Na današnji dan, 21. febrara 1875. gdine u Šidu je rođena Persida Tubić udata Šumanović, majka akademskog slikara Save Šumanovića, jedna od najvećih darodavki srpskoj kulturi.
Persida Šumanović (Šid, 1875 – Šid, 1968) potiče iz stare šidske zanatsko-trgovačke porodice. Prezime Tubić u Šidu se prvi put pominje 70-ih godina XVIII veka. Rodonačelnikom porodice od koje potiče Persida Šumanović, može se smatrati Stojko Plavšić (verovatno Plavšin sin), čiji je unuk Stanko prvi zabeležen sa prezimenom Tubić.
Otac Perside Šumanović, Sava Tubić, bio je po zanimanju trgovac. Oženio se iz šidske trgovačke porodice Dragin. Sava i Hristina Tubić su imali sedmoro dece od kojih je poživelo samo četvoro – Stevan, Persida, Simeon i Leposava. Stevan Tubić se školovao u Nemačkoj, a posle završenih studija radio je kao bankarski činovnik. Bio je dugogodišnji direktor Srpske banke u Zagrebu (sve do 1943. godine kada upravu nad Bankom preuzima ustaška vlast). U braku sa suprugom Milevom Cvejić imao je dve kćerke. Simeon Tubić, kao mlađi sin u porodici, ostao je u Šidu i nastavio očevu trgovačku karijeru. Sa suprugom Milkom, Sima je imao tri ćerke. Leposava je najmlađe dete Save i Hristine Tubić. Školovala se u Pečuju. Udala se za trgovca Novaka Debeljačkog sa kojim je imala dva sina.
Persida Tubić je kao devojka dobila odlično školovanje u bečkim i pečujskim licejima, a već sa 19 godina se udala za Milutina Šumanovića. Na pragu svog devojaštva, Persida je sa dve starije drugarice jedan dan posetila šidskog stolara – „Kao šiparica videla sam krevete kod majstora dok su se pravili. Bile su tu i dve „prave“ devojke koje su se glasno pitale ko li će biti gazdarica tih divnih kreveta, naravno, i žena uglednog mladoženje koji ih je poručio. Na mene tada „balavicu” niko nije bio ni obraćao pažnju“. Godine 1894. Persida Tubić je postala žena Milutina Šumanovića, uglednog mladoženje koji je poručio te krevete.
Milutin i Persida Šumanović su imali sina jedinca Savu, koji se rodio u Vinkovcima 22. januara 1896. godine. Tokom poslednje decenije 19. veka Milutin Šumanović je obavljao funkciju upravnika šumarije u Vinkovcima. Zbog bolesti se prevremeno penzionisao pa se sa suprugom i sinom vratio u Šid 1900. godine. U Šidu se posvetio vođenju velikog poseda i proizvodnji vina. U kući je otvorio ugovornu poštu koju je vodila njegova supruga. Na taj način, gospođa Persida se svrstala u retke žene koje su na samom početku XX veka vodile sopstveni posao.
Porodica Šumanović je pripadala višem društvenom sloju. Porodični ugled, visoko obrazovanje, finansijsko preimućstvo, omogućavali su porodici kvalitetan i lagodan život. Taj status je pružao velike beneficije, ali svakako i zahtevao pridržavanje strogim pravilima visokog društva. Morala se poštovati porodična hijerarhija, koja je u Sremu još uvek bila prožeta patrijarhalnim odnosima. Tako je Milutin kao jedini predstavnik ove, po ugledu i kapitalu najjače grane šidskih Šumanovića, požrtvovano pristupio vođenju porodičnog imanja. Nažalost razboleo se kao austro-ugarski taoc u prvom svetskom ratu. Kako zbog zdravstvenog stanja više nije bio u stanju da se potpuno posveti imanju, brigu oko istog je preuzela njegova supruga Persida. Kao i mnogo puta ranije, tako i u tom momentu, Persida je iskazala žensku odlučnost, mudrost i sposobnost Tubićevih. Bez ikakvog problema je vodila celokupno imanje, i omogućila porodici da održi svoj kapital. Pored toga, Persida je od prvog dana bila najveća podrška sinu Savi u ostvarivanju njegove želje da postane slikar. Svakako ne treba zanemariti i Milutinovu moralnu i materijalnu podršku. Kao glava porodice složio se sa Persidinim predlogom da Sava upiše Privremenu višu školu za umjetnost i umjetnički obrt u Zagrebu. Roditeljska, naročito majčina podrška nastavila se i kasnije u toku Savinog boravka u Parizu. Zbog toga je Sava osećao veliku zahvalnost i, kao savesna i karakterna osoba, trudio se da opravda roditeljsko poverenje.
Strogost ali i pravičnost Perside Šumanović ogleda se i u njenom odnosu sa pomoćnicom Marijom Demšar. Marija je 1941. godine internirana iz Slovenije u Šid u okviru nacističke „ideologije odnarođivanja“. U momentu njenog dovođenja u Šumanovičevu kuću, Persida je odbila da je primi kao strankinju. U naredne četiri godine, odnos gazdarice i pomoćnice prešao je sve nacionalne i religiozne prepreke, i razvio se u odnos majke i kćerke. Persida je avgusta 1945. godine ispratila Mariju kao svoju kćerku. Pored pismene preporuke, novca, hrane i pića, Persida je Mariji poklonila i jednu stolicu kako ne bi stajala u vozu na putu do kuće. Marija je tu stolicu čuvala sve do svoje smrti, da bi je njena kćerka, Marija Stanonik 2011. godine poklonila Galeriji slika „Sava Šumanović“ Šid.
O životu i ličnosti gospođe Perside kao pripadnice višeg društvenog sloja, govori i jedan dnevnički zapis Marije Demšar od proleća 1942. godine – „Kako spremam Gospodinu i Gospođi u podne. Sto za ručak: 1 lepo prekrijem sto stolnjakom i stavim još jedan mali stoljnjačić, lep i izvezen; 2 stavim bokal vode, 2 čaše, za 2 osobe ili duše; 3 stavim 8 tanjira, 6 velikih i 2 mala na svaki kraj stola, a ako ima supe stavim gore i duboke. Ako nisu samo plitki, stavim na sred stola ili na kraj 4 velika i 2 mala na te velike. Potom 6 kašika, 5 viljuški i 5 noževa. Na desno i oko tanjira stavljam kašiku, viljušku, nož stavim, 2 kašike za sipanje iz činije. Ostale noževe i viljuške sa strane tanjira. Na svaki tanjir stavim jednu lepu belu (salvetu)…“.
Od predratne gospođe, veleposednice, supruge i majke, Persida je nakon rata bila kulakinja, udovica i neutešna majka.
Drugi svetski rat je gospođi Persidi uzeo najvrednije u životu – sina jedinca. Sava Šumanović je uhapšen u ustaškoj raciji avgusta 1942. godine, i potom streljan zajedno sa 120 sugrađana u Sremskoj Mitrovici. Njegovo telo nikad nije identifikovano, ostalo je u masovnim grobnicama pored srpskog pravoslavnog groblja u Sremskoj Mitrovici. Persida nikad nije dobila priliku da sahrani svog jedinca. Umesto toga, život joj je dao priliku da sačuva sinovljeve slike, da ostvari njegovu želju da njegova umetnost bude sačuvana u njegovom Šidu. Na desetogodišnjicu smrti njenog sina, Persida Šumanović je poklonila gradu porodičnu kuću, 7 jutara vinograda i 417 slika za osnivanje galerije. Persida Šumanović se tako svrstala u red najvećih darodavaca u srpskom narodu.
Uvodni deo Darovnog ugovora Perside Šumanović iz 1952. godine – „Smatrajući životnu želju svog sina svojom materinskom i ljudskom obavezom, ostvarujem je danas kao naš zajednički cilj poklanjajući Savino životno delo rodnom mestu koje je on ovekovečio kroz svoju ljubav, učinio poznatim i slavnim svojim slikama. Posle nesrećne i nagle smrti moga sina kao amanet sam zadržala toliko puta ponovljenu želju da njegova umetnost nađe mesto i bude sačuvana u našem rodnom kraju. Ispunjavajući taj amanet, uverena sam u duboko razumevanje i ljubav kojom će biti prihvaćen kako od građana Šida, tako i budućih naraštaja….“
Na ovaj način, ona je svom rodnog gradu i gradu svog sina, darovala svu svoju majčinsku ljubav. Omogućila je svom sinu da večno živi kroz njegovu galeriju u Šidu.
Konačnu satisfakciju i najbolju potvrdu sopstvenog truda i zalaganja dobila je posetom predsednika SFRJ Josipa Broza Tita 1965. godine. U ono vreme, privilegija malobrojnih da ih lično poseti Tito, potvrdila je istorijsku ulogu Perside Šumanović u očuvanju naše umetničke baštine i nacionalnog blaga.
Komentari (0)