelko i Stanoje bili su braća a Velko im je bio stričević. Njih je od sredine XIX veka (Radivoj, 53 godine – Mladen – Velko) odnekuda doveo Sulejman-beg da mu čuvaju stoku.

-Bogdanovići i Đorđevići, Nikoljdan i Aranđelovdan. Potiču od istog pretka. Poreklo im je iz Znepolja u Bugarskoj. Odatle su se doselili pre oko 100 godina: Cvetan, 66 goina – Stanko – Bogan, jedan od doseljenih predaka. Neki njihovi rođaci žive na Vlasini. U Donjem Romanovcu današnje porodice su se namnožile od braće: Stanoja, Đorđa, Dimitrija, Miloša, Stanka i Janka. Jedan njihov brat Stamenko radio je kao sluga kod Arbanasa u Surdulici. Tamo je prešao na islam, oženio se Arbanaškinjom i njegovi potomci „kao Turci“ iselili su se 1878. godine u preševsko selo Crnotince i u Bitolj. Bogdanovići u Donjem Romanovcu važe kao rod sa velikim priraštajem; često njihove žene rađaju „dvojke“. Za vreme Turaka u ovom rodu bila jepoznata neka žena Ilinka; bila je hrabra i nesutrašiva pred Turcima i Arbanasima.

-Ristići, Aranđelovdan, ne znaju za svoje poreklo.

-Mitići, Mitrovdan, doseljeni su iz okoline Bosilegrada.

-Markovići i Stankovići, Nikoljdan, su doseljeni posle 1878. godine iz Ržane kod Bosilegrada.

-Stojanovići, Mitrovdan, su doseljeni posle oslobođenja od Turaka iz Bitvrđe u slivu Vrle.

-Selakovići, Aranđelovdan. Osnivač roda posle 1878. godine bio je čuvar granice prema Bugarskoj. U Donjem Romanovcu se oženio udovicom i tu ostao. Poreklom je iz Užica.

-Stamenkovići, Jovanjdan, potiču od domazeta doseljenog iz susedne Ćurkovice. Tamo su pripadali rodu Krstinci; dalje poreklo iz Ljubate kod Bosilegrada.

Iseljenici.

-Bogdanovići, šest kuća iseljenih u Ćurkovcu.

-Lokvačani su se po oslobođenju od Turaka iselili u Masuricu.

-Mihajlovići i Markovići su se iselili u Požaranje kod Gnjilana.

-Mitići su se iselili u gnjilansko selo Trpezu.

-Velkovići, jedna porodica živi u Preševu.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Vranjska Kotlina“, nastaloj na osnovu podataka prikupljenih od 1951. do 1955. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.