Portal Poreklo objavljuje tekst o jevrejskom prazniku Pasha iz kojeg su proistekla razna imena i prezimena. Kad su srpska prezimena u pitanju, od reči pasha ishode prezimena Paskul, Paskulov, Paskulović, Paskulj, Paskuljev, Paskuljević, Pasketa, Pasketić, Paskević, Paskijević, Paškal, Paškval, Pašković, Paskalj, Paskaljev, Paskaljević…
U Starom zavetu, glavni jevrejski praznik Pesah (Pasha), kao sećanje na izlazak izraelskog naroda iz Egipta i odlaska u Obećanu zemlju, počinje četrnaestog dana meseca nisana (mart-april). Jevreji ortodoksne ili konzervativne tradicije slave ga osam dana, i prvi je od tri hodočasnička praznika na koje su Jevreji odlazili u Jerusalim i prisustvovali posebnim obredima u Hramu (praznik prelaska, praznik beskvasnog hleba, praznik proleća). Savremeni obredi izvedeni su iz više kombinovanih izvora: nomadskih, hodočasničkih i domaćinskih, od kojih je svaki donosio pojedinačne elemente koji su kasnije grupisani. Vremenom, mnogi obredi koji su obavljani u kući (npr. pashalna žrtva), postaju sastavni deo praznika u jerusalimskom hramu.
Sve ove radnje Staroga zaveta u hrišćanskoj tradiciji, imaju preneseno značenje i čine prasliku jevanđeljskog Hristovog Vaskrsenja. Slaveći poslednju Pashu svog zemaljskog života sa apostolima u Kapernaumu (Tajna večera), Hrist je ustanovio svetu evharistiju, i tako je Pashi dao konačni smisao: ona koja se “uvek jede i nikada ne nestaje”. Ustanovljena u noći pred raspeće, evharistija (sveta tajna Pričešća) je posle prekida sa pashalnim obrednim obedom krajem prvog veka, postala najvažniji deo hrišćanskog bogosluženja. Gospod Hristos se sam kao naše “pashalno jagnje”, prineo na žrtvu, raspet na krstu, pogreben i vaskrsao, pobeđujući greh i smrt. Uskrs je, stoga, za sve hrišćane, najveći hrišćanski praznik, praznik nad praznicima, “predukus raja”, centralni događaj vere na kome se ona zapravo zasniva.
Hristovo stradanje (Raspeće) dogodilo se dan uoči Pashe (Veliki petak), a njegovo Vaskrsenje sutradan posle Pashe. Otuda je Prvi vaseljenski sabor, održan u Nikeji 325. godine, utvrdio da crkva slavi Vaskrs u prvu nedelju posle prvog punog meseca iza prolećne ravnodnevice, ali ne istovremeno kad Jevreji slave Pashu (sedmo apostolsko pravilo izričito propisuje episkopu, prezviteru ili đakonu, da će biti svrgnut, ukoliko sveti dan Pashe slavi pre prolećne ravnodnevice).
Za Uskrs, među hrišćanskim narodima postoje različiti nazivi, ali je za ovaj praznik, naziv Pasha dobio opštehrišćanski karakter. U srpskom jeziku pored, narodnog naziva Vaskrs, prisutan je i termin Pasha, koji se uglavnom upotrebljava u crkvenoj terminologiji.
Etimologija reči Pasha u vezi je sa semitskom reči pesah, izvedene od glagolskog korena pasah u značenju “preći, obilazeći, poštedeti”. Ovaj glagol dovodio se u vezu sa deset kazni koje je Bog, poslao na Egipćane (Druga knjiga Mojsijeva 7, 14 – 12, 30), od kojih je poslednja i najteža bila pomor prvenaca. No jevrejski prvenci su pošteđeni pošto je, po predanju, anđeo smrti “prešao”, tj. “preskočio” (hebr. pasah) njihove domove.
U antroponimiji hrišćanskih naroda, od reči Pasha izvedeno je više različitih ličnih imena i prezimena. Kod romanskih naroda, najčešće je zastupljeno muško ime Paskal i to u više različitih oblika. U srednjem veku iz latinskog imena Paskalis (nastalog “dodavanjem pridevskog sufiksa -alis na balkanski grecizam pask”, P. Skok), u pojedinim jezicima (francuski, španski) nastaje kasniji oblik Paskal (npr. ime dvojice papa Paskal I i Paskal II ili sv. Paskal, španski svetitelj iz 16. veka). Paskal se u francuskom jeziku javlja i kao prezime (Blez Paskal).
Izvedenice nastale iz ovog imena često se javljaju u italijanskom jeziku: za muška imena ili prezimena uopšte Paskale, Paskalino, Paskavilo, Paskaneti, ili oblik Paskvale (“Don Paskvale” čuvena opera Gaetana Donicetija), dok dodavanjem deminutiva -in dobijamo Paskvalin (u Dalmaciji Paškvalin); dok su Paskala i Paskalina najčešći ženski oblici.
Za razliku od ličnih imena, prezimena ove vrste u našim krajevima se javljaju u mnogo većem broju: Paskul (Paskulov, Paskulović), Paskulj (Paskuljev, Paskuljević), Pasketa (Pasketić, Paskević, Paskijević), Paškal (Paškval, Pašković), Paskalj (Paskaljev, kao i često prezime Paskaljević).
Od toponima nastalih od reči Pasha, svakako najznimljiviji je primer ostrva Rapa Nui u jugoistočnom delu Pacifika, nazvanog Uskršnjim ostrvom (špan. Isla de Pascua), koje je otkrio holandski pomorac Jakob Rogeven, na prvi dan Uskrsa 5. aprila 1722. godine (ostrvo će kasnije postati čuveno po monumentalnim kamenim ljudskim figurama).
Nije bio redak slučaj da u periodu ekspanzije geografskih otkrića, zemlje, ostrva, gradovi, moreuzi dobiju nazive značajnih hrišćanskih praznika ili svetitelja, mada su ponekad neobični razlozi uticali na davanje imena novootkrivenim teritorijama. Po velikom broju zatečenih pasa španski moreplovci su ostrva u severnom delu Atlantika nazvali Kanarskim (Islas Canaris – Ostrva pasa). Ptice pevačice (iz porodice zeba) sa ovih ostrva, koje su kasnije prenete u Evropu, nazvane su kanarincima. Ostrvo Tobago (Trinidad i Tobago) na koje se 1498. iskrcao Kristifor Kolumbo, primetivši vrlo brzo običaj domorodačkog stanovništva da puši lišće duvana u glinenim cevima (po lokalnom nazivu za lulu “tombako”), kasnije je izvedeno ime ostrva. Smatra se i da je ostrvo Tobago poslužilo kao uzor Danijelu Defou (1660-1731) za pisanje čuvenog romana “Robinzon Kruso”.
IZVOR: Dnevni list “Dnevnik” (4. maj 2002.), autor Siniša Kovačević. Priredio saradnik portala Poreklo Nikola Paskulov.
Komentari (0)