Poreklo prezimena, selo Jezer (Cetinje)

Poreklo stanovništva sela Jezer, opština Cetinje – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo je od mjesnog središta u Ćeklićima udaljeno oko 12 km. Od njega do sela vodi put preko Mulinova počivala, Ubla, Dragomi Dola i Guguta jezerskih. Od Dragomi Dola put (stari krčanik) je veoma loš. Njegova tri zaseoka su još dalje –– Gorin do, za 1,5 km, Blizna za 3 i Jasikovica, koja je najudaljenije ćeklićko mjesto, (najbliže je Cucima i primorju) za 5 km. Atar je okružen katastarskim opštinama – od primorja: Orahovca i Zalaza i od unutrašnjosti – Bate, Graba i Dragomi Dola. Selo je dakle veoma izdvojeno i poput Zaljuti najviše upućeno na primorje. Granica njegovog atara na sjeverozapadu počinje od Bjelograbove rupe pa ka sjeveru i istoku vodi preko Konjske glave (kod kote 912) do na Srpski vrh, zatim, obuhvatajući Žarme jezerske, ide preko Didske Grbačice pa se na jugu preko Počivala, Guguta i Međeske glavice spušta i obuhvata Vodice, te dalje ka zapadu i sjeverozapadu pored Katuništa, Drijena, Počivojnog vrha, Marovih dolina, Petrovskog prisoja i preko Babine rupe izbija na Bjelograbovu rupu. Tako uokviren brdoviti i teško prohodni prostor, čija je dužina (CB-JI) 3,9 km i širina (SI-JZ) 2,4 km, zahvata površinu Od 9,36 km2. Naselje se nalazi na visini (kod crkve) od 83 m.

Istorijat.

Erdeljanovićeva, na predanju i drugim nalazima zasnovana tvrdnja da je Jezer „nesumnjivo jedno od najstarijih ćeklićkih naselja“, iako se nigdje ne pominje „U našim izvorima starijeg vremena“ i da se „od starine zove tim imenom“, jer su dva dola u središtu sela „bili nekad u stari zeman, jezera“, obistinjena je i Kovijanićevim nalazima da se ono y kotorskim spomenicima pominje 1420. godine. Po turskim defterima iz 1521. i 1523. godine naselje je imalo 16, odnono 8 kuća. Kad Bolice, „obuhvaćeni“ su pomenutim opštim podacima za Ćekliće. Godine 1865. Jezer je imao 27 d. a 1879. isto toliko sa 153 stanovnika (71 m. i 28 ž.); 1883. god. bila su 33 d. Erdeljanović je u njemu popisao 29 d. a isto toliko je sa 180 stanovnika imalo i 1925. godine, kada je kao njegov zaselak popisana i Jasikovica sa 5 d. i 20 stanovnika. A zatim: 1948 (28 :121), 1953 (26 : 125), 1961 (22 :109) i 1971 (15 :72). Domaćinstva su prema broju članova u zadnja dva popisa bila: sa 1 (3 :1), sa 2 (0:1), sa 3—5 (11:6) i sa 5 i više (8 :7). Istovremene promjene u glavnim grupama starosno–polne strukture pokazuju podaci: u prvoj 51 :26 (ž. 22:14), y drugoj 49 :32 (ž. 28 :16) i u trećoj 9 : 11 (ž. 7 :7).

Struktura stanovništva.

U isto vrijeme obrazovna obilježja mještana bila su: bez škole 28:25 (ž. 19:15), sa četvorogodišnjom 55 :26 (ž. 27 : 15), sa osmogodišnjom 1:4, sa srednjom 1:0 i kvalifikovanih radnika 0 : 1, a nepismenih je bilo 16 : 6 (ž. 14 : 11).

S druge strane, tada je posjedovna i dohodovna struktura domaćinstva bila: bez zemlje (1:0), do 2 ha (0 :1), sa 2–5 (1 :0), sa 5—10 (5:0) i sa preko 10 ha (14 :4); odnosno poljoprivrednih 21:7, mješovitih 0:6 i nepoljoprivrednih 1:2.

U 1953. godini 52 aktivna izdržavala su 72 lica, u poljoprivredi 48 :73, a samo 1 lice je imalo lična primanja. Za naredne dvije dekade taj odnos se izmijenio ovako: aktivnih 49 :32, izdržavanih 60:37 ; u poljoprivredi 46:26 i 60 : 29, a sa ličnim primanjima O : 3 lica.

Tip sela.

Selo je, poput najudaljenijih zaselaka Zaljuti, jako izdvojeno i po prirodnom položaju veoma izolovano. Najbliže je Orahovcu u Boki, do koga se preko Vališta stiže za sat i po hoda, a do Dobrote preko Zalaza za četiri sata. Od Cetinja je udaljeno 32, a od Kotora 44 km. Uvale u kojima je locirano duboko su ugnute. Okružene brdima, naročito sa sjeverne strane, predstavljaju rijedak primjerak oaze u, kako bi ovdje rekli, tvrđi, tj. u krasu. No, bucući da su pod uticajem primorske klime, veoma su pitome.

Glavni dno naselja raspoređen je obocom dvaju dolova – Jabuke i Dugog dola. U njima su dvije grupe kuća, između kojih je crkva; istočnu od nje nazivaju Brijeg, a zapadnu Donje selo. Iz ove druge, koja se smatra najstarijom, „dizale su” — kako je zapisao Erdeljanović – „u vremenu od prije 90—60 godina idući za zemljom na stanove gdje je više gore i vode pojedine porodice, te su tako postala tri odvojena mala naselja”. To su: Jasikovica poniže Puhalovih krša, Blizna, blizu cucke granice i Gorin do pod Radaljevim vrhom.

Od postojećih kuća (glavnina sela 9, Jasikovica 5, Blizna 1 i Gorin do 1) 13 je prizemnih i 3 na izbi. Samo su 2 pod tiglenim, a 14 pod slamenim krovom. Sa daščanim plafonom je 9, a bez njega 7. U međuratnom i poratnom periodu u po dvije kuće napravljene su po soba i kuhinja. Ovdje je popisano 15 stanova sa 582 m2, od kojih su 5 iz prvog, 9 iz drugog i 2 iz trećeg perioda; 14 ih je bilo sa ognjištem, a 6 sa zemljanim podom. Prema vrsti su 11 posebnih soba, 4 jednosobna i garsonjere i 1 dvosobni.

Vode.

Vode cy: y Jezeru z stara zajednička ubla – 2 veća se zovu Jabuke; y Jasikovici su 1 zajednički ubao i 3 bistijerne, od kojih je jedna zajednička; y Blizni su 1 izvori 2 bistijerne (privatne) i y Gorin dolu 3 privatne bistijerne. Bistijerne su izgrađene: jedna prije 1918, 5 od 1918. do 1945. i 2 poslije 1945. godine. Svi bunari i izvori su „Od kad se pamte” zajednički.

Stanovništvo.

Avgusta 1972. godine y selu su živjeli:

-Pajovići (4 d.),

-Nikčevići (2),

-Radulovići (2) i:

-Jovanovići (6).

Poslije 1945. godine iselilo se 61 lice, i to osim jednog, svi y Dobrotu, Prčanj, Muo i Orahovac, gdje su podigli 11 kuća. U samom selu zapuštene su 3, a napuštena 1 kuća. Povremeno iz Kotora dolaze 2 d. U Vojvodini je kolonizovano 6 d., od kojih su se 2 vratila. U Ameriku je ranije išlo 16 mještana. Vlasnici zapuštenih kuća, ukoliko nijesu uspjeli da prodaju imanje ili njihove dijelove, daju ih mještanima pod arendu.

Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.

Jezer je jedno od najizrazitijih stočarskih naselja u Staroj Crnoj Gori. I danas se y njemu drži oko 600 brava; jedno domaćinstvo y Gorin dolu drži 100 grla. Odavde se, kao i iz cuckih, ćeklićkih i njeguških sela, koja su bliže primorju, Boka ponajviše snabdijevala mesom, bijelim mrsom, a isto tako i drvetom za ogrev, ćumurom, krompirom, medom, voskom i dr. Mnogi su i putem ortačenja trgovali sa Bokeljskim trgovcima. Ovdašnja pasišta su, iako pretežno krševita, te i kržljatna, ipak veoma pitoma i pićna. Preko zime pasle su se i Orahovačke strane, a neka domaćinstva, podnožjem Ratkove gore (tj. na granici prema Orahovcu) – na isdručju zvanom Gomilice imaju imanja sa stajama. Ratkova gora je inače, po riječima mještana, „prava tvrđa“, ali pitoma; pored trave ima viša i lista. Stoci se ovdje ne mora davati so, jer je sa mora „nanosi rosa”.

Za stoku, kao osnovno blago, građene su pored relativno malih kuća brojne pojate – sve u suvomeđi i pod slamom. Danas ih ima 22. Osim njih sve kuće imaju poveća dvorišta i obore. Sve je ovdje, kao y Zaljuti ili u mnogim drugim selima, „kamenom mukom“ rađeno. Velika je muka cijediti „muku iz kamena“. A on je svuda i od njega sve treba graditi: od obične ograde i popločavanja dvorišta i seoskih staza i prolaza do pojata i kuća. No, njemu može da se i „zablagodari“, jer ne samo što su od njega građene vremešne tvorevine, već su im obrisi postojano čisti. Otuda je selo, iako na izgled siromašno, uređeno i čisto. U tom pogledu vidno su prisutni uticaji Boke.

Okućnice, njihova veličina i iskorišćavanje, uslovljene su građom terena, domaćim potrebama i zahtjevima tržišta y pomenutim mjestima Boke. Uglavnom, imaju ih sva domaćinstva – 10 ih je sa površinom do 1000 te, a ostale dosežu 2–3 rala. Reklo bi se da su manje-više oduvijek, kako zbog klime, tako i zbog većeg korišćenja stočnog mrsa y ishrani i prodaje, bile namijenjene povrću. To osobito važi za novije vrijeme, s obzirom: na povećanu potražnju u bokeljskim mjestima. Posebno je r0dan krompir. Drugi dijelovi imovine, ukoliko nijesu u sastavu kompleksa oko kuća, sem pasišta, šume i branjevina, koje su y većim brdskim potesima, razbacani su, češće u manjim parcelama po okolnim, tu i tamo udaljenim dolovima i valama.

Za razliku od najvećeg broja ostalih sela, kojima su katuni potrebni radi ljetnjeg boravka stoke, ovdje su oni stoci potrebni radi zimovanja. Takva područja su Gomilice, Vodice i Šarma. Ona su niže i okrenuta su Boki, pa su toplija i gotovo bez snijega. Na njima se i zimi može napasati stoka, ili se lakše ishranjivati listoberinom. Tamo neka domaćinstva imaju i pojate.

IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.