Poreklo prezimena, varošica Rajac (Negotin)

Poreklo stanovništva varošice Rajac, opština Negotin – Borski okrug. Prema knjizi Koste Jovanovića „Negotinska Krajina i Ključ“. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj naselja.

Rajac je severoistočno od Tamniča, atar mu zahvata ravnicu pored Timoka i jugoistočni deo zaravni na zapadu od sela. Kuće su ispod Belog Brega, strmog završetka zaravni a mnoge su u severozapadnom kraju, te naselje sa lepom crkvom, gledano se železničke pruge Niš-Prahovo, pokazuju živopisnu planinsku varošicu.

Vode.

U selu su česme: Mišićeva Česma, Milkićeva Česma, „Jevropa“ Česma, Kod crkve Česma, Kod popove kuće Česma i Česma u Gronjj Mali. U sinoru je Tričkov Kladenac. Na Pivnicama su bunari.

Zemlje i šume.

Najviše je zemlje pod vinogradima, malo pod njivama a šume skoro da nema. Vinogradi i njive su na mestima: Padina, Ključ, Gornje Polje, Tišina, Preko Porice, Sinji Vir, Lackovo, Đugin Gaj, Belega, Dubrava, Kosa, Lipovac, Beli Breg, Pivnice, Kod Bresta, Gusta Šuma, Crkvina, Preol, Selište, Božja Kuća (Čukara) i Prdanjac. Opštinske utrine: Rujevica, Staro Brdo, Branik i Pavkovica.

Tip naselja.

Rajac je naselje zbijenog tipa, jer su kuće razmaknute do 20 metara, a u glavnom sokaku su jedna pored druge. Naselje je podeljeno na Gornju, Sampletsku, Mišićevu i Kamenjarsku Malu u kojima ima više rodova sa grupisanim kućama. Posle svetskog rata Rajac je proglaše za varošicu.
Groblje je severozapadno od sela na brdu Beli Breg.

Ime i starine u naselju.

Priča se da je Rajac dobio ime po nekom svom knezu Rajku.
Selište je mesto gde je najpre bilo selo; tu je Staro Groblje, sa koga su spomenici odavno razneti. Crkvina je na mestu gde je bilo negdašnje naselje Orašje, o kome nema pisanog dokaza. Staro Groblje u Mišićevoj Mali je iz prošlosti Rajca, sa njega su spomenici upotrebljeni za gradnju današnje crkve.

Podaci o naselju u prošlosti.

Na Langerovoj karti Rajaz je pusto naselje a na karti „Temišvarski Banat“ je naseljeno mesto Rayatz. Selo se docnije ne spominje svo do 1807. godine, kada je zabeleženo „Rajac: Ivan knez“ a 1811. godine Rajac. Godine 1846. Rajac je imao 135; 1866. godine 207 a 1924. godine 324 kuće.
Na Langerovoj karti je zabeleženo pusto mesto Lazkova, današnje mesto Lackovo, o tome predanje kaže da mu se stanovništvo preselilo u Rajac.

Postanak naselja i poreklo stanovništva.

O osnivanju Rajca postoji predanje da su pre 200-300 godina na mestu današnjeg naselja, u blizini, bila tri pastirska naselja: u Selištu, u Lackovu i u Orašju. Najpre se na današnje mesto premestilo naselje iz Selišta, u kome je bio hrabri i mudri knez Rajko, koji je znao da novo naselje čuva od turskog zuluma i hajduka. Kako su druga dva naselja u ovom pogledu ostala nezaštićena, to se neki njihovi stanovnici odsele u druga sela, a većina u Rajac, kako se već bilo nazvalo. Osnivači Rajca većinom su poreklom sa Kosova, preseljenici iz Lackova su većinom iz Šumadije a oni iz Orašja iz Bugarske.

U Rajcu su „udarili kolac“ preci današnjih rodova:

-Slavkovci, Sv. Ćirilo i Metodije;
-Sampleti (Birovići, Kostići, Vidići, Kačari, Milići i Pajkići), Nikoljdan i;
-Miškovci sa Bankovcima, Đurđevdan, doseljeni su sa Kosova. Poslednja dva roda su najpre stanovali u Zvezdanju, timočka Crna Reka, pa su se nakon povratka iz Rusije doselili u Selište.
-Rajkovčići, Dačići, Pujkići, Mišići i Perići su jedan rod, slave Sv. Vrače. Doseljeni su „od Karanovca“ (Kraljeva).
-Lilkići, Ivići (Baba-Sarići), Matići, Rašići i Piplići su jedna rod, slave Sv. Vrače. I oni su iz okoline Kraljeva i priča se da su rod Rajkovićima.
-Kojići, Jovanjdan, su iz Šumadije.

U Rajac su se preselili iz Lackova sledeći rodovi:

-Metrovići, Pajići i Matići su jedan rod, slave Jovanjdan. Doselili su se iz Šumadije a u Lackovo iz Rogljeva. Otac starcu od 100 godina bio je „vojnik Hajduk-Veljkov“.
-Savići, Babići i Takići su jedann rod, slave Đurđevdan, doseljeni sa Kosova, misle da su rod Miškovcima i Bankovcima.
-Zlatkovići, Nikoljdan, su rod sa:
-Ružićima i Stanojkićima, Aranđelovdan. Poreklom su iz Šumadije.
-Đukići, Jovanjdan, su se u Lackovo doselili iz timočke Crne Reke.

Iz Orašja su se doselili:

-Ćorići, Jagodići (Jankići, Jocići i Stanići) i;
-Miljkovci (Zdravkovići), svi slave Nikoljdan i poreklom su iz Bugarske.
-Gijoši (Cojkinci-Cojkići, Rančići, Drndarevići i Jaglikići-Stojčići), Nikoljdan su se doselili u Orašje iz Šišinca u Bugarskoj a odatle u Rajac. Staro kumstvo su imali u Tamniču (Radunci).

Kasnije su se u Rajac doselili:

-Nedeljkovići i Čabrići, Vidovdan. Oni su rod sa Lisičićima u Smedovcu i Bosiljkićima u Rečki, doseljeni iz Krsne u „Gornjem Vilajetu“.
-Gadići (Bosići), Jovanjdan, su iz Bugarske.

Ostali rodovi su došli u prošlom (19) veku:

-Galići i Jonovići, Sv. Petka. Gavrilo, njihov ded (starcu od 90 godina), vratio se iz “Ciganaša“ u Rumuniji, gde je izbegao njegov ded.
-Atanaskovići (Brkići) i Jeremići su jedan rod, slave Jovanjdan. Ded se doselio iz požarevačkog Petrovca.
-Stanisavljevići, Jovanjdan, Cigani-Romi kovači i nadničari, su se doselili iz Crne Reke.
-Milovanovići, Sv. Vasilije, su Cigani-Romi kovači i nadničari. Doselili se se iz okoline.
-Stevanovići i Žikići, Sv. Petka, su Cigani-Romi kovači i nadničari, doselili su se iz Šumadije.
-Popići, Sv. Petka, su od istoimenog roda u Rogljevu a poreklom su iz „Vlaške“.
-Milosavljevići, Trifundan su iz Kosova u Bugaeskoj(?).
-Marinovci, Jovanjdan, su Cigani-Romi kovači i nadničari, doselili se iz Negotina.
-Njikulovići, Sv. Petka, su iz „Bljuvanovca“ (Veljkova) a poreklom su iz Bugarske.
Zavetina je o Sv. Tojicama dok crkva slavi Spasovan.

IZVOR: Prema knjizi Koste Jovanovića „Negotinska Krajina i Ključ“. Priredio saradnik Porekla Milodan.