Poreklo prezimena, familija Čarnojević, Rusko Selo (Gornji Banat)

9 komentara

1. 12. decembar 2013. u 22:40

   Dragana Aleksic

   Postovani,
   deo porodice Carnojevic zivi u Beogradu i potomci su Aleksandra Carnojevica koji je u drugoj polovini 19. veka dosao u Beograd i bio je potomak najstarijeg Patrijarhovog brata. Krsna Slava je Djurdjic i Aleksandar je u Srbiju dosao preplivavsi Dunav i noseci samo Ikonu u grudima. Deo porodice zivi u Valjevu.
   Saljem Vam pozdrave i da ne zaboravimo ko smo.
   D. Aleksic

   Odgovori

2. 29. maj 2017. u 12:44

   vojislav ananić

   OROSIN (RUSKO SELO)

   „A taj Pavel Čarnojević, nakon što je na licitaciji kupio ruskoselski posed, doselio se 1797. godine na novi spahiluk sa svog imanja u Mači kod Perjamoša (danas u Rumuniji) i na tom novom spahiluku živeo je sve do svoje smrti 1840, dakle, pune 43 godine.
   Današnje Rusko Selo zvalo se tada Orosin… Najstariji pismeni trag o Orosinu potiče iz 1332.godine… Usmeno predanje pamti i kazuje da su to najstarije naselje sagradili Malorusi, doseljenici sa Karpata, podižući kuće od naboja pokrivene trskom, ali kako im novi novi uslovi života iz nekog razloga nisu pogodovali, ti Malorusi su se posle dvadeset godina vratili u svoju postojbinu. Naselje što su ga sagradili opustelo je i vremenom iščezlo, ostalo je samo ime Orosin, i jedina među kućama loje su Malorusi podigli odolela je zubu vremena tako što je postala drumska krčma, „čarda“ na putu Rusko Selo – Kikinda.
   Posle više nego dva veka, dakle u vreme turske vladavine Banatom, Orosin je u turskom tefteru zabeležen 1581. godine i iz tog popisa se vidi da je tada u njemu živelo svega pet srpskih stočarskih porodica.
   Kao srpsko naselje Orosin je zabeležen još u tri navrata: 1600. godine, dakle posle bune Srba u Banatu, i potom 1660. godine u Katastigu Prćke patrijaršije, iz kojeg se vidi da je od pet porastao na trinaest porodica – pop Mirka, kneza Radina, Grk Janka (Grk ovde znači trgovac) zatim porodice Marinka, Ćire, Savka, Ratka, Pavla, Radosava, Vujice, Miloja, Putnika i Petra – a zabeležen je kao srpsko naselje i 1717. godine, dakle, neposredno posle oslobođenja od Turaka, kada je u Mersijevom prvom popisu iskazano da Orosin ima deset kuća, a zapisan je kao Horoshcin, nastanjeno mesto, koje pripada Bečkerečkom dištriktu.
   Na Mersiljijevoj karti Banata iz 1723-1725. godine… Mali Orosin zabeležen je kao pustara koju je Zemaljska kameralna upravaTamiškog Banata izdavala u zakup, a nešto kasnije doselili su se na tu pustaru Rumuni, koji su svoje naselje podigli na peskovitom zemljištu južno od današnjeg sela, prema Crnji.
   Godine 1767. naselio se na pustaru Orosin i manji broj nemačkih porodica iz obližnjih kolonizovanih naselja, a te 1786, dakle, posle vraćanja Tamiškog Banata Ugarskom saboru i licitacija, grof Pavel Čarnojević, koji je kupio spahiluk Orosin, naselio je i Mađare iz Makoa, Apatfalve i Dorožme koje je doveo za arendatore.“

   IZVOR: Banatska rapsodija – Milan Tutorov, „Aurora“, Novi Sad, 2001, str.347 -349.

   Odgovori

3. 16. jul 2017. u 11:24

   vojislav ananić

   NAJSTARIJI PODACI O RUSKOM CELU

   Najstariji poznati izvor koji spominje Rusko Selo jeste Spisak papskog desetka od 1332—1337. godine. Iz ovoga dokumenta vidi se da je pomenuto naselje tada bilo parohijsko mesto pod nazivom HURUSI ili URUZI. Usmeno predanje kaže da su prvi stanovnici sela bili Rusini ili Malorusi. Tome tvrđenju idu u prilog i zabeleženi nazivi ovoga naselja: OROZ, OROSZI, OROSZIN.
   Kao srpsko naselje spominje se prvi put 1581. godine. Tada je imalo svega pet srpskih stočarskih porodica. Prema popisu iz 1660. godine imalo je 13 srpskih porodica, a u erarskom popisu iz 1717. godine nalazimo ga u bečkerečkom okrugu kao naselje od 10 kuća pod nazivom HOROSCHIN. Na Mersijevoj karti od 1723—1725. godine zabeleženo je kao nenaseljena pustara MALLY OROSZIN. Držalo ga je pod zakup Južnomađarsko erarsko društvo pustara.
   Sredinom XVIII veka ovde su se naselili Rumuni. Svoje naselje su podigli južno od današnjeg sela, na peskovitom zemljištu prema Srpskoj Crnji i Novoj Crnji. Za vreme Marije Terezije vršena je intenzivna kolonizacija Nemaca u Banat. Godine 1763. i narednih godina doseljeno je u Banat nekoliko hiljada Nemaca, uglavnom iz Lotaringije i iz okoline Vircburga, Bamberga, Hauenštajna, Trijera i Kelna. Y Rusko Selo Nemci su naseljeni 1767. godine. Kolonisti su dobili zemlju, zatim graću za kuće, stoku, oruđa za rad, i to na otplatu za tri godine, a pored toga oslobođeni su plaćanja poreza za šest godina.
   Godine 1776. naseljavaju se u Rusko Selo Mađari iz okoline Segedina — iz Makoa, Apatfalve i Dorožme. Od tada većinu stanovnika sela čine Mađari.
   Prema hronici mesnog sveštenika Jožefa Ambruša, godine 1797. posednik Ruskog Sela postao je Pavle Čarnojević, koji se smatra potomkom patrijarha Arsenija III Čarnojevića. Iste godine selo je dobilo status opštine.
   Posed Pavla Čarnojevića sastojao se od 5500 kj većim delom neobradive zemlje, močvarnog terena obraslog trskom. Manji deo poseda činila je šuma. Čarnojević je na imanju podigao gospodarske zgrade, od kojih su neke do skoro bile sačuvane. Posed su obrađivali zakupci, većinom Maćari, a pored njih i Nemci i Rumuni. Zakupci su močvarno zemljište isušivali i pretvarali ga u plodne oranice. Uslovi zakupa su bili za zakupce povoljni.
   Izgleda da su se u to vreme doselile u Rusko Selo i neke srpske porodice. U prilog takvom mišljenju ide činjenica da je do danas očuvan nadgrobni spomenik nekog Hristifora Savića koji je umro 1841. godine i sahranjen u porti rumunske pravoslavne crkve. Srba koji su se tada doselili verovatno je bilo malo, pa su vremenom mađarizovani. Tako i danas u Ruskom Selu jedna brojna mađarska porodica nosi prezime Radič.
   Pred prvi svetski rat u Ruskom Selu nije bilo Srba. Prema podacima kojima raspolažemo, selo je tada imalo 509 kuća i 3050 stanovnika, od toga: 2089 Maćara, 620 Nemaca i 341 Rumun.
   Pavle Čarnojević „od Mače i Malog Orosina” živeo je u Ruskom Selu od 1797. godine, kada je postao vlasnik ovog poseda, pa do svoje smrti 1840. godine. Godine 1823. podigao je dvorac na mestu gde se danas nalazi centar Ruskog Sela. Kaštel Čarnojevića bio je masivna zgrada sa visokim suterenom i jednim spratom. Visoki zid okruživao je dvorac i sporedne zgrade u kojima su stanovale sluge i najamnici. Dvorac se nalazio pored makadamskog puta koji je povezivao Rusko Selo sa Žomboljem. Južno od dvorca prostirao se vinograd sa voćnjakom, a severno, preko puta od dvorca, lep engleski park. Drveće parka, koji je bio dosta stariji od dvorca, posekli su posle prvog svetskog rata kolonisti, te je tako park bio uništen. Kaštel je postojao sve do posle drugog svetskog rata. Mesne vlasti, ne poznajući vrednost dvorca Čarnojevića kao istorijskog spomenika, donele su odluku da se zgrada sruši kako bi se materijal iskoristio za izgradnju zadružnog doma. Dvorac je srušen 1947. godine.
   Pred svoju smrt Pavle Čarnojević je u parku podigao porodičnu grobnicu u kojoj je sahranjen sam Pavle, a zatim njegov sin Petar sa ženom. Ova grobnica je sačuvana i danas se nalazi u porti pravoslavne crkve, U njoj se danas nalazi 15 kovčega. Bila je provaljena u danima bezvlašća 1918. godine i iz nje je, kako. se priča, pokraden nakit Petrove žene Laure pl. Vojnić i zlatne mamuze i buzdovan Pavla Čarnojevića.
   Pavla je nasledio Petar Čarnojević, veliki župan i tamiški grof. Bio je poslanik Aradske županije na državnom saboru 1843. godine i poslanik na Blagoveštenskom saboru 1861. godine. Posle bune 1848. godine u kikindskom dištriktu i drugim krajevima južne Ugarske, postavljen je od maćarske vlade za kraljevskog komesara sa nalogom da uguši pobunu.
   Petar Čarnojević je slabo vodio računa o svojim posedima. Kaže se da je svu svoju imovinu izgubio na kartama jedne noći 1846. godine. Zna se da je te godine prestao da bude posednik Ruskog Sela. Vlasnik ovoga poseda postao je mađarski baron Šina Šimon. Njegovo imanje nasledio je grof Ziči Agošt, a kasnije vlasnice bivšeg poseda Čarnojevića postale su ćerke grofa Ziči.
   Položaj siromašnih arendatora vremenom se sve više pogoršavao. Prilikom svakog obnavljanja ugovora o arendi veleposednik je postavljao sve teže uslove. Zbog toga su arendatori nastojali da otkupe zemlju. Uspeli su neki od njih da 1869. godine otkupe okućnicu sa baštom. Tako je samo manji deo poseda bio otuđen. Većina stanovnika sela ostaju bezemljaši i rade na veleposedu kao arendatori ili nadničari.
   Veleposed u Ruskom Selu imaće posle prvog svetskog rata dosta vidnu ulogu u sprovoćenju agrarne reforme i u kolonizaciji severnog Banata.
   Dvorac Čarnojevića sa grobnicom bio je u posedu grofice Anastazije Sečenji sve do 1936. godine. Te godine je grofica dvorac prodala jednom Nemcu iz susednog sela Mastorta, koji je nameravao da dvorac poruši, a graćevinski materijal prenese u Mastort. Odlukom Opštinskog odbora ova kupoprodaja je poništena. Na molbu Crkvene opštine Ministarstvo poljoprivrede je iz kolonizacionog fonda odobrilo kredit od 56.500 dinara za kupovinu zgrade. Iste godine Ministarstvo je otkupilo i predalo Crkvenoj opštini grobnicu Čarnojevića, a Uprava Dunavske banovine dodelila je pomoć od 20.000 dinara za opravku grobnice.
   Prostorije u Kaštelu između dva rata koristile su agrarne zajednice, Sokolsko društvo, Udruženje ratnih dObrovoljaca i četnika, Poljoprivredni odbor i Srpsko kulturno prosvetno društvo „Prosveta”. Docnije, 1938. i 1939. godine tu su smeštene pošta i kancelarije opštine Čarnojevićevo.

   IZVOR: Ilija Vojvodić, Stanko Vojvodić – Kolonizacija Ruskog Sela 1919 – 1941.

   Odgovori

4. 16. jul 2017. u 11:26

   vojislav ananić

   KOLONIZACIJA
   (RUSKO SELO)

   Po završetku prvog svetskog rata i pripajanja Vojvodine Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca znatan broj stanovnika iz pasivnih krajeva naše zemlje dobio je agrarnom reformom zemlju i kolonizirao se u Sremu, Bačkoj i Banatu. Y Rusko Selo se u vremenu od 1921. do 1936. godine doselilo oko 340 porodica.
   Veleposed u Ruskom Selu nalazio se u vlasništvu Anastazije Sečenji (roćene Ziči) i njene sestre Marije koja je raspolagala sa jednom četvrtinom imanja.
   Posed se sastojao od:
   — oravice 4517 kj i 446 kv hv
   — vrta 7 kj i 254 kv hv
   — pašnjaka 36 kj i 510 kv hv
   -— šuma 9 kj i 1541 kv hv
   — nEplodna Zemljišta 83 kj i 337 kv hv
   Ukupno: 4563 kj i 1541 kv hv
   Čitav posed je 1919. godine sekvestriran i predat državnoj upravi. Od navedene površine naredne godine odvojeno je u svrhe agrarne reforme 1468 kj i 1131 kv hv. Državni komesarijat, na čijem čelu se nalazio Krsta Miletić, obraćivao je u svojoj režiji 350 kj sa inventarom oduzetim od vlasnika, 2000 jutara držali su u višegodišnji zakup Nemci iz Ruskog Sela i okoline, a ostatak od oko 815 kj prodavan je u arendu na godinu dana.
   Godine 1921, komesar Miletić je zahtevao od Županijskog agrarnog ureda u Bečkereku da se ekonomija komesarijata maksimalno poveća. Mećutim, Ured to nije prihvatio. Doneo je odluku da veličinu ekonomije ostavi na prošlogodišnjem nivou. Uz to je rešenjem raskinuo važnost višegodišnjeg zakupa i svu površinu grofica je posredstvom svog pravnog zastupnika dr Ivana Groba uputila žalbu Ministarstvu doljoprivrede i zahtevala da joj se širi maksimum proširi obradivom zemljom do visine od 347 kj. Kako se širi maksimum davao isključivo u neobradivim površinama, Ministarstvo je žalbu odbilo kao neumesnu i na zakonu nezasnovanu.
   Konačno je Banska uprava 24. novembra 1931. godine na sledeći način raspodelila bivši posed Anastazije Sečenji:
   Agrarnom reformom zemlju su dobili u najvećem broju dobrovoljci, učesnici u balkanskim ratovima i prvom svetskom ratu. Najviše je bilo dobrovoljaca sa Solunskog fronta i Dobrudže. To su uglavnom bili dobrovoljci iz Hercegovine, Like, Bosne i Dalmacije, a u manjem broju kolonisti iz Crne Gore.
   Bilo je nekoliko dobrovoljaca koji su kao nepunoletni mladići učestvovali u ovim ratovima, došavši o svom trošku iz Amerike da se u sastavu crnogorske vojske bore protiv Turske i Austrije, te su na osnovu toga dobili dobrovoljačka uverenja i pravo na kolonizaciju.
   Dobrovoljačka uverenja i pravo da se koloniziraju u Rusko Selo dobili su i dvojica učesnika u ratovima za osloboćenje 1875— 1878. godine. Dobrovoljačku zemlju u Ruskom Selu dobio je i jedan ruski emigrant, pukovnik carske Rusije, Vasilije Bočkovski. On je za vreme srpsko-turskog rata od 1876. do 1877. godine kao kadet dobrovoljno učestvovao u ratu na teritoriji Srbije u diviziji generala Černjajeva. Posle emigriranja iz Rusije, na osnovu spomenutog učestvovanja u ratu, dobio je zemlju u ataru Ruskog Sela.
   Znatan broj naseljenih dobrovoljaca istakao se u ratovima i bio odlikovan Karaćorćevom zvezdom ili Obilića medaljom. Meću naseljenicima bilo je i nekoliko teških ratnih invalida. Od države su dobili, kao i ostali kolonisti, zemlju. Pošto su bili nesposobni za privrećivanje, a nisu dobili nikakvu invalidsku penziju ili drugu vrstu pomoći, živeli su u veoma teškim uslovima.
   Pored dobrovoljaca, zemlju u Ruskom Selu dobili su i bezemljaši ili siromašni seljaci iz Karlova, jedan deo Kikinćana, kolonisti i autokolonisti iz pasivnih krajeva. Autokolonisti su bez ikakvih garancija dolazili u Rusko Selo, gde su mnogi podmićivanjem ili na osnovu neke preporuke dobijali zemlju i stalno se naseljavali.
   Dosta veliki broj doseljenika prvobitnim planom kolonizacije nije bio predvićen da se nastani u Ruskom Selu, već u Čeneju i Oroslamošu. Y Čeneju su bila naseljena 22 dobrovoljca iz Like. U Čeneju, kao čisto srpskom selu, bili su veoma lepo primljeni. Starosedeoci su im činili raznovrsne usluge, upućivali ih u obavljanje poljoprivrednih poslova i pomagali im u radu. Mnogi od doseljenika došli su sa porodicama i bili su smešteni u spahijskim štalama, gde su stanovali. Jedan od njih bio je kupio kuću u Čeneju. Kolonisti su organizovali svoju agrarnu zajednicu, kojoj je država pružala punu pomoć i podršku. Kada je 1921. godine izvršeno konačno razgraničenje i Čenej pripao Rumuniji, rumunske vlasti su ubećivale naseljenike da ostanu u Čeneju i obećavali im da će tu uživati sve beneficije koje uživaju ratni dobrovoljci u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Kolonisti tu ponudu nisu prihvatili. Napustili su Čenej i kolonizirali su se u Ruskom Selu, a sa njima je došlo i pet starosedelaca sa porodicama, koji su iz Dobrudže ili Amerike došli na Solun i borili se u sastavu srpske vojske.
   Y Oroslamošu je od kasnijih Ruskoselaca na imanju grofa Baćanjija bilo naseljeno 36 dobrovoljaca iz Crne Gore, 8 iz Bosne i 3 iz Dalmacije. Stanovali su u spahijskim štalama na majurima Veliki i Mali Šimun.
   Županijski ured u Velikom Bečkereku svojom odlukom od 23. aprila 1921. godine oduzeo je posedniku Baćanjiju sav živi i mrtvi inventar. Državni sekretarijat je, preko agrarne zajednice, naseljenicima dodelio obraćenu i zasejanu zemlju, zatim po par volova, kravu, po pet ovaca, kola i drljaču.
   Posle konačnog razgraničenja jedan deo oroslamoškog atara pripao je Rumuniji, pa su se pomenuti kolonisti preselili u Rusko Selo. Sobom su doveli krave, a ostali inventar su prodali i po konačnom naseljavanju kupili konje. Nekoliko godina kasnije grof Baćanji je, preko svog pravozastupnika, podneo tužbu protiv ovih dobrovoljaca, tražeći odštetu za pooranu i zasejanu zemlju i inventar. Dobrovoljci su uputili delegaciju u Ministarstvo poljoprivrede da se žali protiv posednikovih zahteva, Tamo im je rečeno da nisu dužni da plate nikakvu odštetu pošto je grofu Baćanjiju na ime odštete ostavljen super maksimum na njegovom bivšem posedu u Ludbregu kod Varaždina. Iz postojeće dokumentacije vidi se da je veleposedniku ostavljeno oko 45 jutara oranica i 2020 jutara šume na ime supermaksimuma.
   Naseljavanje kolonista iz Dragutinova (Karlova) izvršeno je posredovanjem Nedeljka Divca. To su većinom bili bezemljaši ili siromašni seljaci, glasači Socijalističke partije.
   Jedan deo stanovnika Kikinde tražio je na osnovu dobrovoljačkih uverenja ili pak vrlo siromašnog materijalnog stanja da se kikindski pašnjak u veličini od 1850 kj parceliše i njima podeli. Mećutim, Ministarstvo poljoprivrede svojom odlukom od 1920. godine ne dozvoljava da se pašnjak deli, pa je Ministarstvo za agrarnu reformu, uz posredovanje Olge Veselinović, donelo odluku da se njih 48 koloniziraju na posedu Anastazije Sečenji u Ruskom Selu. Izvršeno je parcelisanje dela imanja i uvedeni u posed dobrovoljci i mesni interesenti iz Velike Kikinde. Nakon godinu dana uvedeni su u posed kao vlasnici zemlje na delu imanja koji gravitira prema Kikindi, pošto je zemlja koja im je bila prvobitno nadeljena pripala grofici na ime maksimuma.

   IZVOR: Ilija Vojvodić, Stanko Vojvodić – Kolonizacija Ruskog Sela 1919 – 1941.

   Odgovori

5. 9. septembar 2017. u 09:05

   vojislav ananić

   Rusko Selo

   Jedan od najstarijih tragova naseljavanja Rusa na području današnje Srbije, predstavlja ime Ruskog Sela u Banatu. Ovo naselje se na mađarskom jeziku zove Orosin (Oroszin). Ime mu je izvedeno od mađarskog termina „Oros“ (Orosz), što znači „Rus“. 1

   Ovo mesto se u dokumentima pominje već 1333/35. godine. Kasnije su u njemu živeli Srbi. Godine 1581. u Orosinu (Ruskom Selu) je bilo 5 srpskih porodica. Srpsko stanovništvo je ovo naselje imalo i 1660. i 1666. godine. 2

   Godine 1717. Orosin je imao 10 domova. Kasnije je ovo naselje opustelo, tako da je na mapi iz 1723/25. Mali Orosin zabeležen kao nenaseljen. Godine 1767. u Orosin su naseljeni Nemci, a 1776. Mađari iz okoline Segedina. U ovom mestu se od 1823. godine nalazio i dvorac grofovske porodice Čarnojević. 3

   Odgovori

   • 13. oktobar 2020. u 18:52

     Vojislav Ananić

     KOLONISTIČKA NASELJA (1920-1941)

     RUSKO SELO

     Piše: dr Milan Micić

     Kolonija Rusko Selo, kod Velike Kikinde, nastala je na veleposjedu Anastazije Sečenji površine 4.653 k. j. kojem je u procesu agrarne reforme oduzeto za njene potrebe 4.340 k. j. Kolonisti iz Like, Banata, Hercegovine, Boke Kotorske, Crne Gore, Bosne i Dalmacije formirali su koloniju uz mađarsko-njemačko naselje, 10 km istočno od Velike Kikinde sa nizom njemačkih sela u svojoj blizini: Hajfeld, Mastort (današnji Novi Kozarci), Sveti Hubert, Soltur, Šarlavil (današnje Banatsko Veliko Selo) i Nakovo. Ka susjednom velikom kolonističkom naselju Vojvoda Stepa vodio je atarski put neprohodan u jesenjim i zimskim mjesecima tako da su kolonisti u ruskoselskoj koloniji bili socijalno izolovani.Okruženje u kojem je formirana ruskoselska kolonija bilo je sastavljeno od vladajućih naroda u bivšoj Habsburškoj monarhiji i srpske ratne veterane – dobrovoljce u svojoj blizini posmatralo je kao neželjene simbole nove države i rušioce starog poretka. Neprihvaćenost kolonista od strane društvene sredine bila je vrlo izražena, a protivnici agrarne reforme napadali su ruskoselske koloniste izražavajući neprijateljstvo prema njima kao stranom tijelu u banatskom istorijskom prostoru.

     CRNJANSKI PISAO O NETRPELJIVOSTI ŠVABA I DOBROVOLJACA

     Miloš Crnjanski u svom članku objavljenom u beogradskoj Politici decembra 1923. godine Grobnica Čarnojevića iznio je tvrdnju da „Švabe iz sela govore o dobrovoljcima kao o samom paklu.” Katolički sveštenik Palfi u istom tekstu izjavio je Milošu Crnjanskom: „Izgubio sam otadžbinu. Ja sam Mađar, gospodine! Sve su krivi dobrovoljci. Da oni nisu došli sve bi ostalo po starom. Postoji grupa ljudi koji izvještavaju grofa u Pešti o svakoj šteti koja je imanju naneta, a grof prevodi na engleski i šalje gdje treba. Sve će to vaša država jednog dana skupo platiti, svako drvo, svaku kravu.” „Švapsko selo bilo je u zakupu grofova, a sada je u zakupu kolonista”, navodio je Miloš Crnjanski u istom članku. Oko 2.000 k. j. veleposjeda obrađivali su do 1923. godine Nijemci iz Ruskog Sela, Hajfelda i Mastorta kada je Županijski agrarni ured iz Velikog Bečkereka razriješio ovaj zakup, a zemlju privremeno dodijelio naseljenim kolonistima. Sveštenik Palfi tvrdio je da su dobrovoljci opljačkali grobnicu Čarnojevića i da su skinuli zlatne mamuze sa pokojnikovog tijela iako su se prvi dobrovoljci iz Like pojavili na ovom veleposjedu u proljeće 1922. godine tri i po godine poslije velikih nemira, nasilja i pljačke koji su se dešavali u Banatu novembra 1918. godine u vakumu dvije vlasti odlazeće austrougarske i dolazeće jugoslovenske. Ni mađarsko, ni njemačko stanovništvo nisu bili korisnici jugoslovenske agrarne reforme, a napetost između kolonista i lokalnog manjinskog stanovništva pojačavala je loša socijalna pozicija mađarskog življa.

     LOVAČKO DRUŠTVO PRIVUKLO I JEDNE I DRUGE

     U Zemljoradničkoj kreditnoj zadruzi u Ruskom Selu koju su formirali lokalni Mađari od 278 članova ove zadruge 81 je bio bez zemlje, 127 članova imalo je do 5 k. j. zemlje, 36 članova posjedovalo je 5–10 k. j. zemljišta, a 34 člana 10–20 k. j. zemlje što znači da je bez zemlje ili sa vrlo malo zemlje u Ruskom Selu bilo 75% mađarskog stanovništva. Zato su u selu rijetke bile tačke dodira između kolonizovanog i lokalnog manjinskog stanovništva. To je bilo lovačko društvo u kojem se nalazilo 10 lovaca kolonista i 5 lovaca iz redova ruskoselskih Mađara, kao i fudbalski klub neposredno pred Drugi svjetski rat kao ključna modernizaciona i homogenizujuća pojava u Ruskom Selu.Kolonisti unutar nove zajednice pored odnosa sa manjinskim zajednicama u okruženju kao osnovno pitanje imali su pitanje gradnje svog novog lokalnog identiteta, odnosno homogenizaciju zavičajnih i statusnih razlika (dobrovoljci – kolonisti sa opštim uslovima).

     KOLONISTI STIGLI IZ BANATA, HERCEGOVINE, LIKE, BOKE I DALMACIJE

     Koloniju Rusko Selo naselilo je u periodu 1922–1941. godine 345 porodica, 182 porodice dobrovoljaca, 144 porodica kolonista, 18 porodica autokolonista i 1 porodica optanata. Najbrojniju doseljeničku grupu činili su kolonisti iz Banata (Karlovo, Velika Kikinda, Temišvar) – 112 porodica ili 32,4% naseljenih, zatim iz Hercegovine (Stolac, Čapljina) – 84 porodice ili 24,3% naseljenih, iz Like (Korenica, Udbina) –70 porodica ili 20, 2% naseljenih iz Boke kotorske i Crne Gore (Budva, Cetinje) – 42 porodice ili 12, 1% naseljenih, iz Bosne 22 porodice ili 6,3% naseljenih iz Dalmacije 10 porodica ili 2,8% naseljenih. U ruskoselsku koloniju doselili su se kolonisti iz 102 sela, a godine 1939. Srpska pravoslavna crkvena opština Čarnojevićevo brojala je 1.634 lica ili prosječna porodica imala je 4,6 članova. Različito vrijeme dolaska kolonista u koloniju takođe je otežavalo proces međusobne integracije i proces akulturacije doseljenika novom prostoru. Tako su kolonisti iz Like u koloniju došli 1922. godine kao i doseljenici iz srpskih sela u Rumuniji, kolonisti iz banatskog sela Karlova (današnje Novo Miloševo) počeli su da dolaze 1923. godine kao i kolonisti iz Hercegovine i Boke Kotorske i Crne Gore, kolonisti iz Velike Kikinde stizali su u ruskoselsku koloniju u periodu 1929–1935. godine.

     LIČANI PRVI STIGLI U ČENEJ

     Deo ličke kolonističke zajednice ranije je ušao u proces kolonizacije. Grupa srpskih dobrovoljaca iz Like (20 dobrovoljačkih porodica) 1920. godine bila je naseljena u Čeneju. Banatski glasnik iz Velikog Bečkereka br. 195 od 11. septembra 1921. godine donio je tekst koji slikovito opisuje uticaj nestalnosti granica u Banatu na sudbinu ove kolonističke zajednice:„U Čeneju, u Velikoj Glavi, na imanju barona Čavošija, naseljeno je preko 20 porodica naših kršnih Ličana. Svaka od tih porodica ima najmanje troje djece. Naseljeni su tu već godinu dana po uputstvu dr. Dušana Grgina i Dušana Bogdanovića. Godinu dana su ti ljudi koji su bili dobrovoljci u našoj vojsci patili se i mučili da na našoj granici podignu živi srpski bedem. Bog je njihov trud blagoslovio, letina je ponijela dobro, srećni su bili sve do prije nekog dana, do dana kada je u Čenej došla Komisija za razgraničavanje. Tada su čuli strašnu vijest da ih Ministarstvo za agrarnu reformu naselilo na tuđem, rumunskom zemljištu. Uznemireni tom vešću naši dobrovoljci su poslali dva predstavnika: Koraća i Olbinu da pođu u Beograd; tu provjere vijesti i zatraže mjesto kuda će se preseliti, ako zbiljski dođe do toga da naš nesretni Čenej pripadne Rumuniji.”U proljeće 1922. godine lički dobrovoljci stigli su u Rusko Selo na majur Ifigeniju kojeg su oni nazivali Gelija. Ovu doseljeničku grupu duboko uznemirenu seobom iz rumunskog Banata zatekao je krajem 1923. godine Miloš Crnjanski. „Naseljenici su, kao i drugdje u Banatu, Ličani, većinom potpuno bijedni i odsutni. Ima među njima ljudi koji govore engleski, to su „Amerikanci”. Njih 23 zakupili sve. „Baciše nas na golu zemlju, gdje nam je stoka i kome da radimo. Zemlju dodjeljuju i uzimaju. Smještaju nas u Rumuniju. Premještaju nas kao konje na pašnjaku. Zar smijemo da prodamo onu bijedu u Lici i Bosni, da preselimo ženu, djecu, oca. Zar ne čujete kako govore da će nam zemlju oduzeti” , govorili su naseljeni dobrovoljci.

     HERCEGOVCI ZA RADIKALE, LIČANI ZA DEMOKRATE

     U koloniji su naročito bili izraženi sudari ličke i hercegovačke doseljeničke grupe oko pozicioniranja u novom naselju što je bilo podstaknuto različitim političkim opredjeljivanjem različitih doseljeničkih grupa. (Doseljenici iz Hercegovine glasali su za Narodnu radikalnu stranku, a iz Like za Demokratsku stranku odnosno od 1924. godine za Samostalnu demokratsku stranku Svetozara Pribićevića političkog vođe Srba iz Hrvatske.) Radoslav Hereta iz Druge agrarne zajednice (hercegovačke) 31. avgusta 1924. godine žalio se Savezu agrarnih zajednica za Banat da je Prva agrarna zajednica (lička) uzurpirala građu za gradnju kuća.Zanimljivo je pismo Radeta Bjelice iz Blaca kod Stoca od 16. maja 1935. godine upućeno Savezu agrarnih zajednica za Banat koje najbolje ilustruje napetost među ove dvije zavičajne grupe:Član sam Prve agrarne zajednice ličanske, iako sam Hercegovac. Ne dobijam zajmove zato što sam Hercegovac. Ličani se sada uzdaju u Došena. Sad mi govore: „Neka ti pomože Matić i tvoj Hercegovac Bratić za koga si glasa”. Krivo im što nisam glasao za njihovog Došena… Zaosto sam u njihovoj zajednici onda kada su se Hercegovci odvajali iz Prve u Drugu… Vidim oni većinom duguju Savezu dvadeset do trideset hiljada i opet dobijaju, a ja koji dugujem šest hiljada ne mogu da dobijem, valjda dok oni ovoliko isplate i ja ću sigurno. Mislim na Ličane. Oni će uvijek unaprijed, pošto im se izašlo u susret. Gospodo! Čim se tica odvoji od svog jata i dođe u tuđe tamo nema nikakvog prava!

     CRKVA SABRALA SVE ZAJEDNICE

     Homogenizujući faktor u gradnji identiteta ruskoselske kolonije bio je njihov odnos prema okruženju i potreba da obilježe prostor svog naseljavanja tražeći u jakim simbolima poput gradnje pravoslavnog hrama ili dobijanja zasebne političke opštine svoj identitetski kod i činjenicu međusobnog spajanja raznorodnih zavičajnih zajednica.Gradnja pravoslavnog hrama u koloniji okupila je naseljeničke zajednice, a u Crkvenom odboru spojila dvije zajednice koje su se borile oko pozicioniranja u novom naselju: hercegovačku i ličku. Gradnja crkve intenzivirana je 1934. godine, njeni temelji osvećeni su 28. avgusta 1934. godine, a crkva je završena 1935. godine. Arhitekta hrama Uspenja Bogorodice u Ruskom Selu bio je čuveni novosadski arhitekta Đorđe Tabaković koji je hram projektovao u nacionalnom moravskom stilu. Ruski emigrant koji je živio u selu Vladimir Zelinski islikao je zidne slike u hramu i potpisao se na kompoziciji slike Seoba Srba pod Arsenijem III Čarnojevićem.

     OTKUPILI DVORAC ČARNOJEVIĆA

     Kolonisti su 1936. godine spriječili rušenje, a potom otkupili dvorac Čarnojevića u Ruskom Selu i dvije uspješne akcije podstakle su ih da se tokom 1938. godine posvete otcjepljenju od političke opštine Rusko Selo i stvaranju sopstvene političke opštine. Opštinsku upravu u Ruskom Selu činio je 21 odbornik od kojih je njih sedmorica bilo srpske nacionalnosti. Na sjednici opštinskog odbora od 26. aprila 1938. godine srpski odbornici Rade Vojvodić iz Građana kod Cetinja i Dušan Martinović iz Brajića kod Budve zatražili su formiranje posebne srpske opštine sa obrazloženjem da su „Srbi uvijek nadglasani i da su u opštini neravnopravni.” Jugoslovenske vlasti procijenile su da srpski živalj u okruženju manjinskog stanovništva treba ojačati formiranjem posebne opštine i ukazom br. 566, njegovog kraljevskog veličanstva kralja Petra II od 7. oktobra 1938. godine, proglašena je zasebna opština Čarnojevićevo. Do njemačke okupacije Banata aprila 1941. godine funkcionisala je opština Čarnojevićevo, a 8. maja 1939. godine postala je i zasebna matičarska opština.Krajem četvrte decenije 20. vijeka u ruskoselskoj koloniji postojao je zaokružen politički, društveni i kulturni život. Funcionisale su u njoj tri agrarne zajednice (lička, hercegovačka i banatska), Prva srpska zemljoradnička zadruga, Sokolsko društvo, Poljoprivredni odbor, Prosvjeta, Mjesna organizacija Saveza ratnih dobrovoljaca Kraljevine Jugoslavije, Udruženje četnika za slobodu i čast otadžbine, u koloniji su se odvijale pozorišne predstave, čak se u koloniji dogodio boks meč Grgo Peza–Joko Boreta i dva puta su prikazane igre ruskih kozaka – emigranata.

     Izvor: SRPSKO KOLO, avgust 2020, str. 14

     Odgovori

6. 15. april 2021. u 17:33

   Đorđe

   Arsenije Čarnojević (Crnojević) vodi poreklo iz sela Vrbe, Njeguši. To navodi Andrija Zmajević u Crkvenom Ljetopisu koji takođe vode poreklo iz sela Vrbe a čiji su se preci spustivši se u Boku, pokatoličili a on je bio nadbiskup barski i savremenik je Arsenija Čarnojevića.

   Odgovori

   • 31. avgust 2022. u 08:50

     Vojislav

     Arsenije III Crnojević, patrijarh (Bajice, Crna Gora, 1633 — Beč, 27. X 1706)
     Bio je u pridvornoj službi patrijarha Maksima i 1665. postao iguman
     manastira Pećke patrijaršije. Mitropolit pećki ili hvostanski postao je 1669. i
     istovremeno vodio poslove teško obolelog patrijarha Maksima. Budući da nije bilo
     nade za patrijarhovo ozdravljenje, Arsenije je krajem 1672. izabran za pećkog patrijarha.
     Preduzeo je ubrzo niz većih kanonskih poseta (Bosna 1674, Braničevo i Srem 1676,
     Žiča i Braničevo 1677, Smederevo 1680, Budisavci 1682) a kada je rat između Turske i
     Austrije već bio na pomolu, krenuo je 1682. na poklonjenje Hristovom grobu. Na putu su
     ga srdačno dočekali mitropolit skopski Teofan i kratovski i štipski Ananija a u
     Jerusalimu je bio gost patrijarha jerusalimskog Dositeja Notara (1669—1707). Za
     vreme ovoga putovanja vodio je dnevnik koji ima vrednost dokumenta i književnog
     teksta. U Peć se vratio posle Uskrsa 1683. kada je austrijsko-turski rat već počeo.
     Kada se car Leopold I 1687. obratio carigradskom patrijarhu da pomogne hrišćansku
     stranu u borbi protiv Turaka, našao se u teškom položaju jer je trebalo pristati uz
     zapadne sile, Austriju i Mletke, od kojih je pretila opasnost pravoslavlju, kako su to
     iskusili u Vojnoj granici kada su Srbe pod vidom unije pokušali da privedu Rimskoj
     crkvi. U to vreme bio je dva puta u opasnosti da izgubi glavu jer Porta nije imala u
     njega poverenja pa je iz Peći prešao u Nikšić i odatle obavljao kanonske vizitacije.
     Dok je boravio izvan Peći, general Eneja Silvije Pikolomini dospeo je sa austrijskom
     carskom vojskom do Prištine i pozvao Srbe da mu se pridruže. Čineći napore da
     stupi u vezu sa predstavnicima Mletačke republike, dobio je poruku na Cetinju od
     monaškog bratstva iz Peći da se vrati u Peć jer će u protivnom pristupiti izboru
     drugog lica za patrijarha. Vrativši se nazad, našao se u Prizrenu sa Pikolominijem i
     sa njime postigao sporazum o pomoći koju će Srbi pružiti carskoj vojsci. Pošto
     drugog izbora nije bilo, napustio je pomirljivu politiku svojih prethodnika i počeo
     delati protiv Turaka. Posle smrti generala Pikolominija ratna sreća okrenula se u
     korist Turaka. Kada je patrijarh video da se carska vojska povlači, sa znatnim delom
     naroda u januaru 1690. krenuo je prema Beogradu i stigao u proleće iste godine. Budući
     da je turska vojska nadirala prema Beogradu, u izbeglom narodu zavladala je panika.
     Patrijarh je u Beogradu sazvao narodno-crkveni sabor u kojem su učestvovali crkveni
     velikodostojnici i narodni glavari sa obe strane Save i Dunava i sa kojeg je
     jenopoljski episkop Isaija Đaković poslat u Beč sa zahtevima da se Srbima prizna
     crkvena autonomija i patrijarhova jurisdikcija u obimu koji je imao pod Turcima.
     Odgovor na ove zahteve bila je povelja cara Leopolda I od 21. avgusta 1690. kojom su
     Srbi potpali pod neposrednu vlast austrijskog vladara a ne ugarskih županija ni
     feudalne gospode. Srbima se garantovalo da mogu iz srpskog naroda postavljati sebi
     arhiepiskopa koga će mirski i crkveni stalež između sebe birati. On je imao
     slobodnu vlast raspolagati sa svim istočnim crkvama grčkog obreda i opštinstvom
     iste veroispovesti. Drugo autonomno telo i vlast bili su magistrati po gradovima i
     kneževi po selima. U vreme dok su u Beču pregovarali oko dobijanja privilegija, Srbi
     su počeli u velikim grupama da prelaze preko Save tako da je poslednja grupa iz
     Beograda za Slankamen i Petrovaradin prešla pre nego što su Turci 8. oktobra
     ponovo zauzeli Beograd. Noseći narodne svetinje, knjige i druge relikvije Srbi su
     išli dalje ka severu stigavši do iza Budima i Komorana i zadržavajući se u većim
     zbegovima. Srbi su se ubrzo uverili da bečki kardinal Leopold Kolonić sa ugarskim
     plemstvom i županijskim organima ne priznaju date privilegije. U želji da se pored
     verskih prava osiguraju i narodna i ekonomska prava, došlo se na ideju da se Đorđe
     Branković proglasi za srpskog despota. Patrijarh se nije saglasio sa namerom da on
     bude i crkveni i narodni poglavar.
     Ugled patrijarhov u starom kraju bio je veliki i kod naroda i kod episkopata
     koji nije hteo da prihvati nametnutog patrijarha Kalinika I. Arsenije je budno pratio
     događaje u delu patrijaršije koji je ostao pod Turcima, o Srbima u Dalmaciji, Lici,
     Krbavi, Sremu i Slavoniji, koji su bili stalna meta rimokatoličke crkve koja je putem
     unije pokušavala da ih privede u svoje krilo. Stupio je hrabro i odlučno u borbu
     protiv unijaćenja, a borba je trajala 16 godina, neumorno putujući, bez stalne
     rezidencije, boraveći svuda gde živi srpski narod preko Save i Dunava. Putovanja je
     preduzeo 1692, čim je dobio dozvolu državnih vlasti da može činiti kanonske posete u
     Ugarskoj, Hrvatskoj, Srbiji, Hercegovini i Dalmaciji. Prvu posetu načinio je tamo
     gde je bilo najteže, u Krajini, Varaždinskom generalatu. Kneževska pratnja i svita od
     dve do tri stotine lepo odevenih i naoružanih konjanika budila je nacionalni ponos i
     jačala predanost crkvi i veri. Da bi onemogućio rad unijatskom episkopu Petroniju
     Ljubibratiću, postavio je za sremskog mitropolita Stefana Metohijca koji je za kratko
     vreme istisnuo Ljubibratića iz Hopova. Na drsku unijatsku aktivnost požalio se caru
     Petru Velikom ali žalba nije pomogla a unijati su uz pomoć Bečkog dvora postali još
     bezobzirniji. Car Leopold je svojom odlukom od 9. aprila 1703. otvoreno naredio
     istrebljenje šizmatika u Pečuju. Tim povodom počeli su se održavati zborovi po
     Slavoniji. Jednom skupu prisustvovao je i patrijarh pa je okrivljen za pobunu i jedna
     komisija Dvorskog ratnog saveta preporučila je da se na njega budno motri. Tako je
     došlo do toga da je na silu zadržavan u Beču ali je on uspeo da dođe u Pakrac, od
     unijata Joanikija Ljubibratića otkupi celokupno imanje a njega pošalje u Rusiju. Na
     taj način udario je temelj Pakračkom vladičanstvu kome je marta 1705. za episkopa
     postavio Sofronija Podgoričanina. Vodeći borbu protiv unijaćenja, a istovremeno za
     poštovanje privilegovanih prava, patrijarh je juna 1704. podneo predlog caru da
     potvrdi sedam eparhijskih arhijereja jer su eparhijski redovi bili naglo proređeni.
     Tako je obezbedio osnove novoj samostalnoj srpskoj pravoslavnoj crkvenoj oblasti. Iz
     tih osnova razvila se već prvih godina XVIII v. Karlovačka mitropolija.
     Pretpostavlja se da je patrijarh dobijao pozive iz starog kraja da se vrati u Peć
     i da je on to i želeo. Zato se 29. avgusta 1705. obratio svom starom poznaniku
     jerusalimskom patrijarhu Dositeju Notaru želeći da za svog života reguliše odnose
     između crkve u Peći i njenog dela u Habzburškoj monarhiji. Ne želeći da se zameri
     Porti i patrijarhu Kaliniku I, odajući mu veliko priznanje što je uspeo da očuva
     pravoslavnu pastvu, jerusalimski patrijarh je savetovao Arseniju da pronađe način, i
     to za svoga života, da svi arhijereji i svi pravoslavni vernici budu potčinjeni
     patrijarhu u Peći. Taj odnos regulisan je ipak nakon Arsenijeve smrti (1710) dekretom
     patrijarha Kalinika I.
     Sve do kraja života imao je velikih materijalnih teškoća jer su i on i
     sveštenstvo i narod mogli iz Srbije da prenesu samo malo pokretne imovine pa je
     stalno od Dvora u Beču molio za novčanu pomoć, odnosno za desetinu od pravoslavnih
     vernika i za feudalni posed. Od toga je trebalo da stvori ekonomsku podlogu za
     egzistenciju crkve. Pošto je odbijena njegova molba da mu se za stalnu rezidenciju
     odobri man. Orahovica u Slavoniji, on je tražio da mu se podari zamak Sirač u
     centralnoj Slavoniji (Mala Vlaška), odakle bi lakše držao na okupu crkvu i narod u
     Slavoniji, Hrvatskoj i Ugarskoj, a ne bi bio udaljen ni od Bosne i Srbije. Posed mu je
     dodeljen 1695. a priznato mu je pravo i na desetinu koju je ubirao samo dve godine a
     potom je na ime ekvivalenta za nju od Carske dvorske komore u Beču, a iz kase Budimske
     komorske uprave, dobijao godišnju dotaciju od 3.000 forinti. Patrijarhovom dolasku u
     Slavoniju i stupanju u posed nad Siračom usprotivio se tamošnji komandujući general
     grof Gvido Štaremberg, koji je prozreo patrijarhove versko-političke ciljeve. Pošto
     car nije mogao da poništi svoju odluku o dodeljivalju poseda, početkom 1697. rešeno
     je da mu se umesto Sirača dodeli posed Sečuj u Baranji a uz njega i tri pustare u
     njegovoj blizini. Taj posed je patrijarh držao šest godina (1697—1702) i nameravao da
     na njemu podigne pravoslavni manastir, gimnaziju i druga učilišta, svoju rezidenciju
     i ekonomske zgrade, kao i da ga naseli sa što više svojih vernika pa bi tako bilo
     stvoreno središte Srba ne samo u Baranji nego i u celoj Ugarskoj. Međutim, te namere
     samo su delimično ostvarene jer je 1702. donesena odluka da se posed Sečuj oduzme od
     patrijarha i preda mađarskoj plemićkoj porodici Bezeredi, koja je pre turske
     vladavine u Mađarskoj dobila darovnicu na njega.

     Odgovori

     • 31. avgust 2022. u 08:53

       Vojislav

       U toku višegodišnje borbe za Sirač, Sečuj, donacije za njih, za desetinu i
       novčane dotacije patrijarh je stekao rđavo iskustvo ne samo sa vladajućima u Beču nego
       još više sa Ugarskom dvorskom kancelarijom, ugarskim plemstvom i ugarskim
       katoličkim biskupima, a pošto mu je posed Sečuj oduzet u korist mađarske porodice
       Bezeredi, treba verovati da je to u velikoj meri uticalo na njega da se u vreme
       Rakocijevog ustanka (1703—1711) ipak opredeli za Dvor a ne za Mađare. Iskustvo sa
       Bečkim dvorom nije bilo zadovoljavajuće jer je car podlegao uticaju ugarskog primasa
       kardinala Leopolda Kolonića i katoličkih krugova, pa je uoči Rakocijevog ustanka
       bilo pokušaja da mu se verska jurisdikcija ograniči samo na Srbe koje je u Ugarsku
       preveo 1690, kao i da mu se zabrane verske vizitacije, a nije mu redovno isplaćivana ni
       godišnja dotacija u novcu. Njegove predstavke Dvoru, Carskoj dvorskoj komori,
       Budimskoj komorskoj upravi i Dvorskom ratnom savetu ostajale su bez odgovora. Iako je
       izražavao punu lojalnost prema Dvoru, nije mu se dovoljno verovalo pa je njegov
       boravak u Beču dobijao vid tihe internacije. Stanje se poboljšalo nakon izbijanja
       Rakocijevog ustanka kada su Dvoru Srbi bili potrebni protiv Mađara. Tada je
       patrijarh sa podvojvodom Jovanom Monasterlijom i srpskim graničarskim
       komandantima na svoj narod preuzeo obavezu ratovanja protiv „kuruca” na prostoru
       cele Ugarske. U toku toga ratovanja a samo tri meseca pred svoju smrt, uspeo je da reši
       pitanje feudalnog poseda. Umesto oduzetog Sečuja tražio je komorski spahiluk Futog
       ali je od novog cara Josifa I dobio posed Dalj (sela Dalj, Borovo, Belo Brdo i pustare)
       procenjen na 38.000 forinti, koliko je iznosila vrednost Sečuja i dug neisplaćenih
       dotacija. Kada je umro, lađom je iz Beča prenet u man. Krušedol i sahranjen u grobnicu
       Svetog Maksima, despota od loze Brankovića.
       IZVORI: Ljub. Stojanović, Stari srpski zapisi i natpisi, Beograd 1987, br. 1053, 1824, 1934, 10174,
       10175; Slavko Gavrilović, Ivan Jakšić, Izvori o Srbima u Ugarskoj s kraja XVII i početkom XVIII veka,
       I, Beograd 1987; Slavko Gavrilović, Izvori o Srbima u Ugarskoj s kraja XVII i početkom XVIII veka, II,
       Beograd 1990.

       LITERATURA: Ilarion Ruvarac, Odlomci o grofu Đ. Brankoviću i A. Crnojeviću, patrijarhu, Beograd
       1896; Jova Adamović, Privilegije srpskog naroda u Ugarskoj i rad Blagoveštenskog sabora, Zagreb 1902;
       Aleksa Ivić, Nevolje Srba u Ugarskoj posle doseljavanja, Prilozi (sv. 4) LMS, uz knj. 317, 1928, 157—
       158; Rad. M. Grujić, Pakračka eparhija, Novi Sad 1930, 71; Rad. M. Grujić, Patrijarh Arsenije III
       Čarnojević, Kalendar „Crkva”, Sremski Karlovci 1941, 120; Rajko L. Veselinović, Arsenije III
       Crnojević u istoriji i književnosti, Beograd 1949; Jovan Radonić, Rimska kurija i južnoslovenske
       zemlje od XVI do XIX veka, Beograd 1950; Slavko Gavrilović, Nastojanja patrijarha Arsenija
       Čarnojevića oko prava na desetinu i zemljišni posed (1690—1706), ZMSI, 1996, sv. 53, 7—38.
       Sava Vuković
       Slavko Gavrilović

       Odgovori