Poreklo prezimena Lopandić

Prezime Lopandić, kako piše naš saradnik dr Duško Ž. Lopandić, prisutno je kod Bijeljine. Njegov  vredan prilog objavljujemo u celini:

BRATSTVO LOPANDIĆA

iz sela DVOROVI kod BIJELJINE

Prema podacima Dušana(Jovana) Lopandića (1905-1995, bio je novinar „Politike“ i profesor predmeta „Ekonomika poljoprivrede“ na Poljoprivrednom fakultetu u Beogradu) koje je on dobio od svoga oca i stričeva, bratstvo Lopandića je poreklom iz Dabarskog polja iz Hercegovine. Bili su deo velikog bratstva Đurica. Stari Lopandići su govorili da su njihovi preci došli „od Nevesinja“. Znali su da u Hercegovini imaju rođake koji se zovu Đuruice sa kojima su sve do Prvog svetskog rata održavali veze – razmenjivali su poljoprivredne proizvode. Slali su im svake jeseni (a posebno kada je suša u Hercegovini) „nekoliko tovara kukuruza“. Rođaci iz Hercegovine su im za uzvrat donosili vunu i neke druge proizvode. D. Lopandić navodi da je bratstvo Đurica u Dabarskom polju pred 2. svetski rat brojalo preko 50 domova (posebno u selu Havelji i dr). Jedan njihov deo je živeo i u blizini Nevesinja. Starinom su Đurice bile sa Bilećkih prostora, odakle su („bežeći od osvete novljanskih muslimana“) došlu u Dabarsko polje. Prezime Đurica se proširilo i po drugim krajevima. Kao i Lopandići, oni imaju slavu Sv. Trifuna (14. februar).

Poreklo i značenje imena porodice Lopandić (koje je vrlo retko) je nepoznato. Nije zapamćeno ni kada su tačno, kojim putem i iz kog razloga preci Lopandića napustili Hercegovinu i stigli u Semberiju (mogući razlozi su brojni: glad i suša, pojava bolesti, bekstvo od krvne osvete, želja za traženjem bolje zemlje, preseljenje na poziv turskih begova ili obrnuto, beg od turskih begova i sl). Može se pretpostaviti da se to desilo u drugoj polovini XVIII veka, odnosno nakon Beogradskog mira (1739) između Austrije i Otomanskog carstva, nakon kog je Austrija napustila predele Posavine i Semberije (koje je do tada držala) i koji su ostali uglavnom prazni od stanovništva i neobrađivani.

Prilikom doslaska u Semberiju, Lopandići su se prvobitno naselili na prostoru koji se zove Gradac kod sela Crnjelova, odnosno kod zaseoka Ljeljenče. Da je veće bratstvo Lopandića živelo u tom kraju svedoči činjenica da kod sela Gornjeg Crnjelova, Čađavice i Velike Obarske i danas postoji predeo koji se zove Lopandići (ili Lopandić-mahala) iako nijedna familija sa takvim prezimenom odavno ne postoji u tom kraju (lokacija je bila ubeležena i u vojne mape i može se videti na Google map).

Iz ovog kraja, Lopandići su prvo prešli na drugu stranu Drine – u Jadar (Mačvu) gde su, izgleda, takođe više puta menjali mesto na kome su živeli. Razlog odlaska u Mačvu, prema predanju bio je sukob sa nekim lokalnim subašom ili/odnosno sa nekim Turcima koji su, prema priči, dolazili iz Slavonije. Povod je navodno bio „nasrtanje Turaka na ženskinje“. U sukobu je jedan ili više napasnika bilo ubijeno. Navodno su neke (ili sve) porodice Lopandića, plašeći se turske osvete, nakon tog događaja promenile prezime (obično je preuzimano očevo ime kao novo prezime). Izgleda da je deo bratsva (oni koji nisu bili direktno umešani u sukob) ostao u Gracu, ali pod drugim prezimenom, dok je deo otišao preko Drine. Tako su Lopandići iz Dvorova održavali do pred Prvi svetski rat prisne rođačke odnose sa porodicama u Gracu (kod Crnjelova) koje su se zvale Bojići, Radići i (Kočanići?). Ove porodice su kao i Lopandići iz Dvorova slavili istu slavu (Sveti Trifun – 14. februar) – što je jedna od naznaka bliskosti (istog) porekla.

Prema predanju bratsvo Lopandića je zatim jedno vreme živelo negde između Lješnice i Loznice u Mačvi. Zapamćeno je takođe da su im rođaci u tom kraju bili neki Jankovići (koji takođe slave Sv. Trifuna) koji su živeli u jednom selu blizu Save (Banovo polje).

Prema staroj porodičnoj priči, jedan od članova porodice, naišavaši na ogroman drveni panj (kladu) koji je nanela neka stara poplava Drine, zaključio je da predeo nije siguran za stalno nastanjivanje. Tako su Lopandići odlučili d a se vrate u Semberiju. Iz Mačve su prešli u selo Krivaci (kod današnjih Dvorova) u periodu verovatno negde između 1810 i 1815. godine. Prema svedočenju Dušana Lopandića selo Krivaci ne postoji još od 1930. godine jer su se svi stanovnici poreselili u Dijelove (zaselak sela Dvorovi). U to doba, veliki deo prostora između Bijeljine i Drine pokrivale su velike šume i šikare. Oranice i livade su postojale samo oko puteva, posebno oko glavnog puta koji je od Bijeljine išao ka Rači na ušću Drine u Savu.

Dok su živeli u Krivacima, Lopandići su bili kmetovi begova Talarevića (?) iz Bijeljine. Kada su prešli u Gajeve, postali su kmetovi begova Ljubovića iz Bijeljine. Ljubovići su poreklom iz sela Odžak kod Nevesinja u Hercegovini, gde su imali posede, pa postoji i verovatnoća da su Lopandići sa njima bili u vezi još u starom staništu u Dabar polju, odnosno da su s njima došli u Semberiju ili da su bili u nekoj vezi još iz tih vremena. Beg Ljubović je Lopandićima dao veliki komad zemlje na obradu, pod uslovom da iskrče šumu i šikaru. Taj prostor se prostirao od Krivaka prema Drini do Gajeva i južnom ivicom tzv. Mijaović mahale.

Na čelu zadruge Lopandića u Krivacima bio je Gligor, najstariji od Lopandića čije ime je zapamćeno. Ne zna se kada je umro i gde je sahranjen. Gligor je imao sina Jovana (koji je rođen negde pre 1805) koji je prešao u zaselak Gajeve (selo Dvorovi) i koji je predak svih kasnijih Lopandića poteklih iz sela Dvorovi. Jovan je živeo preko 90 godina (što je zapisano na njegovom nadgrobnom spomeniku). Umro je 1895. godine i sahranjen u Dvorovima. Imao je četiri sina (koji su živeli zajednički – u zadruzi) i sedam odraslih kćeri, i ženio se najmanje dva puta. Jovanovi sinovi su se zvali Pano (Pantelija), Sajo (Savo, Savatije), Đojo (Đorđe) i Vid (Vidak) i svaki od njih je ostavio potomstvo (to su četiri grane današnjih Lopandića).

Treba napomenuti da Lopandići iz Dvorova jedno vreme u vreme turske uprave nisu nosili ovo porodično prezime, što je verovatno bila posledica pomenutog sukoba u selu Gradac koji je bio povod da odu u Mačvu. Prema svedočenju D. Lopandića, Lopandići su zvanično zatražili da im se vrati staro prezime tek nakon dolaska Austrougarske na vlastu u BiH. Tada je Živan (Pane) Lopandić, seoski „kmet“ (knez), opštinski odbornik i jedini pismen Jovanov unuk zatražio da se svim članovima zadruge Lopandića vrati staro prezime i da im se pod tim imenom uvedu u zemljišne i poreske knjige. Do tada, Jovanovi sinovi su nosili prezime po ocu – „Jovanići“, a unuci svaki po svojim očevima („Panići“, Đojići“, „Sajići“…).

Zanimljivo je da osim pravoslavne porodice Lopandića, u Bosni i Hrvatskoj postoje i Lopandići katoličke i muslimanske veroipovesti. Lopandići (u nekim slučajevima javljaju se oblici Lapandići ili Lapandžići) – muslimani su od Banovića (kod Tuzle). U jednom selu kod Brčkog bilo je Lopandića (ili Lapandića) – katolika. Danas se često beleži ovo prezime i u Hrvatskoj (prema jednom hrvatskom sajtu, u Zagrebu ima 16 osoba sa tim prezimenom, u Puli pet itd). Poreklo ovih Lopandića je verovatno Posavina.

PRILOZI:

1. Dabarsko polje je kraško polje u Istočnoj Hercegovini, u opštini Berkovići. Zahvata površinu od oko 29,8 km², sa dužinom od 21 kilometar i širinom od 2,2 kilometra. Pruža se pravcem severozapad—jugoistok, a okružuju ga planine — Trusina planina, Hrud, Kubaš planina i Crno Osoje. Nalazi se na nadmorskoj visini od 470-560 metara, a dno je prekriveno kvartarnim naslagama.

Najveće naselje u polju je Berkovići. Ovuda protiču dve rečice — Opačica i Vrijeka. Poljem prolazi i put Stolac—Fatnica. Plavno područje obuhvata oko 12 km², tj. skoro polovinu ukupne površine, a poplave traju od novembra do maja. U južnom delu dabarskog polja nalaze se brojni ponori.

Opština Berkovići je opština u Republici Srpskoj, BiH. Sjedište opštine je u naselju Berkovići. Površina opštine Berkovići je 256 km², a naseljava je 3.800 stanovnika, odnosno 14,8 stanovnika po km². Područje opštine Berkovići čine naseljena mjesta: Barane, Berkovići, Bitunja, Brštanik, Dabrica, Do, Žegulja, Ljubljenica, Ljuti Do, Meča, Poplat, Predolje, Selišta, Strupići, Suzina,Trusina, Hatelji, Hodovo, Hrgud i Šćepan Krst.

Dijelovi naseljenih mjesta Barane, Burmazi, Do, Poplat, Hodovo i Hrgud podijeljeni su između opština Berkovići i Stolac. Opština Berkovići obuhvata naselja nekadašnje jugoslovenske opštine Stolac koja su pripala Republici Srpskoj.

2. Beogradski mir zaključen je 18. septembra 1739. godine, između Austrije i Turske posle austrijsko-turskog rata, 1737–1739, kojeg je Austrija, u zajednici sa Rusijom, vodila protiv Turske i u kojem je njena vojska potučena kod Grocke i izbačena iz Srbije. Odredbama mira, Austrija je potisnuta sa Balkanskog poluostrva. Beograd i Šabac sa celom Srbijom do Save i Dunava, Vlaškasa Oršavom i delovi Bosne dobijeni Požarevačkim mirom 1718. godine vraćeni su Turskoj. Austrija je zadržala Temišvarski Banat ali je morala porušiti i evakuisati sve tvrđave koje je sagradila tokom okupacije ali i tvrđave uz Dunav prema Turskoj. Odredbama mira obostrano su se morali amnestirati učesnici u ratu, pustiti zarobljenici na slobodu, garantovati nepovredivost granica, zabranjeno je prihvatanje prebeglica (hajduka) i povreda teritorije. Regulisan je promet Dunavom i Savom, i zagarantovana sloboda trgovine.

3. Lopandici is a place in the region of Republika Srpska in Bosnia and Herzegovina at 44°49’48” north of the equator and 19°8’24” east of the Greenwich Prime Meridian.

4. Ljubovići su znamenita hercegovačka begovska obitelj porijeklom iz istočne Hercegovine (selo Odžak kod Nevesinja). Središte ove obitelji je selo Odžak koje leži sedam kilometara jugoistočno od mjesta Nevesinja. Na ovom području su se nekada u vrijeme Osmanlija nalazili begovski odžaci, kule i posjedi begova Ljubovića, pa je ovo mjesto po tim posjedima i dobilo ime. Po svoj prilici, Ljubovići su i prije dolaska Osmanlija bili bogati i pripadali su utjecajnom plemićkom staležu, a zasigurno su bili pravoslavne vjere, jer i danas imamo Ljubovića u Crnoj Gori, koji su pravoslavne vjere, a jedno brdo iznad Podgorice naziva se Ljubović brdo. Poznata je stara podgorička narodna pjesma “Šetajući ispod Ljubovića, zaljubi se cura u đetića”.

Kao bogati plemići prije dolaska Osmanlija oni su, da bi sačuvali svoje pozicije, status, ugled i imanja, primili islam, i to dosta rano, krajem 15. stoljeća. U Uskoplju (Gornji Vakuf) žive Ljubovići katolici, Hrvati, a u Gračacu (Lika i kod Knina), Ljubovići su pravoslavne vjere. Neki od begova Ljubovića su s najnužnijom imovinom i stokom prešli iz Odžaka prema Sarajeva, a poslije riješenja agrarnog pitanja i ukinuća kmetstva svi su se Ljubovići iselili iz Odžaka.

Ljubovići danas žive u raznim mjestima u Bosni i Hercegovini (Sarajevo, Kakanj (Obre i Drijen), Travnik, Konjic, Gradačac, Zavidovići, Jajce itd.).

5. Iz knjige: Milenko Filipović, Prilozi etnološkom poznavanju severoistočne Bosne, Sarajevo 1969):

„…Mnogo je rodova (u Semberiji) poreklom iz Hercegovine. To je sasvim razumljiva pojava. Treba međutim istaći da su na naseljavanje Hercegovaca uticali i sami vklasnici zemlje. Naime, mnogo zemalja držali su hercegovački begovi Sijerčići i Ljubovići, a verovatno i drugi i oni su dovodili kmetove („ćifčije“) iz Hercegovine u prvom redu svoje poznanike…Seljaci su prvo bili kmetovi (ćifčije)…Čitlučki odnosi likvidirani su tek 1919.. .

Dvorovi. Neki kažu da je selo prozvano Dvorovi stoga što su u njemu bili dvorovi kneza Ive od Semberije, a drugi kažu da je prozvano po dvorovima begova Ljubovića (hercegovačkih). Kad je beg Ljubović prešao s delom svog roda u Posavinu poveo je sa sobom i nešto svojih kmetova i tada su se po Seberiji naselile mnoge porodice iz Dabra u Hercegovini.

Lopandići (Sv. Trifun) daljom su starinom iz Boke, a u Dvorove su došli iz Dabra u Hercegovini. Bili su kmetovi Ljubovića. Sve do prvog sv. Rata dobivali su unu od rođaka iz Dabra“

6. Đurice – „Prezimena u Crnoj Gori“:

Đurasovići, bratstvo u Viću (Stari Bar) iz Stare Crne Gore. Iz Vića pojedini su prešli u Mrkojeviće (Bar), Uliće (Rijeka Crnojevića), Cetinje, Herceg Novi, Kotor kao i veći broj u Raštane (Hercegovina). Đurasovići na području Starog Bara su potomci Krstića, čiji su preci porijeklom iz Pipera. Oko 1692. zabilježeni su u Staroj Crnoj Gori, a 1720. u Hercegovini. Od Đurasovića su u Kotoru Đurice (Kotor, Stara Crna Gora)…

7. Neki od poznatijih članova porodice Lopandić:

– Dimitrije (Živana) Lopandić (1899-1941)

Član Komunističke partije od 1919. Kao član organizacije „Crvena pravda“ uz R. Čolakovića osuđen na dugogodišnju robiju kao saučesnik u atentatu na ministra policije M. Draškovića. Ubijen od strane ustaša nakon bekstva iz zatvora Kerestinac (1941).

– Dušan (Jovana) Lopandić (1905-1995)

Dopisnik „Politike“ iz Zagreba pre 2. svetskog rata. Osnivač Ekonomskog fakulteta u Sarajevu. Profesor Beogradskog univerziteta i dugogodišnji predavač predmeta „Ekonomika poljoprivrede“ na Poljoprivrednom fakultetu, Beograd.

– Sreten (Đoje) Lopandić (1919-1996)

Učenik NOB, partijski radnik i politički funkcioner u BiH. Bio podpredsednik Skupštine BiH, podpredsednik IV BiH, predsednik Privredne komore BiH i drugo.

– Dragomir (Drago) Lopandić

Profesor Beogradskog univerziteta. Predavao na Matematičkom fakultetu (geomaterija).

IZVOR: dr Duško Ž. Lopandić