Lajkovac i okolna sela

45 komentara

1. 27. mart 2013. u 21:18

   Milodan

   Poreklo prezimena sela opštine Lajkovac, Ratkovac (Ratkovci). Prma knjizi Ljubomira Ljube Pavlovića „Kolubara i Podgorina“, izdanje 1907. godine.

   Položaj sela.
   -Ratkovac je na desnoj obali Kolubare, baš pri izlazu iz Suteske. Seoske kuće su po plećima bregova i padinama njihovim, okrenutim Kolubari. Južni i zapadni krajevi sela su neravni, dokle severni je u ravnici pored Kolubare. Nad samom Kolubarom dižu se dva krečnjačka rta: Rid i Čot, a i od njih se pruža jedna kosa pravo na istok Bogovađi i po njoj su sva zapadna bogovađska sela. Najviša tačka u selu na ovoj kosi zove se Srednjak
   Izvora je sa zapadne strane sela vrlo malo, počem je tuda krečnjaško zemljište i sa vrtačama, dokle je dosta izvora na severnoj i istočnoj strani. Glavniji izvori su Stublina do Pridvorice, Livađanski Izvor u Matićima, Đenadića Bunar i dr. Pored sela sa zapadne i severne strane teče Kolubara, jer u selu, kad izađe iz Suteske, skreće na istok i tako teče do stava sa Ljigom. Kroz selo protiče Nanomirica i uliva se u Toplicu malo iznad njenog ušća u Kolubaru.
   Zemlje i šume.
   -Ratkovačke su zemlje rodne i dobre za sve useve, ravne i podeljene na tri potesa: Zbegovišta do kuća, Polja ispod njega i Ade do Kolubare. U Zbegovištima su ziratne zemlje i pašnjaci, u Poljima livade, a po Adama su njive za kukuruz. Atar do Virovaca zove se Lipik i po njemu su ziratne zemlje i šume.
   Šume u selu nema. Vrlo malo zabrana je do Markove Crkve i Pridvorice. Narod za ogrev dobavlja drva iz Kolubare, sekući po adama vrbljake i topole. Za građu nabavlja se sa strane. Nikakvih zajednica nema.
   Tip sela.
   -Selo je podeljeno u dve male, razdvojene jedna od druge jednim malim bezimenim potočićem, koji se sliva u Kolubaru. Prvi deo se zove Livađanski Kraj i naseljen je na Srednjaku i do Pridvorice, a drugi Ratkovo Selo i naseljen je po brdima iznad kolubarskog korita, po dnu Suteske.
   U Livađanskom Kraju su: Jeremići, Markovići, Matići, Pavlovići, Dragićevići, Brkići, Đukići i Marinkovići.
   U Ratkovom Selu su; Joksimovići, Petrovići, Pavlovići, Đenadići, Lazići, Radivojevići, Gavrilovići, Mijailovići, Petronijevići, Jovanovići i Tanasijevići.
   U ovom selu ima dosta zadruga. Najveća je zadruga Petrovića a ostale manje: Đenadića, Matića (dve kuće), Markovića i Pavlovića.
   Podaci o selu.
   -Prema spisku sela valjevske eparhije od 1735 godine Ratkovac je imao 18 domova.
   Prema popisu:
   -1866. godine – 33 doma i 315 sanovnika.
   -1874. godine – 38 domova i 354 stanovnika.
   -1890. godine – 48 domova i 408 stanovnika.
   -1895. godine – 50 domova i 438 stanovnika.
   -1900. godine – 47 domova i 457 stanovnika.
   Godišnji priraštaj stanovništva ovo sela je 4,64 a procentni 1,25%.
   Ime selu:
   -Za ime salu vezana je ova narodna priča. U selo se prvo doselio nekakav Ratko i po njemu se prozvalo Ratkovo Selo, zatim Ratkovci i na kraju Ratkovac. Ratkovac je bio nekad zaselak Markove Crkve, pa su se od nje odvojili još pre početka 18. veka, jer se ovo selo nalazilo u spisku sela paleškog okruga iz toga doba.
   Poreklo stanovništva i osnivanje sela.
   -Stare ratkovačke porodice su iseljene i njih danas nema u selu. Današnje selo naselile su dve porodice, među koje se umetnule neke iz ranijega vremena. -Đenadići su najstarija porodica u selu, potomci Ratkovi, naseljeni u Ratkovom Selu iznad Rida. Oni su doseljeni iz Vasojevića u Crnoj Gori još pre početka 18. veka, kako sami tvrde. Rodonačelnik ove porodice je Ratko i po njemu je selo dobilo ime. Ratkovi potomci, osim Đenadića su i: Joksimovići, Petrovići, Pavlovići, Lazići, Radivojevići, Petronijevići i Jovanovići. Njihove kuće su jedne uz druge, nisu dalje od 30 m, ima ih 23 i slave Aranđelovdan.
   -Jankovići su pred kraj 17. veka prešli iz Virovaca, a prethdno se vrativši iz Jabučja, kamo su ranije bili otišli, i naselili se u Livađanski kraj. Jankovića više nema ali su ostali njihovi potomci: Jeremići, Markovići, Matići, Pavlovići i Brkići i još dve kuće Mijailovića u Ratkovcu (izvan Livađanskog Kraja, op. Milodan), ima ih 21 kuća i slave Đurđic.
   -Đukići su se doselili posle Drugog ustanka iz Ljuboviđe u Azbukovici, ima ih 4 kuće i slave Miholjdan.
   -Marinkovići, njihov predak se doselio iz Užičkog okruga i prizetio se u Đukiće.
   -Tanasijevići, njihov rodonačelnik je odskora doseljen iz Komanica, došao na imanje ženi, slavi Sv. Dimitrija.
   U Ratkovcu ma 49 kuća od 5 porodica.
   Zanimanje stanovništva.
   -Ratkovčani se zanimaju svima prirodnim radnjama, kojima i susedni seljaci iz ove oblasti. Zemljoradnja, stočarstvo i povrtarstvo osobito se gaje. Zemlja daje osobit plod, te ga ostaje dosta i za prodaju. Stoke od svake vrste drži se dosta i ona je osobitog soja. Mnogo se gaji povrća i izvozi. Ratkovčani su pored Kolubare i bave se dosta ribolovom, samo im se ono ne smatra kao glavno zanimanje. Zanate uče rado i rade kod svojih kuća, a nikad drugome, ali veća preduzeća i kod svojih kuća daju u ruke veštijim i sposobnijim zanatlijama. Nigde se ne sele izvan svoga sela.
   Pojedinosti o selu.
   -Ratkovac je sastavni deo Markovačke opštine, u Srezu kolubarskom. Crkva, škola i opštinska sudnica su u Markovoj Crkvi. Groblje je u sredini sela u Livađanskom Potoku. Preslava je prvi dan Trojica.
   Cigani-Romi.
   -Do same Kolubare do broda Kršare, gde se reka gazi, imaju dve stalne ciganske-romske kuće, koje se bave kovačkim zanatom i rade zemlju, a koje su doseljene iz Mačve, iz sela Petkovice. Vere su pravoslavne, slave Novu Godinu – Sv. Vasilija.

   Odgovori

2. 27. mart 2013. u 22:51

   Milodan

   Poreklo prezimena sela opštine Lajkovac, Slovac. Prema knjizi Ljubomira Ljube Pavlovića „Kolubara i Podgorina“, izdanje 1907. godine.

   Položaj sela.
   -Slovac je na obema obalama reke Kolubare, u sredini klisure, poznate pod imenom Suteska. Seoske kuće su po padinama i plećima ovih brda, koja su najjače suzile kolubarsku dolinu u ovom selu. Glavnija uzvišenja su: Grad, Slovac i Brdo na levoj obali reke i Oštrikovac na desnoj obali. Brda su strmih padina, kamenita i puna plazova i navaljanog stenja. Zemljište je od sekundarnog krečnjaka sa vrtačama samo po Slovcu i plećima brda.
   Izvora je u selu dosta i oko kuća su ili među slovačkim uvalama i rasedima ili pored Kolubare. Glavniji su izvori: Dobrivojevića Bunar i Matića Bunar u selu, Gradačka česma pored Kolubare, Aluga i Točak ispod Oštrikovca.

   Zemlje i šume.
   -Zemlje brdske su krečne, suve i vrlo podesne za strmna žita, šume i voće, kuda i nema livada i pašnjaka. Glavni deo imanja je pri ušću Toplice u Kolubaru i po Sutesci, kuda ima odličnih oranica i kosanica i svega dosta.
   Šuma je dosta, jer su sva brda pošumljena, pa je ima i za građu i gorivo u dovoljnoj meri. Seoska šuma poznata je pod imenom Slovac, i skoro sva izdeljena, a nalazi se na zapadnoj strani sela. Seoska zajednica Grad i jedan deo Oštrikovca.
   Tip sela.
   -Slovac je selo razbijenog tipa. Seoske su kuće raspoređene u dva džemata, jedan je na brdu Slovcu i ispod njega se zove Slovac, a drugi je na Oštrikovcu i zove se Stošići. Džemati su pravi zaseoci, dva zasebna naselja, malo poveći, pa dva zasebna sela; kuće su im rasturene na sve strane i nigde u zajednici.
   U Slovcu su: Jovanovići, Vićentijevići, Dobrivojevići, Stevanovići, Matići, Petrovići, Đorđevići, Markovići i Srećkovići. U Stošićima su: Sekulići, Ivanovići (Stanojlovići), Milutinovići i Petrovići.
   Jače zadruge su: Dobrivojevića od 30 čeljadi i Srećkovića od 25 ukućana.
   Podaci o selu.
   -Kod Vuka i u haračkim tefterima iz 1818. godine ovog sela nema, umesto njega svuda se pominje Stojšić i Stošić koji je imao 19 domova sa 22 porodice i 54 haračkih ličnosti.
   Prema popisu:
   -1866. godine – 32 doma i 211 stanovnika (kao Stošić).
   -1874. godine – 34 doma i 232 stanovnika (kao Slovac).
   -1884. godine – 38 domova i 254 stanovnika.
   -1890. godine – 42 doma i 291 stanovnika.
   -1895. godine – 42 doma i 303 stanovnika.
   -1900. godine – 44 doma i 314 stanovnika.
   Godišnji priraštaj stanovništva od 1866. godine je 3,12 a procentni 1,23%.
   Ime selu.
   -Ime Slovac došao je od brda ovog ogromnog šumskog prostora, koji se čak od Babine Luke, preko Klanice, Loznice i Veselinovaca spušta do korita reke Kolubare pod imenom Slovac. Slovac je velika šumska visoravan od sekundarnih stena sa vrtačama i prorivena sa nekoliko rečica, koje teku u južnom i severoistočnom pravcu. Još u Prvom ustanku Prota Matija u svojim Memoarima pominje slovačke šume pod imenom planina Slovac i da su u planini bili zbegovi. I danas je Slovac šumska oblast, ali nije ni iz daleka nalik na planinu. Kuće ovog sela su na kraju visoravni.
   Ime Stojšići nekada, a danas Stošići, došlo je od prezimena prve porodice na tom kraju sela.
   Starine u selu.
   -Na Brdu Gradu, baš prema suprotnom kolubarskom visu Oštrikovcu, nalaze se danas dobro očuvani ostaci nekakve tvrđave. Od stare tvrđave ostala su samo pojedina platna i porušeni zidovi. Tvrđava je zauzimala mali prostor i priča se, da ju je zidala Prokleta Jerina.
   -Poreklo stanovništva i osnivanje sela.
   Stari deo sela je Stošići, a Slovac je novije naselje, te se prema tome i posle javlja u literaturi. Što je ime Slovac preteglo ima se pripisati jačem naselju na tom kraju i jačem isticanju toga imena zbog starina i mnoge šume. U selu nema starih porodica, za njih se drži, da ih je pre početka 17. veka i nije bilo, veća da je ovo pust i šumovit kraj. Prvo su se naselili Stošići kao zaselak Markove Crkve, pa je zbog šume u Slovcu ostao u zajednici sa Slovcem a odvojio se od Markove Crkve, iako sa ovim selom čini geografsku celinu.
   -Stošiće je osnovala porodica Srećkovića doseljena pred kraj 17. veka iz Kuča. Srećkovići su prvo bili naseljeni u Stošićima, pa pre 50 godina prešli u Slovac i naselili se pod Gradom, a u Stošićima ostali njihovi srodnici, ima ih 5 kuća i slave Sv. Vasilija.
   -Stojšići ili Radomirovići se u ovo selo prešli iz susednih Virovaca i od njih su današnji Stanojevići i Milutinovići. Po njima je ovaj kraj nazvan Stošići, ima ih 8 kuća i slave Đurđic.
   -Sekulići su u Stošića kraj došli pred Kočinu Krajinu iz Banjana u Crnoj Gori a došao je zbog krvne osvete, ima ih 5 kuća i slave Đurđevdan.
   -Tada ili malo kasnije sišle su u selo sa Strmne Gore, iznad Valjeva, od porodice tamoišnjih Lekića, tri pordice današnjih Slovčana i naselili se na Slovcu i po stranama iznad Kolubare. Slovčani su poreklom iz Drobnjaka u Crnoj Gori, od bratstva tamošnjih Kosorića, njih je pod prezimenom Matići i Dobrivojevići i svih drugih (osim Srećkovića) u Slovcu 26 kuća i slave Mratindan.
   Zanimanje stanovništva.
   -Slovčani se zanimaju svim privrednim radovima, kojima i susedni seljaci ove oblassti. Kako se nalaze u kamenitoj klisuri, svaki još vadi kamen i prodaju po donjim tamnavskim selima, koja su oskudna kamenom. Slovčani ne uče zanate i ne sele se izvan svoga sela.
   Pojedinosti o selu.
   -Slovac je sastavni deo Lozničke opštine u Srezu valjevskom. Sudnica je u Loznici, selu pored Kolubare prema Valjevu. Stošići idu u Markovu Crkvu, a Slovac u Stepanje koje pripada Tamnavi. Školi Slovac ide u Bajevac, a Stošići u Markovi Crkvu. Groblje je podeljeno na dva dela, dokle se Stošići sahranjuju u Groblje Markove Crkve. Selo preslavlja Tominu Subotu.
   Kroz selo levom obalom Kolubare ide okružni put Valjevo-Obrenovac. Na izlasku iz Suteske nalazi se u selu mehana, svojina jednog od Slovčana. Mehana je putnička, drži je sopstvenik i pored nje nema nikakvih drugih zgrada.
   Na Kolubari između oba kraja imaju svega dva broda, Prvi Slovački Brod, gazi se, kad je reka mala i nalazi se odmah ispod Grada, a drugi je na pontonima ispod ušća Toplice.

   Odgovori

3. 2. septembar 2013. u 21:02

   Milan

   Hvala vam na ovalo lepom tekstu o Lajkovcu i okolnim selima.

   Odgovori