Poreklo stanovništva varoši Batočina (uključujući i naselja Batočina selo i Gornja Batočina – raniji naziv Turčin), opština Batočina – Šumadijski okrug. Prema knjigama Todora Radivojevića „Lepenica“ i „Naselja u Lepenici“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj varoši.
Batočina ima dva dela, varošicu i selo, koja su do 22. marta 1904. godine činila jedno naselje, varošicu Batočinu*.
*Od 1979. godine ova dva naselja su ponovo spojena zajedno sa naseljem Gornja Batočina (raniji naziv Turčin) u jedno naselje, varoš Batočina, op. Milodan.
Batočina je na obema stranama reke Lepenice, baš na onom mestu, gde se lepenička dolina naglo proširuje i prelazi u maravsku ravan. Naselje je sa obe strane Kragujavačkog Druma (Lapovo – Kragujevac) i železničke pruge Lapovo – Kragujevac – Kraljevo.
Sama varošica je u ravnici na obema stranama drumova i Lepenice. Njen glavni deo je između leve obale rečne i železničke pruge, a na desnoj strani je samo nekoliko kuća.
Selo Batočina je svuda oko varošice, nema ga samo na istočnoj strani.
Vode.
U varošici nema nijednog izora a u selu svega tri: Turdka Česma, Izvor u Kusom Potoku i Ničkovićki Izvor u Siporskom Potoku, u Gornjoj Mali, Česma je na Crvenom Bregu, ispod varooškog goblja, više romskih kuća. Ona je uhvaćena „na ćunkove“ i najvažniji je izvor u oba naselja. Njime se služe varošica, Krstićka Mala i Ciganski Kraj.
Kako je izvora malo i daleko od pojedinih delova naselja, stanovništvo je prinuđano da kopa bunare. Njih je u varošici 38 a u selu 87.
Lepenica plavi ne samo polja nego i kuće varoške i svih mahala, čije su kuće sagrađene u ravni njene doline. Sinorski Potok plavi samo polja i ne čini znatnije štete. Osim njega kroz atar Batočine protiče i brzanski potok Žujevac.
Zemlje i šume.
Imanja su oko naselja i između njegovih pojedinih delova. Najudaljenije su polja 40 minuta pešačkog hoda od krajnjih seoskih kuća. Šuma je malo ali je na ivicama atara državna šuma Rogot, između varošice i Sela Batočine, Brzana i Dobrovodice. Ovo je jedini veći ostatak iz starih vremena, kada je Lepenica bila gusto pošumljena i gotovo pusta. Zajednička je utrina kod Zapisa i Vašarištu.
Batočinski (varoški i seoski) atar zahvata protor veličine 974 hektara. Od toga dolazi na ziratnu zemlju 946 hektara – njive 914 i livade 32 a na šume 27, 5 hektara računajući i 2 hektara seoske utrine.
U ataru Batočine svojih imanja imaju meštani Brzana i Lapova. Batočinci imaju svoju zemlju u atarima Lapova – varoši i sela, Kijeva, Dobrovodice, Brzana, Crnog Kala, Graca i Badnjevca.
Tip naselja.
Varoš Batočina je po spoljašnosti gotovo moderna varošica. Ima samo jednu glavnu ulicu na Kragujevačkom Drumu – to je čaršija. Proglašena je za varošicu 1872. godine.
Idući niz reku seoske mahale (Batočina selo) se leve njene strane se ređaju ovako: Gornja (Jocićka) Mala je na obema stranama Sinorskog Potoka, koju utiče u Lepenicu. Odvojena od nje seoskim grobljem, je Kostićka (Kačarska) Mala, potom dolazi Daninićka, a više nje Stamenkovićka Mala (Ploča); prva je između reke i pruge a druga na brdu Ploči sa druge strane pruge. Ispod Daninićke je u Ravnici Conićka Mala. Niže Ploče je na Bugarskom Brdu – Bugarska, a na Crvenom Bregu – Krstićka Mala i Ciganski Kraj. Bugarsko Brdo se zove i Paspaljarsko – pa se i mahala na njemu osim Bugarska zovi i Paspaljarska.
Ne desnoj strani Lepenice je samo Šonjska Mala, na obema stranama starog Kragujevačkog Druma.
Ime naselju.
O nastanku imena Batočine nema nikakvog predanja, jer je ona najstarije naselje u Lepenici, pa se zajedno sa prvobitnim stanovništvom izgubila uspomena i na to.
Mahale se zovu po prezimenima najjačih rodova u njima. Ciganski Kraj je naseljen Ciganima, te mu otuda ime. Naziv Gornja Mala došla je po položaju na Lepenici a Ploča po imenu brda na kome je. Šonjska Mala nazvana je po Veljku Šonji, osnivaču roda Šonjić (Veljković), Kačara po Kosti kačaru, koji se ovde naselio prvi. Bugarska ili Paspaljarska po „Bugarima“, odnosno „Paspaljarima“, koji su došli iz Trna u Bugarskoj. Osnivač roda Paspaljara dobio je ovaj nadimak zbog toga što je iz vodenice ukrao „paspalj“.
Starine u naselju.
U batočinskom ataru ima ostataka ranijeg života u ovome kraju. Tu pre svega dolaze starine iz srednjovekovnog srpskog doba, i to: Džidovsko Groblje, Crkvina i Staro Selo.
Džidovsko groblje, koje je bilo na temenu Šanca, više lapovske železničke stanice, meštani su do skora nalazili nadgrobno spomenje, po kojima se videlo da je ono nekada bilo hrišćansko groblje. Sada je odmah do tog mesta usek, kojim prolazi železnička pruga. Za Crkvinu i Rogotu, na mest Zebica, kažu da je tu bila crkva, čiji se kameni temelji raspoznaju i danas. Trag Starog Sela potpuno je uništen. Ostala je samo uspomena na njega po imenu polja, koje je na njegovom negdašnjem mestu. Na tursku vladavinu podsećaju imana polja Anište, gde je nekada bio turski han; Straža, Straževica i Straževačko Brdo, gde se bila straža za čuvanje druma, Krdžalijsko Polje gde su logorovale Krdžalije i Odžine Livade, gde je neki hodža iz Batočine imao svoje trlo i držao stoku. Na kraju, na tursko doba podseća i Selište, između Lepenice u pruge, koje je bilo cigansko naselje u vreme kada su Turci živeli u Batočini.
Postanak naselja i poreklo stanovništva.
Među današnjim lepeničkim naseljima Batočina je prva po postanku. Iz putopisa raznih evropskih poslanstava, koja su obično službenim poslom išli u Carigrad preko Srbije daje se zaključiti da je Batočina nastala sredinom XVI veka. Prvi put se pomilje u opisu putovanja Antuna Vrančića od 1553. godine pod imenom Bathiczna. Od tog doba ona je beležena u svim putopisima, čiji su pisci prolazili kroz nju na putu od Beograda za Carigrad.
U itinerarima carskog kurira Jakova Beleka od 1564. do 1573. godine pominje se u Batočini karavan-seraj, gde se putnici mogli prenoćiti, zatim u opisu putovanja K. Rima od 1571. godine Batočina se zove Batisna a u opisu puta D. Ungnada od 1572. godine pominje se kao Babutnitz i Pataschina.
Putopisac Gerlah kaže da je Batočina bila malo selo (na drugom mestu ga pominje kao varošicu) koje nije imalo više od 20 do 30 slamnih koliba, u kojima su stanovali Turci i Srbi. On je naziva Batozschina i Batodschin.
U putopisu S. Švajgera o putu carskog poslanika J. Sincendorfa u Carigrad 1577. godine Batočinu naziva Badatschin.
A. Volf i K. Rim u opisu puta carskog poslanika P. Ajnciga u Carigrad 1583. godine, pominju Batočinu pod imenom Batiza. M. Bezolt, koji je opisao put carskog poslanika H. Lihtenštajna u Carigrad 1584. godine, zove Batočinu Wadaschin i Batotschin. On veli da je sva Srbija zapuštena i raseljena a na putu kroz nju Batočina je jedino prenoćište.
V. Vratislav, u svom putničkom dnevniku o putovanju carskog poslanika F. Krekvica u Carigrad 1591. godine naziva Batočinu – Badassina. Ona se pominje i u putopisu A. Vernera od 1616. godine kao Budesina.
Međutim, Čedomir Mijatović navodi, po Hameru, da je Batočina mlađeg postanka. Hamer piše da je Sinan-paša, prolazeći 1593. godine sa vojskom u Beograd, zapovedio da se, na sredini rastojanja od Jagodine i Hasanpašine Palanke, podigne han i oko njega palanka. To je učinjeno i tako je – piše Mijatović – postala Batočina. Da ovo nije tačno, pokazuju navedeni putopisi, u kojima se Batočina pominje 40 godina ranije u odnosu na prolazak Sinan-paše. Iz ovoga se zaključuje da je Sinan-paša naredio da se podigne han u mestu gde je već postojala palanka – Batočina.
U XVII veku Batočina se pominje na četiri mesta. Najpre kod putopisca H. Rancovana koji je, 1623. godine, naziva Batizni; zatim kod Kjaromania, koji ga u svom pismu iz Niša, od 29 juna 1559. godine, zove Batticna; pa kod Ćurburia koji je, u opisu puta carskog poslanika Leoleja iz Beča u Carigrad 1664. godine, pominje od imenom Bodatzin; i na kraju, K, Protić piše da je 1689. goodine turska vojska napustila logor u Batočini, za vreme borbe između Ludvika Badenskog u Redžep-paše.
U spisima i na kartama XVIII veka Batočina je zabeležena na osam mesta. Najpre na Homanisvoj karti Ugarske, koja je izašla početkom XVIII veka i na kojoj je označena kao Potischina. Godine 1759. Langer među hajdučkim selima pominje i Pattavzina. U Izveštaju o selima valjevske eparhije pominje se pod 25. novembrom 1735. godine kao Batočina. Godine 1737. nemačka vojska prošla je kroz Bataschi – Potitschina. U diskriktu jagodinskom bilo je po Langeru, 1738. godine i selo Pottazina Rittaz. Na karti Homainevih naslednika, oko polovine XVIII veka, unesena kao Pottazina. U opisu puta francuskog poslanika Sen Orista 1768. godine stoji, da je Balacina malo selo (a malo dalje kaže varošica), koje leži na lepoj dolini reke Lepenice. U njoj ima 20 do 30 slamnih koliba u kojima žive Turci i hišćanski Srbi. Između nje i palanke nigde nema ni traga od kakvog obdelavanja zemlje. Sve opominje na zemlju, kakva je izgledala posle stvorenja sveta. Sva je okolina pod gustom šumom. Dalje, na Šimskovoj karti od 1788. godine zapisana je kao Patitschina. I na kraju, za vreme austrijsko-turskog rata 1788. godine Abda-paša je u najvećoj hitnji napustio Batočinu čuvši da će Nemci poći na Niš.
U prvoj polovini XIX veka, do 1853. godine, Batočina je ucrtana u 11 karata i pomenuta na šest mesta u spiskovima naselja i popisa stanovništva u Srbiji, i to na Tekelijinoj karti 1805. godine kao Pahašin, na karti u izdanju Artarie i Komp. 1807. godine kao Potitseluina, na Ridlerovoj karti 1810. godine kao Batuscina, na karti Getena Palmo 1811. godine kao Batisina, u Upisnku 1818. u Naznačeniu 1819. godine, na karti Tardijevoj 1822. godine kao Batuscina. U Popisniku 1822. godine, u Vukovoj Danici 1827. godine, na Ruskoj karti 1831. godine, na karti J. Bugaskog 1845. godine, u Gavriloivćevom Rečniku zz 1846. godine, na karti J. Milenkoića 1850. godine, na Kipetovoj karti 1853. godine kao Batotschina i na Dežardenovoj karti 1853. godine kao Batočina.
Batočina je, dakle, postala od turske palanke, gde je stanovala straža za čuvanje druma i u kojoj je bio samo karavan-seraj, odnosno han. Selo oko nje ima svoje začetka u zbegoima, a postalo je raseljavanjem naselja, koje je ranije bilo u Šavcu. Ciganski Kraj ima svoje začetke u privremenim i pokretnim ciganskim čergama, od kojih je postao stalan kraj po naredbi vlasti.
Iako je Batočina najstarije lepeničko naselje, ipak u njoj nema rodova čija starina prelazi 180 godina. Stariji su se raselili ili izumrli. Od današnjih rodova, smatraju se kao osnivači: Jovanovići, Jocići, Stamenkovići, Rankovići i Šarčevići. Svi su oni najpre najpre nastanjeni u Šavcu, a dobegli su ovamo od turske obesti. Godine 1813. neki su od Jovanovića pobegli u zbeg u Rudnik a neki su se sklonili u Austriju, odakle su se vratili na svoja ognjišta posle Drugog ustanka. Ovi osnivački rodovi imaju danas u Batočini 45 kuća.
Veliki broj rodova pokazuje da je Batočina poglavito rasla doseljavanjem, ali je ona rasla i novim rađanjem i deobom zadruga. Za vreme Kočine Krajine doseljeno je ovamo 10 rodova, o Prvom ustanku 14 rodova a posle 1815. godine 56 rodova.
Batočinski rodovi doseljeni su iz 20 oblasti. Sama Lepenica dala je 17 rodova, potom sledi Belica -9, Bugarska -7, Veternica -7, Vranjska Pčinja -6, Makedonija -6, Vlasina -5, Bosna -4, Moravica -3, neposedni desni sliv Velike Morave -3, Resava -3, Đetinja -3, Poljanica -2, Jasenica -2, Stara Srbija -2, Gruža -2, Ravanica, neposredni levi sliv Velike Morave, Timok i Crna Gora po jedan rod.
U Batočinu je došlo u zbeg 24 roda, 18 kao zanatlije, 10 je doseljeno na imanje, 8 kao uljezi, 8 kao sluge i šegrti, 5 kao trgovci, 3 kao pekari, dva kao dovoci, dva kao nadničari i pet na poziv svojih prijatelja, rođaka i kumova.
U doba osnivanja pa sve do Prvog ustanka varošica je bila sa obe strane Carigradskog Druma, čiji je pravac bio poprečan u odnosu na današnju čaršiju. Izmeštanje čaršije izvršeno je počevši od Prvog ustanka iz razloga, što je od tog doba počeo rasti značaj Kragujevačkog Druma uporedo sa povećanjem značaja Kragujevca kao središnjeg naselja tadašnje Srbije; zatim što je Carigradski Drum od Lapova izmešten u moravsku dolinu ostavivši u stranu Batočinu, kroz koju je prolazio puna dva i po veka. Izmeštanje je, dakle, bila posledica promene pravca glavne komunikacije.
Ni selo nije bilo na svom današnjem mestu. Ono je najpre osnovano na Šavcu, gde je ostalo sve do početka XIX veka. Ovaj položaj je postao nepodesan od doba Kočine Krajine, kada je otpočeo rat između Austrije i Turske a naročito od Prvog ustanka. Pošto je bilo u blizini glavne saobraćajne linije u Srbiji i u blizini varošice u kojoj su živeli Turci, selo je stradalo od turske obesti. Toga radi meštani se odavde rasturiše i dublje u šumi nađoše sebi zbegove. Ispod mesta gde su nekada stanovali, danas je Staro Groblje, u kome su se ukopavali dok su živeli u Šavcu. Prema tome seoske mahale su iste starosti po nastanku na svojim današnjim mestima. Samo Ciganski Kraj čini izuzetak, jer je on nekada bio u ravni lepeničke doline, gotovo na samom drumu, pa su odatle premešteni na Crveni Breg zbog rečnih poplava.
Poreklo porodica.
Redni broj, prezime (ogranci), odakle su doseljeni, Krsna slava:
Doseljeni u periodu od 1737. do 1787. godine.
Batočina varoš:
-136, Jocići (Nikolići i Đokići), Leskovac, Nikoljdan.
-145, Likarci (Ćivtići-Petrovići), Leskovac, Đurđic.
-184, Petrovići, Sjenica, Jovanjdan.
-196, Rankovići (Milosavljevići), Aleksinac, Đurđic.
-231, Šarčevići (Drekalovići), Kuči (Crna Gora), Nikoljdan.
Doseljeni u periodu od 1788. do 1803. godine:
-264, Veljkovići, Resava, Nikoljdan.
-293, Dačići (Dačići i Radovanovići), Gložani (desni sliv Velike Morave), Đurđic.
-409, Milutinovići, Bresje (desni sliv Velike Morave), ne kaže se koju slavu slave.
-449, Paspaljari (Radosavljevići), Crna Trava (Vlasina), Aranđelovdan.
-483, Ristići, Zaječar, Đurđic.
-540, Cvetanovići (Jovanovići), Crna Trava (Vlasina), Sv. Vasilije-Nova Godina.
Doseljeni u periodu od 1804. do 1814. godine:
-777, Krstići, Crna Trava, Trifundan.
-779, Krdžalići (Đorđevići, Jovanovići, Krdžalići i Stojanovići), Trn (Bugarska), Aranđelovdan.
-789, Lalići (Milovanovići), Leskovac, Sv. Jovan Zlatousti.
-850, Milovanovići, Leskovac, Nikoljdan.
-886, Mladenići (Markovići), Vranje, Aranđelovdan.
-889, Mrcanovići (Markovići), Mozgovo, Aranđelovdan.
Doseljeni u periodu od 1833. do 1903. godine:
-1303, Filipovići, Prilep, Aranđelovdan.
-1369, Jovanovići, Skoplje, Aranđelovdan.
-1412, Jovanovići, Jagodina, Jovanjdan.
-1426, Srećkovići, Belica, Nova Godina i Đurđic.
-1436, Marinkovići, Jagodina, Nikoljdan.
-1465, Milojevići, nepoznato (Brzan), Nikoljdan.
-1506, Stevanovići, Jagodina, Đurđic.
-1604, Nešići, nepoznaato (Lapovo), Aranđelovdan.
-1614, Gavrilovići, Vučkovica (Gruža), Nikoljdan.
-1625, Petkovići, Jagodina, Sv. Petka.
-1650, Ilići, Prilep, Vavedenje.
-1678, Đurići, Jagodina, Nikoljdan.
-1750, Ćatići (Đorđevići), Bigrenica (Ravanica), Đurđic.
-1762, Petrovići, nepoznato (Brzan), Jovanjdan.
-1783, Markovići, Jagodina, Aranđelovdan.
-1828, Lazarevići, Bosna, Jovanjdan.
-1857, Cvetkovići, Jagodina, Jovanjdan.
-1876, Najdanovići, Vidin (Bugarska), Nikoljdan.
-1901, Đorđevići, Jagodina, Nikoljdan.
-1929, Milovanovići, nepoznato (Brzan), Nikoljdan.
-1939, Gligorijevići, Stari Adžibegovac-Staro Selo, Jovanjdan.
-1963, Petakovići, Užice, Nikoljdan.
-1972, Živkovići, nepoznato (Gornja Sabanta), Nikoljdan.
-1991, Planići, Borač (Gruža), Nikoljdan.
-2009, Predojevići, Bosna, Jovanjdan.
-2023, Zarići, Užice, Stevanjdan.
-2040, Stojanovići, nepoznato (Lapovo), Nikoljdan.
-2078, Stefanovići, Žabare (levi sliv Velike Morave), Nova Godina.
-2086, Obradovići, Užice, Nikoljdan.
-2098, Jakovljevići, nepoznato (Gornja Batočina), Jovanjdan.
-2134, Šubakovići, Bosna, Petrovdan.
-2154, Cvetkovići, Vranje, Aranđelovdan.
-2155, Bogojevići, Svilajnac, Aranđelovdan.
-2264, Petrovići*, nepoznato, 1888*, Sv. Petka.
*Romi, godina doseljenja.
-2289, Todorovići**, Malovište (Makodonija), 1875**, Sv. Petka.
-2292, Dinići**, Malovište (Makedonija), 1882**, Sv. Petka.
-2295, Paunovići**, Malovište (Makedonija), 1883**, Sv. Petka.
**Cincari, godina doseljenja.
Batočina selo:
Doseljeni u periodu od 1737. do 1787. godine:
-131, Jovanovići. Sjenica, Aranđelovdan.
-136, Jocići (Jocići, Spasići, Živanovići, Milosavljevići, Đokići i Stojanovići-Tomići), Leskovac, Nikoljdan.
-145, Likarci (Krstići, Milosavljevići, Stamenkovići i Tanaskovići; Kaplarovići), Leskovac, Đurđic.
-196, Rankovići, Aleksinac, Đurđic.
Doseljeni u periodu od 1788. do 1803. godine:
-292, Davinići (Cvetkovići), Mečkovac (Poljanica), Sv. Vrači.
-306, Đergovići, Đunis, Aranđelovdan.
-327, Ignjatovići (Ignjatovići, Ilići i Tomići), Rakovica (Bugarska), Aranđelovdan.
-357, Krstići (Kostići, Matejići i Cvetkovići), Mečkovac (Poljanica), Nikoljdan.
-449, Paspaljari, Crna Trava (Vlasina), Aranđelovdan.
-454, Petrovići (Nikolići-Tasići; Jevtići, Nikolići, Petrovići i Savići), Trn (Bugarska), Nikoljdan.
-487, Simići (Miloševići), Leskovac, Nikoljdan.
-538, Calići (Calići, Matići-Todorovići; Prvanovići, Džonići-Todorovići; i Pešići), Rakovica (Bugarska), Aranđelovdan.
-550, Šonjići (Đorđevići-Miloševići, Momirovići, Petrovići, Đorđevići i Milanovići; Milojevići i Misići), Mozgovo (Moravica), Nikoljdan.
Doseljeni u periodu od 1804. do 1814. godine:
-580, Božanići, Pokovac kod Leskovca.
-689, Žakići (Petrovići i Baba-Radići), Vranje, Đurđic.
-712, Ivanovići, Vranje, Đurđevdan.
-777, Krstići (Stankovići), Crna Trava, Trifundan.
-886, Mladenići (Đorđevići), Vranje, Aranđelovdan.
-909, Ničkovići, Crna Trava, Aranđelovdan.
-1004, Ristići (Ristići, Vukejovići, Milanovići, Pavlovići i Petkovići), Vranje, Aranđelovdan.
-1092, Cilići, Trnska Klisura (Bugarska), Nikoljdan.
Doseljeni u periodu od 1823. do 1903. godine:
-1181, Đorići, Crna Trava, Nikoljdan.
-1325, Prvanovići (Pavlovići), Palanka (Jasenica), Jovanjdan.
-1464, Milićevići, nepoznato (Brzan), Nikoljdan.
-1601, Najdanovići, nepoznato (Lapovo), Đurđic.
-1661, Božanići, nepoznato (Brzan), Nikoljdan.
-1786, Milanovići, nepoznato (Crni Kao), Lučindan.
-1838, Nikolići, Svilajnac, Nikoljdan.
-1983, Vučkovići, nepoznato (Lapovo), Nikoljdan.
-2031, Nikolići, nepoznato (Lapovo), Nikoljdan.
-2172, Milojevići, nepoznato (Kijevo), Nikoljdan.
-2223, Petrovići*, Palanka, 1853*, Nikoljdan.
-2226, Petrovići*, Sarajevo, 1854*, Nikoljdan.
-2227, Petrovići*, nepoznato, 1854*, Nikoljdan.
-2232, Dinići*, nepoznato, 1858*, Sv. Petka.
*Romi, godina doseljenja.
Ostali podaci o naselju.
Batočina je 1903. godine imala 85 rodova u 258 domova i 1477 stanovnika. Od toga je dolazilo na varošicu 55 rodova u 58 kuća i 349 stanovnika a na selo 37 rodova, od kojih je 7 naseljeno i u varošici, sa 190 domova i 1134 stanovnika, među kojima je bilo i 5 rodova romske nacionalnosti i 3 roda Cincara. Godine 1910. u varošici je bilo 100 kuća sa 511 stanovnika a u selu 201 dom sa 1115 stanovnika. Oba naselja su imala ukupno 301 kuću sa 1626 stanovnika. Godine 1921. u varošici je živelo 458 a u selu 1432 stanovnika.
Batočina ima dva groblja, varoško i seosko. Varoško je na Krivom Bregu, ispod puta za Lapovo, više ciganskih kuća. Tu se kopaju: čaršija,Šonjska, Davinićka, Džonićka, Bugarska i Krstićka Mala a pored njih i Ciganski Kraj.
Seosko groblje je između Jocićke i Kostićke Male, za te dve male i za Ploču.
Crkvena slava je Mala Gospojina. Seoska je zavetina držana do skora na Biljani Petka, Blagovesti i Mladence, ali je gotovo izobičajeno. Litiju nose i varošica i selo na Trojički Petak.
O Sv. Prokopiju 8/21 jula, održava se stočni vašar u Batočini, koji je čuven po svoj Šumadiji i traje tri dana. To je najčuveniji vašar za rogatu stoku u čitavoj Severnoj Srbiji. Na trg se doveze 120 do 160 vagona goveda i silan svet se slegne ovde sa svih strana, čak i izvan granica Srbije.
Poreklo stanovništva sela Gornja Batočina, raniji naziv Turčin danas u sastavu varoši Batočina.
Položaj sela.
Gornja Batočina je na desnoj strani Lepenice, u ravni njene doline i na ograncima brda Straževica. Kuće su manjim delom u ravnici sa obe strane Kragujevačkog Druma a većim po stranama brda i kosa: Straža, Čukare, Pljošte, Podrumine i Kosice.
Vode.
Gornja Batočina ima priličan broj izvora, koji se zovu po prezimenima rodova na čijim su imanjima. Najviše ih je u Donjem Kraju, među kojima su najznatniji: Prešićki, Simonovićki i Stojkovićki Bunar. Prešićkim se služe i meštani susednog sela Graca, kada su u polju na radu. Meštani veruju da njegova voda leči groznicu i stoga na njega obraćaju veću pažnju. U Gornjem Kraju su samo dva glavnija bunara: Vasiljevićki i Milovanovićki. Osim ovih izvora stanovništvo se služi i vodom iz kopanih đermova, koji ima desetak.
Osim Lepenice, koja plavi imanja, a ni prilikom najvećeg povodanja ne dohvata seoske kuće. Kroz atar Gornje Batočine teče Straževački Potok, od koga stradaju polja Donjeg Kraja. Njegov desni krak se zove Crkveni a levi Magdelenski Potok. Višegradski ili Buljin Potok teče sa kosice za vreme bujnih kiša, a inače je prolok, odnosno prolokano suvo korito.
Zemlje i šume.
Dosta je ziratne zemlje u samom selu između pojedinih njegovih delova, ali je mnogo više van sela. Šumarice sa livadama su na Grapčici, Pljošte i Straževici. „Selska“ zajednica je samo utrina kod seoskog Zapisa, a sa selom i varošicom Batočinom u polju Vašarištu.
Atar Gornje Batočine zauzima prostor veličine od 236 hektara i to: pod ziratnom zemljom 214 hektara – njive 206 i livade 8 hektara. Pod šumom je 22 hektara. Sva zemlja i šuma je u drugom ziratnom odnosno šumskom redu.
Tip naselja.
Selo se deli na Gornji Kraj – na kosama i brdima i Donji Kraj na obema stranama Straževičkog Potoka. Oba kraja imaju kuće u ravni lepeničke doline.
Oba seoska kraja imaju po dva dela, gornji u brdu (brdsku) i donji u ravnici (drumski). Gornji delovi krajeva rastavljeni su brdom Osredinom. Drumski se delovi počinju sašoravati. Jači rodovi u oba kraja imaju grupisane kuće. U Gornjem Kraju takve mahale su Mladenovićka i Đokićka a u Donjem Dedinci i Glišići.
Ime naselja.
Gornja Batočina je, pre današnjeg, imala tri imena. Meštani pričaju da je u Donjem Kraju, koji se zove Potok ili Potočina, bila crkva (ili manastir) o kojoj se zna samo toliko da se zvala Surčinak (Surčin). Nju je pred početak Prvog ustanka porušio neki Turčin, spahija iz Batočine, po kome se selo nazvalo Turčin – ali ovo predanje nije potvrđeno. Drugi kažu, da je brdo Osredak, između oba seoska kraja, bilo uvek leti pokriveno cvetom od bulke, koju narod zove i turčinak, pa je ovaj naziv – unekoliko izmenjen – uzet za ime sela.
Najverovatnije je treće predanje-tumačenje. Početkom Prvog ustanka doselili su se u ovo selo Prešići, koji su u vreme Druge seobe krenuli od Sjenice, pa jedni ostali u Lapovu a drugi prešli u sremsko selo Surčin. Kada su čuli za Karađorđev ustanak oni se vratiše u Srbiju, nastanivši se kod sojih rođaka u Lapovu da bi potom došli na današnje mesto, kome dadoše ime iz koga su došli. Tokom vremena naziv Surčin se izmenio u Turčin. Po naredbi kneza Miloša selo je nazvano Lipovac, po gustoj lipovoj šumi na Pljošti. Ovo ime se nije dugo zadržalo i, da bi se razlikovalo od varošice, nazvano je Gornja Batočina. Tako ovo selo zovu mlađi naraštaji dok se kod starijih još zadržao stari naziv – Turčin.
Seoski krajevi se zovu po položaju, koji zauzimaju na reci. Naziv Potok (Potočina) za Donji Kraj je iz razloga što se nalazi na obema stranama Straževičkog Potoka.
Starine u selu.
Starine u ovom selu su iz vremana srednjovekovnog srpskog doba – Crkvina u Potoku, zatim, ostatak negdašnjeg manastira Surčinka, potom iz doba austrisjke okupacije je Madžarsko ili Džidovsko Groblje ispod brda Grapčine i iz turskog vremena ime Straževica, koje ukazuje na straže za čuvanje druma.
Između Gornje Batočine i Graca još su na Jerininom Brdu jako opale razvaline nekakvog starinskog grada, koga narod pripisuje „prokletoj Jerini“.
Postanak sela i poreklo porodica.
Gornju Batočinu su osnovala četiri roda: Gmitrovići, Dedinci, Mladenovići i Đorđevići. To je bilo prvih godina Kočine Krajine. Prvi rod je izumro dok su see svi ostali održali i od njih je danas u selu 47 kuća. Prva četiri roda nastanila su se u zbeg najpre u Šancu, odakle su pobegli na današnje mesto, čim je otpočela Kočina Krajina. Glišići, Zaječarski, došli su ovamo preko Štiplja u Belici a ostali neposredno iz svoje postojbine.
Oba seoska kraja osnovana su istovremeno na mestima gde su i danas.
Ovo selo se prvi put pominje i Upisniku 1818. godine, zatim u Nazančeniu 1819. godine, Popisniku 1822. godine. Vuk ga je uneo u svoju Danicu 1827. godine a Pirh u svoje Putovanje 1829. godine. Na svim tim mestima zapisano je kao Turčin, kod Pirha u originalu kao Turtschin. U Gavrilovićevom Rečniku iz 1846. godine piše se kao Turčinđ kao i u Milenkovićevoj karti 1850. godine.
Gornja Batočina je rasla poglaviot rađanjem a broj domova povećavao se propadanjem zadružnog života. Za vreme Prvog ustanka ona je dobila samo 3 roda a posle 1815. godine 6 rodova.
Rodovi su iz osam oblasti. Po dva roda doseljena u iz Stare Srbije, Veternice, Mlave, Resave i Vranjske Pčinje a po jedan rod iz Timoka, Lepenice i Podunavlja.
Deset rodova je ovamo dobeglo u zbegoe a po jedan je došao u službu, kao dovodak i kao usinjenik.
Poreklo porodica.
Redni broj, prezime (ogranci), odakle su doseljeni, Krsna slava:
Doseljeni u periodu od 1737. do 1787. godine.
-145, Likarci (Mladenovići – Mladenovići, Antići, Milisavljevići i Miloševići), Leskovac, Đurđic.
-184, Petrovići, Sjenica, Jovanjdan.
Doseljeni u periodu od 1788. do 1803. godine:
-286, Glišići (Simonovići i Vasiljevići), Zaječar, Srđevdan.
-294, Dedinci (Pavlovići, Stojanovići, Stajkovići i Stankovići), Peć, Aranđelovdan.
-295, Deli-Stojkovići (Petrovići, Jakovljevići i Mirkovići), Đurovac (Mlava), Jovanjdan.
-310, Đorđevići (Đokići, Konstatinovići i Petrovići), Leskovac, Nikoljdan.
-460, Pljuvići (Petrovići), Svilajnac, Nikoljdan.
Doseljeni u periodu od 1804. do 1814. godine:
-747, Jovančevići (Vasiljevići i Milovanovići), Burovac (Mlava), Nikoljdan.
-940, Petrovići (Jašići i Jankovići), Sedlare (Resava), Aranđelovdan.
Doseljeni u periodu od 1823. do 1903. godine:
-1180, Dimitrijevići, Smederevo, Vavedenje i Đurđic.
-1368, Đorđevići, nepoznato (Lapovo), Alimpijevdan.
-1582, Bogdanovići, Preobraženje (Pčinja), Aranđelovdan.
-1599, Mitići, Vranje, Mitrovdan.
Ostali podaci o selu.
-U selu je 1903. godine bilo 13 rodova sa 66 domova i 356 stanovnika. Prema popisu od 31. decembra 1910. godine Gornja Batočina je imala 77 domova i 459 stanovnika a na dan 31. januara 1921. godine u ovom selu je živelo 432 stanovnika.
Seosko groblje je u Donjem Kraju na mesto koje se zove Grobište.
Litija se nosi na Spasovdan. Preslava su Mladi Sv. Nikola i Blagovesti, zbog vinograda.
IZVOR: Prema knjigama Todora Radivojevića „Lepenica“ i „Naselja u Lepenici“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)