Poreklo stanovništva sela Bare, opština Sjenica. Prema studiji „Sela sjeničkog kraja antropogeografska proučavanja“ Mile A. Pavlović. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić.
Selo se nalazi jugozapadno od Sjenice i od nje je udaljeno 30 km. Svrstava se u naselja razbijenog tipa. Nalazi se u južnom podnožju Crnoglava. Razvilo se u visinskom pojasu 1.180-1.260 m. U okviru ovog sela nalaze se sledeći zaseoci: Makva, Selište, Ravan, Podgaj, Zaklopača i Bukvići. Površina seoskog atara iznosi 385 ha, a katastarske opštine 1.349 ha; obuhvata i atare sela Borišiće (289 ha) i Grgaje (675 ha). Prema popisu 2002. godine u Barama je živeo 71 stanovnik.
Za selo Bare se u Sjeničkom kraju često kaže da je “Raj” jer obiluje značajnim prirodnim lepotama – šume, livade, pašnjaci, bistra i hladna planinska voda, svež vazduh i brojna planinska uzvišenja. Na jednom od brojnih planinskih uzvišenja nalazi se neobičan usamljeni kameniti blok. Kako se nalazi pored seoskog puta koji je u prošlosti bio okružen šumom, i na dominantnom uzvišenju, deluje zastrašujuće, pa su se prolaznici plašili od napada iz šume ili iza kamena i dali mu ime Strašni kamen.
Stanovnici Bara i sela koja pripadaju mesnoj zajednici žive u uslovima oštre sjeničko-pešterske klime. O uslovima života možda najbolje govore sledeći podaci: “U noći između 30. aprila i 1. maja 1962. godine pao je veliki sneg, a u gornjem, istočnom delu Bara napadao je preko 60 st. Za vreme prvomajskih praznika sneg se toliko stegao, da su neki prosvetni radnici iz Limske doline, 4. maja, na Bare došli ‘površicom’. Mada je tih dana kao najniža zabeležena u Sjenici temperatura vazduha -6°S, a na Barama je 4. maja u rano jutro bilo -10°S. Podsećajući na hladnoću koja je 26. januara 1954. godine zahvatila Sjeničko-peštersku visoravan, reporter je javio: ‘Vukovi su tog dana silazili u grad, reke su bile zaleđene, a ljudi su jedva disali.” [Aničić, 2006, 13] Velike hladnoće su jedno od glavnih obeležja zima u selima ove mesne zajednice. „U ovim krajevima, posebno van naselja – kad magla ‘stisne’, a celac ‘puca’, lako je zalutati i ‘bela smrt’ uzme svoj danak. U nedavnoj prošlosti zabeleženi su slučajevi ‘bele smrti’ u ovom kraju, i to u Dubočici, Višnjevi, Grebenu (čak 6. maja) i Zahumskom.” [Aničić, 2006, 14] Nije redak slučaj da sela u ovoj mesnoj zajednici budu odsečena od sveta 4- 5 meseci. Situacija je posebno bila teška zime 1980/81. godine. Postajala je alarmantna i u januaru 1981. godine, pa su neophodni lekovi i brašno iz Sjenice dopremani helikopterima.
Imajući u vidu krašku podlogu, u ataru sela nalazi se više jakih kraških vrela-izvora. Poznati izvori su: Stublina, Strana, Zaklopača, Studene vode, Virovi i Podlonište. Atarom sela protiče i Baranski potok.
Za naziv sela se može reći da je hidrološkog porekla: po barama, kojih je u bilo mnogo, a i danas ih ima tokom vlažnijeg dela godine. Bare se pominju u turskom popisu iz 1571. godine kao selo u nahiji Bihor [Premović-Aleksić, 1997, 46]. Selo je 1921. godine imalo 33 domaćinstva i 164 stanovnika.
Sedište mesne kancelarije i mesne zajednice Bare se sada ne nalazi selu Bare, već u selu Trešnjevica, koje nije pripadalo opštini Bare kada je ona formirana prvi put, posle oslobođenja ovih krajeva od Turaka 1912. godine. Selo Trešnjevica je od 1912. do 1920. godine pripadalo opštini Trijebine, a od 1920. godine izdvojeno je iz te opštine i pripojeno opštini Bare, kada su pripojena i sela Grgaje, Višnjeva, Krajinoviće, Crvsko i Goševo. Te godine izvršena je teritorijalna reorganizacija sela na današnjem prostoru Mesne zajednice Bare.
Kada je 1926. godine u selu Trešnjevica sagrađena prva školska zgrada (otvorena 1924. godine u selu Bare i radila u zgradi turske administracije), i sedište tadašnje opštine Bare je premešteno u Trešnjevicu. Premeštanjem opštine Bare u selo Trešnjevicu nije promenjen naziv opštine – ostao je i dalje Opština Bare. Od tada pa do prve decenije XXI veka sedište bivše Opštine Bare, sada mesne kancelarije i mesne zajednice, nije u istoimenom selu, po kome je dobila naziv, već u selu Trešnjevica.
Na teritoriji današnje Mesne zajednice Bare su u administrativno-teritorijalnoj podeli izvršenoj 1945. godine formirana dva mesna narodna odbora – Zahumsko (sa naseljima Borišiće, Vrbnica, Zahumsko, Krajinoviće, Tutiće i Blato) i Goševo (sa naseljima Goševo, Višnjevo, Crvsko i Grgaje). Ovakva podela ostala je do 1952. godiie, kada su ukinuti mesni narodni odbori i na teritoriji bivše opštine Bare formiran je Narodni odbor opštine Bare, koji je funkcionisao do 1955. godine, kada je preimenovan u opštinu Bare, koja je funkcionisala do 1959. godine, kada je postala mesna kancelarija, odnosno mesna zajednica od 1964. godine. Iste godine iz sela su izdvojeni Borišiće i Grgaje i proglašeni samostalnim naseljima.
U Barama postoji osmogodišnja osnovna škola, koja je otvorena 1961. godine. Škola je nekada imala i do 800 đaka, a danas ima i 3 isturena odeljenja sa 60 đaka. Pošta u Barama je otvorena 1996. godine. Selo ima makadamski put i bez redovnih je saobraćajnih veza sa Sjenicom. Preko njegove teritorije je pre Drugog svetskog rata prokopan Banovski put. Struju su dobili 1975. godine, a stanicu milicije 1990. godine. U selu se nalazi ambulanta, otvorena 1972. godine, koja opslužuje i stanovnike iz sela koja pripadaju ovoj mesnoj zajednici. Šezdesetih i sedamdesetih godina XX veka izgrađeni su posebni vodovodi za škole u Barama, Vrbnici i Krajinovićima. Osamdesetih godina XX veka izgrađen je vodovod Mačkovice – Bare, sa priključcima za Višnjevu, Goševo, Crvsko i Krajinoviće. Vodovod je dug oko 16 km i nije u potpunosti završen. Izvestan broj domaćinstava ima sopstvene vodovode. Deo domaćinstava u selu je dobio telefon 2007. godine.
U selu postoji spomen obeležje izginulim borcima u Drugom svetskom ratu, podignuto 1985. godine.
Dnevne migrante u selu čine 1 radnik i 4 učenika osnovne škole.
Stanovništvo se bavi stočarstvom.
Broj stanovnika u Barama se od 1948. do 1971. godine povećao 27%, a do 2002. godine smanjio 59%. Broj domaćinstava je rastao ili opadao do 1981. godine, da bi se u narednom periodu smanjio za 36%. Prosečan broj članova u domaćinstvu bio je u funkciji brojnog kretanja stanovništva i domaćinstava – sa 5 i više članova 1991. godine je bilo 15 (75,00%), a 2002. godine 8 (50,00%) domaćinstava.
Tabela 1: Broj stanovnika i domaćinstava sa indeksima i prosečnim brojem članova u domaćinstvu
God. Broj stanovnika Broj domaćinstava Srednji broj članova u domaćinstvu
1948. 135 23 5,86
1953. 161 24 6,70
1961. 161 24 6,70
1971. 172 25 6,88
1981. 170 25 6,80
1991. 110 20 5,50
2002. 71 16 4,43
Domaćinstva u selu Bare:
1. Bučan Ramiz
Domaćinstvo ima 7 članova. Od Sjenice i autobuske stanice udaljeno je 30 km, a od osnovne škole 5 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala, nema vodu ni sanitarne uređaje; struju su dobili 1978. godine. Jedno lice je zaposleno u rodnom selu. U domaćinstvu su 2 osnovca, 1 srednjoškolac i 2 studenta. Bave se uzgojem ovaca i goveda.
Poreklo: familija potiče iz Crne Gore, iz okoline Bijelog Polja, iz mesta Gubovoč. Rod: Kuči.
2. Crnovršanin Islam
Domaćinstvo ima 7 članova. Od Sjenice i autobuske stanice udaljeno je 31 km, a od osnovne škole 6 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala, nema vodu ni sanitarne uređaje: struju su dobili 1978. godine. Tri člana domaćinstva traže posao, a 2 su učenici osnovne škole. Bave se uzgojem ovaca i goveda.
Poreklo: familija potiče iz Crne Gore, sa Crnog Vrha. Rod: Destanovići.
3. Crnovršanin Omer
Domaćinstvo ima 5 članova. Od Sjenice i autobuske stanice udaljeno je 31 km, a od osnovne škole 6 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala, nema vodu ni sanitarne uređaje; struju su dobili 1978. godine. U domaćinstvu nema zaposlenih lica, 2 člana traže posao. Bave se uzgojem goveda.
Poreklo: familija potiče iz Crne Gore, sa Crnog Vrha. Rod: Bučani.
4. Crnovršanin Bajram
Domaćinstvo ima 2 člana. Od autobuske stanice je udaljeno 32 km, a od osnovne škole 4 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala, nema vodu ni sanitarne uređaje. Domaćinstvo se bavi uzgojem goveda.
5. Prebiračević Radun
Domaćinstvo ima 3 člana. Od autobuske stanice je udaljeno 32 km, a od osnovne škole 4 km. Kuća je građena od tvrdog materijala, ali nema vodu i sanitarne uređaje. Jedno lice traži posao. Domaćinstvo se bavi uzgojem goveda.
Poreklo: familija potiče iz Crne Gore.
Iseljenici iz sela Bare:
1. Crnovršanin Šućro
Domaćinstvo ima 6 članova. Iselili se u Novi Pazar 1958. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.
2. Crnovršanin Ramiz
Domaćinstvo ima 6 članova. Iselili su se u Bijelo Polje 1967. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je bez školske spreme.
3. Crnovršanin Mehmed
Domaćinstvo ima 7 članova. Iselili se u Bijelo Polje 1976. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je bez školske spreme.
4. Crnovršanin Mustafa
Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili su se u Novi Pazar 1965. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je bez školske spreme.
5. Crnovršanin Ćazim
Domaćinstvo ima 7 članova. Iselili su se u Bijelo Polje 1978. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je bez školske spreme.
6. Bučan Jule
Domaćinstvo ima 9 članova. Iselili su se u Novi Pazar 1970. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je bez školske spreme.
7. Bučan Rizo
Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili se u Ljubljanu 1980. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio višu železničku školu.
8. Timotijević Momir
Domaćinstvo ima 7 članova. Iselili su se u Kragujevac 1985. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je bez školske spreme. Porodična slava: Sv. Nikola.
9. Prebiračević Krsto
Domaćinstvo ima 7 članova. Iselili su se u Kragujevac 1985. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva ima osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Đorđe.
10. Prebiračević Radoman
Domaćinstvo ima 5 članova. Iselili su se u Kragujevac 1986. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio srednju medicinsku školu. Porodična slava: Sv. Đorđe.
11. Crnovršanin Hamza
Domaćinstvo ima 2 člana. Iselili su se u Sarajevo 1998. godine. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.
12. Prebiračević Dragomir
Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili su se u Bijelo Polje 2002. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio srednju školu. Porodična slava: Lazareva subota.
Prema rezultatima terenskih istraživanja, žitelji sela Bare iseljavali su se pretežno u Kragujevac, Novi Pazar i Bijelo Polje, ali i u inostranstvo (Slovenija).
Broj stanovnika do 19 godina starosti se smanjio od 1991. do 2002. godine za 59%, a sa 60 i više godina života povećao 220%. Indeks starenja je 1991. iznosio 0,09, a 2002. godine 0,72 indeksna poena. Ovakvo drastično smanjenje stanovništva do 19 godina života govori o intenzivnim procesima migracija. Ovi procesi su uslovljeni iseljavanjem, pre svega zbog školovanja. Smanjenje broja stanovnika u ovoj starosnoj grupi je najbolji pokazatelj demografske budućnosti sela.
Stanovništvo po veroispovesti
Godina 1991. %
pravoslavni 18 16,37
muslimani 92 83,63
Ostali – –
Stanovništvo po nacionalnoj pripadnosti
Godina 2002. %
Srbi 15 21,13
Bošnjaci 2 2,82
Muslimani 54 76,05
Ostali – –
Po popisu iz 1991. godine u Barama pravoslavno stanovništvo činilo je 16,37%, muslimansko 83,63%. U selu je, po popisu iz 2002. godine, po nacionalnoj strukturi bilo 76,05% Muslimana, 21,13% Srba i 2,82% Bošnjaka. Stanovništvo je doseljeno tokom XVII i XVIII veka iz Crne Gore. Srpsko stanovništvo slavi Lazarevu subotu, Sv. Nikolu i Sv. Đorđa.
U Barama je 1961. godine bilo 135 lica preko 15 godina starosti, 1991. godine 79, a 2002. godine 55. Broj stanovnika bez školske spreme se od 1991. do 2002. godine smanjio za 42%, sa 4 razreda osnovne škole 64% i sa osnovnom školom 42%, a povećao sa srednjom školom 143%. Sa višom školom i fakultetom je i 1991. i 2002. godine bilo po jedno lice. Nepismenih stanovnika je 1961. godine bilo 41 (30,37%), 1991. godine 15 (18,99%), a 2002. godine 6 (10,90%).
IZVOR: UNIVERZITET U BEOGRADU GEOGRAFSKI FAKULTET, Mila A. Pavlović: SELA SJENIČKOG KRAJA antropogeografska proučavanja – naučna monografija, štampa „Forma B“, Beograd, 2009. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić
Komentari (0)