Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“
Spomen zavičaja
U središnoj Šumadiji najjača doseljenička struja dinarci
U Novi Milanovac, koji se tada zvao Pusto Selo, dolaze iz Hercegovine Bradići, a od Užica Pavićevići (Sretenovići). Druga dva doseljenička roda čuvaju u svom imenu uspomenu na zavičaj – Župljani (Jovanovići, Nikolići) na Župu, a Gluvaćani (Milenkovići, Gajići, Radosavljevići, Trivunovići) na Gluvać, zaselak Dubnice u Đetinji.
U Opornici nalaze pribežište nevoljnici s Kosova, Vujadinovići (Milanovići, Milenkovići, Radivojevići) i Kandići (Miljkovići, Filipovići, Milojevići), dohodeći od Prištine.
U Pinosavi, koja je zapravo zbeg, buduće naselje zameću Miladinovići, čiji su rod Miladinovići u Markovcu, koji dolaze iz Vrmdže (Moravica, Soko Banja), i Petronijevići (Petrovići, Mijailovići/Midžići), ogranak Petronijevića u Rakincu, koji dolaze sa drugog kraja Srbije, iz Starog Vlaha (užičko-moravički kraj).
U Radovanje se sliva doseljenička reka od Polimlja, Moravice i Zapadne Morave. Iz Katrge (Rudničko Pomoravlje) dolaze Aćimovići (Tomići, Radisavljevići), Milutinovići (Sretenovići, Stanišići, Filipovići), Obalaši, drugo prezime Nikolići, zatim Pavići (Simići, Kostići, Stevanovići) i Strugarevići, drugo prezime Džudžovići (Pavlovići, Jovanovići). U isto vreme su od Nove Varoši pristigli Vulovići, Dabovići, Đokići (Petrovići, Đokovići), Zarići, Jovčići, Milentijevići i Mirkovići, a Lazovići (Simići, Markovići), čiji su srodnici Lazovići u Rakincu, dolaze iz Stragačine (zaselak Maskove, kod Ivanjice).
U Rači preovlađuju doseljenici sa istoka – Jovanovići i Krstići od Knjaževca, Milivojevići od Zaječara i Prvulovići iz Rakovice kod Vidina, među koje dolaze i Stanimirovići (Glišići), poreklom od Tetova (Makedonija).
Teferič dobija nove žitelje sa pet strane – Bajići (Đorđevići, Pavlovići) stižu iz Vranja, Pavlovići drugi (slava Sv. Nikola) i Lazarevići (Petrovići) iz Leskovca, Vučkovići (Trifunovići, Simići) od Peći, Ivanovići (Nedeljkovići) iz Prokuplja, a Mladenovići, drugo prezime Trojanovići od Pirota.
Šarolik je i sastav prvih naseljenika u Cvetojevcu – od Zaječara su Asurdžići (Živadinovići, Anđelkovići), Sretenovići (Vučetići) i Mladenovići, čiji su ogranci Milenkovići, Ristići, Ilići, Milosavljevići, Miloševići, Stevanovići i Lazarevići, dok su Mijailovići, čije je drugo prezime Stevanovići (slava Đurđevdan), od Peći, a Biorci (Krsmanovići, Markovići, Mijailovići, Babovići, Đurđevići, Jovanovići i Đorđevići), kao što im i ime kazuje od Bihora (Stara Srbija).
U ovom vremenu je snažan priliv i u Crni Kao, Batočinu i Šljivovac. U Crni Kao dolaze iz Resave Veljkovići, a iz Crne Trave Streljići (Stojakovići) i Glavaševići, što je staro prezime skupine rodova Markovića (Milojevića, Ilića, Milanovića), Stanojevića (Petrovića, Milosavljevića), Lazarevića (Cvetkovića), Nikolića (Petrovića) i Panića. Tada iz Trnske klisure pristižu i Despotovići (Antići, Milovanovići).
U Šljivovcu, gde su se ranije smestili samo Džajovići, došljaci iz Crne Gore, prevagu imaju iz Stare Srbije – od Novog Pazara stižu Bojanići, drugo prezime Milovanovići, zatim brojni Jovanovići (Ristići, Stankići/Dimitrijevići, Markovići, Gavrilovići, Đorđevići, Vićentijevići, Miloševići) i Lukići, a od Sjenice Pejovići (Todorovići, Jovanovići, Ignjatovići, Mijailovići). Od Velikog Izvora na Timoku dolaze Simići, a Stojanovići iz Vidina.
Tako se, uoči velikog pregnuća kakav je bio Prvi srpski ustanak, slagalo stanovništvo u Lepenici, koja je, kao i ostala područja Šumadije, prigrlila doseljenike iz svih srpskih predela, daljih i bližih. Otuda nije čudo što je ustanak u Šumadiji imao šire okvire i vidike – od Timoka do Drine, i od Beograda do Kosova, kako je pevao pesnik bune Filip Višnjić.
Sastav stanovništva Šumadije je vrlo šarolik. Bezmalo da nema šumadijskog predela u kojem se ne bi mogli naći doseljenici iz svih krajeva u kojima Srbi žive ili su nekad živeli, što je razumljivo ako se ima u vidu da je od svih delova Srbije Šumadija bila, i ostala, najprivlačnija oblast za naseljavanje.
U središnoj Šumadiji, koju sačinjavaju tri predeone celine – Gruža, Jasenica i Lepenica, taj doseljenički mozaik je i najupečatljiviji. U svakom od ova tri predela je najjača dinarska doseljenička struja (Stara Raška, Stara Crna Gora, Hercegovina, Bosna). Dinarski doseljenici, prema istraživanjima Mihaila Dragića, Borivoja Drobnjakovića i Toše Radivojevića, čine više od polovine žitelja današnje Gruže i Jasenice i petinu žitelja Lepenice. U okviru dinarske struje su najbrojniji doseljenici od Sjenice, svaka četvrta porodica u Gruži i Jasenici, a svaka deseta u Lepenici je poreklom od Sjenice.
Druga po jačini doseljeničkog mlaza je kosovsko-metohijska struja, koja je i najstarija po nastanku, jer je posle pogibelji na Kosovu (1389) počelo ono žalosno premeštanje i bežanje našeg naroda, koje se ni do danas nije smirilo. Ova struja je najzastupljenija u Gruži (15 odsto stanovništva), zatim u Jasenici (10 odsto), dok je u Lepenici najslabija (tri odsto). Ali je zato u Lepenici na drugom mestu po brojnosti stanovništvo koje pripada timočkoj struji.
Predeo Lepenice je po svom geografskom položaju bio predodređen da se na njemu sudare četiri najpretežnije selidbene struje. Sa jugozapada su priticale dinarska i kosovsko-metohijska struja, a na njenom tlu su se presecale moravsko-vardarska struja, dolazeći moravskom udolinom s juga, i timočko-braničevska struja sa istoka. Zato je, među ovim oblastima, a može se reći i u celoj Šumadiji, stanovništvo Lepenice i najsloženije, jer su u njoj primetne porodice pristigle sa tako širokog područja koje se, u vreme doseljavanja, moglo smatrati za četiri strane sveta razbacanog Srpstva – od Vidina na istoku, iz Hrvatske na zapadu, iz Solunskog zaliva na jugu i od Budima na severu.
Osobenost Lepenice, u poređenju sa Gružom i Jasenicom, kao i sa ostalih jedanaest predeonih celina Šumadije, čini upravo snaga timočke struje. U 44 lepenička naselja su doseljenici koji pripadaju ovoj struji, a u pet oni čine većinu.
IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 20. april 2001. godine
Komentari (0)