Poreklo prezimena, selo Žirovnica (Batočina)

Poreklo stanovništva sela Žirovnica, opština Batočina. Prema knjizi „Etnološka građa o Šumadincima“ akademika Jovana Erdeljanovića, prvo posthumno izdanje 1948. godine – poslednje izdanje Službeni Glasnik i SANU – Edicija „Koreni“ 2011. godine u sklopu knjige „Šumadija i Šumadijska Kolubara“. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan. 

Položaj sela.

Žirovnica je na desnoj strani Lepenice, južno od varošice Batočina. Veći deo sela je na stranama kosa, a manji je u ravnini kraj Lepenice. Ono čini razređeno-zbijeni tip naselja.

Do Lepenice je zemljište Bare. Nekada su tu bile bare, a sada su od njih ostali „zabarci“. Dalje, u pravcu ka selu Nikšiću, je Reljevac, njive i livade, zatim je Rogac, ali je vrlo malo u ataru ovoga sela. Duboka Jaruga je prema Prnjavoru, sa njivama, vinogradima i jarugama; dalje je Jazvina (nazvana po jazbinama), pa Lipak (tu su nekada bile lipe, ali vrlo davno tako da ih se stariji ljudi ne sećaju) i do njega je Parlog, gde ponovo podižu vinograde. Straževica je dobrovodička ali tu imaju imanja i Žirovčani.

Žirovnica se deli na ove mahale: Lipak, Dmitrovića Mala, Čolićska Mala i Ciganiš (Ciganski Potok). Žirovnica slavi kao staru slavu Sv. Jovana, 8 maja po starom kalendaru, a kao nove svece Sv. Anu i Mladence.

Istorija sela i starine u selu.

Crkvini Potok je više Crkvine, Grapčina delimično pripada Žirovčanima, ostalo je u gradačkom ataru; Selište je kod Crkvine i Crkvenog Potoka, gde je zaista bilo selo, jer su se tu nalazili crepovi, pa je nađen i jedan veliki stari „bakrač“ (kotao) i kandila.

Imali su spahiju i najpre im je atar dopirao do na Beli Kamen, Šupljaju, Mladenovu Vodu, Grabovik, Grbavu, Ćupriju, pa opet do Belog Kamena. Ali je spahija Sulja prodavao njihovo zemljište susednim spahijama pa im je zbog toga seoski atar ostao vrlo mali. Ovo je samo dokaz velike starine ovog sela, pored vrlo stare Crkvine.

Selo je nekada bilo na mestu Selištu, blizu crkve, na jednom niskom zaravanjku. Crkva se, pričaju, zvala Jelija. Tu je nađen i jedan nakovanj. Više crkve je nađena „vodica“, bunar, sa velikim kamenjem i kladama. Na dan Mlade nedelje i petke dolazi svet i praktikuje običaj lečenja ugrejanim vinom. Nađen je sa leve strane pored crkvenog zida kamen sa urezanim krstićem, svakako je bio više pokojnikove glave.

Zid crkveni je od beličastog kamena, uzet sa Krečanskog Brda. Dužina zida je 7,20 metara, od najdalje tačke oltara do praga, a širina je 4,06 m dok je debljina zida bila 0,67 metara. Unutra ima tesanog kamenja od svete trpeze, komad od osobitog mermernog krsta, komadi od prestola, parčence od zemljane kadionice grubog zrnastog materijala. U sredini crkve je ploča sa urezanom glavom i krstom, komad od veće ploče. Vrlo je značajno, što se našlo na jednoj strani toga kamena udubljenje za sipanje vina preko vrelog kamenja ili vrelih cigala za mazanje bolesnih delova tela. Dakle, običaj današnji je bio i u to vrlo davnašnje vreme. Milivoje Bogosavljević je otkrio ovu crkvu. Ne znaju slavu ove stare crkve.

Za tesano kamenje tvrde da je odneto još pre stotinu godina za batočinsku crkvu. Sada je kod crkve, osim stare, pronađena nova vodica iskopana i udešena kao kladenac. Znaju se stari putevi, koji su stranama kosa dolazili Selištu i Crkvini.

Čiča Laka Petrović, starac od 90 godina, pamti kada su zidine od crkve još bile slobodne, nezatrpane i dosta visoke i kad su za Batočinu vukli kamen sa njenih zidova. Pamti i kada je voda „ozgo“ zatrpala (poplavila) izvor i Crkvinu; pamti da je više nje bilo nekoliko grobova. O onda je narod dolazio Mlade nedelje i petke na Crkvinu.

Na mestu Crkvini pronađen je zid od jednog metra visine. Ove godine (1908), kopajući šanac pronašli su zid i raščistili celu Crkvinu. U njoj su našli kameni krst i kamenu krstionicu za decu. Oko Crkvine je bilo kamenje, nesumnjivo, od porušenog groblja, koje je vrlo staro, jer je i sama Crkvina bila potpuno urivena u zemlju.

U Selištu su nalazili ćeramidu, eksere (misli se da su kuće izgorele a ekseri ostali), mnogobrojne crepove, zgure od kovanja itd. Selište je na celoj niskoj strani niže Crkvine i dalje u ravnici oko puta. Pošto zauzima srazmerno malu površinu, tu je bilo omanje naselje ali dosta zbijeno.

Ivko Vulić ima bakarni novac nađen u Žirovnici, stari i jako istrven i oštećen. Na jednoj strani je nekakav ženski lik a na drugoj krst sa tačkama, iznutra i oko krsta su slova IC.X.NIK. Po selu se nalazi austrijski novac. Viđena su dva bakarna novčića; jedan je iz 1800. godine (krajcara) a drugi je iz 1846. godine, podebeo i veći.

Ime selu.

Po predanju selo se prvo zvalo Glogovica. Kasnije, pošto je u selu je bilo mnogo žira, je selo dobilo novi naziv, Žirovnica.

Poreklo stanovništva.

U selu su ovi rodovi:

Prvi se se doselio Petko iz Žitorađe u Toplici. Njegovi muški potomci su izumrli, a današnji:

–Ristići su od njegovog zeta, Vavedenje.

–Kovačevići: Pretka Ivana Kovačevića, iz Medveđe u Levču, zadržao je Petko i naselio ga. Ivan je pobegao od Turaka, zato što je uzeo za ženu sestru od ujaka, Jovanjdan.

–Čolići, predak Ilijabio je malo „čola“ (šašav), doselio se iz Neresnice u Peku, Aranđelovdan.

–Bogosavljevići i Jovanovići, kada se doselio predak Jovan u vreme Kočine Krajine tada je u Žirovnici bilo samo četiri kuće; došao kod sestre koja je bila udata u ovo selo, iz Stragara u Jasenici. Po predanju Turci su bili zarobili ovog pretka Jovana i prodali ga u Grčku. Od ovog roda ima dve kuće u Dobrovodici, Sv. Jovan pred Božićne poklade.

–Cvetkovići su „Rvati“ iz Kotara u Severnoj Dalmaciji, Đurđevdan.

–Velići su iz Medveđe, verovatno su rod Kovačevićima, Jovanjdan.

–Vrlanci su iz Zlatova u Mlavi; predak bio u selu Vrlanama u Resavi, pa se prozvao Vrlancem, Vavedenje.

–Krstići su od pretka Petra iz Velikog Izvora kod Zaječara, Nikoljdan.

–Čungurci su iz sela Lovaca u Velici, Đurđic.

–Đokići su iz Velikog Izvora, Nikoljdan.

–Đurići su iz Kotara, Mratindan.

–Dmitrovići, ded se doselio iz Medveđe, Petrovdan.

–Milojevići, ded Lazase doselio iz Site u negotinskoj Krajini, Nikoljdan.

–Todorovići su iz Zlatova u Mlavi, gde i sada imaju rod, Jovanjdan.

–Vesići, ded Vesa se doselio iz Bačine kod Jagodine (ja bih rekao kod Varvarina, op. Milodan), Sv Petka i Trnova Petka.

–Stojnići i Marinkovići su verovatno iz Zlatova, Sv. Petka i Trnova Petka.

–Đorići, predak Đorabio jedan od prvih vojnika; doselio se iz Medveđe, Mratindan (po drugom zapisu slave Vavadenje).

–Bulići, predak Vulese doselio iz Zlatova u Mlavi; ima šest porodica koje su se odavde odselile u Dobrovodicu a ima ih i u Zlatovu, Jovanjdan.

–Brkići; predak slavio Aranđelovdan i imao samo ćerke. jednoj ćerci doveo zeta iz Gornjih Komarica, koji je slavio Mitrovdan, pa danas slave dve slave.

–Ivankovići, predak Ivankose doselio iz Kalenića u Levču, Đurđic.

–Đokići su se doselili iz Tešice kod Aleksinca, Nikoljdan.

–Filipovići, predak Tanaskose doselio iz nekog sela kod Vranja, Aranđelovdan.

IZVOR: „Etnološka građa o Šumadincima“ akademika Jovana Erdeljanovića, prvo posthumno izdanje 1948. godine – poslednje izdanje Službeni Glasnik i SANU – Edicija „Koreni“ 2011. godine u sklopu knjige „Šumadija i Šumadijska Kolubara“. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.