Saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić daje prikaz knjige autora Petra Stevanovića “Onomastikon: etimologija sa tumačenjem imena pravoslavnih svetitelja“
„Doseljavanjem naših predaka iz slovenske prapostojbine na balkanski prostor otpočela je dalekosežna primena strukture našeg onomastikona utemeljenog u slovenskoj prapostojbini, indoevropskoj zajednici naroda.
Stupajući u kontakt sa zatečenim stanovništvom i susedima koji su bili druge (paganske) vere i drugog kulturnog nivoa, uspostavljanjem i jačanjem kulturnih, ekonomskih i političkih veza rastao je međusobni jezički uticaj što se odrazilo na promenu strukture donetog Sistema slovenskih imena čija je semantika u jezicima indoevropskih naroda kojima smo do tada pripadali. Ubrzo po naseljavanju u današnje krajeve pod uticajem hrišćanske vere došlo je do hrišćanizacije svih naroda na tom području. Od tog doba pa sve do danas ovaj proces obogaćivanja našeg onomastikona neprestano traje.
Na prostorima Balkana ukrštale su se dve civilizacije deleći se postepeno na dve zone, jednu za drugu izloženu uticaju Istoka (Carigrada), a drugu Zapada (Rima). Naš narod je uglavnom od početka prihvatio uticaj Istoka. Nezavisno od usvojenog pravca hrišćanske religije i jedni i drugi dolazimo pod udar novog Sistema svetih (kalendarskih) imena koja potiču iz različitih slojeva mediteranskog onomastikona nastalog na vekovnom taloženju, imenske građe što svoje poreklo crpi iz izvorišta niza jezika mediteranskih naroda kao npr. aramejski, sirijski, hebrejski, egipatski, iranski, grčki, latinski i dr. Novozavetna religija, ponikla na Bliskom istoku pre 2.000 godina, usvojila je iz starozavetne literature, osim jevrejskih imena, još i aramejska, egipatska, sirijska kao i imena drugih naroda vezanih za to područje. Kasnije su tom onomastikonu Grci i Rimljani dali svoj doprinos.
Kao što se to događalo kod svih naroda koji su primanjem hrišćanstva obogaćivali svoju dotadašnju imensku građu tako je i naš narod Slovenski sistem imena oplemenjivao različitim imenima iz ovog onomastikona. Starozavetna imena kao što su Adam i Eva, Josif, Jakov, David, hrišćanizovani narodi preuzeli su od početka . Marija (majka Isusova) od starine je postalo sveprisutno širom hrišćanskog sveta, sve do današnjih dana. Iz Novog zaveta veoma su popularna imena četvoro evanđelista: Mateja, Marko, Luka i Jovan, od apostola Andrej, Petar, Simon, Toma i Filip. Od ženskih imena naročitu popularnost imaju ‘gospođa’ Marta i Jelisaveta. Skupinu kalendarskih imena čine još i crkvena imena svetih otaca, prepodobnih, mučenika i drugih crkvenih velikodostojnika koji su izuzetnim ličnim doprinosom (zalaganjem, žrtvom) pomogli širenju hrišćanstva.
Od početka pa sve do 1054. godine kada je izvršeno razdvajanje hrišćanske religije na zapadnu rimo-katoličku i istočnu-pravoslavnu sva svetiteljska imena bila su opštehrišćanska. U narednim vekovima došlo je do razlika u favorizovanju hrišćanskih svetitelja unutar ovih crkvi. Otud počivaju razlike u imenima svetitelja zastupljenih u katoličkom i pravoslavnom crkvenom kalendaru. Imena svetitelja iz katoličkog crkvenog kalendara kao što su npr. AGNEZA, BRIGITA, BRUNO, KARLO, KLARA, MARIN, OTON, ROBERT, TEREZIJA, URSULA, FRANJO i dr. nisu ubrojana u srpski pravoslasvni kalendar, i obrnuto, imena svetitelja iz srpskog pravoslavnog crkvenog kaslendara kao što su npr. ATANASIJE, DOSITEJ, JELISAVETA, JUSTINA, KSENIJA, NIKODIM, PELAGIJA, SAVA, SERAFIM, TEODORA i dr. ne nalazimo zastupljene među imenima svetitelja u katoličkom crkvenom kalendaru.
Na osnovu rasprostranjenosti i kalendarskih imena u narodu naglašena je podela na dve grupe:
U prvu grupu: ulaze sva ona imena koja nisu ušla u narodnu upotrebu i ako su u dalekoj prošlosti preuzeta iz jezika drugih naroda i prilagođena pravilima našeg jezika. Mahom su ograničena u okviru crkvene upotrebe vezano za primanje monaškog čina i tom prilikom dobijanje crkvenog imena u zamenu za svetovno (dobijeno po rođenju).
U drugu grupu: ulaze sva ona imena koja su rasprostranjena u narodu od najstarijih vremena do danas. Jedan manji broj kod nas je tradicionalno posebno omiljen kao npr. LAZAR, LUKA, SAVA, STEFAN, TRIFUN i druga, dok je većina bez razlike popularna kod svih hrišćanskih naroda kao npr. ALEKSANDAR, ANA, ANDREJ, DIMITRIJE, JELENA, MARINA, MELANIJA, NIKOLA, PAVLE, SOFIJA, i dr….“
„… Petar Stevanović potrudio se da u jednu knjigu sakupi gotovo sva monaška imena koja su nosili pravoslavni monasi. Ima ih skoro hiljadu.
Sastavljač ove zbirke crkvenih imena opredelio se da objasni poreklo i osnovno značenje svakog imena. Za početak to je dovoljno. Čitalac će moći da dokuči značenje i smisao svakog sveštenog pravoslavnog imena, koja inače zvuče tajanstveno. U tome odgonetanju monaških imena ima zanimljivih podataka i za radoznalce i obične čitaoce.
Veliki broj imena nam je poznat. To su imena koja su nosili i nose srpski monasi. Ali ima i onih za koje smo retko čuli ili nismo nikada čuli za njih.“
Na kraju, da nabrojimo bar neka imena iz ove knjige: AVRAM, ALEKSANDAR, ANA, AMFILOHIJE, ANANIJE, GEORGIJE, GRIGORIJE, DIMITRIJE, DOSITEJ, EVDOKIJA, ZOSIM, ILIJA, IRINEJ, IFIGENIJA, JELENA, LAZAR, LONGIN, MAKARIJE, MAKSIM, MITROFAN, MIHAILO, MOJSEJ, NIKANOR, NIKOLA, PARASKEVA, PETAR, PORFIRIJE, SAVA, SVEVLAD, SOFRONIJE, STEFAN, TRIFUN, UROŠ, FILARET….
Kod svakog imena u rečniku, navedeno je iz kog jezika potiče, sa pripisanim značenjem i da li je isključivo u crkvenoj upotrebi ili i u svetovnoj.
IZVOR: Citati su uzeti sa strana V, VI i IX iz 2. knjige Petra Stevanovića „ Onomastikon: etimologija sa tumačenjem imena pravoslavnih svetitelja, 1. izdanje, Beograd, „Orfelin“, 2003, Biblioteka „Nasleđa“; priredio Vojislav Ananić, u Senti, 17. 11. 2012.
Komentari (0)