Kikinda i okolna sela

31 komentara

1. 10. septembar 2017. u 04:29

   vojislav ananić

   Ranko, prvo, ovi prilozi će interesovati onoga ko je iz datog mesta. U ovom slučaju, iz Kikinde i okoline. Drugo, ovo mu dođe kao neka baza podataka o mestima koje objavljujem. Ako tebe ne interesuje, ti nemoj čitati. Uostalom, da nešto nije u redu, opomenuli bi me ili urednik ili moderator. Možda je bolje da više ništa ne objavljujem? Evo, još ovih desetak gradova iz Vojvodine koje pripremam, pa onda dalje i ne moram. Biće i meni lakše da samo sedim i da ništa ne radim, da ne gubim ni vreme pripremajući ove priloge za postavljanje.

   Odgovori

2. 10. septembar 2017. u 05:36

   vojislav ananić

   KIKINDA

   Tipičan panonski grad

   Na močvarnom terenu, prepunom baruština i vodotokova čovek mlađeg kamenog doba, negde oko 5000 godina pre naše ere, gradio je svoja naselja na obalama, pored vode i na suvim mestima najpre je pravio zemunice, a kasnije i kuće od pletera. Na Gradištu, severozapadno od Kikinde, uz druge predmete, nađena je i sekira od glačanog kamena. A na samom području grada Kikinde, na obalama bare Oluša, nađeno je bronzanog materijala, dok je u susednom Mokrinu otkrivena velika nekropola iz ranog bronzanog doba. Pokojnici su sahranjivani sa nakitom, a uz njih su, kao prilozi redovno stavljane keramičke posude – krčazi i zdele – kao i razne vrste oružja od kamena, bakra i bronze (moriška kultura). Antropološki ostaci ukazuju na nekoliko tipova, među kojima preovlađuje nordijski tip. Na većem broju lobanja vidljivi su tragovi trepanacije (najstarije neurohirurške intervencije, za koje se danas koristi laser). I u susednom Ostojićevu istražena je jedna nekropola, takođe iz bronzanog doba sa prilozima koji su tipični za poznu etapu moriške kulture (koja je i definisana prvenstveno na osnovu arheoloških nalaza sa pomenutih velikih nekropola, uz one u Pitvarošu i Seregu). U blizini Kikinde bio je rimski limes, pa otuda rimski nalazi i u samom mestu.
   U prvim vekovima naše ere preko Banata prelaze, dolazeći sa istoka razna varvarska plemena. Tako su ostali tragovi sarmatske, jazigske i avarske kulture. Sa Avarima na ove prostore stižu, sredinom 6. veka, i veće grupe Slovena. Kraj svojih naselja, čiji su tragovi otkriveni na više mesta u okolini Kikinde, Sloveni su podizali kružna centralna utvrđenja, ili su koristili ona napuštena od Avara. Uz Gradište, jedno od najstarijih slovenskih utvr- đenja u severnom Banatu (koje se, inače, i najduže održalo) bilo je utvrđenje Galad, ležalo je na desnoj obali Galacke reke, južno od Kikinde. Godine 896, sa donjeg Dunava dolaze Mađari, koji su ovde našli stalno boravište.
   U pisanim izvorima Velika Kikinda (Nagykeken) pominje se prvi put 1423. godine kao dobro ugarskog kralja Žigmunda. Za kratko vreme, pre- ma predanju, bila je i dobro srpskog despota Đurđa Brankovića. U periodu turske vladavine (od 1551), o Kikindi ima malo vesti; godine 1567, Gornja i Donja Kikinda (Kokende) zabeležene su kao nenaseljene (puste), obrađivane su “spolja” i prihod od njih iznosio je 1340 akči. A u sledećem popisu, iz 1579. godine, ova druga ima status sela sa 22 kuće (pretežno su Srbi, upisan je i “sin popa Trifuna”). Godišnji prihod od naselja iznosio je 4815 akči, gajeni su: žito, kupus, konoplja, a od stočnog fonda pominju se pčele i svinje. Stanovnici su obrađivali i susednu mezru Gornju Kikindu. Posle jedne pobune naselje je spaljeno i uništeno, pa se zemljište pretvorilo u veliku besputnu močvaru.
   Nakon proterivanja Turaka (1717), uspostavljena je u Banatu vojna uprava. Na mapi iz 1723/25. godine Kikinda je označena kao nenaseljena. Jedan od najvažnijih momenata za istoriju Kikinde (i drugih naselja u ovom kraju) bilo je ukidanje tzv. Potisko-pomoriške Vojne granice 1750/51. godine. Da ne bi, ukidanjem granice, potpalo pod mađarsku vlastelu, srpsko stanovništvo počinje tada da se raseljava. Tako su Srbi graničari iz Semlaka, Nađlaka i Čanada 1752. godine naselili Kikindu, dok ih je manji broj naseljen iz Batanje i drugih mesta duž Moriša i Tise. Kao uspomena na to naseljavanje u Kikindi i danas postoje Semlačka i Čanadska ulica. Novi stanovnici zatekli su na mestu današnje Kikinde gustu nenaseljenu ravnicu punu ševara i baruština.
   Kikinda je građena prema planu o izgradnji naselja u Banatu austrijskog grofa Klaudija Mersija, vojnog guvernera Banata. To je, znači, bilo tipično banatsko ravničarsko naselje sa ušorenim ulicama koje se seku pod pravim uglom, a u centru se nalazi trg sa crkvom, parohijom, gradskom kućom, školom i gostionicom, što se uglavnom zadržalo sve do sada.
   Vrlo rano (1753), Kikinda dobija poštansku stanicu i postaje sedište Banatske srpsko-grčke privilegovane trgovačke kompanije. Ovde je, od 1754. godine, bilo i sedište banatske milicije.
   Nakon stvaranja Banatske vojne granice (1704), da ne bi opet došlo do odseljavanja stanovništva obrazovan je, 1774. godine, Velikokikindski krunski distrikt. Privilegijom carice Marije Terezije priznate su Srbima “važne i polezne vojne usluge”, pa im je, osim znatnih fiskalnih olakšica, ostavljena na uživanje zauzeta zemlja. Stanovništvu Distrikta (koje se sastojalo od deset mesta) dozvoljeno je “da može imati svoj sopstveni, sa potpunom vlašću, snabdeveni magistrat i sud o vlastitom trošku, koji će sva javna građanska i krivična dela i parbe otpravljati, izvršavati, presuđivati i raspravljati”. Kikinda, kao sedište Distrikta podignuta je na stepen varoši.
   Sa svojih desetak hiljada stanovnika Velika Kikinda je, krajem 18. veka, bila najveće naselje u našem delu Banata. U međuvremenu u nju su se bili doselili i Nemci, Mađari i Jevreji, u manjem broju Italijani i Francuzi (pa otuda i prezimena Italijanov i Francuski). Shodno predanju, i Španci.
   Tokom Srpskog narodnog pokreta Kikinda je bila poprište oštrih klasnih sukoba i progona srpskog stanovništva.
   U drugoj polovini 19. veka Kikinda se ekonomski brzo razvijala. Preoravali su se veliki pašnjaci, isušivali vodoplavni tereni i povećavale ziritne površine. Umesto ekstenzivnog stočarstva sve više se razvija zemljoradnja i Kikinda postaje vrlo značajno proizvođačko središte. Otuda brzi razvoj trgovine žitom i stokom i već u drugoj polovini veka u Kikindi se održavaju pet vašara godišnje. Veliki trgovinsko-saobraćajni značaj za Kikindu, kao izvozni centar ratarskih i stočarskih proizvoda imala je izgradnja železničke mreže; najpre pruge za Temišvar (1857, najstarija pruga u Srbiji), pa prema Bečkereku, odnosno Beogradu (1881-1883) i Segedinu (1898).
   Godine 1876, ukinut je Velikokikindski distrikt i Kikinda postaje sresko mesto, a 1893, proglašena je za slobodnu kraljevsku varoš. U drugoj polovini 19. veka izgrađuju se i prvi industrijski objekti: ciglane (braća Bon, Jovanović-Ristić, Mesaroš i Šenk) i prvi mlinovi koji zamenjuju dotadašnje suvače.
   Period od kraja 19. veka
   Kikinda je tada sa svojih 22.000 stanovnika bila najnaseljenije mesto Torontalske županije – do Prvog svetskog rata obeležen je naglim privrednim i urbanim razvojem grada. Tada je formirano i ambijentalno gradsko jezgro koje i danas krasi Kikindu. Povlačenjem jugoslovenske državne granice prema Rumuniji, Kikinda dospeva u pograničnu zonu. Otuda se broj stanovnika između dva rata, pa i kasnije, nije mnogo izmenio. Godine 1921, Kikinda je imala 25.774 stanovnika, od kojih Srbohrvata 15. 974, Mađara 7031, Nemaca 6262, Jevreja 782; pra- voslavnih 16.133 i katolika 13.316; 1953 -29.570 stanovnika srpske i mađarske narodnosti. Posle Drugog svetskog rata ovde je doseljeno više od 300 porodica iz Bosne, a nestaje nemačko i jevrejsko stanovništvo. Godine 1991, ima 43.042 stanovnika. Razvijena poljoprivreda, industruja građevinskog materijala, metalska i hemijska industrija čine Kikindu značajnim privrednim, trgovačkim i turističkim regionom (lovni, kongresni i sportski turizam).Ona je centar i sedište Severnobanatskog okruga. Ona je i kulturni centar severnog Banata i važna raskrsnica puteva. Tipičan je panonski grad koji čuva staru urbanu fizionomiju. Ima nekoliko značajnih spomenika kulture: pravoslavnu crkvu iz 1769. godine, čiji je ikonostas živopisao Teodor Češljar, dve katoličke crkve – stara iz 1784, (kojoj je austrijski car nakon posete Kikindi poklonio orgulje) i nova, u klasicističkom stilu, iz 1811, kao i zgradu Magistrata Distrikta velikokikindskog (1836-1839), tzv. Kuriju, u kojoj su sad Narodni muzej i Istorijski arhiv), Gradsku kuću iz 1894, (jedan od reprezentativnih objekata austro-ugarske administracije). Godine 1880, izgrađena sinagoga, srušena je 1952 (na Jevreje još seća uređeno starojevrejsko groblje). Tu je, najzad, i Đuričin grad, kao i jedina preostala suvača (mlin na konjski pogon) u Vojvodini.
   Kikinda je poznata i kao “grad na nafti” (buštotine u gradu i okolini). Sve se više razvija u jak ekonomski centar, a nosioci razvoja treba da budu četiri privredne grane: metalska industrija sa livnicom željeza i tempera, industrijom građevinskog materijala „Toza Marković” i hemijskom industrijom sa novim hemijskim kompleksom za proizvodnju metanola i sirćetne kiseline. U blizini su bogata lovišta zečeva, banja Torda sa gorkom vodom i arheološka nalazišta kod Iđoša, Saraka i Mokrina. U okolini Kikinde nalaze se brojni salaši poznati po specifičnim kulturnim i turističkim manifestacijama.

   Izvor: OLGA ZIROJEVIĆ, Panonska urbana kultura, Beograd, 2015.

   Odgovori

3. 10. septembar 2017. u 16:26

   vojislav ananić

   NOVI KOZARCI

   POSTANAK I RAZVOJ NASELJA

   Mesto na kome se danas nalaze Novi Kozarci pri put se pominje još daleke 1408. godine, kada kralj Sigismund Luksemburški (1387-1437) deo područja tadašnjeg Hajfelda daje Keresturi Miklošu i Silađi Laslu, ali bez podataka ko su bili tadašnji stanovnici sela. U srednjem veku na prostoru Novih Kozaraca spominje se samo jedno naselje pod nazivom Tojseg (Toszeg), koje je pripadalo tamiškoj županiji. Za vreme turske uprave nad Banatom (1552-1718) naselje je potpuno uništeno i opustošeno. Posle požarevačkog mira 1718. godine, Turci napuštaju Banat, a prostor današnje kikindske opštine, pored Srba graničara, planski naseljavaju Nemci, Francuzi i Mađari kao nosioci intenzivnog privređivanja (Grupa autora, 1996).
   Naseljavanje Nemaca iz Porajna izvršeno je po odobrenju carice Marije Terezije, a pod nadzorom temišvarskog načelnika Nojmana (Neumann), kada su za potrebe doseljenika na prostoru Novih Kozaraca 1770 – 1771. godine izgrađena dva bliska naselja sa po 78 kuća i sa po jednom osnovnom školom. Zapadno naselje je tada dobilo i naziv Mastort (nem. Mastort – bogato mesto, kraj), a istočno naselje Hajfeld (nem. Heufeld – livada). Rastojanje između njih je samo 750 m i duž puta koji ih spaja ubrzo je izgrađena ulica (Jankulov, B. 1961). Oba sela pripadaju tada torontalskoj županiji sa sedištem u Velikom Bečkereku (današnji Zrenjanin), a 1787. godine zajedno imaju 1.109 stanovnika. Njihov broj je brzo rastao i popis iz 1850. godine registruje 2.149 stanovnika. Tada je i završen period naglog rasta. Godine 1890. tu je bilo 2.519 ljudi, što je bio maksimum za period do Drugog svetskog rata (Ćurčić, S. 2004).
   Početkom 19. veka oba sela, kao kraljevski posed kupuje porodica Zichy – Ferraris. Pošto su naselja pod upravom mađarskih grofova, u periodu 1861 – 1875. godine dobijaju mađarske nazive Masztort i Heufeld, od 1875 – 1891. godine Kis Toszeg (Mastort) i Nagy Toszeg (Hajfeld), a od 1891 – 1922. godine Kistoszeg i Nagytoszeg (Grupa autora, 1988).
   Ovo mesto nije bilo saobraćajno izolovano kao danas. Ranije, čak i pre naseljavanja kolonista, preko Kozaraca i Žombolja protezao se važan kolski put koji je povezivao Kikindu i Temišvar. Njegov značaj je opao još pre početka kaldrmisanja važnih puteva, a konačno je postao beznačajan povlačenjem državne granice prema Rumuniji (Bukurov, B. 1971).
   Krajem Drugog svetskog rata Nemci napuštaju Mastort i Hajfeld, a na njihovo mesto su doseljeni srpski kolonisti iz Bosanske Krajine. Dolaskom Srba Krajišnika, oba sela su 1947. godine, objedinjena u jedno naselje pod nazivom Kozarci, koji 1948. godine dobijaju današnji naziv Novi Kozarci.

   POREKLO STANOVNIŠTVA

   Tokom Drugog svetskog rata sela Hajfeld i Mastort su bila pod nemačkom okupacijom sve do 6. oktobra 1944. godine kada je Crvena Armija oslobodila ovaj deo Banata, a nemačko stanovništvo se povuklo sa nemačkom vojskom. Uvedena je vojna vlast i konfiskovana nemačka imovina u oba napuštena naselja. Prazna nemačka sela Hajfeld i Mastort od 1945. g. naseljavaju Srbi iz Bosanske Krajine, a najviše iz Potkozarja (40 %). Pravo na kolonizaciju su imali borci Narodno-oslobodilačke borbe, zatim domaćinstva prvoboraca i oni kojima su kuće spaljene. Organi za sprovođenje agrarne reforme i kolonizacije doneli su rešenja o selidbi za svaku porodicu i utvrdili spiskove porodica radi grupnog putovanja i mesta u koje se sele.
   Iz više mesta Bosanske Krajine 14.11.1945. godine na put je krenulo 459 porodica sa 3.031 članom. Najviše ih je bilo sa teritorije Kozare – 179 porodica, ili 40 % od ukupnog broja. Putovalo se vozom sedam dana do Svetog Huberta, sadašnjeg Banatskog Velikog Sela, a putovanje je okončano 21.11.1945. godine. Doček kolonista na železničkoj stanici u Svetom Hubertu i prevoz teretnim kolima sa konjskom zapregom po turskoj kaldrmi do 4 km udaljenih Hajfelda i Mastorta uspešno su organizovali nadležni organi nove vlasti. U većim kućama pripremljen je privremeni smeštaj za više porodica, a kuhinje su pripremale dovoljan broj obroka za sve koloniste, koji su obedovali po smenama. Ovaj kolektivni oporavak je trajao oko mesec dana, a za to vreme kolonistima su podeljene kuće i inventar. Početkom sledeće, 1946. godine, izvršena je podela zemlje po domaćinstvima, kao i dodela okućnice, bašte, vinograda i oranice za svako domaćinstvo koje se doselilo u površinama predviđenim rešenjima o kolonizaciji (Grupa autora, 1988).
   Doseljeno stanovništvo u Nove Kozarce potiče iz 13 srezova Bosanske Krajine i dva sreza iz Like (Korenica i Ogulin). Iz Bos. Krajine kolonizacijom su bili obuhvaćeni srezovi: Bosanski Novi (38 sela), Mrkonjić Grad (22 sela), Ključ (18 sela), Bugojno (17 sela), Sanski Most (16 sela), Bosanska Dubica (12 sela), Bosanska Gradiška (14 sela), Kotor Varoš (5 sela), Laktaši, Banja Luka i Drvar sa po 2 sela i srez Glamoč sa jednim selom (Grupa autora, 1996). Po završetku kolonizacije napuštenih Hajfelda i Mastorta njihovo novo stanovništvo (3.031) je bilo srpsko, poreklom iz 15 srezova i 151 sela Bosanske Krajine i Like (sl. 3).
   Umesto Hajfelda i Mastorta novo zajedničko ime ovih sela – Kozarci prvi put se pominju 22. jula 1947. godine, na sednici Mesnog narodnog odbora. To ime dali su tek pristigli kolonisti iz Bosanske Krajine, većinom Potkozarčani, iz nostalgije za zavičajem i legendarnom planinom Kozarom. Uz ovo ime, Kozarci su dobili dodatak Novi, tako da je od imena Kozarci i Novi nastalo potpuno novo ime Novi Kozarci. Ovo novo ime zvanično se prvi put pominje na sednici Mesnog narodnog odbora održanoj 5. decembra 1948. godine (Grupa autora, 1988). Do ove dopune imena došlo je iz objektivnih razloga, jer se zna da postoje od ranije mesta sa istim (Kozarci kod Zenice), ili sličnim (Kozarac kod Prijedora, Belog Manastira i Vrginmosta) imenom.

   DRAGAN Đ. OBRADOVIĆ, Univerzitet u Beogradu Geografski fakultet, 11 000 Beograd, Srbija

   Izvor: Z B O R N I K, Obilježavanja 20. Godišnjice GEOGRAFSKOG DRUŠTVA REPUBLIKE SRPSKE, 1993 – 2013. Banja Luka, 2013. godine

   Odgovori

4. 15. septembar 2017. u 10:41

   vojislav ananić

   Galad

   Pripadala je Torontalskoj županiji. U kruševskom pomeniku zabeležena je kao Galada. Bila je grad i naselje. Grad je sagrađen 1469. 1551 zauzeli su ga Turci. Tada su u Galadi živeli Srbi. 1660 i 1666 zabeležena je Galad a 1666 Eminska Galad. 1660 zabeleženi su u Galadi: pop Sava, Nikola Marić, Vukosav, Ilija Dojić, Petko, Ilija Stojičić, Živko Crnić, Miljak, Vuja Dobrašinović, Gvozden; a 1666: pop Jeremija, Dobrica, Živko, Petak, Tatomir, Gvozden. U Eminskoj Galadi 1666 zabeleženi su: knez Toma, Stepan, Prodan. Na mapi od 1723—5 jedna je zabeležena kao naseljena, a druga kao nenaseljena. Iste godine zabeležene đy Pašina i Eminska Galad kao nenaseljene. Na Galad kao srpsko naselje seća prezime Galadac u Elemiru. Na Galad seća ime potesa i bare između Bašaida, Karlova i Kikinde.

   Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ, SRBI U BANATU DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA, BE0GRAD, 1955.

   Odgovori

5. 15. septembar 2017. u 13:18

   vojislav ananić

   Orosin (Rusko Selo)

   Pripadao je Tamiškoj županiji. Zabeležen je 1333—5. 1581 imao je 6 srpskih stočarskih porodica. Zabeležen je 1660 i 1666. 1660 zabeleženi su: pop Mirko, knez Radan, Janko Grk, Marinko, Ćira, Savko, Ratko, Pavko, Radosav, Vujica, Miloš, Putnik, Petar. 1717 imao je 10 domova. Na mapi od 1723 —5 zabeležen je Mali Orosin kao nenaseljen. 1767 naseljeni su u Orosin Nemci, a 1776 Mađari iz kraja oko Segedina.
   Potesi: Vinogradi, Novo selo, Spajinske zemlje.

   Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ, SRBI U BANATU DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA, BE0GRAD, 1955.

   Odgovori

6. 15. septembar 2017. u 17:19

   vojislav ananić

   Kikinda

   Pripadala je Torontalskoj županiji. Zabeležena je 1416. Ubrzo je zabeležena kao Velika Kikinda što znači da je tada postojala i Mala Kikinda. Za vreme Turaka (1558) stanovali su u Kikindi Srbi. Mora da je, prema Galadi, koja je bila veoma znatno naselje, bila neznatno naselje i ubrzo opustela, jer se ne spominje ni u pomenicima, ni u katastigu.
   Posle požarevačkog mira pripalo je ovo zemljište bečkerečkom okrugu. Na mapi od 1723—5 zabeležena je kao Kikinda, i označena kao nenaseljena. Naseljenje današnje Kikinde izvršeno je 1752. Kikinda je gotovo isključivo naseljena graničarima iz Pomorišja i to nekadašnja prva četvrt doseljenicima iz Semlaka, druga iz Nadlaka, a četvrta iz Čanada. Treća četvrt (Brežanski kraj) naseljen je doseljenicima iz Batanje, Pečke, i drugih pomoriških mesta. 1752 upućeno je od čanadskog upravnog zvanja 100 merova žita da ce podeli među one koji su se preselili iz Velikog Semikluša u Kikindu, ali pod uslovom da ovu hranu imaju vratiti. Ovi su, izgleda, bili naseljeni i u Malu Kikindu, odnosno u Bašaid. Oktobra iste godine razvrstane su i Velika i Mala Kikinda kao druga kompanija Srpskog graničarskog puka. Ovoj kompaniji, koja je imala 640 ljudi, stajao je na čelu kapetan Gavrilo Novaković. 1753 dobila je Kikinda poštu, kojoj je na čelo postavljen Georgije pl. Tiganić. Od 1754 Kikinda je sedišge štaba banatske milicije. 1758 imala je 300 domova. Odakle su bili poreklom Kikinđani naslućuje se i iz porekla njihovih tadašnjih sveštenika. 1767 bili su u Kikindi, pored prote Jovana Stojanovića, r. iz Pivnica, još sedam sveštenika: Živan Radaković, r. iz Segedina; Hristifor Groza, r. iz Nadlaka; Vasilije Adamović, r. iz Pečke; Petar Jovanivić, r. iz Nadlaka; Pavle Putniković iz Čanada; Filip Marinković, r. iz Sobotelja i Filip Stojanović r. iz Bočara. 1758 nalazila se u Kikindi jedna crkva, sagrađena od pletera. Imala je šest prozora, nije imala svoda, i bila pokrivena trskom. Toranj je bio sagrađei od drveta a na tornju se nalazila dva zvona. U crkvi se nalazilo 15 stolova. Krstionicu nije imala. Porta je bila neograđena. Imali su školu i učitelja. Školu ie pohađalo 20 dece. Pri svom prolazu kroz Kikindu 1768 car Josif je, u svom dnevniku, zabeležio za Kikindu, da je veliko, ali loše sagrađeno naselje. 1774 su markirane ulice. Izabranici vlasti, ako je trebalo, bušili su zidove kućeraka te su povlačili lanac kroz njih, te tako pravili pravac ulicama.
   Kada je 1774 formiran Kikindski distrikt mnogi stanovnici Kikinde nisu bili zadovoljni te se, u vremenu od 1775—8, iselilo u Vojnu granicu 210 porodica. 1775 postala je Kikinda trgovište. 1778 imala je Kikinda 3342 duše, od kojih 1822 muških, i 1520 ženskih. Za vreme rata 1788—90 naselilo se u Kikindu 24 porodice iz Srbije. 1791 imala je blizu 800 domova.
   Potesi: Bataljonska zemlja, Bedem, Božina unka, Brešće, Valom (Valov), Varoški rit, Veliki rit, Vincaid, Vodica, Galad, Galadska bara, Gradište, Duboka bara, Đomparina bara, Iberland, Židovljev grob, Izlaz, Kaluđerica, Kinđa, Livade, Mali Valom (Derić), Mali rit, Mlaka, Oluš, Pašnjak, Pesak, Prosina, Staro kukuruzište, Trnje, Crvenka, Števančeva bara,
   Delovi: Baranda, Breg, Brežanski kraj, Budak, Veliki bedem, Donja Krajina, Mali bedem, Čoka.
   Ulica: Nadlačka, Semlačka, Čanadska.
   U Kikindi su se rodili: Pavle Kengelac, arhimandrit, prirodnjak i istorik (oko 1763 — man. Senđurađ 1843); Nikola Stojanović, osnivač i upravnik diletantskog pozorišta (1800—74); Emilijan Kengelac, vršački episkop (1807 — Vršac 1885); Đorđe i Ana Radak, karodni dobrotvori (Đorđe (1823—1906), Ana (r. Pavlović) (Segedin 1827 — Kikinda 1898); Arkadije Varađanin, pedagoški pisac (1844 — Novi Sad 1922); Đura Rajković, glumac (1837 — Beograd 1902); Julka Jovanović, glumica (r. 1846 — nije nam poznato kad je umrla); Aleksandar Jorgović, pedagoški pisac (1857 — Beograd 1938); Ivan Martinović, dečji pisac (1865 — Pančevo 1926); Ljubomir Lotić, pisac iz oblasti pedagogije i javni radnik (1865 — Novi Sad); Dušan Vasiljev, književnik (1900—23).

   Lit.: Lotić LJ., Velika Kikinda. Kal. M. S. za 1904,
   97 — 131.
   Mala Kikinda. — v. Bašaid.

   Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ, SRBI U BANATU DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA, BE0GRAD, 1955.

   Odgovori

7. 15. septembar 2017. u 17:25

   vojislav ananić

   Sajan

   Pripadao je Čanadskoj županiji. Zabeležen je 1449. Posle bitke na Mohačkom polju (1526) držao ga je u posedu Gašpar Čerepović. Kasnije je opusteo. 1806 naseljen je Mađarima, odgajivačima duvana iz kraja oko Segedina.

   Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ, SRBI U BANATU DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA, BE0GRAD, 1955.

   Odgovori

8. 2. oktobar 2017. u 07:32

   Vojislav Ananić

   Priča o konju, knezu i Bašaidu

   By
   Dragana Amarilis

   Priče radi, da se vratimo malo u prošlost, nekih 150 godina. Beše tada mala Srbija, samo malo manja, nego ova današnja, na istom brdovitom Balkanu. I u njoj beli grad Beograd.
   Tom malom, napaćenom Srbijom vladao je jedno kratko vreme, najlepši vladar, koga je Srbija ikada imala, nesrećni knez Mihailo.
   Nije se baš najbolje snalazio u toj ulozi. Vladar je postao još kao maloletni dečak, imao je namesništvo za ispomoć. Dalo se po zlu, pa je svrgnut. Nije to najgore što mu se desilo u životu. Drugi put je došao na vlast 1860. godine. Zapamćen je kao apsolutista u vladavini ali i kao obrazovan čovek, poliglota, osnovao je Narodno Pozorište, pisao pesme, “Što se bore misli moje”. Mnogo toga se izdešavalo u Srbiji za njegovog života i vladavine. I naravno, ubijen je.
   Ali ono što nas interesuje je njegov ljubavni život. Izgleda da u ovoj našoj Srbiji nešto nismo imali vladare sa sređenim ili da kažemo srećnim ljubavnim životom. Bar ne u 19. veku. Romantični knez, zaljubljive prirode, srce je podario Juliji Hunjadi mađarskoj grofici. Venčali su se u pauzi, između dve vladavine, dok je Mihailo živeo u Beču, na lepom imanju, na obali Dunava po imenu “Ivanka”.
   Nas intereseuje baš to venčanje, to je i tema ovog posta.
   Posle svadbe, krenuli su na svadbeno putovanje po Rumuniji. Na povratku, zastali su u lepom, bogatom selu po imenu Bašaid. Bili su zatečeni lepotom konja, koji su tu gajeni i na poklon je knez Mihailo dobio vranca izuzetne lepote.
   Mnogo godina kasnije, kada je nesretni knez već davno bio počivši, stigao je u Beograd čuveni italijanski vajar da uradi bistu kneza Mihaila, na konju, kako je glasila porudžbina. I u bogatoj ergeli za oko mu je odmah zapao prelepi vranac iz Bašaida.
   A Beograđani itekako dobro poznaju tog konja. Mnoge lepe trenutke u svom životu su doživeli baš kod tog konja iz Bašaida, prvi sastanak, poljupce, ma svašta je tu bilo.
   Knez Mihailo mora da se zadovolji svojom ulicom a spomenik je bio i ostao simbol konja iz Bašaida.
   Priča se da Beograđani pamte, da ne zaboravljaju…

   Odgovori

9. 2. oktobar 2017. u 07:45

   Vojislav Ananić

   Da li ste čuli za Bašaid – javni čas

   By
   Dragana Amarilis

   Dakle Bašaid. Pokušala sam da pronađem poreklo ovog imena, za sada nisam uspela, samo da je to bio naziv pustare. Našla sam da je ovo selo nekada bilo poznato i pod drugim nazivima, pošto su ga naseljavali pripadnici raznih naroda:
   Basahíd, Bašahid, Baschaid, Bazsalhida, Klein Kikinda, Kiskikinda, Bikac, Bosorhid,…
   Selo se nalazi se u severnom Banatu, u Vojvodini. Pripada opštini Kikinda i udaljeno je 22 km od Kikinde na putu Kikinda – Zrenjanin. Prvi put se pominje u XIV veku kao vašarsko naselje. 1441 godine je bilo u posedu Đurđa Brankovića. Krajem XVI veka Bašaid je opusteo. Selo je obnovljeno u prvoj polovini XVIII veka pod imenom Mala Kikinda. Od 1751. do 1754. ovde su se naselili Srbi iz Pomorišja! i Potisja. Odatle se 1777. stanovništvo preselilo na obližnju pustaru Bašaid. Tada je imao 773 stanovnika, a 1971. godine 3982. Selo sada ima 3.494 stanovnikaa većinu stanovnika čine Srbi.
   sa sjata BANATerra
   Kao i većina sela, tako i ovo, na želost nestaje, demografski posmatrano. Trenutni broj stanovnika je oko 3.500.

   Odgovori

   • 26. maj 2023. u 09:49

     Elizabeta Ninkov

     Poštovani Vojislave… imate li više podataka o plemenu “čanad” bila bi vam jako zahvalna jer tragam za svojim poreklom i smatram da ima veze sa njima… u napred hvala

     Odgovori

10. 20. decembar 2017. u 11:27

    Vojislav Ananić

    Kikinda

    Specifičnost Kikinde ogleda se u njenom geografskom položaju. Teritorija opštine nalazi se u severnom delu Banata, na 7,5 km od rumunske i 60 km od mađarske granice. Sa nešto više od 59.000 stanovnika, kikindska opština je među većim opštinama u Vojvodini.
    Pored samog grada Kikinda obuhvata naselja: Banatsko Veliko Selo, Banatska Topola, Bašaid, Iđoš, Mokrin, Nakovo, Novi Kozarci, Rusko Selo i Sajan. Putnom i železnom mrežom dobro je povezana sa ostalim delovima Vojvodine i Srbije. Udaljena je samo 110 km od Novog Sada i 135 km od Beograda.
    Mnogobrojni arheološki nalazi svedoče da su ovde ljudi živeli još u vremenu od pre sedam hiljada godina. Međutim, kontinuitet tog trajanja često je narušavan i prekidan. Ljudi su se naseljavali i odlazili, bivali i nestajali, a sve u zavisnosti od mnogobrojnih i različitih istorijskih okolnosti.
    Naziv Kikinda prvi put je zabeležen početkom 15. veka i to u obliku Kökényd, a najverovatnije je označavao, zajedno sa nazivom Ecehida, ime više manjih naselja, odnosno dobara ugarskih, a zatim i srpskih despota. Današnji naziv grada javlja se prvi put na geografskoj karti 1718. godine kao Gross Kikinda i tada ne obeležava naselje , već nenaseljen prostor-pustaru. Inače, pridev Gross, Nagy ili Velika u nemačkoj, mađarskoj, odnosno srpskoj varijanti, bio je u zvaničnoj upotrebi u imenu grada sve do kraja 1947. godine. Etimološko poreklo imena Kikinde nije u potpunosti razjašnjeno. Najčešće se objašnjava mađarskim nazivom korovske biljke kökény (trnjina) i starim slovenskim, odnosno praslovenskim korenom kik (glava).
    Istorija savremene Kikinde može se u kontinuitetu pratiti počev od pre 250 godina, tačnije od 1751-1753. godine, kada je područje na kojem se danas grad nalazi naseljeno. Prvi naseljenici bili su Srbi, austrijski graničari koji su štitili granicu od Turaka na Morišu i na Tisi i koji su, nakon Požarevačkog mira sklopljenog izmedu Austrije i Turske, kada Turci gube Banat, praktično ostali bez svog osnovnog zanimanja. Novoosnovano naselje brzo se organizovalo, a bivši graničari privikli na nov, ratarski način života. Koju deceniju kasnije, pored Srba, naseljavaju se i Nemci, Mađari, Jevreji…
    Dvadesetak godina nakon osnivanja naselja, 12. novembra 1774. godine, austrijska carica Marija Terezija posebnom privilegijom formira Velikokikindski privilegovani dištrikt (okrug), kao specifičnu feudalnu upravnu jedinicu sa sedištem u Kikindi. U sastavu dištrikta, pored Kikinde, bilo je još devet naselja srpskih graničara u severnom i srednjem Banatu.
    Treba istaći i godinu 1848/49. kada je kroz grad protutnjala poznata buna Srba u Vojvodini. U prvom trenutku Kikinđani su ispoljavali gotovo isključivo socijalni revolt, da bi kasnije pobuna poprimila nacionalno obeležje. U gradu se naizmenično smenjuje srpska i ugarska vlast, uz velika sukobljavanja, stradanja i razaranja. Bio je to jedan od najtežih i najsloženijih trenutaka u istoriji Kikinde.
    Kraj prvog svetskog rata, odnosno 20. novembar 1918. godine označava jedan od prelomnih trenutaka u istoriji Kikinde. Ulazak srpske vojske u grad predstavljao je ostvarenje dugogodišnje težnje Kikinđana-Srba za ujedinjenjem sa matičnom državom-Srbijom.
    Nakon samo dvadesetak godina mira, Kikinda ulazi u burno razdoblje novog, drugog, svetskog rata. Oslobođena je 6. oktobra 1944. godine.

    Izvor: http://www.srbijanac.rs/gradovi_opstine.php?pismo=cyr

    Odgovori