Rača i okolna sela

3 komentara

1. 31. oktobar 2013. u 21:06

   Milodan

   Poreklo stanovništva sela Jarušice Donje (danas Donje Jarušice), opština Rača. Prema knjizi „Etnološka građa o Šumadincima“akademika Jovana Erdeljanovića, prvo posthumno izdanje 1948. godine – poslednje izdanje Službeni Glasnik i SANU – Edicija „Koreni“ 2011. godine u sklopu knjige „Šumadija i Šumadijska Kolubara“.

   Položaj, vode, zemlje, šume, starine i ostali podaci o selu.

   -Donje Jarušice je u predelu Lepenice, neposredno do sela Gornjih Jarušica, između Vratarske Mehane i potoka Klenovca i Kalipolje. U Klenovac, sa desne strane, utiče potok Topalovac, a u njega sa desne strane utiče potok Manovac. Jaruga se sastaje sa Česmenim Potokom. Lekin Potok je do Sladuna. Između Jaruge i Lekinog Potoka je Madžarsko Groblje. U blizini njega bilo je spashijsko guvno, a više mesta Turske su bili spahijski koševi.
   Mesto Grabak sa starim grobljem i kamenjem je sa desne strane reke Rače. Tu je Strana, gde je nađen omanji kovčeg, a prema njemu, sa leve strane reke, je Panjevački Potok, pa dalje Debeljak, Donje Polje (njive), pa Jabukovačka Gočobija, Krajno Brdo ili Sladun više crkvenih zabrana i pod njim crkva, za koju se drži da je bila manastir. Nije nađen nikakav natpis o starini crkve.
   Više groblja, kod Zapisa, nalaženi su grobovi od kamenih ploča sa svih strana, kao i kovčeg sa loncem unutra i u loncu koščice i neka, vele, žutinjava zemlja. Grobovi imaju ploče debljine šake, 93 cm dužine i 63 cm širine ili 79 cm dužine i 54 cm širine i manje. Na jednom mestu nađeno je na 10 do 15 cm dubine sasvim lepo očuvan kovčeg sa škriljačkim kamenom (vađen u kamenolomu u istom selu) na svim stranama i dole; 1 metar dužine a 46 širine, okrenut istoku. Lonac je bio već izvađen. Još nekoliko takvih grobova je nađeno, tako da je to nesumnjivo prastaro srpsko groblje. Ono je na vrlo lepom mestu, na jednoj otvorenoj i širokoj uzvišici iznad reke Rače, sa njene leve strane. Po njivi, gde su nađeni ovi grobovi, ima dosta neravnina što ukazuje da su tu bile humke.
   Takozvano Madžarsko Groblje je u Crkvenom Potoku, niže crkve, obraslo u šumu. na istoku od Crkvenog Zabrana je brdo sa vinogradima. Do njega na severnoj strani je Kačara, pa potok Zbegovište, o kojem ništa u selu na znaju. Između Kačare i Zbegovišta je brdo Golać. Još je sa desne strane reke Pervinsko Polje (u Krčmarima ima rod Pervizovići, koji su se najpre nastanili na ovom zemljištu): Klokina Jaruga je do Grobaka, odvojena od njega jarugom.
   Ima jedno staro groblje na Strnjikama, niže jaruga koja ide od crkve, a drugo groblje je dalje niz reku Raču kod jedne vodenice “potočare” na mestu Grabaku, oba vrlo stara.
   Na mestu Strani, blizu današnjeg groblja, ispod jedne niske humčice, pronađen je grob od kamenih ploča sa loncima punih kostiju. Više crkve ima nekoliko starih nadgrobnih kamenova, dva su visoka, od kojih jedan ima natpis “1810” godina, a na drugom ime nekog Radivojevića (ove porodice ima u kosmajskom selu Guberevcima), koji je umro 1827. godine; ima i nekoliko manjih kamenova, od kojih je jedan vrlo širok sa urezanim krstom.
   U njivi Debljacima, blizu sreskog puta, nalaženi su mnogi stari predmeti od gvožđa, među njima koplja i noževi. Tu je nađen i stari srebrnii novac kao i austrijske bakarne pare. Srebrni novac je sa grčkim a drugi sa latinskim natpisima na njima. Novica Pavlović sveštenik jarušički, predao je jedan austrisjki srebrni novčić iz 1710. godine, koji je nađen u ataru ovog sela.
   Petar Milosavljević, iz Gornjih Jarušica, ima zlatan novac, koji je nađen na mestu Lisniku, blizu Trske, gde su nekada bili spahijski-turski koševi. Na jednoj strani tog novca predstavljen je car sa skiptarom u desnoj ruci (i na njemu krst), a sa kubetom i krstom u levoj ruci. Okolo ima nerazumljiv natpis a na drugoj strani je carica sa krunom na glavi i sa detetom u desnoj ruci, a okolo je nekakav nerazmljiv natpis.
   Živojn Tomić, iz Gornjih Jarušica, ima srebrni novac Hadrijana Avgusta, koji je pronašao kod kuće u voćnjaku, u Vranovcu, prilikom kopanja. Njegov brat je našao novac cara Sigmunda iz 1598. godine. On je na čeiri mesta probušen što predpostavlja da je upotrebljavan kao nakit.
   Današnja crkva je sazidana na temelju vrlo stare crkvice, koja je bila skoro zatrpana i stajale su samo zidine. pričaju da su tu tajno dolazili kaluđeri i palili sveće na njoj. Na vratima stare crkve piše: “Hram Svetih Arhistratigov 13 jula *rušvicama”. Ovaj stari hram pronađen je 1822. godine u kršu.
   *Prvo slovo je obrnuto latinično slovo “R”
   Godine 1824. godine blaženopočivši Miloš Obrenović knjaz srpski obnovio ga je o svom trošku. Oko crkve sagradili su ljudi iz susednih sela svoje kućice (“ćelije”) za noćivanje svojih seljaka koji dođu crkvi. Crkva se smatra za svetinju i mnogi bolesnici dolaze na molitvu. Kod crkve ima dva izvora, bunara. Sve to podseća na manastir. Zidovi oko crkve zovu “grad”.
   Do današnjeg groblja je bilo staro groblje, koje je većim delom rastureno, a u polju blizu Pokozice, prema selu, ima i danas u šumi staro groblje sa kamenjem. Ima ih takvih četiri u Donjim Jarušicama.
   Donje Jarušice nemaju krajeve.

   Ime selu.

   Kao i susedno selo Gornje Jarušice, ovo selo je dobilo ime po brojnim jarugama u ovom selu.

   Poreklo stanovništva.

   U ovom selu su ovi rodovi:
   -Stepanovići su se odavno doselili iz neševačkog (tako piše, ne zna se da li je niški ili kruševački, op. Milodanj) kraja. Imaju kumstvo u Kijevu kod Beograda, Nikoljdan.
   -Petronijevići su se doselili od krušavačkog kraja. Stara slava im je bila Stevanjdan pa su je promenili, jer su pobegli od Turaka, i danas seku kolač na taj dan. Kumovi su im u Donjoj Rači, Alimpijevdan.
   -Cvetići i Lazići su vrlo stara porodica, doselili su se od Jagodine; ima ih po “Turskoj” (Staroj Srbiji) i po Sremu, Nikoljdan.
   -Milovanovići i Milosavljevići, praded se doselio iz Timoka, Đurđevdan.
   -Kostići su poreklom od Ciganina koji se oženio Srpkinjom, Nikoljdan.
   -Jevtići su isti rod sa Matijaševićima iz Guberevca, Jovanjdan.
   -Šarići i Ilijići ne znaju za svoju starinu, Aranđelovdan.
   Mlađi doseljenici su:
   -Pantići su od Pantića u Trnavi, Jovanjdan.
   -Cukići su iz Kramara, Nikoljdan.

   Odgovori

2. 2. novembar 2013. u 21:27

   Milodan

   Poreklo stanovništva sela Veliko Krčmare (po knjizi Krčmare Veliko), opština Rača.
   Prema knjizi „Etnološka građa o Šumadincima“akademika Jovana Erdeljanovića, prvo posthumno izdanje 1948. godine – poslednje izdanje Službeni Glasnik i SANU – Edicija „Koreni“ 2011. godine u sklopu knjige „Šumadija i Šumadijska Kolubara“.

   Položaj sela, zemlje i vode.

   Veliko Krčmare je sa leve strane puta idući od Kragujevca za Raču, bliže Rači nego Kragujevcu. Ono je, kao i susedna sela, jako rastureno, sa omanjim grupama srodničkih kuća.
   Mesto Sobovica je u ataru Krčmarskom i Jarušičkom. Na severu od Sobovice je zemljište Kusaja, pa livade u rečici Krčmari, dalje su Bele Bare (deo Krčmara); njive u Jasenovcu na severu Belih Bara, zatim Livade, gde u jednoj šumici ima, na mestu Grobljansko, staro groblje; dalje na severuzapadu je Vranovac, njive i livade u potoku istog imena; Cukićsko Groblje, zatim Klisura, a na severu, u reci Krčmare, kraj naselja Kapavac, pa njive i livade Kolarnica, Cerjak itd, njive do Malih Krčmara; Jaruge su kraj naselja i zemlje.
   Srećkovićki Kraj je do Vojinovca, a Solila su u njihovom kraju. Između Kusaje i Krčmara je Staro Selo, do njega je Cukićki Kraj, koji se nekada zvao Medveđa, prema Vranovcu i Cukićkom Groblju. Kod Klisure i u njoj je kraj Kapavac do Viska. Između Kapavca i Jaruge je kraj Kamenar.

   Starine u selu.

   1. Jovan Jaćimović našao je u mestu Golubici, riljajući vinograd, na 60 cm dubine, kod potoka Mučibabe, ogromno metalno koplje sa izrađenim lavovima. Tu je vodio stari put u tursko doba. U mest Visku nalazile su se metalne strele. I Vićentije Jovanović je našao staro koplje.
   2. Više opštinske zgrade nađen je je nekakav austrijski novac iz 1752 godine, od srebra, veličine dinara.
   3. U Starom Selu i u Cukićskom Kraju nađen je austrijski novac, vrlo tanak, sa jasno zapisanom 1626. godinom, nešto veći od poludinarca.
   4. U selu je bila crkva, koju su spalili Turci (spalio vezir, koji je došao u Vojinovac do Vezirova Brda); i sada ima mnogo grobova i nadgrobnih kamenova u šumi. Tu su se nalazili i crkveni krstovi. Sa Vezirovog Brda u Vojinovcu, priča se, videli su Turci, koji su putovali sa vezirom, sabor kod stare crkve krčmarske, gde je sada groblje, pa su došli na sabor, narod rasterali a crkvu zapalili. Vele, da su nalazili osim kamenja, koje se i danas vidi, i krstove pa čak i jedne makaze. Na Crkvini ima četiri krupna kamena “belutka”, koji su donetu odnekud, iz daleka.
   5. U Klisuri, na zemljištu do rečice Krčmare, stoje velike ploče, od strarog groblja, za koje se priča da je od svatova, koji su tu izginuli. Zovu ga Džidovsko Groblje. Tu je bilo nekada vrlo mnogo kamenih nadgrobnih spomenika.
   6. Selo danas ima dva groblja. Cukićko Groblje je samo za rod Cukića. Ono je na međi Gornjih Jarušina i Velikih Krčmara. Tu su Cukići najpre sahranili jednog svog pretka, da bi time obeležili među (granicu) između ta dva sela, jer je bio spor oko toga.
   7. Na drugom, novijem, groblju u kojem su sahranjivani sadašnji rodovi i koje je u blizini starog, ima ipak sigurnih nadgrobnih kamenova iz vremena davnašnjih. Velika većina se od njih dobro održala i nadgrobni spomenici imaju po tri urezana krsta. Na jednom kamenu ima jasno zapisana 1798. godina, na drugim 1799. godine.

   Ime selu.

   -Ime Krčmari dovodi se sa imenom Krčmarice Mare iz narodne pesme. Vele, da je njena krčma bila kod Bare blizu Viska, nedaleko od sadašnjeg puta. Narod selo naziva Malo i Veliko Krčmare a na pitanja – odgovaraju:
   -Odakle se?
   -Iz Velikih i Malih Krčmara.
   -Gde si bio?
   -U Velikim i Malim Krčmarima.
   -Kuda ćeš?
   -U Veliko i Malo Krčmare.

   Poreklo stanovništva.

   -Godine 1813. stanovništvo je bežalo u Srem. I sada je tamo ostalo od roda Perviza, koji nisu hteli sa ostalima da se vrate u svoje selo. Danas Veliko Krčmare ima 150 kuća.
   -Pervizi i Joksimovići: Žive u Starom Selu, Jaruzi, Cukićkom Kraju i Kapavcu. Doselili su se od Kosova, pa su se naselili prvo u kragujevačkom Resniku, gde ih i danas ima. Od njih je rod Joksimovići, koji su se rasturili bežeći od kuge. U Malim Krčmarima ih ima 15 kuća. Kapavčani su pravi Pervizi. Ime Pervizi postalo je, kaže legenda, usled toga što je njihov predak bio tvrdica, pa plaćajući porez spahiji nije hteo dati jednu paru, a spahija je rekao. “Ih ala si perviz”. Slave Đurđic.
   -Cukići su u Cukićkom Kraju, Jaruzi, Kamenjaru i Kapavcu. I oni su bili u Resniku došavši od Novog Pazara (po kazivanju Aksentija Jaćimovića oni su iz “Vranja”; verovatnije iz Krčmara, zaseoka Grubetića). I oni i Parvizi sahranjivali su se u onom prvom seoskom groblju, gde su se sahranjivali i iz Vojinovca. Prezime su dobili po nekoj babi Cuki, Nikoljdan.
   -Srećkovići su u Srećkovića Kraju i Kapavcu, došla dva brata od “solunska mora”, Rade i Stojan. Rade se poturčio u Beogradu i sada su mu potomcu u Turskoj i znaju za ovo srodstvo. Stojan je najpre podigao kuću u kragujevačkom Resniku, odakle mu je sin prešao u Malo Krčmare u vreme kada je Karađorđe napadao Jagodinu, pa njegovi sinovi prešli u Veliko Krčmare, Nikoljdan.
   -Obradovići su došli iz Sipića, Đurđic.
   -Mijatovići su, takođe, došli iz Sipića, Đurđic.
   -Simići su iz Lapova, Nikoljdan.
   -Vasiljevići su iz Jarušica, ne kaže se koju slavu slave.
   -Lukići su iz Brzana, Mitrovdan.
   -Dimitrijevići su iz Kukljina kod Kruševca, ne kaže se koju slavu slave.

   Odgovori

3. 24. novembar 2014. u 20:50

   Milodan

   Poreklo stanovništva naselja Adrovac, opština Rača – Šumadijski okrug. Prema knjizi Dr. Jovana Erdeljanovića „Naselja u Lepenici“.

   Položaj naselja.

   -Adrovac je zaselak varošice Rača, od koje je udaljen dvadesetak minuta hoda prema severozapadu. Prostire se sa obe strane potoka Uljara, koji se zove i Bošnjanski Potok, jer teče od Bošnjanske Bare u selu Bošnjanu. Osim tog potoka seoski atar navodnjavaju potok Kragujevčić i reka Rača, koj čini južnu stranu granice adrovačkog atara i u koji se sa leve strane ulivaju oba pomenuta potoka. Potoci ne plave ni kuće niti seoska imanja, jer su siromašnoi sa vodom. Kragujevčić presušuje svakog leta. Rača pak, prilikom poplava plavi polja u dolinskoj ravni ali nikada ne dohvata kuće adrovačke.

   Vode.

   -Naselje se za sve potrebe služi vodom iz kopanih đermova dok tekuću vodu koriste koriste samo ponekad – za pojenje stoke i pranje rublja. Ceo Adrovac ima svega 5 đermova u kojima voda nikada ne presušuje.

   Zemlje i šume.

   -Imanja adrovačka su odmah iza kuća, do najdaljih nema više od pola sata hoda. Mesta na kojima se nalaze njive nazivaju se: Adrovačko Brdo, Adrovačko Polje, Bara, Belosavac, Bošnjački Potok, Breesnik, Brdo, Breg, Valjevka, Varoško Brdo, Velika Njiva, Vinogradi, Gaj, Glavica, Dolovi, Drenovo, Kragujevčić, Livade, Međakovac, Njiva, Parlog, Polja, Potok, Rača, Račansko Brdo, Reka, Ribni, Salana, Selište, Stari Drum, Stao Groblje i Staro Kućište.
   Livade su na mestima zvanim: Valjevka, Gaguljka, Marinkovac, Seoska Livada i Stankovica..
   Šume su u Kragujevčiću i u Šumaricama.

   Tip naselja.

   Adrovac se ne deli na krajeve i ima zbijene, gotovo ušorene kuće u dve ulice, koje se seku u obliku krsta. Na dan 31. jula 1903. godine imao je 18 kuća u kojima je živelo 147 stanonika i 5 rodova. Prema popisu iz 1910. godine i 1921. godine Adrovac se ne pominje kao poseban zaselak već je uračunat i varošicu Rača, sa kojom čini jednu opštinu.

   Ime naselju.

   -Ime Adrovac su sobom doneli njegovi osnivači koji su se doselili iz Adrovca u srezu moravskom, danas Gornji i Donji Adrovac.

   Starine u naselju.

   -U ataru Adrovca ima ostataka starog puta koji je, u tursko doba, vodio pored reke Rače za Topolu. U narodu poznat kao Stari Drum.

   Postanak sela i poreklo stanovništva.

   -Mada se Adrovac prvi put pominje u popisu stanovništva 1890. godine a u literaturi se najpre pominje u Milićevićevoj „Knežini Srbiji“ 1876. godine, ipak je on mnogo starijeg datuma, jer je osnovan u doba Prvog ustanka, 1809. godine kada je pobunjena raja bežala ispred najezde turske vojske. On je nastao na trlima varošice Rača. Osnovala su ga dva roda, Milojevići i Ilići. Najveći deo stanovništva Adrovac je dobio prirodnim priraštajem a broj kuća deobom i raspadanjem zadruga. Doseljavanjem posle osnivanja povećao se samo za 3 roda u 8 kuća.
   Adrovačko stanovništvo doseljeno je iz neposrednog sliva Binačke Morave (2 roda – 15 domova), iz Jasenice, Makedonije i sa Kosova – sve po jedan rod i jedna kuća.
   Dva roda dobegla su ovamo u zbegove a dva su doseljena na ženino imanje dok jedna kuća vodi poreklo od dunđerina.
   Prvo naselje adrovačko bilo je u današnjem selištu, ispod današnjeg druma Rača – Natalinci, u ravni Račinske doline i dosta blizu reke. Potom se počeo pomestati na strane kose zbog opasnosti od polave. Ceo zaselak premešten je docnije na teme kose u ušoren 1838. godine po naredbi Kneza Miloša.
   Naselje nema svoje groblje, već mu se stanovništvo kopa u račanskom groblju, koje je zajedničko za Adrovac, varošicu Raču i sela Vučić, Miraševac, Popović i Donju Raču.
   Adrovac slavi Prvi dan Trojica, Preslava-zavetina su Mladenci.
   Rodovi:
   -Ilići, doseljeni o Prvom Ustanku iz Adrovca u Binačkoj Moravi, slave Aranđelovdan
   -Milojevići, doseljeni o Prvom Ustanku iz Adrovca – donji sliv Golijske Morave, slave Aranđelovdan.
   -Pavlovići su se doselili sa Kosova, slave Aranđelovdan.
   -Antići, doselili su se iz Skoplja-Makedonija 1843. godine, slave Nikoljdan.
   -Dimitrijevići su iz Aranđelovca 1883. godine, slave Aranđelovdan.

   Zanimanje stanovništva

   Stanovnici Adrovca se bav isključiovo zemljoradnjom. Od poljoprivrednih proizvoda najviše se seje kukuruz, pšenica, ovas i ječam.
   U Adrovcu od domaćih životinja meštani poseduju 3 kunja, 36 goveda, 96 svinja, 161 ovaca, živine 641 i 233 košnice.
   U ovom selu postoji i jedna ciglana.

   Odgovori