Poreklo stanovništva sela Velika Sejanica kod Grdelice, opština Leskovac. Istraživanje saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara
Nastanak sela i poreklo stanovništva
Velika Sejanica je naseljeno mesto grada Leskovca u jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2002.godine bilo je 791 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 760 stanovnika); dok je prema popisu iz 1948. godine bilo 680 stanovnika. Zanimljivo je da pregledom popisa stanovništva od 1948 (680 stanovnika) broj stanovnika iz godinu u godinu do 2002. godine se stalno povećavao.
Selo leži na nadmorskoj visini od 626 metara u severoistočnom delu Grdeličke Klisure. Okolna naselja su: Kozare, Kovačeva bara, Dedina Bara i dr.
U Velikoj Sejanici su mahale: Donja, Srednja, Gornja i Jeremiska mahala. Mahale su među sobom oštro izdvojene. Kuće pojedinih rodova su na okupu. U svemu naselje ima 123 doma (1958.g.).
Po sadašnjem stanovništvu velika Sejanica je stara oko 150 -160 godina (osnovana 1798.g-1808.g). Ime je dobila po prvim doseljenicima, koji su bili poreklom iz Sjenice u Novopazarskom Sandžaku. Njih su odatle „izgonili Turci“.
Rodovi M a r k o v c i i M r ke i n c i (krs. sl Sveti Nikola) prvi naseljenici velike Sejanice iz Sjenice. Potiču od dva brata, od kojih se jedan zvao Marko.
Poznata je genealogija roda Markovci: Dragutin 63.g.-rođen 1895.g.)-Aleksandar—Đoko-Ilija-Marko, prvi doseljenik i osnivač roda Markovci.
Prvi doseljenici današnje Velike Sejanice našli su „sve sa šumom, kurjacima i lisicama“. Oni su osnovali današnje selo i po mestu starine (Sjenice) dali ime Sejanica.
Kasnije se ona zvala velika Sejanica za razliku od Susedne male Sejanice. Ona leži u dolini Kozaračke reke.
Zanimljivo da je istraživanjima se došlo do višeetapnog raseljavanja stanovništva. To je bilo često nomadsko-stočarsko stanovništvo sa prostora Kosova, Makedonije, Soluna, Grčke, Crne Gore i Hercegovine.
Oni su se ili u potrebi za stočnimpašnjacima ili od progona turaka ili izbegavanja islamizacije ili od „krvnih osveta“ često naseljavali u ove delove planinskih krajeva vlasotinačko-crnotravsko-vlasinskoga kraja, pa i u Grdeličkoj Klisuri.
Nekada se „menjala“ krsna slava a nekada i sama nacionlna pripadnost, da bi se opstalo biološki u životu od turskog zuluma Osmanlija.
Seoska slava je Spasovdan. Tada se održavao sabor kod krsta. Ta mesta su: Baskovac, Čuka i Krst (u sredini sela).
Dobrom pijaćom vodom stanovnici se snabdevaju iz bunara, sa jedne česme (Golemo Korito), postoje i dva poznata izvora (Bela Voda i Mrtvica).
Na početku 21. veka u selo oko 200 domaćinstva koja se mahom bave građevinom, pečalbari širom Srbije; dobri majstori zidari, tesari – neimari.
* * *
Starine i prošlost:
Na mestu Orniče, koje leži niže V. Sejanice, nekada je postojala „latinska crkva“, a oko nje je bilo „latinsko groblje“. Sada su tamo najbolje njive.
Od pomenute crkve prilikom oranja stanovnici nalaze „cigle i kamen na koji su se lepile upaljene sveće“. Ovaj kamen se sada nalazi kod seoskog krsta (1958.g.).
Po narodnoj tradici, na potesu Čuke bilo je naselje onih stanovnika koji su živeli kada je postojala pomenuta crkva. Tu se jedno mesto zove Selište sa izvorom Svinjarnik .
Seljaci su nalazili ostatke od nekadašnje kovačnice, zatim su u vinogradima iskopavali: „vrčevi, kotlovi i široke cigle“.
Prilikom oslobođenja od Turaka 1878.godine Srbi Velike Sejanice privremeno su se sklonili na potesu Vojdana Rid. Tamo u jednoj dolini oni su imali 100 zemunica. Neke se poznaju i sada. Ima parčad od crepulja u kojima su seljaci tada pekli hleb (1958.g.).
Na groblju kod mesta Čuka sagranjuju se umrli stanovnici Jeremiske Mahale. U Velikoj Sejanici nema crkve, većim verskim praznicima seljaci posećuju crkve u Kozaru i Grdelici.
* * *
Poreklo rodova (1958.g.):
-Rod M a r k o v c i (12k) i M r k e i n c i (8k)- slava sv. Nikola, poreklo Sjenica (Novopazarski sandžak);
– Rod K o l a r c i (5k)-slava sv. Nikola, potiče od pretka deda Ilije, koji po zanimanju bio kolar. Doselio se posle posle roda M a r k o v c a iz sela Kukavica (Vlasotince). Njegovo doseljenje je bilo pre oko 135 godina (oko 1828.g.). Poznata genealogija: Veljko (75.g-rođen 1893.g.)-Sava-Stojiljko-Ilija;
– Rodovi: T e r z i n c i (7k), G e g o nj c i (12k), J a n k o v c i (4k), i R i s t i n c i (3k), slave sv. Đorđe (sv. Alimpije). Oni su iz nekog kraja „od Turci“ dobegli ovde (oko 1828.g.) kada i rod Kolarci. Svi stanovnici ovih rodova žive u jednoj mahali;
– Rod J e r e m i s k i (40k)-slava Đurđic, poreklo Jastrebac (Vlasotince). Za njih se govorilo d asu u Jastrebac ubili Turčina i prebegli u Veliku Sejanicu, a i sada se priča da su skloni svađi i da se tuču;
– Rod Đ u r i n c i (10k)-slava sv.Arhanđeo, došli su iz planinsko selo Bitvrđe (Surdulica). Ranije su se zvali Surlinci. Oni i sada održavaju kumovske veze u Bitvrđi (odlaze po „krštavanja“);
– Rod D u n đ e r c i (3k)-slava Petkovdan ili „Pekčindan“, potiču od pretka Deda Jovana koji se doselio iz Dejana u okolini Vlasotinca;
– Rod S t r e š k o v c i (1k)-k.slava Đurđevdan, najmlađi doseljenici u V. Sjenici. Došli su iz susedne Lopušnje i tamo imaju rođake doseljeni odnekuda.
– Rod Jovičinci (10k).slava sv. Nikola;
– Rod Šiškovci ili Živkovci (7k)-slava Sv. Nikola;
– Rod Pešinci (1k)-slava Sv. Nikola. U rodu Pešinci bio je poznat predak Vučko. Imao je 300 ovaca i 30 ovčarskih pasa. Zbog pomenute stoke on je napustio staru kuću, i sagradio novu u udaljenom ataru sela.
Iseljenici:
Grdelici: Tukejinci(4k), Cekići (2k), Sinadinovići (1k), Savići (1k).
Tupalovce:Sardinci (16k).
Kozare:Jovinci (10k).
Mala Sejanica:Kukurekci (3k), Zec (1k).
Dedina Bara:Cvetkovići (3k).
Vlasotinčani:Sejaničani (Živkovići) i Željci.
Suva Morava (Vranje):Rosuljci (15k).
Smederevo: iselila se 5 domaćinstva posle Drugog svetskog rata (1945.g).
* * *
Toponimi (nazivi mesta):
– Svinjarnik, Čuka, Selište, Vojdana Rid, Baskovac, Krst, Jeremiska Mahala, Belutak, Golemo Korito, Bela Voda, Mrtvica, Golemo Korito, Živkova Čuka, Lazove, Starčevica, Cerova Glava, Svinjarica, Orniče, Dulan, Bačevište, Jezero, Deja, Mužan, Sejanički Rid, Čukar.
* * *
TERITORIJALNO-ADMINISTRATIVNE PROMENE:
Bivši vlasotinački srez bio je širi nego sadašnja teritorija opštine Vlasotince. Obuhvatao je deo Lužnice, Crnu Travu, Grdelicu i još nekolicinu pomoravskih sela.
Vlasotinački srez je do 1880 godine pripadao Leskovačkom okrugu. Od 1880. godine pripadao Niškom okrugu, od 1890. godine Pirotskom okrugu, a potom Vranjskom okrugu.
Vranjskom okrugu pripadali su sledeći srezovi: Leskovački, Vlasotinački, Jablanički, Bosilegradski, Masurički, Poljanički i Pčinjski.
Vlasotinačkom srezu pripadala je opština Grdelica sa selima i njihovim zaseocima (Grdelička (Grdelica, Tupanovci, Kozare, velika Sejanica, Mala Sejanica, Dedina Bara, Bojšina, Palojci, Lični Dol, Krpejci); kao i opština Predejane (sa selima: Predejane, Bričevlje, Suševlje, Koraćevac, Guzevlje).
Ta teritorijalno-administrativna pripadnost opštine vlasotinačkom srezu (koja je bila opština do 1965.g. i pripojena opštini Leskovcu) je trajala do 1941.godine.
*
Pre Drugog svetskog rata u jednom vremenu je i selo Bonjince (Zaplanje-lužnički kraj) pripadao vlasotinačkom srezu.
Posle Drugog svetskog rata (1945.g) ukidaju se srezovi, a opštine koje su bile formirane od seoskih teritorija su ukinute, a tako su gradovi: Vlasotince i Crna Trava postale opštine sa teritorijom okolnih sela, koja su administrativno pripojena kao geografska celina atarima ovih opština.
Interesantno je da je Grdelica i Predejane sa okolnim selima pripalo leskovačkoj opštini, a i neka sela su „promenila“ administrativno teritorije u Zaplanje i oko Grdelice, Crne Trave i Vlasotinca.
Ovaj administrativno-geografski opis je potreban radi „preseljavanja“ stanovništa iz jednog kraja na drugi u okviru ovog planinskog kompleksa, jer se prilikom naseljanjvanja u 18, 19 i 20 veka stanovništvo u potragom za boljim pašnjacima sa celokupnim porodicama-kao stočari, vrlo brzo nalazili i „osvajali“ teritorije na planinskim pašnjacima ovg dela Južne Srbije.
Potreba je da se na jedno mesto u okviru istraživanja porekla stanovništva ima lao jedna celina svih ovih sela: Vlasotinca, Crne trave, Grdelice i Predejana i dela Lužnice; jer je u vremenu pod Turcima mnogo njih zbog osvete „prelazio“ sa jedne na drugu teritoriju. Tako će postojati mogućnost vda se pojedini rodovi nađu u nekada zaboravljenim i uadljenim selima ovog dela Povlasinja i Grdeličke klisure.
* *
Do 1965, godine Grdelica kao naselje je sedište Opštine Grdelica koju su činila naseljena mesta: Bistrica, Boćevica, Bojišina, Bričevlje, Crveni Breg, Dedina Bara, Dobrotin, Donji Bunibrod, Gornji Bunibrod, Graovo, Grdelica Selo, Grdelica Varošica, Guberevac (tada pod zvaničnim imenom Guberevce), Koraćevac, Kovačeva Bara, Kozare, Krpejce (tada pod zvaničnim imenom Krpejice), Ličin Dol, Mala Grabovnica, Mala Kopašnica, Mrkovica, Nesvrta, Novo Selo, Oraovica kod Grdelica (tada pod zvaničnim imenom Oraovica), Padež, Palojce, Predejane Selo, Predejane Varošica, Slatina, Suševlje, Tulovo, Tupalovce, Velika Grabovnica, Velika Kopašnica, Velika Sejanica, Vilje Kolo, Zagužane, Zoljevo i Žižavica. Posle ukidanja opštine područje bivše opštine je u celini ušlo u sastav opštine Leskovac.
* * *
NAPOMENA:
Ovde je izostavnjen RODOSLOV porekla prezimena, kao i dopuna višeetapnog raseljavanja stanovništa; dok se ne istraži poreklo rodova sa prezimenima iz vlasotinačko-crnotravsko-vlasinskoga kraja.
IZVORI:
[1] Jovan F. Trifunoski:- “GRDELIČKA KLISURA”, 1964. godine [2] Wikipedija:- http://sr.wikipedia.org/wiki/Velika_Sejanica [3] Miroslav B Mladenović Mirac: ZAPISI Iz rukopisa -“Sela u vlasotinačkom kraju” ; 1970-2013.g, Vlasotince* * *
Autor: Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar i pisac pesama i priča na dijalektu juga Srbije
28. novembar 2013. godine Vlasotince, Republika Srbija
Komentari (0)