Stanaćev
Haplogrupa: J2b M205
Poreklo: Novo Mileševo, Banat, Srbija / starinom iz Hercegovine
Krsna slava: Đurđevdan
Kontakt:
_________________________
KOMPLETNE REZULTATE POGLEDAJTE OVDE[/toggle]
Prezime Stanaćev je jedno od ređih srpskih prezimena i rasprostranjeno je u Banatu, Pokrajina Vojvodina, Republika Srbija (Novo Miloševo, Kikinda, Zrenjanin, Novi Bečej), ređe u ostalim delovima Srbije (Beograd). Prenosimo u celosti prilog o ovom prezimenu koji je poslao naš saradnik Luka Stanaćev:
U latiničnoj verziji javlja se kao Stanaćev (Serbia), Stanacev, Stanacew, Stanachev, Stanachew (USA).
U knjizi Srbi u Banatu 18-20. vek, naselja i stanovništvo, autora Jovana Erdeljanovića, poznatog srpskog etnologa, str.294-297, drugo izdanje, 1992, Matica Srpska –Prometej, zapisano je prezime Stanaćev.
Tokom 1925.godine Jovan Erdeljanović je posetio Dragutinovo (ranije Karlovo, a današnje Novo Miloševo) u Gornjem Banatu i među Rodovima poznatog porekla (iz najstarijeg domovnika) zabeležio rod S t a n a ć e v i (58, slave Ćurđevdan), iz Ade (šest brata i sedma udovica, do 70 kuća).
Zabeleženo je da je te godine u Dragutinovu bilo 900 domova, pravoslavnih, da su prve familije došle iz Ade i to: Trbići, Popovi, Bešlijini, Stanaćevi, Radovići, da nisu hteli pristati na “otkup zemaljski”, nego su pošli “ za milicijom “, da je iz Ade prvo došlo više njih zajedno, a posle su dolazili samo pojedini. Dalje je zabeleženo da u Dragutinovu nema matičnih knjiga ni protokola iz XVIII veka, nego samo iz XIX veka. Sve što je bilo iz XVIII veka spalio je jedan raniji sveštenik kad je imao da odgovara što je zatajio vlastima neke vojne obveznike.
Valja napomenuti da je naselje Karlovo nastalo 1751.godine od naseljenih, demilitarizovanih graničara Srba. Osnivanjem Velikokikindskog dištrikta 1776.godine stanovnici Karlova dobijaju određene privilegije i od tada počinje intenzivniji razvoj sela. Nekadašnja sela Karlovo (Dragutinovo) i Beodra čine današnje naselje Novo Miloševo, srednjebanatski okrug, koje se nalazi između Bečeja i Kikinde.
Moguće je da je prezime Stanaćev nastalo od ličnog ženskog imena Stana (matronim). Međutim, po mišljenju autora ovog prikaza, verovatnije je da je nastalo od ličnog muškog imena Stanac ili Stanać (patronim), koje je bilo poznato kao narodno muško ime kod južnih slovena, na prvom mestu Bosne srednjeg veka, Dalmacije i Dubrovačke republike (Novela od Stanca dubrovačkog renesansnog pisca Marina Držića), ali i šire. U povelji Bana Stjepana Kotromanića iz 1353.godine, uz Ninoslava Novakovića, kao predstavnika područja zvanog Donji kraj tj. niz reke Vrbas, Sanu i Unu, skupa se pominje i izvesni Stanac Gospilović sa braćom (Fojnički grbovnik). Fojnički grbovnik ima izvorni naziv Rodoslovje Bosanskoga, aliti Iliričkoga i serpskoga vladania, a nazov je dobio po tome što se čuva u franjevačkom manastiru u Fojnici.
Etimologija prezimena Stanaćev, odnosno muškog ličnog imena Stanac ili Stanać može se tražiti i u imenu paganskog kamena stanca.U srpskom narodu, i šire kod ostalih slovenskih naroda postoji “ kamen stanac ”, koji niko ne može pomeriti. Smatra se da današnji kamen temeljac predstavlja baš ovaj paganski kamen stanac, koji je u osnovi svake građevine i osigurava njen opstanak. Kamen stanac je iznikao iz zemlje i nema te sile koja ga bi ga omela da stoji postojano. U radu o kamenu-stancu Milivoj Pavlović je ukazao na verovanje da se kamenom vezuje duša mrtvog ili živog bića (1953-54).
Moguće je da je prezime Stanaćev prvobitno bilo Stanaćević (Stanaćević), pa kasnije postalo Stanaćev. Interesantan je podatak da je Gruja Stanaćev, od oca Isaije-Ise (rođen 1882.godine Karlovo – umro 1929.godine Obrenovac) imao četiri sina Maksima, Žarka, Milutina i Svetozara, od kojih je Žarko Stanaćev (rođen 1910 Baltimor, USA – umro 1989 Beograd, Srbija) zadržao u nepromenjenom obliku prezime svog oca, dok su ostali prezimenu dodali sufiks -ić, posle Drugog svetskog rata, i njihovi potomci u Beogradu i Obrenovcu se prezivaju Stanaćević, tako da prezime u današnjoj Srbiji egzistira u dva oblika kao Stanaćev i Stanaćević.
Interesantno je pomenuti da se prezime javlja i u obliku Stanach /moguće je da se izgovara kao Stanah) u pojedinim područjima nekadašnje Austo-Ugarske (Ostrawa, Podgrodyie) i USA kod poljske emigracije krajem 19 i početkom 20 veka , te u današnjoj Poljskoj (Myslenice, Krakow).
Slično prezime, ali sa završetkom na –e, pojavljuje se u Spisku crnogorskih prezimena i to kao prezime Stanaće (Stanaće), Kotor, a upućuje se na prezime Stanice (Stanice).
Svakako da prezime Stanaćević ne treba mešati sa prezimenom Stanićević, koje takođe egzistira u Srbiji (Šabac i okolina), koje potiče od muškog ličnog imena Stanić i spada u prezimena tipa Milićević, Pavićević, Vučićević, Nikićević i dr. Ali valja primetiti da u Srbiji (Beograd, Lazarevac i okolina) egzistira i prezime Belaćević, koje u građi pokazuje sličnosti sa prezimenom Stanaćević.
Jovan Erdeljanović je pokušao da doprinese rešavanju problema različitog prezivanja kod Srba u Banatu. Smatrao je da prezivanje na -ić, s jedne strane, i na -ov (-ev, -in, -ski), s druge strane, posledica još nedovršenog stapanja dve srpske grupe: i to možda raško-šumadijske sa prezimenima na -ić, i možda kosovsko-moravske sa prezimenima na -ov i itd ( predgovor knjizi Srbi u Banatu Nikole Gaćeše).
Pored toga, Jovan Erdeljanović je dao i ovo objašnjenje, zasnivajući ga na razgovoru sa sveštenikom u Idvoru, da je ova dvojnost prezimena posledica običaja i društvenih prilika, pa su tako u zadrugama svi nosili opšte i staro prezime i zadruga je upisana sa tim prezimenom na –ić, ili se pod tim prezimenom zapisao samo starešina zadruge, a koji su bili bez zadruge dobijali su samo prezime po ocu, kojim su se obično u selu zvali, ili po nadimku. Erdeljanović ukazuje da je opšti običaj kod našeg naroda da se u većim rodovima (i bratstvima), radi boljeg razlikovanja, dodaje pojedincu očevo ime u obliku prisvojnog prideva (obično na –ov, -in, -ski), pošto bi zajedničko bratstveno (zadružno, rodovsko) prezime bilo nedovoljno da se razlukuje nekoliko ljudi s istim ličnim imenom u tom rodu.
U svakom slučaju donošenjem austrijskog zakona kojim se jednom zauvek utvrđuje nepromenljivost prezimena i Odluke Ugarskog namesničkog veća od 13. decembra 1814.godine o nepromenljivosti prezimena (odluka se čuva u centralnoj biblioteci Zemaljskog muzeja u Budimpešti), koja naredba je ponovljena 27. jula 1815.godine, uz napomenu da i oni koji su sasvim bili delom promenili prezime, imaju vratiti ranijem prezimenu, ustaljen je način prezivanja Srba u Banatu (južna Ugarska u to vreme). Ondašnji Srbi su sa takvim prezimenima zapisani, i to se prezime nije smelo više menjati, nego se stalno održavalo i prelazilo s kolena na koleno. Na taj način u tim prezimenima vojvođanskih Srba imamo okamenjene nazive po ocu iz onog vremena kad je navedena odluka doneta, dok su se prvobitna bratstvena prezimena, ona na -ić, kod tih rodova morala zaboraviti, pošto se više nisu upotrebljavala.
Moj pradeda po ocu, Gruja Stanaćev, se dvadesetih godina 19. veka doselio u Obrenovac, Srbija. Po predanju moje porodice, Stanaćevi (Stanaćevići) su se doselili na prostore današnje Vojvodine u vreme seoba pod Arsenijem III Čarnojevićem (1690.godina), ali se kao prapostojbina pominje Stara Hercegovina, dokle je naravno pamćenje dosezalo. Slava moje porodice je Sveti velikomučenik Georgije (Đuđevdan), koji se praznuje 06. maja svake godine. Nemam podataka o preslavi.
Ukoliko ima drugačijih promišljanja ili podataka, odnosno porodičnih predanja vezano za poreklo prezimena Stanaćev, voleo bih da se zainteresovani jave i doprinesu rešavanju, po meni, još uvek enigme etimologije prezimena Stanaćev, čijem razrešenju sam ja pokušao da doprinesem.
U Beogradu, 31.10.2012.godine
Luka Stanaćev
[email protected]
__________________
Vaš prilog ostavite u komentaru ili pošaljite na i-mejl:
Komentari (0)