Poreklo prezimena, selo Orašje (Vlasotince)

Poreklo stanovništva sela Orašje, opština Vlasotince. Istraživanje „Sela u vlasotinačkom kraju“ saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara

 

Nastanak sela i poreklo stanovništva:

Selo Orašje je naselje u Srbiji u opštini Vlasotince u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 934 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 940 stanovnika).

Ovo naselje je je velikim delo naseljeno Srbima. U popisu naselja  je bilo  253 domaćinstva-933 Srba i 1 Crnogorac.

Demografska slika stanovništva posle Drugog svetskog rata je izgledala ovako:

1948. (1015 stanovnika), 1953.(1034), 1961.(1025), 1971.(1016), 1981.(1055), 1991.(957) i 2002.g. (970 stanovnika).

Kuće ovog velikog sela leže nedaleko od Vlasotinca, kraj puta za Grdelicu.

Ratarsko-stočarsko-vinogradarsko seosko naselje zbijenog tipa, na dodiru ravnice i pobrđa leskovačke kotline, u visinskom pojasu     271-390 m, s obe strane puta Vlasotince-Grdelica, 3 kilometara JZ od Vlasotinca. Nalazi se na 334 metara nadmorske visine.

Položaj sela je pogodan i iz ekonomskih razloag: severozapadno je nizija veomapodesna za njive, dok je za jugoistočne strane više zemljište podesno za stočarstvo.

Seo Orašje je naselje zbijenog tipa. Izduženo je oko puta pravca JZ-SI. U tom pravcu selo je dugačko 2 kilometara.

Razlikuju se pojedine mahale koje se zovu po rodovima. Krajnja severoistočna mahala je Velkovska, dok je krajnje jugozapadna mahala Maginska. Orašje ima oko 190 domova (1964.g.)

Sastoji se  iz sedam mahala: Velkovska,Mutavdžiska, Markovska,Maginska, Krstinska, Đokinska i Stambolska.

Spada u stara naselja o čemu svedoče tragovi ranije naseljenosti (lokaliteti  Selište, Crkvište i sl.). osnovano je na mestu Paljeno Selo, južno od današnjeg sela.

Po tradiciji se navodi da je Orašje veoma staro naselje u donjem slivu Vlasine. Pojedini seljaci 1964.g. istraživaču J.Trifunoskom su tvrdili kako je Orašje starije i od susednog Vlasotinca (Vlasotince je odnovano krajem 18. veka).

Prve kuće današnjeg Orašja ležale su na potesu Seliša ili Paljeno Selo. Pomenuti potes je na višem zemljištu južno od današnjeg položaja.

Prvobitno naselje spalili su  Turci tokom „Bojadžiske bune“ (1841), po čemu je i pomenuti toponim dobio naziv. Po tome je ostalo topografsko ime Paljeno Selo.

Iza paljenja ostala su sedam domaćinstva. Njihovi stanovnici nove kuće sagradili su na nižem zemljištu gde je današnje selo.

Od tih sedam domaćinstva namnožili su se uglavnom svi današnji stanovnici Orašja. Izuzetak čine samo  po neka domazetska („prizetke“) porodica.

Nakon tog uništavnja odnosno prilikom oslobađanja od Turaka, selo Orašje je imalo 15 kuća.

Demografska slika prema broju domaćinstva i stanovnika se ovako kretala: 1878.g.-15 kuća, 1884.g.-84 kuće i 528 žitelja, a 1990-g. je bilo 645 žitelja.

Stanovništvoje srpsko (slavi Sv.Aranđel, Sv. Nikolu; seoska slava drugi dan Duhova), poreklom iz starog sela.

U rodu Đokincizna se sledeća genalogija (rodoslov):Vasilko (76.g., rođen 1888.g.-Dimitrije-Miloš-Đoka-Živko.

Predak Živko prešao je iz Paljenog Sela u današnje Orašje. Rodovsko ime dobili su po Živkovom sinu Đoki.

Središni deo naselja sela Orašje predstavljaju dve mahale: Mutavdžiska i Markovska.

Orašani su uvek bili slobodoljubivi i učesnici svih ratova u brobi za slobodu. Tako je 1964.g. istraživač J. Trifunovski naišao na nekoliko staraca učesnika balkanskog i prvog svetskog rata.

U selu poznati su po kakarkterističnim nadimcima dobijenim u tim ratovima: – Vasilije Marković–Č a r a p i ć,  Stojan Tasić– G l a v a š  itd.

Ranije se ređe išlo na rad van sela, ali   u 20. i 21. veku, povećanjem broja stanovništva- se odlazilo i odlazi u pečalbu.

Do 70. godina 20. veka su orašani bili poznati pečalbari  ciglari, a sada su u građevini-poznati zidari pečalbari.

Vodom se selo snabdeva većinom preko javnog vodovoda. Ima četvorogodišnju OŠ, zdravstvenu ambulantu i dr. Sedište je MK za četiri naselja  (Gložane, Ladovica, Orašje i Prilepac).

* * *

Litije (Seoska slava):-Drugi dan Duhova(Drugi dan Trojce). Sabor s eodržavao kod krsta u sredini sela.

Krsne slave:-Sv.Aranđel, Sv. Nikola.

* * *

Starine i prošlost:

Kako je i napred izneto Orašje leži na starom putu pravca Grdelica-Vlasotince-Pirot. Tu komunikaciju ovde zovu Pirotski put. Za potrebe  puta u ovom selu podtoje „tri kamena mosta“.

Prve kuće današnjeg Orašja ležale su na potesu Seliša ili Paljeno Selo. Pomenuti potes je na višem zemljištu južno od današnjeg položaja.

Prvobitno naselje spalili su  Turci tokom „Bojadžiske bune“ (1841), po čemu je i pomenuti toponim dobio naziv. Po tome je ostalo topografsko ime Paljeno Selo.

Na tom Selištu su vinogradi. Tamo su nekada seljaci u prvoj  tokom 20. veka  prilikom obrade i krčenja zemlje nalazili: „vršnici, pepelišta i velike eksere“.

U blizini je današnje seosko groblje i mesto Crkvište. I Tamo su nalažene starine: „ognjišta i sadžake“.

Kod Crkvišta je imanje Dragomira Veljkovića (1964.g.). Prve dve-tri godine on je tu našao „tesano kamenje“ od nekog zida.

Potes Jumerovo pripadalo je Turčinu Jumeru iz Leskovca. Neki su pričali da je Jumer bio „gospodar celog Orašja“.

Od žita uzimao je: jedan šinik za cara, drugi šinik sebi, a osam šinika ostajalo je seljacima.

Na potesu Jezero nekada je bila utrina. Predak Miloš je napasao 100 belih i crnoh ovaca. Tamo paša kasnije je izorana.

U selo Orašje je rođen Petar Stanković Raketa (1923-1982), narodni heroj i autor istoriske publikacije o ratovima u vlasotinačkom kraju:“VLASOTINCE I OKOLINA U RATOVIMA I REVOLUCIJI, 1903-1945., Vlasotince, 1979; Opštinski podbor SUBNOR-a-Vlasotince“.

* * *

ISTORIJA

Poginuli i umrli ratnici  u  balkanskim i Prvom svetskom ratu (1912-1918):

– Aleksa Đikić, kaplar, 1.četa, 3. bataljon, 1. puk. Um ro od zadobijenih rana 11.7.1916.godine.

– Dragutin Stanković. Umro 11.11. 1918.godine.

– Sotir Stojanović, sanitetska četa. Um ro 14.1. 1916.godine u draču.

– Ćirilo Miljković, 2. puk, umro 29.3.1916.godine u bolnici na ostrvu Vidu.

(Izvor: Vojni arhiv u Beogradu)

– Vladimir Stanimirović, 1. četa, 3. bataljon, 1. pešadiski puk. Poginuo 6.8.1914.godine više sela Ribarice, sahranjen na mestu pogibije.

– Milan C. Tasić, 1. četa, 3. bataljon, 1. puk. Umro od rana zadobijenih u borbama više sela  Ribarice, sahranjen na mestu pogibije.

– Milan T. Cakić, 1.četa, 3. bataljon. 1. puk. Poginuo 6.avgust 1914.godine na Iverkovoj glavi.

– Nikola Stojanović, star 50 godina (treći poziv) 1. četa, 3. bataljon, 1. puk. Poginuo 28.11.1914.godine na mestu Drenje.

(Izvor: Crkva Vlasotinačka- Matične knjige umrlih)

–Blagoje P. Ilić, Blagoje U. Zlatanović, Vasilije A. Jovanović, Vukašin M. Momirović, Gavrilo Đ. Stojanović, Petar B. Kostić i Petar M. Stefanović.

(Izvor: „Leskovački kraj u Prvom svetskom ratu“, Autori:Dr Živojin Stojković i Hranislav Rakić)

*

Poginuli borci i žrtve faišstičkog terora u Drugom svetskom ratu (1941-19145):

– Ljubomir Jovanović, poginuo 17.12. 1942.godine od Četnika u s. Dadince-Babički NOP odred;

– Lazar Stamenković, poginuo 20.9. 1943.godine od Nedićevaca u s. Kozare- JMNOP odred;

– Čedomir Dimitrijević, poginuo 18.1. 1943.godine  od Nemaca u s. Orašje-Babički NOP;

– Dobrivoje Conić, poginuo  18.1. 1943.godine od Nemaca u s. Orašje-Babički NOP;

– Lazar Cvetković, poginuo18.1. 1943.godine od Nemaca u s. Orašje- Babički NOP;

– Milorad, Đekić, poginuo18.1. 1943.godine od Nemaca u s. Orašje- Babički NOP;

– Vasiljko Cvetković, poginuo18.1. 1943.godine od Nemaca u s. Orašje- Babički NOP;

– Živojin M. Jović, poginuo 16.12. 1944.godine od Četnika na mačkov Kamen-12/22. divizije NOP;

– Svetislav M. Kostić, poginuo 16.12. 1944.godine od Četnika na mačkov Kamen-12/22. divizije NOP;

– Milutin Ž. Stanković, poginuo  nesrećnim slučajem  1944.g u Sjenici-12/22 divizija NOP;

– Milan M. Miljković, streljan 1944.g. od Nemaca na Banjici (Beograd)-pripadnik NOP-a;

– Milutin G. Dimitrijević (dete), poginulo od Nep. mine 1944.godine u s. Orašje;

– Milorad S. Živković (dete), poginulo od Nep. mine 1944.godine u s. Orašje;

– Đorđe L. Jović (dete), poginulo od Nep. mine 1944.godine u s. Orašje;

– Dušan V. Đikić, poginuo 10.8.1944.godine od Nemaca u s. Orašje;

– Dragutin S. Stanimirović, poginuo 19.9.1944.godine od Nemaca u s. Orašje;

– Dobrunka Stanković, poginula 20.7.1944.godine od nemaca u s. Ladovica;

– Dušan K. Đekić, poginuo 8.5.1945.godine od Nemaca u Zagrebu-5.divizija NOP;

– Zarije Kostić, poginuo 6.5. 1945.godine od Nemaca;

– Dragoljub M. Takić poginuo 1945.godine od Nemaca-12/22 divizija NOP;

– Stanoje Pejčić, poginuo 1945.godine;

*

Borci partizanskog pokreta Nosioci SPOMENICE 1941.godine:

–ČEDOMIR STANKOVIĆ-UROŠ iz Orašja, u ratu zamenik komandanta brigade, posle rata republički poslanik, major JNA u penziji;

– PETAR STANKOVIĆ-LJUBA iz Orašja, u ratu komandant brigade, posle rata načelnik štaba divizije, general-major u penziji;

– PETAR TASIĆ-MILUTIN iz Orašja,  u ratu komandant bataljona, posle rata načelnik artiljerije u puku, kapetan prve klase JNA u penziji.

(Podaci iz knjige Petar Stanković-Ljuba: VLASOTINCE I OKOLINA U RATOVIMA I REVOLUCIJI 1903-1945, str:171-212, 1979.g. Vlasotince).

U selu Orašje, na zgradi zadružnog doma,  podignuta hje Spomen ploča palim borcima i žrtvama fašističkog terora u Drugom svetskom ratu (1941-1945.g.)

* * *

Poreklo rodova (rodovske  mahalame, 1964.g.):

Kako je i napred izneto, Orašje ima sedam rodovskih mahala. Svaka mahala ima domaćinstva koja su se uglavnom namnožila od jedne kuće.

– Rodovska mahala: K r s t i n s k a (oko 70k), deli se na manje rodovske grane. Jedna grana se zove Veljkovci;

– Rodovska mahala: M u t a v dž i s k a (oko 24k), znaju sledeću genealogiju (rodoslov): Stanoje (76.g., rođen 1888.g.)- Trajko- Tasa- Mladen, koji se bavio mutavdžiskim zanatom.

–  Rodovska mahala: Đ o k i n s k a (oko  20k), napred je navedena genealogija ovog roda (Vasilko (76.g., rođen 1888.g.-Dimitrije-Miloš-Đoka-Živko.)

Predak Živko prešao je iz Paljenog Sela u današnje Orašje. Rodovsko ime dobili su po Živkovom sinu Đoki.

Ostale mahale su:

– Rodovske mahale: M a r k o v s k a (oko 20k), S t a m b o l i s c i (oko 23k),  M a g i n s k a (oko  20k) i P u j i n s k a (oko 10k).

Svi seoski rodovi po mahalama slave sv. Arhanđel, osim roda  S t a m b o l i s c i koji slave sv. Nikolu.

Iseljenici:- Rodovi Š lj a m o r c i (4k) i K o l a ro v c i (7k) iselili se u susedno selo Kukavica.

U novije vreme iz Orašja je odseljeno oko 20 porodica. Sada žive u Vlasotincu, Beogradu, Smederevu i Banatu. Po neki „prizetko“ otišao je u susedna sela.

* * *

Poreklo prezimena rodova (po imenu rodonačelnika, mestu i  svetcu):

Anđelko-Anđelković,

Cvetan- Cvetanović,

Cvetko-Cvetković,

Dima-Dimić,

Đoka-Đokić,

Đela-Đelić,

Dimitrije-Dimitrijević,

Ignjat-Ignjatović,

Ilija-Ilić,

Janko-Janković,

Kostadin-Kostadinović,

Marko-Marković,

Milenko-Milenković,

Krsta-Krstić,

Luka-Lukić,

Miljko-Miljković,

Milosav-Milosavljević,

Miloš-Milošević,

Miša-Mišić,

Mita-Mitić,

Mladen-Mladenović,

Momir-Momirović,

Nikola-Nikolić,

Peša-Pešić,

Petko-Petković,

Proka (Prokopije)-Prokić,

Staja-Stajić,

Stamenko-Stamenković,

Stanimir-Stanimirović,

Stanko-Stanković,

Stefan (grčko ime)-Stefanović,

Stevan (srpsko ime)-Stevanović,

Stoiljko-Stoiljković,

Stojan-Stojanović,

Taka-Takić,

Tasa-Tasić,

Trajko-Trajković,

Todor-Todorović,

Veljko-Veljković,

Vučko-Vučković,

Vukakdin-Vukadinović,

Živko-Živković,

………………………….

* * *

Toponimi (nazivi mesta):

– Crkvište, Klinčarovica, Jezero, Garvanica, Provaljenik, Dubrava, Vrapče Brdo, Kusa Glava, Sejmenski Rid, Krušar, Jumerovo, Popov Lug, Mutavdžiska Mahala, Markovska Mahala, Markovska Mahala, Paljeno Selo, Pirotski Put,Đokinci, …

* * *

NAPOMENA:

Ovde  je izostavnjen RODOSLOV porekla prezimena, kao i dopuna višeetapnog raseljavanja stanovništa; dok se ne istraži poreklo rodova sa prezimenima iz vlasotinačko-crnotravsko-vlasinskoga kraja.

* * *

IZVORI:

[1] Stamenković Srboljub: “Geografska Enciklopedija naselja Srbije”, knj.1 (a-đ), Beograd

[2]  Jovan F. Trifunovski: Grdelička klisura, antropogeografska rasprava, Narodni muzej, Leskovac, 1964.

[3] Wikipedija:- http://sr.wikipedia.org/wiki/Orašje_(Vlasotince)

[4] Miroslav B. Mladenović Mirac: ZAPISI Iz rukopisa: “Sela u vlasotinačkom kraju“, 1970-2013.g., Vlasotince

[6] Velimir Stamenković-Lima:- “VLASOTINAČKI KRAJ U BALKANSKIM I PRVOM SVETSKOM RATU”, Vlasotince, 2010.g.

* * *

Autor: Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar i pisac pesama i priča na dijalektu juga Srbije

30 januar 2014.godine Vlasotince, Republika Srbija