Kresojević

Jedan komentar

1. 16. decembar 2019. u 11:47

   Vojislav Ananić

   Kresojevići

   Radmilo Pekić, Univerzitet u Prištini, Filozofski fakultet Kosovska Mitrovica (Srbija), Odeljenje za istoriju

   „JEDNA KRV A DVIJE VJERE“: KRESOJEVIĆI U ISTORIJI I PREDANJU

   Sažetak: Kresojević su jedan od vlaških rodova koji su tokom XIV i XV vijeka naseljavali područje srednjovjekovnih Rudina. Izuzev fragmentarnih pomena, u istorijskoj literaturi vlasima Kresojevićima do sada nije posvećen zaseban rad, već su ostali u sjeni većih vlaških rodova. Na temelju objavljene i neobjavljene dubrovačke arhivske građe i porodičnih predanja u radu su prikazane različite informacije o vlasima Kresojevićima i njihovim potomcima. Cilj rada je da se sistematizuju poznati i nepoznati podaci o Kresojevićima i prikažu istorijski kontinuitet i veze između srednjovjekovnog i današnjeg stanovništva Hercegovine.
   Ključne riječi: Kresojevići, vlasi, Rudine, Plana, Dubrovnik.

   ***
   U južnoslovenskoj istoriografiji postoje brojna istraživanja posvećena srednjovjekovnim vlaškim katunima, koji su bili smješteni na područjima Travunije i Humske zemlje. O srednjovjekovnim vlasima nije postojao, i ne postoji konsenzus među istoričarima. Neka pitanja su ostala nepoznata, a spoznaje o njima pružaju nepouzdana predanja, koja do sada nisu dokumentaciono potvrđena. Između ostalih, jedno od pitanja je: da li su tačna predanja nekih porodica koji tvrde da su porijeklom od Predojevića, Maleševaca, Mirilovića, Kresojevića i drugih vlaških rodova?
   U ovom radu istraživani su vlasi Kresojevići, manje poznati za razliku od navedenih, koji su takođe naseljavali današnju Hercegovinu. Na temelju predanja, u današnje vrijeme neke porodice iz Hercegovine, Crne Gore i drugih bivših jugoslovenskih republika smatraju da su porijeklom od Kresojevića.
   Radeći na odrednicama Enciklopedije Republike Srpske, obilazeći teren čuli smo različite priče zasnovane na predanju, o porijeklu porodica, poput Šarenaca, Šakotića, Babića i drugih, koji tvrde da su porijeklom od Kresojevića, i svi da slave „Lazarevu Subotu“. Različitost između sačuvanih predanja najčešće se ogleda u nejednakim hronološkim okvirima, i mjestu raseljavanja. Međutim predanja su u osnovi slična, a to je da su izvjesne porodice porijeklom od Kresojevića, i da su živjeli na Plani i drugim selima u Rudinama, kasnije prozvanim Bilećke rudine.
   Prema jednom zabilježenom predanju, Kresojevići su se nekada nazivali Kneževićima. Sve do pada pod Osmanlijsku vlast, Kresojevići su živjeli u selu Lukavice u Gacku. Ne želeći da prihvate islam iz okoline Gacka odselili su u Cuce u Kobilj Do, a zatim su se nakon počinjenog ubistva raselili u Kolašin, Pivu, Šarance u Drobnjak i Planu na području Bilećkih rudina. Na Planu u Rudine došao je izvjesni Stojan Kresojević sa sedam ili osam sinova, u prvoj polovini XVII vijeka.
   Kao što vidimo, Kresojevići su iz Hercegovine odselili u Kobilj Do u Crnu Goru, a potom se raselili, odakle se jedan dio ponovo vratio u Hercegovinu.
   Za razliku od prethodnog pomenutog predanja, u zabilježenom predanju J. Dedijera, nedostaje seoba iz Hercegovine u Kobilj Do i vremenski period. Između ostalog, J. Dedijer je zapisao da su braća Krivokapići iz Kobilj Dola u Cucama, nakon počinjenog ubistva došli na Planu u Hercegovinu, a zatim su zbog blizine putne komunikacije odselili u Meku Grudu. Jedan od njih ode u Gacko i od njega vode porijeklo Zimonjići. Braća Krivokapići koja su ostala u Mekoj Grudi, ubili su u svom selu čuvenog Karimana Tomanovića. Potom, jedan od braće pobježe ispred Turaka i naseli se u Drobnjak, dok je drugi brat uhvaćen i odveden u ropstvo u Trebinje. Prisiljen prihvati islam i prozva se Avdija. Zbog izvjesnih zasluga Turci ga odlikuju i dozvole mu da živi gdje hoće. Avdija Krivokapić izabra Planu, a zatim nađe jednog od svoje braće i naseli ga kod sebe na Planu. Avdijin brat nije imao brkove i izgledao je kao baba. Po njemu su njegovi nasljednici prozvani Babići, dok su Avdijini nasljednici postali muslimani, prozvani Avdići. Što se tiče Šarenaca, J. Dedijer kaže da su ubili agu u Davidovićima i odselili u Crnu Goru. Kasnije su se vratili i nastanili u Fatnici. Jedan dio iz Davidovića odselio je za Gacko i Nevesinje. Nasuprot tome, zabilježeno je da su Šarenci porijeklom od Kresojevića iz sela Šarenci u Crnoj Gori i da su zbog počinjenog ubistva pod dramatičnim okolnostima doselili na Planu.
   Prema jednom drugom predanju, u drugoj polovini XV vijeka na Plani je živio knez Mihajlo Kresojević, koji je bolovao boginje, pa mu je lice ostalo šareno i dobio je nadimak Šarenac. U doba osmanlijske uprave, Mihajlo Kresojević Šarenac zajedno sa svojim sinovima odselio je u današnju Crnu Goru. Po pričanju, Mihajlov sin Aleksa i brat koji je imao nadimak Baba vratili su se na porodično imanje u Planu kod Bileće. Po povratku u Planu, Aleksa je prihvatio islam i od njega su postali muslimani Avdići. Aleksin stric koga su zvali Baba ostao je u pravoslavnoj vjeri a njegovi potomci su današnji Babići koji i danas žive na tom području. Takođe se navodi da su od ovih povratnika kneza Mihajla Šarenca nastale porodice: Šarenci, Šakotići, Đogovići, Stajići, Žerajići, Parežani, Zimonjići i drugi. Etnograf Tomo Bratić (1871-1929) pisao je da se tačno znalo ko je od koga, da su jedni druge rado pomagali govoreći: „jedna smo krv a dvije vjere“. On kaže: „Dobro se sjećam, kada je udarila vojska na Planu kod Bileće, vojvoda Zimonjić nije htio da on udari sa vojskom na onaj dio sela, gdje su stajali Avdići, samo radi toga, što su jednoplemenici, nego je preuzeo mnogo težu operaciju sa nizamom“.
   Da li je Aleksa Šarenac Kresojević ili navedeni Krivokapić prihvatio islam, prozvao se Avdija, i bio rodonačelnik Avdića ostaje za sada otvoreno pitanje, jer dokumentovano ne možemo potvrditi.
   U ranijem periodu i Avdići su pisali o svom pravoslavnom porijeklu, da je Avdo prešao na islam, a da su njegovi potomci prozvani Avdići. Prema predanju, rodonačelnik Avdo Avdića u Plani je sagradio sebi džamiju, a na udaljenosti od 500 metara podigao je majci crkvu. Pričalo se da je sahranjen u haremu džamije i da mu je grob bez nišana.
   I u današnje vrijeme na području Plane egzistiraju i džamija i crkva i jedna i druga nedavno obnovljene.
   Takođe je zapisano da su pored Avdića, od pravoslavnih Kresojevića i muslimanska porodica Kreso iz Bileće, i da su oni potomci Vidaka Šarenca iz Kresovine iz sela Preraca, koje se nalazi nedaleko od Plane.
   Postavlja se pitanje da li navedena predanja imaju osnovu u istorijskim izvorima? Tragom navedenih informacija, na temelju objavljenih i neobjavljenih dubrovačkih arhivskih vijesti, pokušaćemo odgovoriti na neka pitanja vezana za vlahe Kresojeviće.
   U istorijskoj literaturi o Kresojevićima ne postoji posebno istraživanje, već se oni sporadično pominju u sklopu drugih radova. U arhivskim dokumentima vlahe Kresojeviće, dubrovački pisari nejednako su evidentirali i to kao: „Cresouci, Cresoe, Cresoeuich, Criessoieuich, Cressoeuich, Chrisoeuich, Icressoyevich“. D. Kojić-Kovačević odavno je skrenula pažnju na teškoće oko transkripcije i ujednačavanja naziva katuna Kresojevića i istakla da se prvi put pominju 1379. godine. Takođe je opravdano pretpostavila da su imali nekog pretka Kresoja, po kojem su dobili ime.
   Znameniti S. Ćirković identifikovao je Krasojeviće, kao srednjovjekovni vlaški katun, dok je S. Rudić konstatovao da se radi o vlasima Kresojevićima, i upozorio na mogućnost da su u pitanju potomci Krasoja koji je februara 1376. godine kao poslanik bana Tvrtka dolazio u Dubrovnik. Takođe je skrenuo pažnju na postajanje kazanca Krasoja koji se pominje 1378. godine.
   U dubrovačkom arhivu pominju se Kresojevići ali i Krasojevići. Sredinom 60-tih godina XV vijeka u Rijeci Dubrovačkoj naseljen je bio Radonja Krasojević (Radognia Crassoeuich de Umbla). Dana 9. februara 1465. godine Radonja Krasojević naveden je kao svjedok u tužbi podignutoj protiv vlaha Žurovića. Početkom XV vijeka u Konvlima je nastanjen bio Novak Krasojević.
   U pisanim dokumentima Kresojeviće nalazimo da se prvi put pominju 1376. godine. Dana 15. aprila 1376. godine u Dubrovniku je registrovan Vladoje Kresojević, čovjek Beljakov.
   Ako pođemo od konstatacije da je Vladoje Kresojević čovjek Beljakov, gdje se nesumnjivo radi o Beljaku, sinu Sanka Miltenovića i bratu vojvode Radiča Sankovića, iz navedenog proizilazi da su Kresojevići bili podanici Sankovića i da su naseljavali teritoriju koja je bila pod njihovom kontrolom. Postavlja se pitanje koje su područje naseljavali Kresojevići, kojim je upravljala vlasteoska porodica Sanković?
   Na temelju ranijih istraživanja poznato je da su Sankovići vladali područjem od Konjica, Nevesinja, Trusine, Dabra, Popova do Dubrovačkog primorja.
   Ukoliko bi se oslonili na navedeno, Sankovići nisu vladali Rudinama. Samim tim, predanje porodice Šarenac, koja živi na području Bileće i njihovih raseljenih prezimenjaka, kao i razgranatih bratstvenika koji tvrde da su porijeklom od Kresojevića iz Plane u Rudinama bilo bi neprihvatljivo.
   Međutim, vratimo se arhivskim vijestima o Kresojevićima. Znameniti M. Dinić u poznatom radu o karavanskoj trgovini, naveo je Kalojurka Mirčetića iz katuna Kresojevića („Caloiurch Mirçetich de catuno Chersoevich“), koji se pominje 1379. godine.
   Koristeći se istim dokumentom, M. Dinić je kasnije u radu „Zemlje hercega svetog Save“ naveo da su osnivači Hercegovine vlasi Kosače držali trg u Goraždu.
   Najplodniji arhivski istraživač B. Hrabak pretpostavio je za Kalojurka Mirčetića da je katunar Kresojevića. Potom je u objavljenoj disertaciji „Veliki vojvoda bosanski Sandalj Hranić Kosača“, prezentovan čitav sadržaj pomenutog dokumenta. Naime, prvoga maja 1379. godine šestorica vlaha Kresojevića i to: Bogut Kresojević, Kalojurk Merčetić, Vlatko Bogutović, Stefan Merčetić, Dabiživ Boban i Gojko Kresojević, obavezali su se Stjepanu Lukarevuću da će u roku od dva mjeseca prevesti 100 tovara soli za Zorana Milogostića i Miladina Hranislavića u Praču ili u Goražde do trga vlaha Kosača, po cijeni od 10 perpera za svaki prevezeni tovar.
   Sljedećeg dana, 2. maja 1379. godine u Dubrovniku je grupa Kresojevića sklopila još jedan ugovor vezan za prevoz soli. Evidentirani su Bogut Kresojević, Bogiša Đurjević, Junak Serđević, Jovan Nikulić i pominjani „Kalojurk Mirčetić“, koji je ovog puta zapisan kao Kalomrk Merčetić (Calomrech Merçetich). Navedeni vlasi Kresojevići obavezali su se Radu Bratosaliću da će prevesti 20 tovara soli u roku od dva mjeseca za račun Jakše Bratosalića u Praču, po cijeni od 10 perpera za svaki prevezeni tovar.
   Prevozom robe bavio se i Mladina Brajković Kresojević. Udružen sa Mrđenom Galčićem iz Predojevića, Brajanom Ratković iz katuna Milića Perutinića i poznatim primućurom Dubravcom Milićijevićem Maleševcem iz Kuti, obavezao se da će iz Dubrovnika do Prače prevesti 250 modija soli i četiri tovara tkanina za račun Radoslava Obradovića i Bogoslava Ozrojevića.
   Pratiti razvoj i razgranavanje Kresojevića nimalo nije jednostavno. I ako dokumentovano ne možemo potvrditi, moguće je da su Bogut i Gojko Kresojevići sinovi ili unuci Kresojevi. Isti slučaj je i kod Kalojurka i Stefana Merčetića, s tim što se njihov otac zvao Mirčeta.
   Iz navedenog vlaškog katuna bio je i Rajko Kresojević, koji je 1390. godine u Dubrovniku kreditno poslovao.
   Pored Boguta, Gojka i Rajka, 1399. godine pominje se izvjesni Kresojević nejasnog imena, koji je poslovao sa braćom Bokčinom i Ivanom Radičić.
   Nasljednike Boguta Kresojevića treba tražiti među vlasima Bogutovićima, a nasljednike Gojka i Rajka Kresojevića među Gojakovićima i Rajkovićima.
   Kada su u pitanju vlasi Bogutovići, neophodno je istaći da je bilo Bogutovića i u drugim katunima, koji nisu bili srodni Kresojevićima. Između ostalih, Bogutovića je bilo među vlasima Drobnjacima, koji se pominju krajem XIV vijeka.
   Septembra 1406. godine pominje se katun Bogutovića. Godine 1407. evidentiran je Obrad Bogutović vlah, koji je pripadao bivšim Rabrenovićima.
   Da su Bogutovići pripadali Kresojevićima, odavno je konstatovao B. Hrabak.
   Nasljednik Boguta Kresojevića je Vlatko Bogutović, mogući sin ili unuk. Dana 16. maja 1383. godine Vlatko Bogutović i Priboje Dragošević vlasi Kresojevići, obavezali su se petorici trgovaca da će sa 40 dobrih konja doći u Dubrovnik, natovariti tkanine i prevesti ih do Prijepolja. Istovremeno su bili saglasni, ukoliko ne ispune dogovor, da plate kaznu u iznosu od 15 perpera po tovaru.
   Vlatko Bogutović pominje se oktobra 1398. godine. Dana 25. oktobra 1406. godine Vlatko Bogutović vlah prodao je vola i crnu kravu Pribeču Radosaliću iz Župe dubrovačke po cijeni od šest perpera.
   Pored Vlatka, najvjerovatnije istoj liniji pripada Toholj Bogutović, vlah Kresojević koji se pominje septembra 1407. godine, zajedno sa apotekarom Tomom i Tasojem mačarom.
   Interesantno je pomenuti da se nešto više od tri decenije kasnije pominju dvojica braće Toholjevića, Zečinja i Brajan, navedeni kao merovlasi, bez naznake kojem katunu pripadaju. Navedena dvojica vlaha zajedno sa Lukom Radišićem i Vukšom Grubačevićem, zadužili su se kod poznatog suknara Radiča Grubačevića.
   Ostaje otvoreno pitanje da li su Vlatko i Toholj braća i u kakvoj je vezi sa njima Vitoje Bogutović vlah Kresojević, koji se pominje 1412. godine.
   Deset godina kasnije, ponovo je evidentiran Vitoje Bogutović, ovom prilikom kao optuženik, zbog krađe stoke, voska i tkanina čija je vrijednost iznosila 30 perpera.
   Interesantno je da se 1412. godine pominju: Pribil Bogutović iz Lukavca, njegov brat Bogdan i Herak Kresović. Najvjerovatnije da se radi o Lukavcu u Nevesinju, kojim su ranije gospodarili Sankovići, a ne o selu Lukavici u Gacku.
   Iako nemamo pisanih potvrda, nameće se još jedna pretpostavka, da je među Kresojevićima bio Kovač Bogutović, po kojem su njegovi naslednici prozvani Kovačevićima. Iz katuna Kresojevića bio je Radoslav Kovačević koji se pominje 1415. godine. Kasnije se pominju Stefan Kovačević Bogutović i njegov rođeni brat Vlatko, moguće ranije pominjani. Naime, Stefan Kovačević Bogutović vlah iz katuna Kresojevića dao je u zalog jedan srebrni pojas Stipku Pribisaliću, dubrovačkom stolaru, čija je vrijednost iznosila 12 i po perpera.
   Kada su u pitanju nasljednici Gojka Kresojevića, jedan od njih je vjerovatno Radoslav Gojaković Kresojević koji se pominje krajem 1393. godine. On je na javnom mjestu u Dubrovniku prodao tri kobile Pribilu Bratanoviću za 35 perpera.
   Pored, Bogutovića, Dragoševića, Gojakovića i drugih, B. Hrabak je konstatovao da je kresojevićki katun Vuka Vučihnića.
   Početkom XV vijeka vlasi Kresojevići bili su nastanjeni na Plani, što potvrđuje dubrovačka arhivska građa. Dana 16. septembra 1408. godine pominje se Vulkoslav Vukašinić iz Kresojevića iz Plane i Tasoje Đurđević, u vezi jednog mača, čija je vrijednost iznosila tri perpera i šest groša. Saglasili su se da izmire račun u roku od dva mjeseca. Interesantno je pomenuti da je Tasoje Đurđević u Dubrovniku pravio i prodavao mačeve. Poslovni saradnik Tasoja Đurđevića bio je kovač Ostoja Dragojević iz Gacka, koji je za račun Tasoja 1412. i 1413. godine iskovao 25 mačeva različitog oblika.
   Avgusta 1412. godine Plana se pominje kao mjesto gdje su opljačkani Dubravac Dabojević i Milokna Klapović. Kao počinioca imenovali su Radojka Milovanića.
   U istorijskoj literaturi odavno je istaknut Grupša Kresojević, za koga je utvrđeno da je bio katunar.
   Godine 1413. godine cijeli katun Kresojevića na čijem se čelu nalazio Grupša Kresojević, zajedno sa braćom Vlatkom, Ratkom i Đurđem Vojković pljačkao je na Plani. Navedeni su oteli od Dobrašina Bogdanovića tkanine vrijednosti 100 perpera, pa je zbog toga tužbu u Dubrovniku podigao Dobrašinov kompanjon Rajko Bratosaljić.
   Navedeni Đurđe (Đuro) Vojković vlah iz katuna Kresojevića pominje se avgusta 1404. godine u vezi jedne krave, zajedno sa tad već pokojnim Borkom Radosalićem.
   Nasljednike katunara Grupše Kresojevića treba tražiti među Grupšićima. Jedan od njih je vjerovatno Oliver Grupšić Kresojević, koji je zajedno sa Dobrilom Bogavčićem i još jednim vlahom iz katuna Kresojevića jamčio za vlaha Livorevića da će doći na suđenje u Dubrovnik. Oliver Grupšić vlah Kresojević pominje se i u kasnijem periodu i to u vezi nabavke soli.
   Nasljednike Olivera Grupšića Kresojevića pokušaćemo identifikovati među Oliverovićima. I u ovom slučaju kao kod Bogutovića, moramo istaći da je Oliverovića bilo i u drugim vlaškim skupinama, koji nisu u srodstvu sa vlasima Kresojevićima, što otežava utvrđivanje rodbinskih veza.
   Pretpostavke da vlasi Oliverovići pripadaju Kresojevićima potvrđuje dokumentaciona građa. Dana 5. oktobra 1427. godine jedan stanovnik Brgata kod Dubrovnika optužio je Ivana i Radata Oliverovića vlahe Kresojeviće, da su mu tokom noći ukrali jednog jarca. Počinioce je imenovao na osnovu kazivanja Radoveca Vukanovića.
   Desetak godina kasnije, ponovo se pominje Radat Oliverović, čovjek vojvode Stefana, iz katuna Kresojevića, koji je početkom 1437. godine u Dubrovniku prodao Petru Restiću dvije krupne životinje.
   U literaturi je na više mjesta isticano da su pisari nejednako zapisivali katune i imena vlaha. Indikativno je da se u istom periodu u dokumentima pominju vlasi Ivan i Radat Liverovići.
   U srednjovjekovnom periodu Plana sa okolinom pripadala je Rudinama, pa shodno tome, Kresojevići se navode da su stanovnici Rudina. Možda su i nazivi nekih današnji toponima u Plani i susjednim Pađenima, poput Kresove gomile, Kresova Dola i slično u neposrednoj vezi sa vlasima Kresojevićima. Godine 1415. pominju se Branislav Utješenović, Radač Dobrilović, njegov brat Radašin, Radoslav Kovačević, Radoslavljev sin Budislav, Budeč Tverdikić, svi iz katuna Kresojevića, stanovnici u Rudinama. Kresojevići su garantovali izvjesnom Radovinu iz Majkova da će do Sv. Martina razriješiti spor u vezi jedne kobile.
   Pored Plane, Kresojevići su presretali i pljačkali i u drugim mjestima. Krajem februara 1420. godine u Dubrovniku su optužena četvorica braće Kresojevića i to Rađenko, Ostoja, Radoje i Krasoje da su pokrali vino u mjestu Bitunji, koja se nalazi u blizini današnjeg Stoca.
   Nedaleko od Plane nalazi se Fatnica, koja je u srednjovjekovnom periodu nazivana Vatnica. Tokom XV vijeka u Fatnici i njenoj okolini pominju se vlasi Kresojevići, kao počinioci raznih prekršaja. Božidar Boglinović, čovjek Đorđa Gučetića, izjavio je 3. oktobra 1426. godine, pred dubrovačkim knezom Mihajlom Crijevićem da su mu u Rudinama iznad Fatnice (in Rudine supra Vathniça) ukradena dva tovara čistog žita. Pljačku su izveli vlasi Kresojević, odnosno Vukša Turjačić i Idest Kresojevići. Za svjedoka je naveo Đurđa Zagorčića, koji je bio iz katuna Predojevića.
   Vukša Turjačić pominje se i u kasnijem periodu. Septembra 1433. godine zabilježen je u Dubrovniku u vezi nabavke soli. Za Vukšu Turjačića B. Hrabak je konstatovao da je katunar Kresojevića. Istovremeno je izračunao da su Kresojevići od 1433-1434. godine iz Dubrovnika odvezli 495 modija soli.
   U jednom sudskom procesu koji se vodio 1432. godine zbog pljačke tkanina kao počinioci navedeni su: katunar Đurjen Dobrilović, Radosav, Radač i Radašin Dobrilović, Radovan Vitojević, Radovan Brajanović, Radašin i Prelevac Vukšić, Vlatko Miladinović, Grubač Vlatković, Bišoje, Dobrašin i Ivan Stipanić, Radašin, Radoje i Prelevac Skoroević, Radosav, Ivan i Radat Livorevići, Budeč i Stefan Bogčinovići, Vukac Đurinović, Radašin Stojković, Vlatko Radonjić, Milorad Radinović, Milić Cvitojević i Vukša Branković. Pored toga što dokumentovano nije potvrđeno, među optuženima prepoznajemo Radača i Radašina Dobrilovića, koje smo prethodno naveli da pripadaju Kresojevićima. Najvjerovatnije da je njihov srodnik katuna Đurjen Dobrilović.
   Iz katuna Kresojevića bili su Kostadin Milošević, Vukan Milić i Stefan Radičević. Kreditno su poslovali sa Katušom ženom Bogete Červutinovića, od koje su na poček dobili 54 perpera, na rok otplate od mjesec dana.
   Naredne godine Kostadin Milošević naveden je kao Dubrovčanin. On i Vukašin Lazarić Merovlah Kresojeć dobili su na kredit od suknara Radiča Grubačevića 64 perpera na period od jedan mjesec. Narednog dana navedena dvojica Kresojevića sklopili su još jedan kreditni ugovor i pozajmili 55 perpera od Miroslava Stanikića, na period od mjesec dana. Ovom prilikom Vukašin je zaveden kao Lazarević, a ne kao ranije Lazarić.
   Kao što vidimo Kostadin Milošević odselio je u Dubrovnik ali je udružen poslovao sa svojima Kresojevićima. Najvjerovatnije da su Kresojevići od poznatog suknara Radiča Grubačevića nabavljali tkanine na kredit.
   Vlasima Kresojevićima pripadali su i dvojica braće Radoslav i Dobrašin Đurinović, koji su optuženi 22. januara 1436. godine da su izvjesnom Radoju ukrali jednog vola.
   Narednog dana u Dubrovniku je podignuta još jedna optužnica protiv osmorice pljačkaša, bez navoda kojoj vlaškoj skupini pripadaju. Imenovani napadači: Vitomir Radovanić, Miljko Dubravčić, Stefan Greljojević, Radoje Bogavčić, njegov brat Radivoje Strijez Boemontić, Radonja Dobrašinović i Vlatko Dubravčić, ukrali su u Fatnici (in Vathniza) Ivanu Hrančiću tri dobra vola i 17 perpera. U jednom oštećenom dokumentu Dubrovačkog arhiva, datiranom 1457. godine pominju se Mili Ljubišić iz Fatnice (Vatnice), iz distrihta hercega Stefana iz sela Rasohače i Vukša Bogosalić, vlah Kresojević.
   Vlasi Kresojevići nisu se bavili samo stočarstvom, već su odlazili u Dubrovnik i tražili zaposlenje. Opšte je poznato da su u Dubrovniku u svojstvu sluga i sluškinja u najvećem broju radili dječaci i djevojčice iz neposrednog zaleđa, dok je manji broj bio iz udaljenijih krajeva. Muška populacija je uz saglasnost roditelja izučavala razne zanate i prihvatala gotovo sve uslove poslodavca, pa čak i promjenu vjere. Njihovi poslodavci najprije bi ih krstili po katoličkom obredu i po krštenju mijenjali im imena.
   Dvojica braće Kresojevića Tonko i Nikola uspjeli su da izuče zanat i postanu dubrovački obućari. Oktobra 1453. godine od čuvenog Petra Pantele iz Pjaćence navedeni Tonko i Nikola pozajmili su četiri dukata.
   Dvije godine kasnije, Tonko i Nikola kreditno su poslovali sa Dubrovčaninom Stjepanom Lukarevićem, od koga su pozajmili 86 perpera na period od šest mjeseci, uz klauzulu da plate kaznu u iznosu od 10 odsto, ukoliko ne ispoštuju dogovoreni rok izmirenja kredita.
   Dana 8. februara 1460. godine, Tonko i Nikola Kresojević kreditno su poslovali sa jednim trgovcem iz Manfredonije. Vrijednost kredita iznosila je 35 perpera i šest groša na rok od pet mjeseci. Narednog dana Tonko Kresojević pozajmio je sedam dukata od zlatara Pavka, na period od tri mjeseca.
   Nikola Kresojević uzeo je za slugu dječaka Radoslava iz Konavala da ga služi u periodu od šest godina i da ga podučava obućarskom zanatu. Nikola Kresojević bio je oženjen izvjesnom Marušom koja se pominje 1460. godine. Vlasi Kresojevići istakli su se i u trgovini robljem. Radovac Vukotić u Dubrovniku zaposlen kao nosač, podnio je tužbu 6. novembra 1464. godine protiv Radivoja Miokovića iz mjesta Pod Dramešina kod Gacka, koja je u to doba bila pod jurisdikcijom hercegovom. Radovec Vukotić optužio je Radivoja Miokovića da je prodao njegovu majku, dvojicu braće Radibrata i Radelju, i sina mu Radoslava, vlahu Kresojeviću.
   Kresojevići su hvatali i odvodili ljude a zatim ih prodavali u roblje. Dana 20. aprila 1465. godine krojač Radokna Božidarević, podnio je tužbu protiv šestorice vlaha Kresojevića i to: Gleđa Pokrajčića, Ivaniša Radičevića, Vukšana Radivojevića, Bogmia Kresojevića, Radoja Setića i Vlatka zvanog Gleg. Radokna Božidarević optužio je navedene Kresojeviće da su uhvatili i prodali njegovog nećaka Radonju. U svojstvu svjedoka navedeni su: Simko iz Cernice kod Gacka i Radovan Vukosaljić.
   Istog dana i Vladislava, kćerka Novaka, u Dubrovniku je podnijela tužbu u kojoj je navela da joj je Vukmir Vlatković vlah Kresojević, podanik kneza Vladislava ukrao jednu kravu.
   Kresojevići su se udruživali sa vlasima iz drugih katuna i poduzimali zajedničke akcije pljačkajući i otimajući kako na području na kome su živjeli tako i okolini Dubrovnika. Februara 1465. godine Radašin Radosaljić iz Šumeta optužio je Mirču Radovanića iz Kresojevića i jednog vlaha Predojevića da su mu ukrali dva kupela brašna i drugu robu.
   Septembra 1465. godine Nikola Radonjić i Radoš Rađenović iz Župe dubrovačke, optužili su Vukotu Bajulovića i dvojicu njegovu sinova, potom Bijeljana Đurđevića, braću Dragišu i Ivana Vukašinović i Radonju Čreljića iz katuna Kresojevića, te Radoja Pribilovića i njegove vlahe Drobnjake, da su ukrali 208 komada sitne stoke.
   Navedeni Dragiša Vukašinović Kresojević pominje se i ranije. Godine 1464. Dragiša Vukašinović Kresojević i jedan njegov kompanjon iz Bileće dobili su na kredit 35 dukata, od prodavača Marina Brankovića. Dugovanje su izmirili 24. aprila 1467. godine.
   Kresojevići su i u doba osmanlijske okupacije nastavili sa istom praksom. Krajem 1468. godine trojica Kresojevića bez navedenog mjesta stanovanja, zajedno sa trojicom Nevesinjaca izvršili su pljačku „ad graniçam herceg“ u mjestu zvanom Trusina. Opljačkani sitni trgovčić (perlabuchius) naveo je Obrada Vukašinovića, Brelju Đurđevića i Stefana Milihnića vlahe Kresojeviće, da su mu ukrali dva konja, kobilu i raznu robu.
   Za razliku od predanja po kome Kresojevići nisu prihvatiti islam već su odselili u Cuce, u istorijskoj literaturi je istaknuto suprotno, i to da su Kresojevići dali prve konvertite.
   Ranije smo istakli da su Kresojevićima pripadali i vlasi Oliverovići i da ih je sa istoimenim prezimenom bilo i u drugim katunima. Kada je u pitanju tačno utvrđivanje smještaja Kresojevića, u osmanlijskom defteru iz 1475-77. godine u selu Nartu evidentiran je katun Obrada Oliverovića, dok je drugi katun Đurđa Oliverovića bio smješten u selu Kukriče i Rasuhači u Fatnici. Selo Kukriče i danas nosi srednjovjekovno ime, dok selo pod imenom Rasuhača ne postoji. Pored turskog deftera, selo Rasuhača (villa Rasochaza) pominje se 1457. godine u dubrovačkim izvorima.
   Selo Kukriče smješteno na pobrežju iznad Fatničkog polja, najvjerovatnije je dobilo ime po istoimenim vlasima, koji se pominju 1461. godine.
   Iz katuna Kukriče (Chuchrieçe;Cuchrieze) bili su petorica braće Pribetića i to: Miljen, Ivaniš, Đuro, Radoje i Živan. Navedeni vlasi su zajedno sa braćom Herakom i Rakom Budisalić, potom Stefanom i Dobrunom braćom Ljubojević, ukrali Stjepku Đuroviću jednog škopca i jednog jarca.
   Pored svega iznesenog, izuzev pretpostavki nemamo pisanih potvrda da navedeni katuni Oliverovića u Nartu i Kukričju, pripadaju Kresojevićima. Isti slučaj je i sa selom Đeče koje pripada Plani i pod istim imenom i danas postoji. U njemu je zimovao katun Poblaha Radovanića, dok je ljetovao u Koritniku, vjerovatno u Babi planini. Interesantno da je u selu Đeču registrovan prvi konvertit. Bio je to sin izvjesnog Radonje koji se prozvao Mahmud. Krajem XV vijeka u doba turske uprave, vlasi sa Plane pominju se kao pljačkaši. Dana 14. februara 1492. godine dvojica sitnijih trgovaca Dragić Obradović i Vukić Milić (Dragich Obradovich perlabuch, Vuchich Milich), izjavili su pred dubrovačkim knezom, da su u mjestu Jelišić napadnuti dok su se vraćali sa stokom kući u rodni grad. Napala su ih dvojica vlaha sa Plane i otela 22 grla.
   Bogumil Hrabak pisao je o naseljavanju hercegovačkih vlaha u Dalmaciju. Između ostalog istakao je da se 1495. godine katun Kresojevića nalazio na ostrvu Rabu.
   Tokom XV vijeka u dubrovačkim izvorima pomena o Krivokapićima i Šarencima koji su prema predanju pripadali Kresojevićima nismo za sada pronašli. Međutim u kasnijem periodu u dubrovačkim izvorima pominju se Šarenci kao pripadnici Kresojevića. Nezaobilazni B. Hrabak skrenuo je pažnju na kramara Jovana Miloševića Šarenca iz Kresojevića, koji je 5. maja 1613. godine u Dubrovniku evidentiran kao garant Sekulu Aleksiću iz Gacka.
   Krajem XVIII vijeka, muslimani iz Bileće dopremali su vunu u Dubrovnik. Značajno je istaći da se pored Muja Murguza i drugih, pominju Barjaktar Kresović (Bariactar Cressovich di Bilechie) i Musni-baša Kresović.
   Navedeni muslimani Kresovići iz Bileće, kasnije su se prozvali Kresi, i danas nose isto prezime. Vjerovatno je i u ovom slučaju predanje tačno što je istaknuto na početku rada, da su Kresi potomci Kresojevića.

   ***
   Opšte je poznato da su predanja vremenom poremećena i izmijenjena, i da u potpunosti nisu pouzdana. I kao takva, predanja se u potpunosti ne mogu odbaciti.
   Na primjeru vlaha Kresojevića jedan dio predanja pokazao se tačnim. Dokumentaciono je potvrđeno da su Kresojevići živjeli u Rudinama na Plani i njenoj okolini. Takođe je dokumentaciono potvrđeno da su Šarenci pripadali Kresojevićima. Od Kresojevića su se razgranala i druga bratstva i to: Mirčetići, Bogutovići, Gojakovići, Rajkovići, Kovačevići, Toholjevići, Grupšići, Oliverovići, Turjačići i drugi. Kresojevići su uzgajali stoku i trgovali stokom, bili su kiridžije, prenosili robu karavanima od Dubrovnika do Bosne i Srbije i obrnuto. Istakli su se i u nečasnim radnjama, presretali trgovce otimali robu i ljude, koje su potom prodavali u roblje.
   Dokumentovano je potvrđeno da su neke od porodica poput Šarenaca, koje danas žive u Bileći potomci vlaha Kresojevića, kako je sačuvano i u predanju. Nakon pada Hercegovine pod tursku vlast, dio Kresojevića se raselio dok su neki prihvatili vjeru osvajača i prešli na islam.
   Da bi dokumentovano pratili razgranavanje, seobe i islamizaciju Kresojevića iz Rudina, a potom detaljnije potvrdili veze sa današnjim stanovništvom, neophodan je pregled dubrovačke arhivske građe od kraja XV do XVIII vijeka i kasnije, što obično ne rade medievisti. Svakako od značaja bi bila istraživanja i u drugim arhivima.
   Na kraju, ovaj rad predstavlja polaznu osnovu za daljnja istraživanja o Kresojevićima i njihovim razgranatim rodovima, gdje istaknuta pitanja tek treba da budu dokumentaciono potvrđena.

   VLASI KRESOJEVIĆI U DUBROVAČKIM IZVORIMA

   • Vladoje Kresojević (Vladoe Cresoeuich-1376).
   • Gojko Kresojević (Goychus Chersoeuich-1379).
   • Bogut Kresojević (Boguth Chersoeuich -1379).
   • Kalomrk Mirčetić (Caloiurch Mirçetich;Calomerech Merçetich -1379).
   • Stefan Mirčetić, (Stiepan Mirçetich -1379).
   • Vlatko Bogutović, (Vlatccus Bogutcouich -1379).
   • Dabiživ Boban (Dabisius Boban -1379).
   • Bogiša Đurjević (Bogissa Juryeuich -1379).
   • Junak Serđević (Junach Seryeuich -1379).
   • Jovan Nikulić (Juan Niculich -1379).
   • Priboje Dragošević (Priboe Dragosseuich -1383).
   • Rajko Kresojević (Raychus Cresoevich – 1390).
   • Radoslav Gojaković (Radoslaus Goyachouich – 1393).
   • Đuro Vojković (Jurion/Iurach Voycouich -1404, 1413).
   • Mladina Brajković (Mladina Braichouich – 1406).
   • Toholj Bogutović (Tochogl Boguthouich-1407).
   • Vulkoslav Vukašinić (Volchoslauus Vochasinich – 1408).
   • Vitoje Bogutović (Vitoye Boghutouich -1412).
   • Grupša Kresojević (Grupsam Criesouich- 1413).
   • Radoslav Kovačević i sin Budislav (Radoslaus Couaceuich et filius Budislau-1415).
   • Branislav Utješenović (Branislaus Utiesenouich – 1415).
   • Radač Dobrilović (Radaç Dobrilouich – 1415).
   • Radašin Dobrilović (Radassin Dobrilouich – 1415).
   • Budeč Tverdikić (Budeç Tuerdicich- 1415).
   • Rađenko Krasojević (Radienchum Crassoeuich -1420).
   • Ostoja Krasojević (Ostoiam Crassoeuich -1420).
   • Radoje Krasojević (Radoium Crassoeuich -1420).
   • Krasoje Krasojević (Crasia Crassoeuich -1420).
   • Stefan Kovačević Bogutović (Stiepan Chouacevich Bogutouich -1427).
   • Vlatko Kovačević Bogutović (Vlatchus Chouacevich Bogutouich-1427).
   • Vlatko Vojković (Vlatchum Voichouich -1413).
   • Ratko Vojković (Ratchum Voichouich -1413).
   • Oliver Grupšić (Oliuer Grupsich -1412, 1433).
   • Dobril Bogavčić (Dobril Bogaucich -1412).
   • Ivan Oliverović (Iuan Oliverouich -1427).
   • Radat Oliverović (Radath/Radad Oliuerovich-1427, 1437).
   • Vukša Turjačić (Voxam Turiacich -1426, 1433).
   • Idest Kresojević (Idest Cresoevich -1426).
   • Radoslav Đurinović (Radossau Giurinouich -1436).
   • Dobrašin Đurinović (Dobrassin Giurinouich -1436).
   • Kostadin Milošević (Costadinus Milosevich – 1439).
   • Vukan Milić (Vochan Milich – 1439).
   • Stefan Radičević (Stipan Radiceuich -1439).
   • Vukašin Lazarić/Lazarević (Vucassin Lazarich/Lazareuich-1440).
   • Vukša Bogosalić (Vuchsa Bogossalich – 1457).
   • Tonko Kresojević (Tonchus Cressoeuichi -1455, 1460).
   • Nikola Kresojević (Nicola Cressoeuichi -1455, 1460).
   • Bijeljan Đurđević (Bieglam Giurgevich – 1465).
   • Dragiša Vukašinović (Dragissa, Vucasinouich – 1464, 1465).
   • Ivan Vukašinović (Iuan Vucasinouich -1465).
   • Radonja Čreljića (Radogna Chreglich -1465).
   • Mirča Radovanić (Mirça Radouanich – 1465).
   • Vukmir Vlatković (Vuchmier Vlatcouich – 1465).
   • Gleđ Pokrajčić (Gleg Pocraycich – 1465).
   • Ivaniš Radičević (Juaniss Radiceuich – 1465).
   • Vukšan Radivojević (Vuochssam Radiuoevich – 1465).
   • Bogmio Kresojević (Bogmio Crisoeuich – 1465).
   • Radoje Setić (Radoe Setich – 1465).
   • Vlatko zvani Gleg (Vlatcho dicti Gleg – 1465).
   • Obrad Vukašinović (Obradum Vocassinouich -1468).
   • Breljja Đurđević (Bregliam Giurgeuich -1468).
   Stefan Milinknić (Stiepanum Milinchnich -1468

   Izvor: TRIBUNIA, Prilozi za istoriju, arheologiju, etnologiju, umjetnost i kulturu, 13 – 2014. Izdavač Muzej Hercegovine, Trebinje, 2014.

   Odgovori