Poreklo prezimena, selo Prilepac (Vlasotince)

Poreklo stanovništva sela Prilepac, opština Vlasotince. Istraživanje „Sela u vlasotinačkom kraju“ saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara

 

Nastanak sela i poreklo stanovništva:

Selo Prilepac je naselje u Srbijiu opštini Vlasotince u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 499 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 474 stanovnika).

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine). U naselju po popisu je bilo 109 domaćinstva.

Ratarsko-stočarsko naselje zbijenog tipa na (240 m) ivici najniže rečne terase sa desne strane Južne Morave, južno od ušća Vlasine i savremenog puta Vlasotince-Leskovac, 5,5 kilometara zapadno od Vlasotinca.

Kuće ovog sela leže u ravni Južne Morave na 247 metara nadmorske visine, sa desne strane reke. Kraj Prilepca sa SI strane leži selo Gložane.

Naziv sela Prilepac, po predanju, dvojako objašnjava: da potiče od priličnog mesta-pogodnog za naseljavanje: reka, polje, voda za piće, plodno zemljište i dr; i da vodi poreklo od doseljenika iz Prilepa u Makedoniji.

Savremenom ruralnom izgradnjom fizionomski je spojen sa Gložanem. Deli se na mahale, koje predstavljaju grupe grupe srodničkih kuća (Zdravkovi, Stojičići,Stojanovi i dr.).

Nastao je na mestu sa ostacima starije naseljenosti („pečene cigle i ćeremide“, na lokalitetima Selište i Latinsko groblje, i dr.).

Današnje selo Prilepac osnovan je pre oko 170 godina odnosno oko  1794 (oko 1800.g). godine. Sa raznih strana doseljeno je 5 domaćinstva.  Od njih su se namnožili ovi rodovi: Zdravkovi, Stojičići, Mijailovi, Stojanovi i dr. Tada je osnovano susedno selo Dobrotin.

A kratko pre Prilepca bilo je osnovano u njegovoj neposrednoj blizini selo Gložane.

Ime sela  Prilepac objašnjava se na dva načina. Jedni kažu da je naselje osnovano „na p r i l i č n o mesto: to su reka, polje, voda za piće. Sve  su to zgode“.

Drugi su pričali da je selo dobilo ime pod doseljenicima iz Prilepa u Makedoniji, kojih zaista ima u selu. Što je ta priča verovatnija, jer je zapisana 1975.g. od starijih  Prilepaca (Zabeležio:M.M. Vlasotince).

Osnivači Prilepca su prvo hteli da se nasele levo od Južne Morave.

Pominje se 1516. kada ima 16 domaćisntva. Smatra se da je staro selo raseljeno, a da je na njegovom mestu nastalo današnje naselje krajem  XVIII  i početkom XIX  veka (1884-33 kuće i 216 stanovnika, 1990-220 žitelja).

Stanovništvo je srpsko (slavi Sv. Jovan, Sv. Aranđel, sv. Nikolu i dr; seoska slava Spasovdan), doseljeno sa Vlasine (osnivači sela), iz okoline Prilepa i dr.

Selo električnu energiju dobija sredinom 60. godina 20. veka, a vodosnabdevanje je individualno (lokalni vodovodi i bunari). Proizvodnja povrća (paprika, paradajz i dr.) tržišno orjentisana.

Krajenjm 20. i početkom 21. veka mnogi  stanovnici Prilepca se bave građevinskim poslovima-zidari pečalbari, dok neki se bave raznim zanatima u selo i van sela.

Onaj deo stanovništva koji se bavi poljoprovredom: vinograrstvom i povrtarstvom (proizvodnja ranog povrća:paprike i paradajs i krastavac u „staklenicima“ ili pod „folije“).

Svoju tržišnu robu  u povrtarstvu prodaju na pijacama u: Vlasotincu, Leskovcu i drugim mestima.

Treći deo stanovnika Prilepca radi u fabrikama i trgovinskim radnjama u varoši Vlasotince ili je u administarciji opštine, sudstvu, zdravstvu, prosveti….

Mnogi su bili na javnim fun kcijama a neki školovani stanovnici su zbog zaposlenja napustili selo i otišli u potrazi za poslom iz zavičaja.

* * *

Litije (seoska slava): Spasovdan.

Seoske slave:-sv. Arhanđeo, sv. Nikola, sv. Jovan.

* * *

Starine i prošlost:

Mesto Latinsko groblje nalazi se na temenu terase („na breg“). Kada su seljaci iza 1900.g. riljali zemlju za vinograde tamo su našli stare grobove.

Sudeći po dužini butnih kostiju misli se da su u grobovima sahranjivani „visoki ljudi“. Do Latinskog groblja je potes Selište. Tamo su njive. Prilikom oranja u njivama nalažene su „jako pečene“ cigle i ćeramide.

Osnivači Prilepca su prvo hteli da se nasele levo od Južne Morave,  kod današnjeg Guberevca. Međutim, tamo ih je poplavila reka. Zato su prešli na današnje mesto, tj. Desno od Južne Morave.

Stariji seljaci su 1964.g. istraživaču J. Trifunovskom pričali kako su njihovi preci do oslobođenja 1878.godine od deset snopova žita morali dati dva snopa.

Jedan snop su davali državi i to je bio desetak ili „carsko“.

Drugi snop su davali „gospodaru Turčinu“, to je bio devetak ili „gospodarsko“.

Neki Turčin „gospodar“ ovog sela, najpre je živeo u Prištini. Potom se preselio u Leskovac. On je ovde stekao „svojinu“. To je bio veliki vinograd na potesu Beli Breg.

Stariji seljaci su u dane pojedinih crkvenih praznika, najpre su posećivali crkvu u Konopnici. Kasnije su počeli posećivati crkvu u Vlasotince.

* * *

ISTORIJA

Poginuli i umrli ratnici  u blakanskim i Prvom svetskom ratu (1912-1918):

– Dragutin Stojiljković, streljan kod Hadži-Petkovog bunara u Vlasotincu 1917.godine.

– Jovan Stanković, 2. četa, 2. bataljon, 3. puk. Umro 20.12.1915.godine u mestu Fijer (Albanija) i sahranjen na groblju u Fijeru (Albanija).

– Petar Stojanović, 4.četa, 2. bataljon, 1. puk. Umro 20.2.1916.godine u bolnici u Lazaretu.

(Izvor: Vojni arhiv u Beogradu)

– Hristifor Petrović, 1. četa, 3. bataljon, 1. puk. Poginuo 24.11.1914.godine na mestu Nemačke livade.

(Izvor: Vlasotinačka Crkva-Matična knjiga umrlih)

– Aleksa Stojičić, poginuo  u borbi protiv Bugara 1915.godine;

– Gavrilo Stojičić, stradao pri prelasku preko Albanije;

– Dragutin Mihajlović, stradao pri prelasku preko Albanije;

– Dragutin Cvetković, umro u logoru u Nemačkoj;

– Ilija Đokić, poginuo na Kajmakčalanu 1916.godine. Njegovo ime nalazi se u kripti  groblja na Zajtilniku, pod brojem 5093;

– Josif Mihajlović, poginuo pri prelasku preko Albanije;

– Mihajlo Cvetković, poginuo na Kajmakčalanu 1916.godine. Njegovo ime nalazi se u kripti groblja na Zejtilniku, pod brojem 2086.

Preživeli ratnici:-Vasilko Cvetković (ranjen u ratu); Vladimir Cvetković (ranjen u ratu); Jovan Ilić (solunac;, Josif, Miloš Kocić (solunac);Kostadin Mihajlović; Milan, Trajko,Stamenković (188-1979, solunac); Mirko Ilić (solunac); Ranđel Mitić (ranjen na Ceru i ostao invalid) i Spira Đokić (solunac).

Preživeli internirci:- Aleksa Jović (interniran u Bugarsku), Blagoje Kocić (u Nemačkoj), Vlajko Cvetković (u Bugarsku), Denča (u Bugarsku), Krista Mihajlović (u Mađarsku) i Mita Mihajlović (u Nemačkoj).

(Izvor: Podatke prikupio Tomislav Stamenković iz Prilepca)

Poginuli borci i žrtve faišstičkog terora u Drugom svetskom rat (1941-19145):

–  Nikodije J. Ilić, poginuo 12.4.1941.godine od Nemaca na Albanskoj granici.

– Milorad M. Ilić, poginuo 10.3.1942.godine od Bugara-Babički NOP odred;

– Milutin M. Stamenković, poginuo 10.8 1943.godine od Nedićevca u Prilepac-Pripadnik NOP-a;

–Josif Stojković, poginuo 1945.g., od balista(Šiptara) na Kosovu-12/22 divizija NOP-a;

* * *

Poreklo rodova(1964.g.):

Kako je i napred izento: u ovom selu žive rodovi koji potiču od doseljenih predaka. Svi su naseljeni za vreme turske vladavine, počev od oko 1800.godine.

– RodZ d r a v k o v i (8k)-slava: sv. Arhanđeo, poreklo sa Vlasine. Računaju se osnivači sela. U rodu se zna sledeća genealogija (rodoslov): Spiro(79.g.,rođen 1885.g.)- Mladen–Jovan–Đoka- Zdravko, osnivač roda koji se doselio;

– RodS t o j i č i ć i (14k)-slava: sv. Arhanđeo, došli iz nekog sela kod Prilepa u Makedoniji. I oni se računaju kao osnivači sela.

– RodM i a j l o v i (15k)-slava: sv. Nikola, došli su iz Repišta u Grdeličkoj klisuri;

– RodS t o j a n o v i  ili I l i j i n c i (11k)-slava:sv. Arhanđeo, mesto porekla se ne zna. Osnivač roda Stojilko bio je „prvi bogataš“ u Prilepcu. Imao je dva sina: Ivan i Stojan.

Otac je kasnije, zbog nečega, prokleo sinove. Dananjšnja domaćinstva potiču do Stojana;

– RodS t o j i l k o v i  II (12k)-slava: sv. Arhanđeo, njihovi preci su duže vremena stanovali u kolibama;

– Rod Ž a b o t i n i (3k)-slava:sv. Jovan, doseljeni iz sela Palojce u Grdeličkoj Klisuri. Njihovi preci su za vreme Turaka „držali tursku stranu“ pa zato i kod njih „život ne ide napred“(zabeležio 1964.g. istraživač J. Trifunovski).

Iseljenici:- u selu Tupalovce u grdeličkoj klisuri živi rod  G e g i n c i. Tamo su doseljeni iz vlasotinačkoga sela Prilepca.

Krajem 20. i početkom 20. veka iz selo Prilepac posle završavanja visokih škola, mnogi školovani stanovnici sela su prešli da žive ili rade u Vlasotince, Leskovac i drugim mestima u Srbiji. Neki su tamo i ostali formirajući svoje porodice.

* * *

Poreklo prezimena rodova (po imenu rodonačelnika, mestu i  svetcu):

Cvetko-Cvetković,

Đoka-Đokić,

Zdravko-Zdravković,

Ilija-Ilić,

Ivan-Ivanović,

Jovan-Jovanović,

Koca-Kocić,

Jova-Jović,

Krsta-Krstić,

Mihajlo(Mikajil-Miajil)-Mihajlović(Mikailović-Mijajlović),

Mita-Mitić,

Mladen-Mladenović,

Petar-Petrović,

Sava-Savić,

Spasa-Spasić,

Stamenko-Stamenković,

Stanko-Stanković,

Stojan-Stojanović,

Stojica(Stojča-Stojiča)-Stojičić,

Stojilko-Stojilković,

Stojiljko-Stojiljković,

Stojko-Stojković,

………………….

* * *

Toponimi (n azivi mesta):

– Strana, Golema Dolina, Banko, Branište, Moravište, Umski Rid, Latinsko groblje, Selište, Beli Breg, Prilepac, Zdravkovi, Stojičići, Stojanovi,…

* * *

IZVORI:

[1] Stamenković Srboljub: “Geografska Enciklopedija naselja Srbije”, knj.1 (a-đ), Beograd

[2]  Jovan F. Trifunovski: Grdelička klisura, antropogeografska rasprava, Narodni muzej, Leskovac, 1964.

[3] Wikipedija:- http://sr.wikipedia.org/wiki/Prilepac

[4] Miroslav B. Mladenović Mirac: ZAPISI Iz rukopisa: “Sela u vlasotinačkom kraju“, 1970-2012.g., Vlasotince

 [5] Velimir Stamenković-Lima:- “VLASOTINAČKI KRAJ U BALKANSKIM I PRVOM SVETSKOM RATU”, Vlasotince, 2010.g.

* * *

NAPOMENA:

Ovde  je izostavnjen RODOSLOV porekla prezimena, kao i dopuna višeetapnog raseljavanja stanovništa; dok se ne istraži poreklo rodova sa prezimenima iz vlasotinačko-crnotravsko-vlasinskoga kraja.

 

Autor: Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar i pisac pesama i priča na dijalektu juga Srbije

 

30. januar 2014.godine Vlasotince, Republika Srbija