Poreklo prezimena, selo Matejča (Lipkovo)

Poreklo stanovništva sela Matejča, opština Lipkovo, Severna Makedonija. Prema knjizi Dr Jovana F. Trifunoskog „Kumanovsko – Preševska Crna Gora“, izdanje Beograd 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo je najveće u oblasti i nalazi se u podnožju Crne Gore. Sredinom naselja protiče Vuksanska Reka, koja odavde skreće na sever ulivajući se u Otljansku Reku, desnu pritoku Pčinje.

Vode.

Osim tekuće, stanovništvo dobija vodu iz većeg broja bunara i nekoliko kladenaca. Glavniji su kladenci: Bela Voda, Vuksanski Kladenad, Dubravski Kladenac, Kladenac Ajdukit (Hajdučki Kladenad), Smiljevski Kladenad, Acan Demski, Bećirski i Ta Papim. Godine 1936. sprovedena je sa Manastirskog Izvora u selo pijaća voda i na sredini nselja podignute četiri česme.

Zemlje i šume.

Selo je relativno bogato njivama, utrinom i šumom. .Njive su oko sela, zatim na prostranoj ravni prema istoku i selu Lopata, dalje do Kumanovskog Puta i sela Ljubodraga (Kumanovo). Iznad Matejče, na planinskoj padini Crne Gore, najpre se pruža pojas sa utrinama, a iznad njega dolaze hrastove i bukove šume. Topografski nazivi za njive su: Lug, Mramorec. Drum, Gradina, Krajište, Soviče, Lepan Dol, Ribnik, Kuština; za utrinu i šume: Ostrec, Smiljevica, Srednji Rid, Čuka, Kolarnica, Jabuka, Cerike, Porenda, Poparana, Šeova Niva, Čardak, Muratica, Stapeš, Vuksan, Lozište, Trska, Ploča, Orašec, Dubrava, Pržan, Vuči Rup, Preslap, Popova Rama (kazuje se da je naziv mesta po popu koji je tu ubijen), Mačište.

Tip sela.

Matejča je zbijeno naselje i kuće su grupisane u mahalama. Mahala ima jedanaest; Demolarska, Muratska, Šeelarska, Canovska, Šaban Demska, Šurdovska, Tafrečka, Suljderska, Domovska, Srpska i Čukar. Prvih devet mahala zovu se po glavnijim rodovima koji u njima žive. Do 1912 g. rodovsko ime imala je i Srpska Mahala jer se zvala Mula Ademska. Od tada, po novodoseljenim stanovnicima, Mula Ademska Mahala dobila je današnji naziv. Mahala Čukari nosi naziv po mestu na kome se nalazi. Između mahala je veći nenastanjeni prostor zvani sredselo. Ukupno ima Matejča 86 rodova sa 301 domom.

Prošlost i starine.

Matejča je po postanku staro selo. To se vidi po tome što se kao Matea pominje 1355 g., zatim po ostacima od starina, po tradiciji i po očuvanom starinačkom pravoslavnom stanovništvu.

Od starina osobita su dva traga: Selište i Gradište. Prvo se nalazi iznad sela na pola sata hoda. U narodu se veruje da je tu bilo prvobitno selo. Gradište je iznad sela u rečnoj dolini na jednom uzvišenju. Muslimani vele da je gradište „latinsko“, dok ga pravoslavni starinački rodovi smatraju južnoslovenskim. Selište i Gradište su dosta stari, jer se na njima vidni tragovi od naselja ne poznaju. Po crepovima i tragovima od zidova na mestu Mramor, niže sela, izgleda da je i tu bilo kakvo naselje.

U Matejči danas ima 5 starinačkih pravoslavnih rodova sa 14 domova. Ranije je njihov broj bio mnogo veći. Usled nadiranja muslimana iz Arbanije, starinci su se postepeno raseljavali. Do sredine 19 veka u Matejči je bilo više pravoslavnih. Ukupno 27 pravoslavnih domova tada slavilo Cv. Nikolu.

Za neke iseljeno pravoslavne rodove utvrđeno je i gde se po odlasku iz Matejče naselili. Tako su neki matejčanski pravoslavni starinci prešli u Četirce kod Kumanova, gde čine posebnu mahalu, nazvanu po starini Matejčanska. Iz Matejče iselili se u Kumanovo Dalčevci i Mutavdžijini. Prvi se iselili pri kraju 18 veka, a drugi nešto ranije. Iv Matejče poreklom su i Šiškovići u Mirkovcima kod Skoplja, Pavlovci (1 k, sv. Nikola) u Bedinju (Kumanovo), dalje Matejčani (Stojan, Đele i drugi 4 k) i Cvetkovi (3 k) u Kumanovu. Osim toga, danappvi starinački stanovnici tvrde da iseljenih pravoslavnih stanovnika iz Matejče ima i po drugim oblastima, naročito u niškom selu Matejevcu, za koje kažu da je dobilo ime po odavde odseljenim rodovima.

O brojnosti ranijeg pravoslavnog stanovništva u Matejči svedoče još crkvine i očuvani manastir. J.H. Vasiljević zabeležio je da na ataru sela Matejče ima sedam crkvina, od kojih se ostaci triju nozn-avale do druge polovine 19 veka. Sličnu tradiciju kod stanovništva slušao sam i ja, samo što mnogi tvrde da je među crkvinama bilo i manastirskih kapela. Matejčanski manastir posvećen je Sv. Botorodici i nalazi se na 1 sat hoda iznad naselja. Prvi put manastir se pominje u 11 veku. Još važniji su kasniji pomeni u hrisovulji kralja Milutina sv. Đorđu Gorgu (1300 g.). Prema patrijarhu Pajsiju i karlovačkom letopisu (oko 1503 g.) manastir su sazidali carica Jelena i car Uroš.

Za manastir se interesovala i despotica Evdokija, supruga despota Isaula (1409 g.). U ovom je manastiru u 15 veku (1469—1481) pisao razne knjige Vladislav Gramatik. Tada je manastir bio bogat, imao šume, njive i vodenice. Kasnije je manastirski hram oštećen i imanje oduzeto 1751 g. u Kumanovu je podignuta Eski–džamija (Stara Džamija), koja je pokrivena olovnim pločama sa matejčanskog manastira. Tada su Turci manastiru oduzeli i vakufsku vodenicu u donjem kraju Kumanova.

Rašćenje sela Matejča bilo je dvojako: doseljavanjem i priraštajem. Dvojako je selo i po veroispovesti stanovništva: osim pravoslavnih ima i muslimana.

Poreklo stanovništva.

Rodovi pravoslavnog stanovništva su:

-Petrevci (5 k. sv. Nikola), starinci.

-Đorđiovi (3 k, sv. Đorđe Alimpije), starinci.

-Trajkovci (2 k, sv. Bogorodica), starinci.

-Stojanovi (2 k, sv. Nikola.), starinci.

-Avramovi (2 k, sv. Nikola), starinci.

Doseljeni su za poslednjih 30 godina (od 1912 g.) sledeći rodovi:

-Nikolići (4 k. sv. Arhanđeo), poreklom iz okoline Pirota.

-Aleksići (4 k, sv. Arhanđeo), doselili iz istog mesta odakle i Nikolići. Rod su sa istoimenim stanovnicima y Bukurici.

-Veličkovi (4 k, sv. Jovan), iz okoline Krive Palanke. Slavu su primili po doseljenju.

-Spasići (4 k. sv. Jovan), poreklom iz okoline Pirota.

-Filipovići (1 k, sv. Jovan), iz istog mesta odakle i Spasići.

-Stojanovići (3 k, sv. Nikola), iz Pirotskog sreza.

-Jovanovi (3 k, sv. Jovan), po mestu starine u selu su poznati i kao Palančani (Kriva Palanka).

-Stojkovci (3 k, sv. Ilija), istog porekla kao i Jovanovi.

-Stojkovi (2 k, sv. Arhanđeo), iz Trgovišta (Kriva Palanka).

-Dodini (2 k, sv. Arhanđeo), iz Krivo–palanačkog sreza.

-Đurići (2 i, sv. Nikola), iz okoline Pirota.

-Đorđevići (2 k, sv. Jovan), iz okoline Pirota.

-Ilići (2 k, sv. Nikola) su iz istog mesta kao i Đorđevići.

-Jovanovci (2 k, sv. Đorđe Alimpije), iz okoline Krive Palanke.

-Jovanovići (2 k. sv. Đorđe Alimpije), iz Pirotskog sreza.

-Petrovići (3 k, sv. Nikola), iz okoline Pirota.

-Mladenovići (2 k, sv. Jovan), iz Pirotskog sreza.

-Miljkovi (3 k, sv. Arhanđeo), iz okoline Krive Palanke.

-Mitrevci (2 k. sv. Arhanđeo), starinom kao i Miljkovi.

-Mladenovi (2k. sv. Jovan), iz krivopalaiačkog kraja.

-Momići (2 k, sv. Arhanđeo), iz Bosne. Ostali ih stanovnici zovu i Bosancima.

-Ćirevci (2 k, sv. Arhanđeo), iz okoline Krive Palanke.

-Tasini (2 k, sv. Arhanđeo), na okoline Krive Palanke. U mestu starine nisu imali slavu. Današnju slavu primili su pre dve godine.

-Stojčevi (2 k, sv. Dimitrije), iz istog mesta kao i Tasini.

-Jovanovići (2 k, sv. Nikola), iz okoline Pirota.

-Nikolići (2 k. sv. Arhanđeo), starinom kao i Jovanovići.

-Lilići (1 k, sv. ikola), iz Pirotskog sreza.

-Živići (1 k, sv. Nikola) i oni su „od Pirotske”.

-Ilevci (1 k), slavu nemaju. Poreklom su iz okoline Krive Palanke.

-Živkovići (1 k, sv. Arhanđeo), iz Pirotskog sreza

-Đelevci (1 k, sv. Nikola), iz susednog sela Otlje, gde imaju rođaka (Prujovci). Ranijom starinom su iz okoline Vučitrna, odakle se doselili, kako kazuju, pre „trista godini”.

-Đorđiovci (1 k, sv. Đurđic), doselili se bez slave iz Krivopapanačkog kraja. Današnju slavu primili su pre dve godine.

-Đorđiovci (1 k, sv. Nikola), iz Krive Palanke.

-Davidkovi (1 k, sv· Arhanđeo), poreklom kao i Đorđiovci.

-Nikolići (1 k, sv. Arhanđeo), iz okoline Pirota.

-Nikolići (1 k, sv. Jovan), poreklo kao i kod prednjih.

-Antinn (1 k, sv. Arhanđeo), iz krivopalanačkog kraja.

-Anđelkovi (1 k, sv. Arhanđeo), poreklom kao i Antini.

-Nikolovci (1 k, sv. Nikola), starinom iz Jegejske Makedonije

-Grujovci (1 k, sv. Jovan), iz Đerekara (Kriva Palanka).

-Anđelkovi (1 k), slavu nemaju. Poreklom su iz Krivopalanačkog sreza.

-Lilići (1 k, sv. Dimitrije), „od Pirotosko”.

-Madževi (1 k, sv. Jovan), iz Krive Palanke.

-Mičevi (1 k, sv. Jovan), poreklom kao i Madževi.

-Pejići (1 k, sv· Jovan), iz Pirotskog sreza.

-Pavlovi (1 k, sv. Paraskeva), iz krivopalanačkog kraja.

-Slavkovi (2 k, sv. Arhanđeo), iz Krivopalanačkog sreza. Rod su sa istoimenim stanovnicima u Bukurici.

-Stevanovi (1 k), slavu nemaju. Njihovo je poreklo koto kao i Slavkovih.

-Tančići (1 k, sv. Nikola), „od Pirotsko”.

-Anđelkovi (1 k, sv. Arhanđeo), poreklom kao i Tantčići. Slavu su primili pre dve godine. Ostali stanovnici njih zovu često imenom „Bugari“.

-Stanisavljevi (1 k, sv. Arhanđeo), iz Krivopalanačkog sreza.

-Stevanovi (1 k, sv. Nikola), poreklom kao i Stanisavljevi.

-Stamenovići (1 k, sv. Nikola), iz okoline Pirota.

-Nedeljkovi (1 k, sv. Arhanđeo), iz Krivopalanačkog sreza.

-Tasini (1 k, sv. Dimitrije), iz Krive Palanke. Slavu su primili pre dve godine.

-Stankovići (1 k, sv. Nšoola), iz pirotskog kraja.

-Trajkovci (1 k, sv. Nikola), starinom iz okoline Krive Palanke.

-Stošini (1 k, sv. Arhanđeo), poreklom kao i Trajkovci.

Crkvena slava i seoska zavetina je o Spasovdanu.

Muslimani starinci su:

-Domovci (8 k), ranije su bili pravoslavni. Na islam prešao, u prvoj polovini 19 veka, Mihailo (Miša), predak iz četvrtog pojasa. On je imao sina Bajrama, unuka Braima i praunuka, danas živog, Selima.

Muslimanski doseljenici su:

-Šeelarci (25 k), od fisa Krasnić u Severnoj Arbaniji. Smatraju se kao prvi muslimanski doseljenici u naselju. U Matejču došao predak Musli Dede pre oko 170 godina (seoski kmet, živ 50 godina, nabraja oca Izeira, zatim Ramana, Aliju, Abdula i Musli Dedu). Osnivač roda imao u selu tekju i bio derviš. Njegov unuk Alija docnije je postao šeh i otuda ime rodu Šeelarci. Žive u istoimenoj mahali.

-Canovci (31 k), od fisa Šalja. Doselili se u isto doba kada i Šeelarci. Ime dobili po pretku Asanu, koji je sa sinovima došao iz Severne Arbanije.

-Demovci (16 k) i:

-Šaban Demci (23 k) su od fisa Beriš. U Severnoj Arbaniji, odakle se doselili, činili su jedan rod. Ovde došla braća Šaban i Demo.

-Muratovci (23 k), od fisa Šalja u Severnoj Arbaniji. U selu su poznati još pod imenom:

-Torbeši, po „Torbešu” koga su njihovi preci uzeli za domazta.

-Šurda (28 k) i:

-Tafreč (7 k) su od fisa Krasnić. Drugi ime dobili po mestu starine y Severnoj Arbaniji.

-Suljder (7 k), od fisa Šalja u Severnoj Arbnaiji. Poznati su još pod imenom Ljaič.

-Kurtovi (1 k), doelili se 1900. g preko Ori.zara. Tamo pripadali rodu Musliar, a od fisa su Tsač u Severnoj Arbaniji.

-Idrizovi (1 k), od fisa Krasnića. Doselili se 1915 g. iz okoline Prizrena, dok im je dalja starina u Severnoj Arbaniji.

Pre 20 godina iselila se 1 porodica iz roda Muratovci u Čerkesko Selo (Kumanovo).

Cigani-Romi.

-Mustafovci (6 k), doseljeni su dosta rano iz Kumanova. U Matejči nemaju svoje zemljište već se bave obrađivanjem tuđih njiva.

-Alijevci (2 k), doseljeni su, ali ne znaju mesto starine.

U Matejči ima još 10 ciganskih porodica. One ovde borave povremeno. Svi su došli iz Kumanova. Leti rade na njivama imućnijih stanovnika.

*

Poreklo stanovništva zaseoka Bukurica.

Položaj, tip i ime zaseoka.

Bukurica je manji zaselak u podnožju Karadaga. Leži duž puta Vištica–Matejča. Zaselak je postao 1922 g. i zbijenog je tipa.

Ime potiče od ranijeg topografskog naziva za utrinu na kojoj je podignuto naselje.

Poreklo stanovništva.

U Bukurici živi pravoslavno stanovništvo koje ima 5 rodova sa 6 domova. Svi su seoski rodovi doseljeni na utrinu.

Rodovi su:

-Bajići (2 k, sv. Jovan), doselili se iz Bosne.

-Aleksići (1 k) i:

-Potići (1 k), došli su iz okoline Pirota. Slave sv. Arhanđela. Prvi su rođaci istoimenih stanovnika u Matejči.

-Slavkovi (1 k, sv. Arhanđeo), doselili se iz Krivopalanačkog sreza. Rod su sa istoimenim stanovntšima u Mattejči.

-Peculjanovci (1 k, sv. Nikola) su iz Dumanovca. Tamo su oni bili starinci.

IZVOR: Prema knjizi Dr Jovana F. Trifunoskog „Kumanovsko – Preševska Crna Gora“, izdanje Beograd 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.