Feljton: Ko su Šumadinci (52)

Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“

Deset narašataja Isakovića

U Staroj Raškoj, u deževskom kraju, danas ima 19 kuća Mrlješa. Matica im je u selu Baletiću (2) i Troštici (6), a ima ih i u Čebincu kod Belih Voda (1), Janačkom Polju kod Janče (1), Osaonici (5) i na Goliji u selu Dramiće (4 – ovi poslednji se prezivaju Mrlješevići). Deževski Mrlješi, prema svedočenju Veselina Mrlješa (1914-1988) iz Baletića, znaju da vode poreklo od Baje Pivljanina i da imaju srodnike u Šumadiji. Od deževskih Mrlješa danas ima odseljenih porodica u Beogradu (4), Kragujevcu (2), Aranđelovcu (2), Novom Pazaru (2), Kraljevu (2), Gornjem Milanovcu (1) i Užicu (1).

Da su potomci i srodnici Baje Pivljanina jedno bratstvo vidi se i po tome što svi, kako oni u Pivi, tako i oni u Staroj Raškoj i Šumadiji, bez izuzetka slave Sv. Jovana (20. januara), a preslavljaju Ivanjdan. Od ovog roda su jedan od najuglednijih svetskih arheologa akademik Dragoslav Srejović (iz Ljuljaka u Gruži) i publicista Radojko Mrlješ, vlasnik izdavačke kuće „Mrlješ“ u Beogradu (od deževskih Mrlješa u Baletiću).

Kako je lepa reč dobrota, i koliko je sve raznovrsnih i istančanih značenja stalo u nju, i kako se u njoj ogledaju, prepliću i izražavaju plemenitost, zahvalnost, dobročinstvo. Međutim, u ovoj reči se prepoznaje i zadužbinarstvo, kao najviši vid dobrote. Posebno dragocene, a nesebične. Kako su naši stari umeli lepo da istaknu da je nešto nastalo i sačuvano dobroto i staranjem određenih ljudi! Neka mi čitaoci oproste na ovakvom uvodu, ali on se sam po sebi nametnuo, jer kad se pred istraživačem, koji mukotrpno dolazi do podataka, odjednom ukaže obilje činjenica, onda je to prava svetkovina.

No, da pređemo na stvar. Dobrotom i staranjem beogradskog agronoma Boška Mašića (r. 1935.) do nas su dospela dva dragocena spisa. Prvi je vrlo opsežan, ima više od šest stotina kucanih stranica. Napisao ga je pre dve decenije mašinski inženjer Ljubomir Isaković, pod naslovom ‘Da tragovi ne iščeznu`, skromno podnaslovljen kao uspomene. Rukopis su sačuvali njegovi sinovi Aleksandar i Dušan, a jedan primerak je dat Bošku Mašiću, kojem je autor Ljubomir Isaković ujak. Drugi spis je na jednom velikom listu (formata A-3), na kojem je inženjer Dušan Isaković uradio rodoslov porodice Isakovića u rasponu od 225 godina (1750-1975) od rodonačelnika Isaka do njegovog osmog kolena (ukupno 168 osoba).

Sada se već rađa deseti naraštaj Isakovića, pa je utoliko veći značaj ovih rukopisa, pogotovu knjige, jer tako treba nazvati rukopis Ljubomira Isakovića. No, njegova knjiga nije samo privatno sećanje, ni prosti opis života i događanja, niti intimna pripovest o porodici Isakovića. Ona je, mnogo više od toga, jer odslikava jedno vreme i društvene prilike, pa tako ima snagu šireg svedočanstva, u kojem dragocene podatke mogu da nađu istoričari, sociolozi, etnolozi, umetnici. Pred nama se ukazuju konkretni ljudi i sudbine, u nepatvorenim istorijskim i životnim okolnostima.

Za naše, pak, istraživanje, porodica Isakovića je od naročitog značaja, jer je ovo najstarija porodica u Donjoj Šatornji, te se ubraja u red rodova koji su osnivači šumadijskih sela. Etnolog Borivoje Drobnjaković je posle Prvog svetskog rata zapisao da su u Donjoj Šatornji u Prokića i Isakovića kraju 104 kuće Isakovića (u koje je ubrojio Prokiće, Tomiće, Gavriloviće, Jeremiće, Jevtiće, Jokoviće, Vasiće, Milovanoviće i Trišiće), koji slave Sv. Nikolu. I još je dodao: „Doselio se čukundeda Isak. Ne zna se kada i odakle. Ovo je najstarija porodica u selu. Od Isaka „broje šesto koleno. Sada se uzimaju“.

Zahvaljujući rukopisu Ljubomira Isakovića, doznajemo da je rodonačelnik Isak, poreklom iz Stare Raške, rođen oko 1750. Godine, odakle je oko 1770. Godine, dakle nesumnjivo pre Kočine krajine, došao u Donju Šatornju, nastanivši se u prvo vreme na obroncima planine Rudnik, u blizini današnjeg manastira Nikolja. Isak je imao četiri sina – Proku, Nikolu, Janka i Petra. Proka, od koga su Prokići, sačuvao je barut što je Karađorđe, kad je odlazio iz Srbije 1813. Godine, podelio viđenijim ljudima u Šumadiji, sklonivši ga u Česti šib. On je odatle odneo pune vučije baruta za boj na Ljubiću 1815. Godine, što je za bitku bilo presudno. Od Nikolinih sinova Jevte, Jeremije, Tome, Milovana i Gavrila su rodovi Jevtići, Jeremići, Tomići, Milovanovići i Gavrilovići, a od Isakovog najmlađeg sina Petra su Petrovići. Isakov sin Janko je bio sveštenik u manastiru Nikolju, koji je bio šatoračka crkva.

Sveštenik Janko, koji nije ostavio muškog potomstva, starao se o živopisanju manastira Nikolja, o čemu svedoči natpis na nadvratniku u zapadnom zidu naosa. Darovao je Nikolju zvono, na kojem je bilo utisnuto njegovo ime. Zvono su 1915. Godine odneli Austrijanci. Sa Jankom počinje sveštenički niz u porodici Isakovića. U Nikolju ga je nasledio Radoje, sin Jankovog sinovca Tome. Popa Radoja Isakovića je opisao putopisac Feliks Kanac, kada je, prilikom svog krstarenja po Srbiji (1859-1867), posetio Nikolje. Početkom ovog veka Radoja nasleđuje u Nikolju sin Ljubomir Isaković, koji je prethodno, čekajući na mesto u Nikolju, službovao u Trnavi. Posle Ljubomira je sveštenik bio Velimir Isaković, koji je 1927. godine prešao u Beograd, gde je kao protojerej imao vrlo zapaženog udela u radu svešteničkog udruženja, ističući se kao autor veće broja napisa u pravoslavnoj štampi sve do šezdesetih godina.

Od sveštenika iz roda Isakovića posebno su se isticali, i ostali upamćeni u okolini kao značajni ljudi, braća Jeremija i Aleksa Isaković, sinovi popa Ljubomira. Pop Jeremija je službovao u Banji kod Aranđelovca, a kao patriota i pristalica borbe protiv okupatora nazvan je „crveni pop“ i zaklan od četnika 1943. godine, jer ih je na propovedi javno prokleo. Sveštenik Aleksa Isaković je službovao u Saranovu. U Prvom balkanskom ratu je bio sveštenik Petog prekobrojnog puka i osveštao je pukovsku zastavu na Gazimestanu, prilikom osvećenja Kosova.

IZVOR: Mile Nedeljković, „Ko su Šumadinci“, Glas javnosti 6. maj 2001. godine