Feljton: Ko su Šumadinci (66)

Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“

U potrazi za novim životom

Nasilje janičara negativno će se odraziti na raspoloženje potčinjenog srpskog stanovništva

Tako se u Vapi smanjivalo stanovništvo od 513 (u 1948. godini), preko 360 (1971), 309 (1981) do 268 (1991), od čega je 110 Srba, a 156 se izjasnilo kao muslimani i 2 kao Jugosloveni. S obzirom da je u istom popisu bilo 111 pravoslavaca i 157 islamske veroispovesti, to znači da se u nacionalnom pogledu kao Jugosloveni izjasnili po jedan pravoslavac i musliman. Kijevci su imali 348 žitelja 1948. godine, 340 (1971), 288 (1981), a danas imaju 233 (1991), svi muslimani. Boguti, zaselak Štavlja, nisu posebno popisani 1948. godine. U popisu 1981. godine su imali 107, a sada (po popisu 1991) imaju 78 žitelja, od koji 77 Srba i jedan Jugosloven.

Poput velikog roda Matejića u Ramaći, koji jedini od rodova doseljenih od Sjenice u Lepenicu posle Velike seobe 1690. godine čuva spomen sela Krajinovića iz koga su im preci došli, tri roda u Lepenici još pamte nazive sela iz kojih su doseljeni posle 1736. godine. To su Bogdanovići (Rajičići, Tošići) u Čumiću, doseljeni iz Boguta i Perovići u Adžinim Livadama, doseljeni iz Vape. Perovići su daljom starinom od Žabljaka u Crnoj Gori, od njih su Pavlovići u Vučkovici, a rod su im Pavlovići u Grošnici.

Treći rod, Tolići (Đorđevići, Milenkovići, Đurđevići) u Kijevu doseljen je iz Kijevaca. Po tome je selo Kijevo u Lepenici dobilo naziv po Kijevcima u okolini Sjenice, odakle je rod Tolića, jedan od tri osnivačka roda ovog naselja, doseljen posle Druge velike seobe (1736). Toša Radivojević misli da je ovde reč o selu Kijevu kod Orahovca u Metohiji, naprosto stoga što je to selo našao na đeneralštabnoj karti iz 1893. godine, pa mu se to učinilo prihvatljivim. Moguće je da su u selidbenoj vezi Kijevo u Metohiji i Kijevci kod Sjenice, jer su na pravcu seljakanja našeg stanovništva, ali je nesumnjivo da su iz Kijevaca kod Sjenice, moguće i kao etapne stanice, Tolići sišli u selo kod Batočine i nazvali ga Kijevom.

Treći talas Sjeničana, posle dveju velikih seoba (1690. i 1736. godine), koji je zapljusnuo Šumadiju, usledio je krajem XVIII veka. Za razliku od prethodna dva, koja su izazvana sukobima širih razmera i ratovima koji su ih pratili, treće doseljavanje je bilo u relativno mirnom razdoblju. To kratkotrajno razdoblje mira je decenija i po od Kočine krajine (1788) do izbijanja Prvog srpskog ustanka (1804), i u njemu su motivi doseljavanja bili pretežno ekonomski, a manje nacionalni ili verski. Ovo kratko razdoblje je u znaku trećeg austro-turskog rata u XVIII veku (1787-1791), koji je završen Svištovskim mirom (1791). U našim prilikama ovo ratovanje je zasvođeno Kočinom krajinom (1788. godine), iza čijeg sloma su za tzv. raju stvorene povoljne prilike u Beogradskom pašaluku, što je posledica i njegovog pograničnog položaja. No, kako je u to doba i najveće rasulo Turske carevine, kao i najvećeg besa odmetnutih janičara i krdžalija, to će se njihovo nasilje negativno odraziti na raspoloženje potčinjenog srpskog stanovništva.

U ovom vremenu novi talas doseljenika od Sjenice i iz Brnjice i Štavlja je naseljen u novih osam naselja Lepenice, a deo ih se smestio u još šest naselja u kojima su se u prethodne dve seobe već nalazili doseljenici od Sjenice.

Beloševac: Šarčevići, 12 (Milojevići 6, Tanasijevići 3, Radosavljevići 2, Jovanovići 1).

Bošnjane: Milivojevići, 11 (Milivojevići 9, Vulovići 2), Milići, 6 (Jeremići 2, Jovanovići 2, Milutinovići 2).

Dobrača: Novakovići, 8 (Novakovići 4, Sretenovići 4), Petrovići, 5.

Drača: Alempijevići, 11 (Alempijevići 7, Lazarevići 4).

Drenovac: Sokovići, 5, (Sokovići 4, Đokovići 1).

Korman: Gajovići, 7 (Gajići 3, Đuričići 2, Jankovići 1, Srećkovići 1), Ivkovići, 13 (Stanojevići 4, Ivkovići 3, Milanovići 3, Vasiljevići 2, Ognjanovići 1). Kutlovo: Babići, 3, Božanići, 5 (Božanići 3, Vuletići 2), Popovići, 6 (Minići 3, Popovići 3).

Lapovo: Tomići, 7. Novi Milanovac: Pavićevići, 8 (Pavićevići 7, Sretenovići 1, Stevanovići 1). Rakinac: Terzići, drugo ime Spasojevići, 2.

Rogojevac: Filipovići (Vilipovići), 7 (Filipovići 3, Ilići 2, Lukići/Lukovići 2), Gavrilovići, 7 (Vukovići 2, Radovići 2, Simovići 2, Jankovići 1), Mirkovići, 9 (Jankovići 4, Antonijevići 2, Radojevići 2, Mirkovići 1), Pajevići, 6 (Radisavljevići 4, Radivojevići 2), Šamanovići, drugo prezime Milisavljevići, 6 (Pavlovići 4, Paunovići 2). Njihov ogranak su Vukovići, 1, u istom selu.

Šljivovac: Pejovići, 9 (Todorovići 5, Jovanovići 2, Ignjatovići 1, Mijailovići 1).

Đuriselo: Seničani, 21 (Mirkovići 5, Đurđevići 3, Vujovići 2, Jovanovići 2, Simonovići 2, Ćirkovići 2, Gavrilovići/Gajovići 1, Gvozdenovići 1, Radivojevići 1, Radomirovići 1, Stevanovići 1). Njihov ogranak su Vukovići u istom selu – Vukovići, 2 (Miloševići 1, Srećkovići 1). Adžine Livade: Kovačevići, 3.

Prvi srpski ustanak je, prirodno, povukao u Šumadiju, kao glavnu oblast ustaničkog poduhvata, stanovništvo iz svih srpskih predela. U stanovništvu koje se doselilo u Šumadiju upadljivo je najbrojnije ono koje potiče od Sjenice, za šta je presudan događaj Karađorđevo ratovanje 1809. godine, uz koje je pristala masa srpskog stanovništva na Sjeničko-pešterskoj visoravni, Bihoru i Koritima i koje se, privučeno primamljivim uslovima života u Šumadiji, povuklo odatle sa Karađorđem. U ovom vremenu se stanovništvo od Sjenice i iz Buđeva i Vape smešta u trideset i dva lepenička naselja, od kojih se u dvanaest naselja smeštaju uz prethodne doseljenike iz ovih predela, a dolaze i u dvadeset novih naselja. U ovoj seobi došljaci od Sjenice zasnivaju na starim napuštenim staništima svoja, nova naselja, tačnije obnavljaju življenje u njima (Bare, Veliki Šenj, Gornje Grbice, Divostin, Dragobraća, Đurđevo – stari naziv Lukanje, Majnić, Mala Vrbica, Mala Pčelica, Mali Šenj, Mironić, Pajazitovo, Stanovo i Trešnjevak).

IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 21. maj 2001. godine