Poreklo prezimena, selo Stupnica (Loznica)

Poreklo stanovništva sela Stupnica, grad Loznica – Mačvanski okrug. Stanje iz 1902. godine. Iz knjige Vidosave Nikolić-Stojančević „Rađevina i Jadar“ u neobjavljenim rukopisima Cvijićevih saradnika. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan. 

Položaj sela.

Selo Stupnica leži u oblasti Jadra, okrug podrinjski, srez jadranski, opština jarebička.

Ovo selo je ispod Šuričkog Graca, na zapadnoj strani sa obe strane Stupničke reke. Selo se deli na ma(ha)le. Odmah do sela Dvorske, na jednoj kosi, koja počinje od Dvoračkih planina, leži mala Brđani, koju seoski puta rastavlja sa zapadne strane od sela Korenite. Odmah do Brđana proteže se Gornja mala a do nje Donja mala. Preko Stupničke reke ili Skakavca na desnoj strani njenoj ispod Šuričkog Graca leži mala Podgračanica.

Vode.

Selo nije pored potoka niti reke, zbog toga ga potok i reka ne plavi niti zasipa.

U selu i oko sela ima mnogo izvora i dosta su jaki. U selu se pije izvorska voda, svake 2-3 kuća gotovo da imaju svoje izvore, kao u Jarebicama i ostalim mestima po Jadru. Najglavniji izvori su: Maričića voda u Donjoj mali sa kojeg se vodom služi 15 kuća, kažu da je i lekovita te da leči groznicu što nije potvrđeno ali je voda svakako zdrava. U Gornjoj mali glavni izvor je Mlakva. Iza Brđana u seoskom ataru zvanom Kurjakovac glavni izvor je Grozničavac. U Podgračanici svaka kuća ima svoj izvor pod Gracem kod Crkvine. Da nema pomenutih i ostalih izvora selo bi moglo opstati, jer je zemljište podvodno kao u celom Jadru.

Bunara (đermova) u selu nema. Rečna voda se ne pije a seoske kuće nisu prikupljene oko izvora.

Toplih, slanih i gvožđevitih izvora u ovom selu nema ali su meštani nalazili pojedine komade minerala u Stupničkoj reci. U okolnim selima ima dosta rude antimona. Da li antimona ima i u Stupnici nije poznato.

Klima.

Selo je zaklonjeno i blaža je klima. Sneg pada kao i u celom Jadru, izuzev Dvorske gde sneg pada ranije. Snega uglavnom ima od Nikoljdana pa do Sretenja a može biti visok do jednog metra – ali ređe, obično je debljine 25-30 santimetara.

U selu duvaju ovi vetrovi: Donjak, to je severni vetar, Zapadni ili Drinjak, Istočni ili Ustoka i Južni vetar. Drinjak donosi kišu, a Donjak je najhladniji.

Zemlje i šume.

Selo ima dosta zemlje za obrađivanje, koja je grupisana oko kuća a najviše zemlje imaju u polju oko Jadra. Polje je udaljeno od prvih kuća pola sata hoda a od poslednjih čitavih sat i po. U polju se najviše seje kukuruz. Livade su im mahom pored reke Stupničke – Skakavica i zovu se Luke. Svaka kuća ima pašnjake, koje su u blizini kuća.

Pojedina domaćinstva imaju svoje zabrane ili šume i zovu se: Lipak, koji je odmah do polja u Jadru. Ostale šume zovu se po prezimenima vlasnika i nalaze se u samom selu. Sem za ogrev i sopstvenu građu šume se ne koriste za prodaju.

Selo ima zajedničkih šuma. Brđani su opasani sa tri strane stupničkim atarom, koji je pošumljen lisnatim drvećem a pojedina mesta seoskog atara zovu se: Kurjakovac, Rakovica i Srednje brdo.

Seoski atar je udaljen od sela na frtalj (1/4) sati hoda. Zemlja je od turskog vremena ostala zajednička. Zajedniča utrina – atar je veličine oko 200 hektara, na njega selo plaća porez i to samo za zemljište, 183 dinara godišnje.

Ziratna zemlja, kao i paša, dobre je rodnosti. Ziratne zemlje trebalo bi jednoj prosečnoj porodici 15 pluga da bi prema ovdašnjim prilikama mogla osrednje živeti.

Tip sela.

Selo j razbijenog tipa i podeljeno je na male. Brđani su daleko od Gornje male od 300 do 500 metara. Gornja mala od Donje male 200 metara a obe od Podgračanice 800 do 1000 metara. Brđani su od Gornje i Donje male rastavljeni potocima a Podgračanica od ostalih mala Stupničkom rekom.

Kuće su u svim malama međusobno udaljene 100 do 200 metara a negde i preko 300 metara. Celo selo se proteže u dužinu od jedan i po sata hoda.

Kuće u selu nisu u pravlnom šoru poređane, niti pored puta. Mehanu, dućane, školu i crkvu nemaju, sve im je to u Jarebicama.

Male se zovu i zaseoci a klasičnih zaselaka nema kao i porodica odseljenih podalje od sela na svoja imanja.

Stanovnici u Stupnici imaju više prezimena i ona su po malama:

U Brđanima:Miloševići, Maksimovići, Jevtići, Stevanovići, Lazarevići i Markovići. Svi slave Jovanjdan, osim dve kuće Markovića, koje slave Đurđevdan. Priča se da su svi od jedne familije, ukupno 12 kuća.

U Gornjoj mali:Starčevići, Milovanovići – slave Aranđelovdan; Đukići, Andrići, Vasiljevići i Isailovići – slave Đurđevdan, Madžarevići i Obradovići, 55 kuća.

U Donjoj mali:Baići, Simići, Popovići, Arsenići, Maričići, Ostojići, Mitrovići, Kalabići (Petrovići), Živanovići, Pavlovići i Vujići, 30 kuća.

U Podgračanici:Spremići – slave Ivanjdan; Radivojevići, Đurići, Miladinovići i Trivunovići – slave Aranđelovdan i Milijaševići – slave Alimpijevdan, 35 kuća.

U Stupnici danas ima ukupno 122 kuće.

Ime selu.

Ne postoji tumačenje kako je nastalo ime ovog sela. Male su dobile nazive po mestima na kome se nalaze, tako: Podgračanica se nalazi pod samom Šuričkim Gracom. Brđani – jer su daleko od polja pod brdom dvorničkim a Donja mala, jer je ispod Gornje male.

Ne zna se da li su se nekada ovo selo ili male nosile drugačiji naziv.

Starine u selu.

Novih i starih selišta nema.

Blizu Šuričkog Graca postoje ostaci razvalina od nekakve stare crkve, pa se to mesto zove Crkvina.

U Brđanima postoji lep vodopad gde Stupnička reka niz kamen pada-skače, te je zbog toga dobila i drugo ime Skakavica.

Blizu Skakvca nalazi se jedan veliki kamen i u njemu je usečeno mesto za sedenje ljudi a zna se i mesto gde su ljudi, odmarajući se, stavljali ruke, pa su na kamenu isekli-izdubili mesto za prste. Narod veruje da je ovuda prolazio Sveti Sava za manastir Tronošu i da se spremalo za njega gde će se odmoriti.

U Stupnici postoje tri groblja, Pogračanica i Donja mala imaju svoje groblje, Gornja mala svoje i kod njega postoji Madžarsko groblje sa velikim kamenjem ali se o njemu ništa više ne zna. Brđani imaju svoje groblje. Postojanje tri groblja objašnjava se time da je zemljište ispresecano dubokim jarugama.

Kaldrme i tragova starih puteva nema.

Poreklo stanovništva i osnivanje sela.

–Vladimir Starčević, zemljoradnik iz Stupnice, priča da je njegov otac Jovobio sreski pisar u Loznici, koji se školovao u manasiru Tronoši, njemu govorio da je oko 1820. godine u Stupnici bilo svega 17 kuća i da je nastarija porodica bila kneza Vuleta Baića, pradede sadašnjih Baića u Donjoj mali.

Vladimir priča da je od oca čuo da su svi Stupničani doseljeni iz Hercegovine a to potvrđuju i ostali stanovnici ovog sela ali vreme doseljavanja se ne zna. Kao razlog doseljenja navode turski zulum. Morali su krčiti šumu, jer se ne poznaje da je ovde bilo nekada naselja, niti pak selišta.

Od starijih porodica su ove:

U Donjoj i Gornjoj mali:

–Baići, slave Stepanjdan-Stevanjdan.

–Popovići, Simići i Arsenovići su od jedne familije, jer je sadašnjim Popovićima ded Đorđebio pop, koji je imao braću Simu i Arsena i kada su se izdelili od Đorđa su nastali Popovići, od Sime – Simići a od Arsena – Arsenovići, slave Jovanjdan.

–Kalabići, pradeda sadašnjih Kalabića zvao se Radosavi bio je knez, koga Sima Milutinović Sarajlija u svojim pesmama pominje. Njihov ded odselio se u Slatinu, opština korenitska, gde ih danas ima 10 kuća a u Stupnici 4 kuće, slave Đurđevdan.

–Maričići, Vujići i Živanovići su od jedne familije i deda današnjih Vujića, kojem je bilo ime Vujodok su Živanovići dobili prezime po dedi Živanu, slave Lučindan.

–Palovići su doseljeni na kupljeno imanje iz Korenite, slave Đurđevdan.

–Petrovići su se doselili iz Prnjavora, zaselak na imanju manastira Tronoša, zovu ih Kalabićima, jer su blizu njihovih kuća a nisu sa njima u srodstvu, slave Jovanjdan.

–Starčevići i Milovanovići. Kada je Starčevića praded umro, ostane mu udovica, koja se preuda u Dvorsku u „pre roka“ rodi Milovana, kao kopile, koji se nakon nekoliko godina doseli u Stupnicu te mu Starčevići poklone nešto imanja i on se tu nastani i od njega postanu Milovanovići, slave Aranđelovdan.

–Đukići, Andrići, Vasiljevići, Simići i Isailovići su od jedne familije, jer je praded današnjih Andrića bio Markoi imao braću Isaila i Đuku. Marko ostavi dva sina, Andriju i Vasilja, pa od Đuke ostanu Đukići, Isaila – Isailovići, Vasilja –Vasiljevići od kojih nastanu i Simići a od Andrije – Andrići. Osim ovih Andrića u Gornjoj mali ima još jedna familija Andrića, koji gornjima nisu u srodstvi a slave, kao i oni, Nikoljdan.

–Madžarevići su doseljeni iz Slatine na kupljeno imanje, slave Gavrilovdan, 26 marta po starom kalendaru.

–Obradovići i Mićanovići (po dedi Mićanu), slave Lazarevdan.

–Perišići su doseljeni iz Slatine na imanje, slave Aranđelovdan.

U Brđanima:

–Miloševići, Maksimovići, Jevtići, Stevanovići i Lazarevići su svi od jedne familije i oni pričaju da su poreklom iz Hercegovine, ne zna se kada su doseljeni.ž, slave Jovanjdan.

–Markovići su već pomenuti.

U Podgračanici:

–Spremići, ove familije ima najviše u Stupnici – 12 kuća, koji se prezivaju jednim prezimenom, slave Ivanjdan.

–Radivojevići, Đurići, Miladinovići i Trivunovići su od jedne familije, slave Aranđelovdan.

–Milijaševići slave Alimpijevdan. Svi Stupničani preslavljaju Mladu Nedelju, nedelju po Spasovdanu osim dva doseljenika iz Slatine.

Meštani ovog sela nemaju nikakvih osobitih razlika (u nišnji, jeziku, običajim i sl.) kojim se razlikuju od stanovnika okolnih sela.

Zanimanje stanovništva.

Stanovnici ovog sela najviše se bave zemljoradnjom a dosta ih se bave voćarstvom i stočarstvom.

Najpoznatiji proizvod ovog sela je kukuruz. Lovom i ribolovom se niko ne bavi. U blizini su rudnici (Zajača, Krupanj, Zavlaka) ali niku u njima ne radi iz ovog sela.

U selu ima kirajdžija, kamenorezaca, ugljara i mlinara a i majstora, dunđera, zidara, kolara, koji pored bavljenja zemljoradnjom rade i ove poslove.

Seljaci ne idu u pečalbu, niti pak u argatovanje, sem za vreme sezone branja i sušenja šljiva u trajanju od 2-3 meseca i zarada im je 30 do 40 dinara mesečno.

12. april 1902. godine, Jarebice.

Opisao Ljub. M. Šopalović, učitelj.

IZVOR: Vidosava Nikolić Stojančević – Rađevina i Jadar u neobjavljenim rukopisima Cvijićevih saradnika. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.