Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“
Sjeničani u Gruži i Jasenici
Neki predeli imaju izraženu sličnost u nazivima naselja
Karaša, koji slave Svete Vrače, ima dva ogranka – Mijailovići i Simovići. Rodonačelnik Mijailovića je Mijailo Radosavljević (r. 1787), koji je imao sinove Aksentija (r. 1826) i Vićentija (r. 1828), a rodonačelnik Simovića je Sima Mijailović (r. 1787), koji je imao sinove Milovana (r. 1815) i Milutina (r. 1817). Miloradovića (slava Sv. Nikola), čije je staro prezime Vladisavljevići, ima dva ogranka – Miloradovići u užem smislu i Markovići, a njihov je rodonačelnik Milorad Vladisavljević (r. 1797), koji je imao brata Radovana (r. 1801) i potomke Mijaila (r. 1825) i Vukosava (r. 1828). Do ovog veka u Dobraču su doseljena samo dva roda (po jedna kuća) – Banjčevići, prozvani tako po mestu porekla (Brestovačka Banja), čiji je predak došao posle Drugog srpskog ustanka (1818) i Jekići (drugo prezime Markovići), koji su, u okviru preseljavanja u oblasti, došli iz Jasenice 1854. godine. Prvi slave Sv. Nikolu, a drugi Sv. Luku.
Tako je, obnovljena sredinom XVIII veka, do XX veka naseljavana Dobrača. Neki predeli imaju izraženu sličnost u nazivima pojedinih naselja u njima. Ako bismo, na primer, naveli sela: Bare, Brnjica, Grabovica, Gradac, Kneževac, Lijeva Reka, Petrovo Polje ili Petropolje, Plana, Raškoviće, Sugubina, Trešnjevica, Ursule – doveli bismo u zabunu ljude iz dva naša predela. Šumadinac bi bio uveren da su to šumadijska sela, ali bi, na drugoj strani, Sjeničanin takođe bio uveren da je reč o sjeničkim selima. U pravu bi bila obojica, jer pobrojana sela postoje i u središnoj Šumadiji i u okolini Sjenice. Uz ova, postoje, takođe u oba predela, sela koja imaju svoje dvojnike – Žabare, Kijevo, Krćevac i Stubao u Šumadiji i Žabren, Kijevci, Krće i Stup u sjeničkom kraju.
Ova podudarnost nije slučajna. Naš velikan Jovan Cvijić je uočio da „iseljenici nose, kao puž kućicu, imena svoga sela, kraja, potoka, planine, kadšto i celog predela, i po njima nazivaju iste predmete u novoj oblasti, gde su se naselili”, što je naročito zastupljeno idući od sjeničkog i novopazarskog kraja do u nisku Šumadiju. Po Cvijiću, to prenošenje topografskih i geografskih imena, taj niz ponovljenih naziva naselja, označava pravac selidbenog kretanja stanovništva od Sjenice ka Šumadiji.
Cvijićevo zapažanje dobija potvrdu i u činjenici da se u nazivima delova pojedinih šumadijskih sela, kao i u prezimenima pojedinih rodova, javlja više oznaka koje upućuju na Sjenicu kao stari zavičaj, ili predeo iz koga su žitelji ovih naselja došli. No, nije samo Sjenica, kao središte Sjeničko-pešterske visoravni ušla u šumadijski prezimenski skup, već su i druga sjenička naselja ostavila svoj trag u prezivanju Šumadinaca – Štavalj, Buđevo, Guberine, Vapa, Boljare, Dujke, Gradac, Boroštica i Melaje, po kojima nose prezimena mnogi šumadijski rodovi. Tako imamo – Sjeničko polje u Donjoj Trešnjevici, naselje Seničani u Bukoviku (danas uraslo u Aranđelovac), gde su nekad bila polja sela Bukovika, u kojima su se, posle seobe 1809. godine, nastanile izbeglice od Sjenice. Na poreklo stanovništva od Sjenice takođe upućuju u Šumadiji prezimena Seničići u Vitanovcu i Pečenogu, Sjeničani u Toponici i Đuriselu, Boroštice i Gračani u Barama Gružanskim, Štavljani u Brnjici, Vučkovici, Grabovcu i Lipnici, Guberine i Buđevci u vučkovačkom zaseoku Orašani, Melajci u Vitanovcu, ili Boljarci i Dujkići u Belosavcima. Uz Sjenicu kao opšte odredište, u ovim prezimenima je lako prepoznati spomen na stari zavičaj, Sjeničko-peštersku visorovan i njena naselja.
Osim znamenitog roda Štavljana u Brnjici, koji su doseljeni iz Štavlja kod Sjenice, postoje štavljanski rodovi u još tri gružanska sela Lipnici, Grabovcu i Vučkovici. Od njih je najstariji rod Štavljana u Lipnici, čiji je predak došao iz Štavlja kod Sjenice početkom XVIII veka i računaju se u najstarije rodove u selu. Štavljanin u Grabovcu (Aćimović) je od njih odseljen. Osobito su bili brojni i jaki Štavljani u Vučkovici (1920. godine ihe je bilo 50 kuća), doseljeni za vreme Karađorđa. Iz Štavlja su i Bogdanovići, u istom selu. U Barama Gružanskim su Gračani i Boroštice, doseljeni iz Graca i Boroštice na Sjeničko-pešterskoj visoravni.
Središte Buđevaca u Vučkovici je u zaseoku Orašanima, gde ih je, po Dragićevom zapisu početkom ovog veka bilo šezdeset kuća. Ovde su se iz Buđeva kod Sjenice naselili njihovi preci Radič i Pavle pre Prvog srpskog ustanka. Od njih su ovde potekli Jekići u istom selu, u zaseoku Sredini, a rod su im i Đerkovići u zaseoku Orašanima, čiji se rodonačelnik Đerko, naišavši u Vučkovici na rođake Radiča i Pavla, ovde nastanio takođe pre Prvog srpskog ustanka. Sa ovim rodovima su srodnici Mekovići (Novičevići), jer je njihov rodonačenik Meko brat od strica Radiču i Pavlu, sa kojima je zajedno došao. Svi su ovi rodovi, Buđevci, Jekići, Đerkovići i Mekovići (Novičevići), došli iz Buđeva, a da su rod vidi se i po tome što svi njihovi potomci slave istu slavu – Sv. arh. Mihaila. Kao što je uz Buđevo selo Guberine, tako se uz Buđevce u Vučkovici naselio rod Guberina, za vreme Karađorđa.
Melajci – drugo prezime Milića u Vitanovcu – doseljeni su iz Melaja pre Prvog srpskog ustanka, a u toku ustanka (1809. godine) iz Boljara su došli Boljarci u Belosavce. Od Boljaraca, koji imaju i drugo prezime Simići, potiču Nikolići, zvani Banovići, smešteni u belosavačkom kraju Zovljaku. Boljarci nisu u Belosavce došli usamljeno, no u većem talasu, u kojem su bili – takođe od Sjenice, ali bez naznake sela iz koga potiču – današnji rodovi Gajovići, Mićići i Vukajlovići (jedan rod), Dragićevići, Savići, Vukadinovići, Milovanovići, Šarovići, Aleksići, Milićevići (Marići), Boškovići, Nikolići, Dimitrijevići, Milivojevići, Milovanovići, Miljkovići, Rakići, Todorovići, Lukići, Đokići i Burovići. Od belosavačkih rodova su jedino Ilići sačuvali spomen na selo odakle su došli, jer je njihovo prezime Dujkići – po selu Dujke (opština Sjenica). Ovi Ilići/Dujkići su srodnici Kozodera, velike skupine rodova u Belosavcima, koje je Karađorđe doveo i ovde nastanio. Do danas se u govoru Belosavčana, tu i tamo, više no u susednim selima, u kojima je srodno stanovništvo, sačuvao tzv. zapadni naglasak u izgovoru pojedinih reči.
IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 17. maj 2001. godine
Komentari (0)