Poreklo stanovništva naselja Dolovi, opština Podgorica – Crna Gora. Prema knjizi dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Nalaze se y Gornjim Komanima, između Milata na jugu i Crvene Paprati i Oraovice na sjeveru. Prostiru se (Erdeljanović slikovito kaže – „uvlače se”) prema Busovniku, graničeći se sa Buronjima. Zahvataju čitav niz dolova, po kojima su, analogno Dolovima u Pješivcima, dobili ime. Glavni i najveći dio sela je oko većih i bliže izraženih dolova; Vuče doline, Špilice, Ledi i Komanjevina. Njegovo središte su crkva i njoj naporedna škola. Preko sela prolazi pomenuti starocrnogorski put (krčanik), koji se od Buronja ovuda nastavlja ka Bijeloj rudini (sredini Komana) i dalje ka Bandićima i Donjem Zagarču. S druge trane do sela dopire novi komanski put na pravcu od Lješkopolja preko mosta pod Zelenikom, Ćafe, Baloča i Oraovice. Nastavak tog puta prema Dolovima dug je 3 km, a izgrađen je 1954. g. Selo je od Titograda udaljeno 15, od Danilovgrada 17 i od mjesnog središta u Baločima 4,5 km. Granica seoskog, morfološki relativno složenog atara, počev od Vranja, vodi prema sjeverozapadu na Ladojevinu, gdje skreće na jug i silazi na Jadranski krš. Odatle skreće ka zapadu na Vučini do, zatim silazi na Rudence, te prema istoku preko Vodnog dola izlazi na Miračinsko ždrijelo. Tu povija prema sjeveru i preko Miračina izlazi na Vranj. Tako uokviren, atar je (CI-JZ) dug 3,3, širok (Z–I) 1,5 km i zahvata 4,9 km2 površine. Naselje se (kod crkve) nalazi na 410 m visine.
Istorijat.
Zajedno sa susjednim naseljima Dolovi su, prema Erdeljanovićevim nalazima, veoma staro naselje. To potvrđuju i navedeni podaci iz turskih deftera 1521 i 1523. po kojima su Gornji Komani sa svojih 7 mahala imali 65, odnosno 66 kuća, a prema Bolici 1614. 53. U drugom defteru zavedeni su i Komani Seljani, selo sa 80 kuća u devet „mahala“, među kojima su Burine, Milati, Kovači i Đurđevići.
Karakteristično je dodati i to da su u defterima, poslije Gornjih Komana zavedene hase „njiva“, vinograda i livada bjegunaca (sa Crnojevićem) sa napolicom i prihodom Od 170, odnosno 420, akči. Godine 1899. imali su 24 d. sa 153 stanovnika (87 m. i 66 ž.; pismenih 19 m).
Erdeljanović je u selu popisao 20 d., a 1925. bilo ih je 26 sa 109 stanovnika. Zatim: 1948 (19:69), 1953 (21:81), 1961 (22:76) i 1971 (15:48). Od zadnjeg broja te godine u selu je od rođenja 30, a drugi su se doselili, i to 7 prije 1945, a ostali poslije. Sastav domaćinstava prema broju članova u zadnja dva popisa bio je: sa 1 (6:5), sa 2 (4:3), sa 3-5 (5:3), sa 5-8 (6:) i sa 8 i više (1:1). Ujedno je struktura glavnih starosno–polnih grupa bila: prve 32:11 (ž. 19:4), druge 25:26 (ž. 15 :15) i treće 19:11 (ž. 14:8).
Struktura stanovništva.
Prema obrazovanju, mještani su bili: bez škole 27:17 (ž. 23 : 24), sa četvorogodišnjom 33:17 (ž. 18: 8), sa osmogodišnjom 1:4 (ž. 0:2), sa srednjom 2:1 (ž. 1:0), sa višom 1:2 i kvalifikovani radnici (0:3), a nepismenih je bilo 21:16 (ž. 20 : 14).
U isto vrijeme domaćinstva su prema veličini posjeda i izvorima dohotka bila: bez zemlje (2:3), do 2ća (17:8), sa 2–5 (2:2), sa 5–10 (1:2), odnosno poljoprivrednih 12:2, mješovitih 8:4 i nepoljoprivrednih 2:9.
U 1953. g. 23 aktivnih izdržavalo je 51 lice; u poljoprivredi 23:43, a sa ličnim primanjima bilo je 7. U sljedeća dva popisa taj odnos je bio: aktivnih 22:15, izdržavanih 47:23; y poljoprivredi 17:12 i 24:5, a sa ličnim primanjima 7:7.
Tip sela.
Dolovi su naselja polurazbijenog tipa. Neki dijelovi njegove glavnine, koja ima 18 kuća, su više zbijeni od drugih, uključujući tu i 2 zaseoka – Komanjevinu (5 kuća) i Vučje doline (4). Srednja udaljenost njihova od središta naselja je oko 0,7 km. Među njima je 20 prizemnih i 7 na izbi. Tiglom su pokrivene 24, a slamom 3, daščani plafon je u 8, malterisani u 12, a bez plafona je 7 kuća. U selu je popisano 15 stanova sa 490 m2, od kojih su 10 iz prvog i 5 iz drugog perioda. Svi su imali ognjište. Prema vrsti su: 11 posebnih soba i 4 jednosobna i garsonjere 3
Rodovi.
Oktobra 1974. u selu su živjeli:
-Radulovići (13 d.).
Poslije 1945. god. iselilo se oko 70 lica (u Titograd 25, Peć 24, Crvenku 14 i u Beograd 4), a u međuratnom periodu 10. Ranije je na rad u druge zemlje išlo 13 (u Ameriku 11 i Francusku 2) mještana.
Vode.
Selo se vodom opskrbljuje iz jednog starog seoskog ubla, zvanog Željivoda i 11 bistijerni, od kojih su 2 izgrađene prije 1900. g., 3 y periodu 1918-41. i 6 poslije 1945.
Ostali podaci o selu.
Električno osvjetljenje uvedeno je 1971. g. Od tada do sredine 1973. mještani su nabavili 4 električna šporeta, 3 frižidera, 1 televizor, 3 radio–prijemnika, (5 tranzistora, 1 gramofon). Ujedno se sva domaćinstva služe starim priborom za ognjište (verige, crepulja, sač) a samo tri nemaju starinski kovčeg za ostavu. Ipak, nove stvari (postelje, ormani) su znatno zastupljene i istiskuju staru opremu.
Dolovi su oduvijek bili izrazito stočarsko selo. Relativno velike površine pod šumom (niskogoricom), branjevinama i brdskom ispašom (brstom i listoberom) dale su osnovu za razvoj sitnog stočarstva. Brst i listober su više pogodovali kozi nego ovci, pa je ona ranije bila više zastupljena. Time je bilo uslovljeno podizanje brojnih pojata i obora oko kuća. Danas je njihov veći dio zapušten, a stočni fond je jako smanjen.
Budući da su kuće podizane pored obradivih površina, to su im one istovremeno okućnice, a često i glavnice imanja. Inače, srednja udaljenost imanja van okućnica, koja su uglavnom razbacana, kreće se od 0,7 do 1,3 km.
Prije 1945. g. mještani su sa stokom „izdizali” na Latično, gdje su neki imali svoje staje, dok je jedan dio davao stoku drugima na čuvanje. Poslije 1945. broj aktivnih je sveden na 2; po i njihova stada su danas jako smanjena.
IZVOR: Prema knjizi dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)