Poreklo stanovništva sela Kovačeva Bara kod Grdelice, opština Leskovac. Istraživanje saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara
Nastanak sela i poreklo stanovništva
Selo Kovačeva Bara do 1965. godine administrativno je pripadalo opštini Grdelica.
Posle ukidanje opštinskog mesta ovoj varošici, danas administrativno pripada gradu Leskovac i Jablaničkom okrugu.
Prema popisu iz 2002. godine bilo je 167 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 212 stanovnika).
Ovo naselje je u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
U demografskoj slici posle Drugog svetskog rata (1945.g.) u selo Kovačeva Bara najviše je bilo broj stanovnika u popisu 1953.godine sa 330 stanovnika.
Naselje se nalazi u neposrednoj blizini Velike Sejanice. Leži na zemljištu visokom oko 650 metara.
Oko Kovačeve Bare su i druga sela: Dedina Bara, Streškovac, Gradište itd.
Kovačeva Bara je relativno mlado naselje. Po opštem kazivanju, ono je osnovano kratko vreme posle osnivanja susedne Velike Sejanice, koja leži na plodnijem zemljištu.
Osnivači Kovačeve Bare su bili Srbi doseljeni iz nekog kopaoničkog sela (sa Kopaonika). To je bilo pre oko 130 godina (oko 1828. godine).
Današnje stanovništvo sela Kovačeva Bara potiče od rodova koji su doseljeni.
U današnjoj mahali Selo je mesto Staro Selo ili Kovanlak.
Seljaci su 1958. godine istraživaču Trifunoskom govorili da su tamo ležale prve tri kuće sadašnjih najstarijih rodova: Deda Mladenovci, Deda Anđelkovci i Deda Đorinci.
Stanovnici tih kuća kasnije su se razišli po ostalim delovima atara.
Voda za piće dobija se sa izvora i iz nekoliko bunara. Poznati su izvori: Đelinski, Poriđanski, Deda Milinski, Mužanski itd.
* * *
Starine i prošlost:
Kovačeva Bara ima posebno groblje. Nalazi se u mahali Mužan. Pojedini seljaci istraživaču Trifunoskom su 1958. godine pričali da je nekada kod ovog groblja bila “latinska crkva”.
O većim verski praznicima seljaci Kovačeve bare posećuju crkvu u selo Kozare.
Potes Cigansko Strnište leži u istoimenom delu sela. Tamo su nekada živeli Cigani.
* * *
Poreklo rodova (1958.g.):
– Rodovi:D e d a M l a d e n o v c i (12k) i D e d a A n đ e l k o v c i (11k):-slava sv. Stevan, poreklo iz nekog sela na Kopaoniku.
Kada su Turci palili kopaonička sela tada je ovde došla neka žena sa dva sina. Jedan se zvao Mladen, drugi Anđelko. Od njih potiču pomenuta dva roda. Mladen i Anđelko na zemljištu današnje Kovačeve Bare “sagradili su kolibu u šumljak”. Oni su osnivači sela.
To je bilo, kako je pomenuto u prvoj polovini XIX veka (Vlajko, 68.g., rođen 1890.g.-Gligorije-Dimitrije-Mladen, jedan od prvih doseljenika);
– Rod S a v i n c i (4k)- slava sv. Stevan, grana je od Deda Mladenovi;
– RodD e d a Đ o r i n c i (2k)-slava sv. Nikola, poreklo sa Kopaonika, osnivače mahale Mužan;
– Rod Đ e l i n c i (8k)-slava sv,. Nikola, došli su posle predhodnih rodova iz sela Džepa Grdelička Klisra-Vladički Han). Osniva roda bio je Deda Đela. Kuće su im u mahali Selo;
– RodD e d a M i l i n c i (7k)-slava sv. Nikola, doseljeni posle predhodnih rodova;
– Rod G a v a z o v i (4k)-sv. Nikola, rod je osnovao neki neki Deda Gorča. Došao je kao posinjenik (u rodu Deda Milinci) iz sela V. Kopašnice. U ovom rodu neki deda Stojan bio je kmet i njega su zvali “gavez”. Po tome je nastalo rodvoso ime;
– Rod B o j č i n c i (2k)-slava sv. Jovan, došli su iz selo Ruplje (Crna Trava). Njih u selu zovu i Šopovi. Polse njih se niko nije doseljavao. Otada je selo samo raslo priraštajem.
Iseljenici:– Posle Drugog svetskog rata (1945.g.) dosta stanovnika se iselilo.Grdelica: Milići (4k), Stojkovići (1k), Nikolići (1k), Mitrovići, Cojići. Leskovac-jedna kuća. Svetozarevo(Jagodina)-jedna kuća. Snederevo – tri kuće. Beograd-tri kuće.
* * *
Toponimi (nazivi mesta):
– Đelinski Izvor, Poriđanski Izvor, Deda Milinski Izvor, Mužanski Izvor, Mužan, Obešenik, Gmitrova Čuka, Beljevina, Bučje, Vitlište, Ornička, Crkvište, Kovalnak, Staro Selo, Cigansko Strnište, Poljane…
* * *
U naselju Kovačeva Bara živi 129 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,8 godina (39,0 kod muškaraca i 44,5 kod žena). U naselju ima 55 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,04.
Ovo naselje je u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
TERITORIJALNO-ADMINISTRATIVNE PROMENE:
Bivši vlasotinački srez bio je širi nego sadašnja teritorija opštine Vlasotince. Obuhvatao je deo Lužnice, Crnu Travu, Grdelicu i još nekolicinu pomoravskih sela.
Vlasotinački srez je do 1880 godine pripadao Leskovačkom okrugu. Od 1880. godine pripadao Niškom okrugu, od 1890. godine Pirotskom okrugu, a potom Vranjskom okrugu.
Vranjskom okrugu pripadali su sledeći srezovi: Leskovački, Vlasotinački, Jablanički, Bosilegradski, Masurički, Poljanički i Pčinjski.
Vlasotinačkom srezu pripadala je opština Grdelica sa selima i njihovim zaseocima (Grdelička (Grdelica, Tupanovci, Kozare, Velika Sejanica, Mala Sejanica, Dedina Bara, Bojšina, Palojci, Lični Dol, Krpejci); kao i opština Predejane (sa selima: Predejane, Bričevlje, Suševlje, Koraćevac, Guzevlje).
Ta teritorijalno-administrativna pripadnost opštine vlasotinačkom srezu (koja je bila opština do 1965.g. i pripojena opštini Leskovcu) je trajala do 1941.godine.
*
Pre Drugog svetskog rata u jednom vremenu je i selo Bonjince (Zaplanje-lužnički kraj) pripadao vlasotinačkom srezu.
Posle Drugog svetskog rata (1945.g) ukidaju se srezovi, a opštine koje su bile formirane od seoskih teritorija su ukinute, a tako su gradovi: Vlasotince i Crna Trava postale opštine sa teritorijom okolnih sela, koja su administrativno pripojena kao geografska celina atarima ovih opština.
Interesantno je da je Grdelica i Predejane sa okolnim selima pripalo leskovačkoj opštini, a i neka sela su „promenila“ administrativno teritorije u Zaplanje i oko Grdelice, Crne Trave i Vlasotinca.
Ovaj administrativno-geografski opis je potreban radi „preseljavanja“ stanovništa iz jednog kraja na drugi u okviru ovog planinskog kompleksa, jer se prilikom naseljanjvanja u 18, 19 i 20 veka stanovništvo u potragom za boljim pašnjacima sa celokupnim porodicama-kao stočari, vrlo brzo nalazili i „osvajali“ teritorije na planinskim pašnjacima ovg dela Južne Srbije.
Potreba je da se na jedno mesto u okviru istraživanja porekla stanovništva ima lao jedna celina svih ovih sela: Vlasotinca, Crne trave, Grdelice i Predejana i dela Lužnice; jer je u vremenu pod Turcima mnogo njih zbog osvete „prelazio“ sa jedne na drugu teritoriju. Tako će postojati mogućnost vda se pojedini rodovi nađu u nekada zaboravljenim i uadljenim selima ovog dela Povlasinja i Grdeličke klisure.
* * *
Do 1965. godine Grdelica kao naselje je sedište Opštine Grdelica koju su činila naseljena mesta: Bistrica, Boćevica, Bojišina, Bričevlje, Crveni Breg, Dedina Bara, Dobrotin, Donji Bunibrod, Gornji Bunibrod, Graovo, Grdelica Selo, Grdelica Varošica, Guberevac (tada pod zvaničnim imenom Guberevce), Koraćevac, Kovačeva Bara, Kozare, Krpejce (tada pod zvaničnim imenom Krpejice), Ličin Dol, Mala Grabovnica, Mala Kopašnica, Mrkovica, Nesvrta, Novo Selo, Oraovica kod Grdelica (tada pod zvaničnim imenom Oraovica), Padež, Palojce, Predejane Selo, Predejane Varošica, Slatina, Suševlje, Tulovo, Tupalovce, Velika Grabovnica, Velika Kopašnica, Velika Sejanica, Vilje Kolo, Zagužane, Zoljevo i Žižavica. Posle ukidanja opštine područje bivše opštine je u celini ušlo u sastav opštine Leskovac.
* * *
NAPOMENA:
Ovde je izostavnjen RODOSLOV porekla prezimena, kao i dopuna višeetapnog raseljavanja stanovništva; dok se ne istraži poreklo rodova sa prezimenima iz vlasotinačko-crnotravsko-vlasinskoga kraja.
IZVORI:
[1] Jovan F. Trifunoski:- “GRDELIČKA KLISURA”, 1964. godine [2] Wikipedija:- http://sr.wikipedia.org/wiki/Kovačeva_Bara [3] Miroslav B Mladenović Mirac: ZAPISI Iz rukopisa -“Sela u vlasotinačkom kraju” ; 1970-2013.g, Vlasotince* * *
Autor: Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar i pisac pesama i priča na dijalektu juga Srbije
29. novembar 2013.godine, Vlasotince, Republika Srbija
Komentari (0)