Poreklo prezimena, selo Bainci – Baince (Crna Trava)

Poreklo stanovništva sela Baince, opština Crna Trava. Istraživanje „ Crna Trava i okolna sela“ saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara

 

Nastanak sela i poreklo stanovništva

Selo Ba(j)inci-Ba(j)ince (Baince) je naselje u opštini Crna Trava u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2002. godine bilo je 23 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 34 stanovnika).

Ovo naselje je u potunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002.godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Demografska slika stanovništva posle Drugog svetskog rata (1945.g.) izgledla je ovako: 1948.godine (420 stanovnika, 1953 (398), 1961 (305), 1971 (130), 1981 (86), 1991 (34), 2002. godine(34 stanovnika) . U selo 2011.godini živi broj 23 stanovnika. Selo potpuno odumire

Ovo malo selo je u najistočnijem delu Grdeličke klisure. Nalazi se u samom izvorišnom delu Grdeličke Reke. Na mapi selo je nadmorskoj visini od 1449 metara.

Kraće rečeno nalazi se na lepoj i blago zasvođenoj talasastoj površi ispod gorostasne planine Čemernik.

Najpoznatiji je Pavlov Izvor ispod Pavlove Gramade. OD Ruplja Bajinska Reka menja ime u Rupsku, a potom u Kozaračku reku do izvora u Južnu Moravu u Grdelici.

Okolna sela: Mlačište, Ruplje i Crna Trava (sliv Vlasine).

Kao i sva sela na Čemerniku, i Bainci (Baince) je naselje razbijenog tipa.

Zaseoci sela Bainci (Baince) su u izvorišnom delu Rupske (Kozaračke) reke, ispod čemerničkih obronaka, na površini čija je nadmorska visina od 120-1350 metara.

Kao i sva sela na Čemerniku, i Bajinci (Bajince) je razbijenog tipa sa zaseocima: Sitni Bajinci (“gusto naseljeni”), Gospodinovci, Novkovci i Ziljamci. (wikipedija).

Zaseoci se, pak, raščlanjuju na manja zaselja koa su formirali pojedini rodovi ( Džavgari, Komordžije, Linguri (wikipedija).

U Bainci ( Baincu) su mahale: Novovska, Ziljamska (Zeljanska), Kamenjarska, Gospodinovska, Sitno Bajinska i Džavgarska (1961.g. po Trifunoskom).

U Baince su mahale: – Z e lj a n c i iz Znepolja. K o m o r dž i j c i i Zlatanovi iz Crne Trave. N o v k o v c i su iz Crne Trave (Kozarnica). DŽ a v g a r i (10k) iz Crne Trave (isti rod sa Miljkovcima iz Mlačište).

S i n a d i n o v c i m a  je predak Pavle (prstendžija-kujundžija) sa Kosova (Janjevo), prizetio se i uzeo ženinu slavu.

L i n g u ri su srpskog porekla prema njihovom kazivanju (Po R. Kostadinoviću).

Baince sačinjavaju ove mahale:Gospodinovci (10k), Komordžije (10k), Linguri (2k), Bogdanovci (12k), Jankovci (8k), Miljkovci (11k), Novkovci (10k) i Zeljanci (4k) (str. 31 „Crna Trava i Crnotravci“, R. Kostadinović, 1968.g.).

Litije (seoska slava): Spasovdan i Velika Gospojina. Postojala su i dva zavetna krsta-zapisa-u zaseoku Sitni Bajinci i Novkovci.

Krsne slave: Sveti Arhangel Mihailo i Sv. Nikola.

Stanovnici se vodom snabdevaju sa izvora. Glavni izvori su: Bela Voda, Pavlov Izvor itd.

Zanimljivo je da se ovde jedno te isto selo pominje na tri imena: Bainci (sa topografkske karte i sa vikipedije), Bajince (prema Trifunovskom 1962.g) i Baince (prema R.Kostadinoviću-hroničaru Crne Trave, rodom iz sela Brod).

Zbog potrebe da se iskaže i narodno ime, meni kao poznavaocu sela iz svoga rodnoga kraja, najčešće se u mom rodnom planinskom selu pominjalo selo Baince, kao što to ime sela pominje u knjizi “Crna Trava i Crnotravci”, 1968. Leskovac, na strani 31, Radeta Kostadinovića-crnotravca.

Tako je kada se neko bavi “prepisivačkim” istraživanjima, pa onda autentičnim istraživačima prave probleme oko pisanja zapisa o nastanku imena nekog sela (podvukao: M.M. 2013.g).

Kao i susedno selo Mlačište, Bajinci su se više puta naseljavali i raseljavali, o čemu govore brojni toponimi sa nazivom Selište.

Selo je dobilo ime po rodu Baincičiji se nastariji predak Baja (Bain), krajem 18. veka, naselio u mahali Sitni Bainci iz Bugarske (Ćebapovi).

Sitni Bainci i Gospodinovci imaju zajedničko poreklo iz naselja Ćebapovi, današnja Bugarska, a Novkovčani iz okoline Prokuplja.

Po sadašnjem stanovništvu Bajince je relativno mlado selo. Ime je dobilo po rodu Bajinci (ili Sitno Bajinci) čiji se najstariji predak ovde naselio verovatno krajem XVIII veka. Kasnije su se u Bajince doseljavali i drugi stanovnici (Prema J. Trifunovskom, 1961.g.)

Prema R.Kostadinoviću, selo Baince je ime roda osnivača sela, a vode poreklo iz Božice. Tamo se i danas čuva uspomena na Bainovu vodenicu.

Dok istraživač J. Trifunoski (1961.g.) navodi da u selo Božica kod Bosiljgrada živi rod Bajinci i da su tamo došli iz sela Bainca kod Mlačišta u Grdeličkoj Klisuri.

Bainci su oduvek bili administrativno vezani za naselje Mlačište, pa se i vodilo kao zaseok sela Mlačište.

Škola, prodavnice, kafane, groblje, mesna zajednica sve je za oba sela bilo na Mlačiškim Mehanama. Od svega toga danas je ostalo samo zajedničko groblje na Drumu.

Stanovnici vodom se snabdevaju sa izvora. Glavni izvori su: Bela Voda, Pavlov Izvor itd.

Zabeleženo je da su 1950.godine imali oko 120 domaćinstava, a u 1961. godine tek 76 domova.

Danas na početku 21. veka, tek dvadesetak stanovnika Bainčana, kao i Mlačištana žive ili dolaze da posete u toku leta svoj rodni kraj.

Kao poznati građevinari, Bainčani i Mlačištani su se prvo selili bliže u Moravu, a potom u gradove Srbije-posle Drugog svetskog rata u Srpski Miletić (1950.g.) i Belu Crkvu u Banatu, a onda u Beograd, Smederevo, Leskovac, Predejane.

Pored pečalbe u građevini, bajinčani su u prošlosti bili i poznati stočari a veoma cenjeni “Džambasi”-ukrotitelji konja.

Svako domaćinstvo je u stara vrenmena u ovim planinskim selima imala konja kao jedinog “prevoznog” sredstva za tovar u rabadžisanju i snabdevanju kućnim potrebštinama u trgovini – po varošima: Predejane, Grdelica, Vlasotince i Leskovac.

Bili su poznati i u proizvodnji planinskog krompira.

Danas u u ovo planinsko crnotravsko selo, ostali su samo starci, a zaseoci urasli u breze i šiblje.

Ko zna kakva nas vremena čekaju. Možda će se ponovo nekada opet naseljavati u neko drugo vreme ovaj sada opusteli kraj juga Srbije.

* * *

Istorija i prošlost:

Iznad sela, na planinskoj kosi, na uvisini zvanoj (Istočno od Bajinca na zaravni) Pavlova Gramada (1470 m), visoko oko 1450 metara, 7.jul 1954.godine sagrađen je spomenik borcima vlasotinačkoga sreza poginulim u Drugom svetskom ratu (1941-1945.g.).

Kod spomenika izbija snažan Pavlov izvor. Stanovnici kažu da je to jedan od najboljih izvora u čitavom kraju.

Tada je bio otkkriven monumentalni spomenik od kamena visine 13,5 metara, sa prostorijom za zavičajni muzej, borcima vlasotinačkoga kraja poginulim u Drugom svetskom ratu i žrtava neprijateljskog terora.

Spomenik se sastoji od dva elemenata-muzeja i spomen stuba dimenzija 1,80×3,5×13,5 m. Prostorija muzeja povezana je betonskom pločom na stubovima sa spomen stubom u arhitektonsku celinu, a sve je to na terasi koja povezuje ceo objekat okružen bukovom šumom.

Na dan sedmog jula (Dan boraca) svake godine (do rasturanja socijalističke Jugoslavije 90.godina 20.veka) kod ovog spomenika se održavala velika svečanost sa vašarom.

Tada tu je dolazilo više hiljada ljudi iz okolnih sela kraja, iz Morave, a i tada raseljenih crnotravaca po Beogradu i drugim krajevima.

Uz muziku i šarenilu stare narodne crnotravske nošnje “litacima”-igralo se uz muziku, i pevalo, na planinsko- čuvenom “mekanom tepihu ” planinske trave, sve do zore.

Danas u drugoj dekadi 21. veka kada je opuste ceo crnotravski kraj, pa selo Bajinci (Bajince)- spomenik na Pavlovoj grmadi je potpuno ruiniran kao i sva ratna obeležja iz Drugog svetskog rata u crnotravskom kraju.

Što je žalosno i čemerno. Tako se odnose potomci prema svima koji su svoje živote položili protivu fašizma i pokušaja bugarizacije ovoga kraja.

Nažalost kao i obično, uvek smo bili “robovi” raznoraznih birokratskih floskula. Tobože, Spomenik, prema propisima, ne podleže zaštiti, tako da o njemu više nema ko da brine.

Na ataru Bajinca nalazi se potes Selište. On je na strani prema susednom Mlačištu.

Tamo je sada seosko groblje. A na daleko od njega je groblje sela Mlačišta. Na Selištu ostataka od starina nema

* * *

Poreklo rodova:

-Rodovi S i t n o B a i n c i ( “gusto naseljeni”, 30k) i G o s p o d i n c i (6k)- slava sv. Arhanđel. Potiču od istog pretka koji je bio osnivač sela. Njihovo je poreklo iz naselja Ćebapova sada u Bugarskoj. Mahala Sitno Bajinci je najglavnija u selo;

– Rod N o v k o v c i (24k)-slava sv. Arhanđeo, doseljeni iz okoline Prokuplja (Kopaonika). Tamo su im preci ubili Turčina i iza toga pobegli u mahalu Kozarnicu u Crnoj Travi.

U Kozarnici je bio neki turski samokov u kome su oni radili. Kasnije ( u prvoj polovini XIX veka) oni su od Turaka dobili zemlju za obrađivanje u Bajincu i tu se preselili. Imaju ogranak u susednom selu Mlačištu-Miljković;

– Rod Z i lj a m c i (Z e lj a n c i)-slava sv. Nikola, poreklo Znepolje;

– Rod K o m o r dž i j e (4k)- slava sl. Nikola, Komordžijanci i Zlatanovi su iz Crne Trave;

– Rod DŽ a v g a r i (10k)- slava s. Aranđel, su istog roda sa Miljkovcima u Mlačištu (iz Crne Trave su). Prababa im je iz Džavdarove familije iz Vlasine pa su po njoj džavdarovi i dobili ime. Mladenovići su iz Strezimirovaca.

– Rod S i n a d i n o v c i (Sinadinović)- predak Pavle sa Kosova (Janjevo). To je naselje katoličkih Hrvata koji su bili rudari u Novo Brdo.

Došao Pavlekao prstendžija-kujundžija (filigranta) sa Kosova da prodaje nakite, pa se prizetio i tu ostao da živi i slavi ženinu slavu;

– Rod K a m e nj a r i (6k), I v a n o v c i, M i lj k o v c i-slava sv. Aranđel, a poreklom su iz turskog samokova u Kozarnici (Crna Trava).

Starinom su iz Prokuplja (Kopaonika) pa su tamo “napravili krivicu” pa pobegli na rad u rudnik u Kozarnicu.

Njihov predak Miljkoje imao 9 sinova, od kojih su u drugoj polovini XIX veka tri brata došla u Mlačište (Sinadin, Spasa i Mlađa), tri brata otišla u Baince (Novkovci), a tri ostala u Kozarnici.

Od onih u Baincu su Pronini (5k, Drumari, negde piše Prokići-odselili se 1918.g. u susedno selo Crveni Breg-podvukao M.M 2013.g.) (Prema R.Kostadinoviću, str. 32, „Crna Trava i Crnotravci“, 1968.);

– Rod L i n g u r i (2k)- slava S, Aranđel, kažu da su poreklo srpsko, a prema imenima bi se mislilo da su Cigani.

Migracija: Odmah po oslobođenju ovih krajeva od Turaka 14 porodica Dinića i 8 Stefanovića iselili se u surduličko selo Predolce.

Baince je 1950. godine imalo 120 domaćinstva, a u 1961. g. 76. Toliko je bila jaka migracija ovoga stanovništva prema gradovima.

Najviše iseljenika iz Bainca ima u Predejane (14k) i Smederevu (10k), a iz Mlačišta u Predejane (Stojanovići, Sinadinovići, Petrovići), Grdelici (Milenkovići), Leskovcu, Nišu i Beogradu.

*

Poreklo prezimena 

Prezimena su nastala po imenima predaka ( i zaštitnika-svetaca):

– Miljko-Miljković,

– Sinadin-Sinadinović,

– Đorđe-Đorđević,

– Mladen-Mladenović,

– Novko-Novković,

-Stojan-Stojanović,

– Stefan (Stevan)- Stefanović (Stevanović),

– Petar- Petrović,

-Milenko-Milenković,

– Proka- Prokić,

-Milen-Milenović,

-Ilija-Ilić,

– Janko-Jnković,

– Bogdan- Bogdanović.

-Radisav-Radisavljević,

-Dina-Dinić……

* * *

Toponimi (Nazivi mesta):

– Džavgari, Selište, Komordžijci,, Linguri, Zeljanci, Pavlova Gramada, Prekojarič, Pomoščanica, Sastav Vode, Meča Dolina, Gmidrova, Dolina, Cevrljanka, Drum, Spomenik, Čemernik, Bivolsko Bačkalište, Golema reka, Farma, Mlačiške Mehane, Novovska Mahala, Ziljamska (Zeljanska) Mahala, Gosodinovska mahala, Sitno Bajinska Mahala, Džavgarska Mahala, Gospodinovci…

Stanovnici Bajinca polovinom 20. veka su se pored pečalbe, bavili stočarstvom i zemljoradnjom. Od njih se u Predejane doselilo mnogo porodica, a najbrojniji su Mladenovići (Lala, Sloben), Đorđevići (Dragan, Mihajlo, Dobrila, Milivoje), slede Velimir Iilć, Aleksandar Bogdanović.

* * *

Literatura:

• Rista Nikolić: Krajište i Vlasina, SANU, 1912.

• Jovan M. Popović: Crna Trava, Beograd, 1914.

• Jovan F. Trifunovski: Grdelička klisura, antropogeografska rasprava, Narodni muzej, Leskovac, 1964.

• Radomir Kostadinović: Crna Trava i Crnotravci, Leskovac, 1968.

• Simon Simonović Monka: Pečalbarstvo i neimarstvo crnotravskog kraja, SIZ kukture, Crna Trava, 1983.

• Kosta Ivanović: Na braniku domovine, Crna Trava, 1984;

• Vilotije Vukadinović: Govor Crne Trave i Vlasine, SDZb SANU XLII, Beograd, 1996.

• Simon Simonović Monka: Ljudi moga zavičaja, portreti znamenitih Crnotravaca, Beograd, 2000.

• Iva Trajković: Stočarstvo na Čemerniku, Leskovački zbornik XLIV, 2004, 253 – 274.

• Srećko S. Stanković: Brod – selo kod Crne Trave, KPZ Srbije, Beograd, 2006.

• Petar Petrović, prof.: Predejane i okolina, drugo dopunjeno izdanje, Beograd, 2007, 83 – 84,

• Radosav Stojanović: Crnotravski rečnik, SDZb LVII, SANU – Institut za srpski jezik SANU, Beograd, 2010,

* * *

IZVORI:

[1] Jovan F. Trifunovski: Grdelička klisura, antropogeografska rasprava, Narodni muzej, Leskovac, 1964.

[2] Radomir Kostadinović: Crna Trava i Crnotravci, Leskovac, 1968.

[3] Wikipedija:- http://sr.wikipedia.org/sr/Bajinci_(Crna_Trava)

[4] Wikipedija:- http://www.predejane.rs/forum/forum_posts.asp?TID=85

[5] Miroslav B Mladenović Mirac: ZAPISI Iz rukopisa -“Crna Trava i okolna sela” ; 1970-2013.g, Vlasotince

* * *

Autor: Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar i pisac pesama i priča na dijalektu juga Srbije

1. decembar 2013.godine, Vlasotince, Republika Srbija