Poreklo prezimena, sela Gornji i Donji Dubac (Lučani)

Poreklo stanovništva sela Gornji i Donji Dubac, opština Lučani – Moravički okrug. Iz knjige Koste Jovanović „Gornje Dragačevo“. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan. 

Položaj sela.

I Gornji i Donji Dubac su planinska sela. Oni su na kosama, koje od Borove Strane odvajaju koje visinom nadmašuju sve ostale oblasti. Po kosama se nalaze mnoga brda i vrhovi, koji imaju najveće visine, od kojih su najviši Bubanj – 792 m; Nikšića Glavica – 794; Karadžića Brdo – 798; Lesna – 809; Čukara – 856; Završje – 873; Mustačevac – 948; Duboka Prevoja – 997; Strmac – 1000 i Rudine – 1034.

Između kosa, kao bočnim dolinama i dubodolinama teku reke i potoci. Najveća je Bjelica, ali su znatne veličine i Petkovica, Bojenovac, Milića i Nikši Borovnjak i Stenjevac.

Kuće su po temenima i stranama brda i vencima kosa, te ne mogu biti plavljene rekama i potocima.

Donji Dubac je po svome ataru posle Viče najveće a Gornji Dubac je srednje selo u ovoj oblasti, ali je do pre tri godine Gornji Dubac imao veći atar, i bio je najveće selo u celom Dragačevu, jer su njemu pripadali zaseoci Prolupljenica i Tolišnica, koji tada obrazovaše zasebno selo Tolišnicu. Danas se Gornji Dubac prostire sa obe strane najvišeg toka Bjelice, između puta koji vodi na Čemerno i novog puta Ivanjica – Kraljevo. Zapadno od njega Donji Dubac, kome su između planina Strmac, Brdo, Završeje, potok Stenjevac i reka Bjelica.

Vode.

U oba sela se pije samo izvorska voda. U Gornjem Dupcu najjači izvori su: Džarijeva Voda, Studena Voda, Dragićevska Česma, Vukeljicna Voda, Tresova i Umnotoči Česma.

U Donjem Dupcu su izvori: Rudića Voda, Česma u Valovlju, Izvor u Vreloj Strani, Česma u Žarkovini i Izvor u Poljanama.

Zemlje i šume.

I pored toga što su atari u oba sela veliki, ipak u njima u njima ima malo zemlje za obrađivanje, čemu je uzrok visoko položaj sela i slaba rodnost i neugodnost zemlje za rad. Zato je u oba sela mali deo okućnice pod njivom, na kojoj se nalaze proređeni i zakržljali kukuruz ili drugi usevi. Zbog toga je dosta seljaka kupilo zemlju u Moravi, u okolini Kraljeva, a osobito u selima Mrsaću, Adranima i Musinoj Reci, sa koji se dobija neophodno žito za ishranu.

I bašte zahvataju mali deo okućnice. Dok su njive i šljivaci mali i slabi, pašnjaci su bolji i zahvataju velike delove seoskog atara. Dosta je zzemljište pod prostranim livadama i utrinama, gde pase znatan broj seoske stoke, koja daje sredstva za život stanovništvu oba sela.

Šuma ima mnogo u oba sela. Strane dolina i dubodolina kao mnoga brda i planine su pod dobrom i gustom gorom, u kojima seljaci pored seče drva za ogrev i građu napasaju i stoku. Šume su privatna i zajednička svojina. Privatno su šume manje, ali ima ih koje zahvataju velike prostore, kao Samarina i Gaj. Ipak su zajednice prostranije i dosta ih ima u oba sela. Zajednice su: opštinska, seoska i džematska a u Gornjem Dupcu i državna. Državne su zajednice Borova Strana i šuma Mrčajevac a opštinska šuma Samarina (veći deo). U Gornjem Dupcu je seoska šuma u Borovoj Strani a u Donjem su to Rov i Branova Trpeza, koje su pre 20 godina bile zajednice džemata Milića. Džematske zajednice u Gornjem Dupcu su: Rečica, Mačji Do, Strmac (jedan deo), Jeljak, Kod Barica i Zeleni Vir.

Tip sela.

Oba sela su razbijenog tipa, ali nemaju jednaku podelu. Do se Donji Dubac deli samo u džemate, koji su dovoljno izdvojeni i obično se sastoje iz jedne porodice, Gornji Dubac je podeljen na zaseoke, u kojima su se porodice jače izmešale. Zaseoci se dele u džemate.

U Gornjem Dupcu su zaseoci:

-Livade je sa obe strane reke Petkovice sa džematima Marinkovići, Lazovići i Dragićevići.

-Krug Sela se nalazi južno od zaseoka Livade i prostire sa sa obe strane Bjelice u kome su džemati Dragićevići, Pantelići, Sretenovići i Milinkovići.

I izdvojeni džemati su:

–Stevanovići su više opštinske sudnice;

–Gilovići je pod brdom Rudinama i;

-Zmajevac je južno od Strmca.

U Belanu je izdvojena jedna kuća Jovanovića a pod Samarinom kuća Radenkovića.

U Gornjem Dupcu ima svega 78 kuća.

U Donjem Dupcu su ovi džemati:

–Voinovića, koji se nalazi između brda Velovlja, Lesne i Javora i reke Bjelice.

–Tadići (Juzovići) su sa obe strane donjeg toka potoka Borovnjaka.

–Basare su između Tadića i brda Bubnja.

–Karadžići su najveći džemat i oni su oko Karadžića Brda.

–Nikšići su ispod Nikšića glavice.

–Milići su sa obe strane donjeg toka Milića Reke.

–Velisavljevići se nalaze na sredini kose, koja je između Bojenice i Milića Reke.

–Koturi su više Velisavljevića.

–Živkovići su oko izvora Milića Reke

–Bogićevići su pored potoka Borovnjaka.

U Donjem Dupcu ima 97 kuća.

Zadruga sa većim brojem ukućana ima malo u oba sela. U Gornjem Dupcu najveća je zadruga Dobrosava Stevanovićasa 21 članom a u Donjem Dupcu je kuća Jovića Karadžića sa 20 članova.

Ime sela i džemata.

Zna se da su sela Gornji i Donji Dubac i Tolišnica činili jedno selo – Dubac. Docnije se ovo selo podelilo na Gornji i Donji Dubac, koje su nazive dobili prema toku reke i razlike visinskog položaja; a od Gornjeg Dupca su se pre tri godine odvojili njegovi zaseoci Tolišnica i Prolupljenica i obrazovali zasebno selo Tolišnicu. Ime Dubac vele, da je postalo po dubovom drvetu, kojega je ovde imalo dosta.

Zaselak Liade dobio je ime po livadama koje su nekada postojale na ovom mestu.

Ime Krug Sela došlo je po položaju kuća, koje su se prvo sagradile.

-Džemat Zmajevac je dobio ime po potoku Zmajevcu.

Starine u selu.

U Gornjem Dupcu između džemata Gilovića i Stevanovića ima mesto Selište, za koje seljaci ne znaju ništa reći.

Kod Stevanovića kuća ima Grčko Groblje. Tu ima više velikih ploča na kojima nema nikakvih natpisa i rezotina.

U Donjem Dupcu, gde je danas kapela od brvana i šašovaca nalazi se temelj stare crkve. Pričaju da je davno na tom mestu bila crkva od same lučevine, koja je izgorela nepažnjom seljaka. Odmah pored kapele i današnjeg groblja nalazi se rastureno kamenje od turskog groblja u koje su nekada, priča se, pokopani celi turski svatovi, koji su izginuli od srpskih svatova, kada su se ovde susreli i pozavađali.

Postanak sela i poreklo stanovništva.

Seljaci vele da su u Gornjem i Donjem Dupcu najstarije porodice:

–Đuđe (Stevanovići, Gilovći, Pantelići, Sretenovići, Sarići, Mijajlovići i Lazovići) su ovo ime dobili po imenu svog pretka – Đuđei ovde su još „od Kosova“, slave Nikoljdan.

–Karadžići su ovde „od Kosova“ i priča se da je neki njihov predak – pop Zaharije– vojevao sa Madžarima protiv Turaka, ne kaže se koju slavu slave.

Porodice za koje se ne zna poreklo su:

–Vojinovići i Markovići, slave Nikoljdan.

Stare porodice su i:

–Bogićevići, slave Đurđic.

–Nikšići, slave Aranđelovdan.

–Živkovići, slave Nikoljdan.

–Tadići (Juzovići), slave Nikoljdan. Za Tadiće se samo priča da su postali od nekakvog Turčina Jusuva, koji se pokrstio i uzeo devojku od Vojinovića, čiju je slavu primio.

U 18. veku doselili su se:

–Dragićevići su se doselili iz Rožaja u Staroj Srbiji pre 200 godina, slave Nikoljdan.

–Milinkovići su se doselili iz Rudina – studenički srez – pre 170 godina, slave Aranđelovdan.

–Dukići su se doselili od Sjenice pre 130 godina, slave Aranđelovdan.

–Milići su se doselili iz Koritnika u Starom Vlahu pre 130 godina, slave Alimpijevdan.

–Velisavljevići su takođe iz Koritnika odakle su došli pre 130 godina, slave Aranđelovdan.

–Koturi su iz Brnića – srez studenički – doselili su se pre 120 godina, slave Lazarevdan.

–Basare su se doselile pre 120 godina iz Šljivića – moravički srez – slave Đurđic.

–Radovići su iz Grahova u Crnoj Gori i doselili su se pre 120 godina, slave Mitrovdan.

–Marinkovići su doseljeni iz Ljepojevića – okolina Nove Varoši – pre 120 godina, slave Lučindan.

–Misići, praded je došao iz Prinčeva Brda – moravički srez – slave Aranđelovdan.

–Mutavdžići, praded došao iz Magliča – žički srez – slave Lučindan.

Za vreme Karađorđa doselili su se:

–Jovanovići, ded se doselio iz Vučaka – moravički srez – slave Nikoljdan. Nekoliko kuća od ove porodice ima u susednom selu Tolišnici.

–Radenkovići, praded je došao iz Vučaka, slave Nikoljdan.

Posle Karađorđa došli su:

–Domanovići, otac došao iz Vučaka pre 60 godina, slave Đurđic.

–Pantelić (u Donjem Dupcu) je od Pantelića u Gornjem Dupcu i doselio se pre 30 godina.

–Savatić je došao ženi u kuću (pripuz) iz Viče (Dragačevo) pre 10 godina, slavi Lučindan.

–Luković je došao iz Bjedine Varoši – moravički srez – pre 10 godina, slavi Nikoljdan.

Napred pomenuto, da su oba sela činili jedno selo – Dubac. Iz statistike popisa stanovnika u Srbiji vidi se, da su Gornji i Donji Dubac postojali već 1866. godine i tada je Gornji Dubac imao 80 a Donji Dubac 65 kuća.

U spiskovima popisa 1818. i 1822. godine ne postoje sela Gornji i Donji Dubac, nego samo selo Dubac koji je u prvom popisu imao 50 a u drugom 65 domova. Prema ovome podela sela Dubac na Gornji i Donji izvršena je između 1822. i 1866. godine. Kada je baš ova podela izvršena na može se sa sigurnošću reći, jer za to nema nikakvih pisanih tragova. Selo Dubac je i pre ovih popisa postojalo, jer na austrijskoj karti od 1737. godine zabeležen je pored Kaone i Dubac (Duwaz) iz čega se vidi, da je ovo selo postojalo početkom 18. veka a moguće je i u 17. veku. Ranijih pisanih dokaza o ovom selu nema.

Na raniji postanak ovih sela ukazuje i poreklo njihovih stanovnika. Od 24 porodice oba sela, samo se 5 doselilo u 19. veku a ostale u 18. veku a kako je od ovih porodica njih 8 starosedeoci, to se može zaključiti da su ova sela bila naseljena u 17. a možda i ranijim vekovima, a opšte doseljavanje završilo se krajem 18. veka i sela su dalje rasla samo priraštajem, jer pomenutih 5 porodica, koje su doseljene u 19. veku imaju neznatan broj kuća, svega 5, što čini 1/35 od ukupnog boja kuća uoba sela.

Najposle, temelj stare crkve, predanje o lučevoj crkvi i turskom groblju potvrđuju veliku starost ovih sela, koja su, moguće je, najstarija u ovoj oblasti.

Selište i Grčko groblje, o kojima ne zna niko ništa da kaže, ukazije da je i pre današnjeg sela ovde bilo naselja, na čijem se mestu zasnivalo selo Dubac, od koga su postala današnja tri sela, Gornji Dubac, Donji Dubac i Tolišnica.

Obetina-preslava-zavetina je u oba sela Spasovdan.

IZVOR: Kosta Jovanović „Gornje Dragačevo“. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.