Poreklo prezimena, selo Konopnica (Vlasotince)

Poreklo stanovništva sela Konopnica, opština Vlasotince. Istraživanje „Sela u vlasotinačkom kraju“ saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara

 

Nastanak sela i poreklo stanovništva:

Selo Konopnica je naselje u  opštini Vlasotince u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 989 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1020 stanovnika).

Potpuno je naseljeno Srbima.

Demografska slika stanovništva posle Drugog svetskog rata (1945.g.) se kretala ovako: 1948.g(845 stanovnika), 1953.(900), 1961.(924), 1971.(978), 1981.(989), 1991.(1020) i 2002.-g (989 stanovnika). U 2002.g. je blio 289 domaćinstva.

Selo Konopnica leži desno of korita Vlasine, u dolini Konnopničke rečice. U Blizini Konopnice su sela Šišava sa I i Stajkovce sa Z.

Ratarsko-stočarsko-vinogradarsko seosko naselje zbijenog tipa, na obalama konopničke reke, desne pritoke Vlasine, u visinskoj zoni 260-395 m, 3 kilometara SZ od Vlasotinca. Nalazi se na nadmorskoj visini od 278 metara.

Usled položaja u dolini Konopnica ima nizni tip: izdužena je  2  kilometra u pravcu S-J.

Konopnica takođe leži  kraj starog puta Leskovačke kotline, koji je vodio desno od Južne Morave.

To je svakako put još iz rimskog doba. Imao je  pravac Vlasotince-Niš; a u narodu se zvao „Niški put.

Deli se na dve mahale: Gornju i Donju. Spada u stara naselja. U svakoj mahali  razlikuju se srodničke grupe kuća: Pašalici, Tošinci, Lukarci i dr. Selo je 1964.godine imao 130 domova.

Selo Konopnica  se pominje 1516, sa manastirom Skrapež, koji je imao tri kaluđera.

Konopnička škola je otvorena 1686.g., koja je starija od škole varošice Vlasotince.

Dakle, selo Konopnica se računa u stara sela Vlasotinačkog kraja: pominje se u jednom putopisu iz prve polovine 16. veka.

Posle oslobođenja od Turaka ima 58 kuća i 348 žitelja (1884). Oko 1900.g. Konopnica je imala 40 srpskih kuća. Od njih potiču sva današnja domaćinstva (Prema J. Trifunovskom,1958.g.).

Stanovništvo je srpsko (slave: Sv.Stefan, Sv. Nikola, Mitrovdan, Sv. Đorđa(sv. Alimpije),Sv.Nikola i dr; sabor i seoska slava Velika Gospojina), nepoznatog migracionog porekla, verovatno starinačko, i doseljeno, ugavnom iz okolnih sela (Boljare i dr.).

Pravoslavni hram posvećen Uspenju Presvete Bogorodice, sagrađen 1840.

Škola u selo Konopnica je otvorena 1686. godine.

Selo dobija struju 1955.godine, a snabdevanje vodom je individualno (sopstveni vodovodi, česme i uređeni izvori). Ima četvororazrednu OŠ, spomenik Slavke Nedić Milivojević i dr.

Sedište je MK za tri naselja (Batulovce, Konopnica i Stajkovce). Poznato je po proizvodnji povrća, grožđa, najkvalitetnih vina u vlasotinačkom kraju.

Stanovnici sela Stajkovca vodu dobijaju iz bunara i sa jedne česme. Česma je u gornjem delu sela; zove se Ploča.

Atar Konopnice ima dva dela: ravničarski na jugu (kraj korita Vlasine) i brežuljkasti na severu.

U celini seoski atar nije veliki. Jedan seljak za reku Vlasinu je rekao: Ona sve odnese; oko nje samo ostane pesak i kamenje“.

Od poplave reke Vlasine, takve šteta je bila najveća čitavoga kraja Vlasotinca i okoline , one strašne 1988.godine-  s kraja 20. veka.

Stanovnici sela Konopnice važe kao veoma trudoljubivi. Veoma vredni i radni kako u polju tako i u pečalbi.

Naročito se ističu u odgajivanju povrća(parika, paradajs, kupus, krastavc…), vinove loze i istticali su se u prošlosti kao ciglari-pečalbari. Kasnije pred kraj 20. i početkom 21. veka konopničani su postali i dobro zidari-pečalbari.

Među konopničana ima školovanih pravnika, oficira, ekonomsita, doktora, učitelja, nastavnika, profesora, sveštenika, pisaca (pesnika).

Danas na početku 21. veka među školovanim konopničanima sa visokim školama ima u Vlasotincu i drugim gradovima Srbije na visokim mestima u institucije države Srbije.

Veliki broj konopničana su radili ili rade u fabrikama i trgovinama  u Vlasotincu, a posle radnog vremena se bave poljoprivredom.

Selo je povezano asfaltnim putem sa Vlasotincem i Leskovcem.

* * *

Litije (seoska slava): Velika Gospođa:-Tada se održavao jedan od najvećih sabora u donjem sliva Vlasine. Tog dana imalo je  gostiju iz raznih leskovačkih sela. Doalzilo se u čeze sa čitavom familijom na vašr, koji se održavao kod crkve u Konopnici.

Krsne slave:- sv. Nikola, sv. Arhanđeo, sv. Đorđe, Mitrovdan, sv. Arhanđel, sv. Jovan.

* * *

Starine i prošlost:

Tragovi starije naseljenosti su mnogobrojni i raznovrsni: dva praistoriska lokaliteta:

Slanište (sa primerima bronzane plastike ) i  Trševine (fragmenti neolitske keramike), lokalitet Trap, sa vidljivim ostacima  antičkog utvđenja iz IV veka (kulturno dobro od 1950); i ostaci srednjovekovnog utvrđenja Gradac iz XIV veka(kulturno dobro iz 1950), u čijem podnožju senalaze stari grobovi.

Gradac je stenovito uzvišenje u južnom delu sela, kraj pomenutog puta. Stanovnici pričaju da su nekada ovde živeli „Latini“.

Oni su imali kuće na Gradecu. Još se navodi da je kamen potreban za zidove donešen iz doline Kozaračke reke u Gdeličkoj klisuri.

Na Gradecu postojalo je srednjovekovno utvrđenje. U vremenu istraživanja J.Trifunovskog 1961.godine se moglo naći po neka „tugla“ i malter.

Kamen od porušenih zidova seljaci su upotrebili prilikom građenja svojih kuća. U podnožju Gradeca iskopani su stari grobovi.

Sudeći po dužini butnih kostiju, veruje se da su u tim grobovima sahranjivani „visaoki ljudi“. U jednom grobu nađeno je 6 lobanja.

Na kraju 20 veka i početkom 21. veka mnogi avanturisti u potragu za „kopanjem zlata“ naneli su veliku štetu ovom srednjovekovnom utvrđivanju. Čak i u istraživanjima nekih istraživača, nisu ostavljali „kosti“ u grobovima, pa su one razbacane svuda-prema priči svojih učenika iz sela Šišava.(Podvukao M.M 2013.g.).

Čak su mi deca pokazivala fotografije tih razbacanih „skeletnih kosti“ a da i danas se iskopavaju grobovi i traži „zlatnik“-jer su mi moji učenici saopštili da su kod svakog „skletea“ nneki nalazili po „jedan zlatnik“.

Bilo bi potrebno da institucije u državi Srbiji o zaštiti spomen obelžja i arheološka nalazišta se zaštite od daljeg vandalizma; kako bi s eočuvao trag postojanja određenih civilizacija na ovom delu Balkana.

Potes Selište leži severoistočno od Konopnice, kraj puta za susedno selo Rajno Polje.

Kako se pričalo, tamo nije bilo ostataka od starina (1958.g.). Jedan starac je tada rekao ovako:“Tamo su bile trle našeg sela“.

U Donjoj Mahali sela Konopnica  je crkva „Uspenje Presvete Bogoridice“. Kako se pričalo, građena je na ostacima starog hrama „za vreme leskovačkog paše“. Tačnije: konopnička crkva je iz 1840.g.

Crkva u selo Konopnica je dva puta spaljivana: u vreme vladavine Osmanlija i tokom Prvog svetskog rata od Bugara (1915-1917). Kao kultrno doba postaje 1971.godine.

1516.g.  uz pominjanje  Konopnice, tada   se pominje i  sa manastirom Skrapež, koji je imao tri kaluđera.

Pred kraj turske vladavine ova crkva je bila jedina za sva sela zapadno od Vlasotinca.

O praznicima crkvu su posećivali stanovnici iz više okolnih  naselja.

Severno od crkve  nalazi se staro tursko groblje.

Konopnica ima dosta staru školu, stariju nego u pomenutoj varošici Vlasotince. Konopnička škola je otvorena 1686.g.

Nekada je na potesu sela Konopnica prolazio stari put u rimsko doba pod nazivom „Niški put“; koji je imao pravac Vlasotince-Niš.

* * *

ISTORIJA:

Poginuli i umrli ratnici  u blakanskim i Prvom svetskom ratu (1912-1918):

– Dušan Stanković, Konopnica, umro 31. maja 1913.godine, od pegavog tifusa u Bitolju. Sahranjen na vojničkom groblju u Bitolju.

(Izvor: Crkva Konopnička-MK Konopnica)

– Krista P. Cokić. (Izvor: „Leskovači kraj u Prvom svetskom ratu“-Autori:Dr Živojin Stojković i Hranislav Rakić)

–  Milorad Stojanović. Poginuo na kajmakčalanu. Sahranjen na groblju  zejtilnik u Solunu, krst broj 613.

–  Uroš Stamenković. 1. poziv. Poginuo 25.10.1914.godine na Lepolisu.

( Izvor: Konopnička Crkva-MK Konopnica).

Preživeli ratnici:-Aleksandar Stojanović (solunac), Nikola Mladenović (solunac), Svetozar Lukić, 3. poziv, komordžija i Stavra Stevanović, kapetan 1. klase, solunac.

(Izvor: Podatke sakupio Siniša Mladenović iz Konopnice)

*

Poginuli borci i žrtve faišstičkog terora u Drugom svetskom ratu (1941-19145):

– Božidar S. Mladenović, poginuo 20-11-1943.godine od Nemaca u Sinkovce (Leskovac);

– Velimir Đokić,  poginuo 20.11.1943.godine od Nemaca u Sinkovce

* * *

Poreklo rodova (1958.g.):

U selo Konopnica žive mnogobrojni srpski rodovi . Svi su zatečeni u selu prilikom oslobođenja od Turaka 1878.godine. Najstariji rodovi su: B a b a  S t o j i n c i(sl. Sv. Aranđeo)  i  L u k a r c i (Sv. Đorđe). Ne zna se da li su starinci ili doseljenici.

–  Rod:B a b a S t o j i n c i (oko 13k)-slava Sv. Arhanđeo, nezna se poreklo roda. Zna se da je 1903.g umro iz roda deda Mita, koji je imao 115.godina. (rođen oko 1843.g.);

–  Rod : L u k a r c i (8k)-slava sv. Đorđe, nezna se poreklo. Od roda Lukarci jedna veća grana prešla je u susedni Stajkovac (susedno Stajkovce-podvukao M.M).

– Doseljeni rodovi:

– Rod P a š a l i c i (18k)-slava: sv. Nikola, neka njihova devojka se udala za turskog pašu.

Po tome su dobili rodovsko ime (Ta devojka Stana-Stojana je poznata u narodnoj pesmi oko Prvog srpskog ustanka u okolini Vlasotinca-pominje se u Dedobarski han i ubistvo tog  leskovačkog paše u „gustim orasima“ kod Grdelice-podvukao M. M 2013.g.);

– Rodovi:K a l č a g o v c i (5k)  i B a i n c i (3k)-slava sv. Nikola, potiču od istog pretka iz sela Bainci-Baince (Crna Trava), a tamo su  poreklom iz  Znepolje (Bugarska);

– Rodovi: C e k i n i (19k), C o c i n c i (8k) i R i s t i n c i (4k)-slave:sv. Nikolu;

– Rodovi:T o š i n c i (9k) i P ro t u r a n c i (5k)-slava: sv. Đorđe;

– RodG r c i (3k)-slava Mitrovdan(sv. Dimitrije), neki predak „stegao se kao Grk“, pa su tako dobili naziv roda. Ranije su bili najgora sirotinja u selo, dok su sada „prvi po imanju“ u celom srezu.

–  Rod B o lj a r č e v i (1k)-slava sv. Đorđe, doseljeni iz selo Boljare. Uvek su imali jedno domaćinstvo;

– RodĐ o r đ i j a n c i (7k) i M e č i ć i (7k)-slave sv. Arhanđela;

– Rod Ž i š k i n c i (8k)-slave sv. Jovan;

– RodS t i p č i n c i (1k)-slave Sv. Stevan. Imali su uvek jedno domaćinstvo.

Iseljenici:-iz Roda L u k a r c i je jedna grana se iselila U SUSEDNO SELO Stajkovce. Posle Drugog svetskog rata iz Konopnice iseljene su 4 porodice; žive u Beogradu i Banatu.

* * *

Poreklo prezimena rodova (po imenu rodonačelnika, mestu i  svetcu):

Andreja-Andrejević,

Arsa-Arsić,

Ceka-Cekić,

Cvetko-Cvetković,

Dimitrije-Dimitrijević,

Jovan-Jovanović,

Koca-Kocić,

Kosta-Kostić,

Luka-Lukić,

Mihajlo-Mihajlović,

Milan- Milanović,

Milutin-Milutinović,

Mita-Mitić,

Mitar (Mitra)-Mitrović,

Mladen-Mladenović,

Neša-Nešić,

Nikola-Nikolić,

Peša-Pešić,

Petar-Petrović,

Rajko-Rajković,

Rista-Ristić,

Stamenko-Stamenković,

Stavra-Stavrić,

Stefan-Stefanović,

Stojan-Stojanović,

Stojiljko-Stojiljković,

Stoilko-Stoilković,

Trajko-Trajković,

…………………

* * *

Toponimi (Nazivi mesta):

– Pod Beki Breg, Plavište, Pozagradeš, Trševina, Barnik, Zli Dol, Kladenčica, Selište, Goli Rid, Slanište , Niški put , Visoka Čuka, Trap, Gradac, Boljarci. Đorđijanci, Kalčagovci, Žiškinci, Pašalici, Stojici, Mečići,  …

* * *

NAPOMENA:

Ovde  je izostavnjen RODOSLOV porekla prezimena, kao i dopuna višeetapnog raseljavanja stanovništa; dok se ne istraži poreklo rodova sa prezimenima iz vlasotinačko-crnotravsko-vlasinskoga kraja.

* * *

IZVORI:

[1] Stamenković Srboljub: “Geografska Enciklopedija naselja Srbije”, knj.1 (a-đ), Beograd

[2]  Jovan F. Trifunovski: Grdelička klisura, antropogeografska rasprava, Narodni muzej, Leskovac, 1964.

[3] Wikipedija:- http://sr.wikipedia.org/wiki/Konopnica

[4] Miroslav B. Mladenović Mirac: ZAPISI Iz rukopisa: “Sela u vlasotinačkom kraju“, 1970-2014.g., Vlasotince

[6] Velimir Stamenković-Lima:- “VLASOTINAČKI KRAJ U BALKANSKIM I PRVOM SVETSKOM RATU”, Vlasotince, 2010.g.

* * *

Autor: Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar i pisac pesama i priča na dijalektu juga Srbije

30. januar 2014.godine Vlasotince, Republika Srbija