Poreklo stanovništva sela Rujnica, opština Cazin (Federacija BiH). Priredio saradnik portala Poreklo Ilija Šikman.
Naseljeno mesto Rujnica[1] u opštini Cazin, po Dejtonskom sporazumu iz 1995. godine, danas pripada Unsko-sanskom kantonu Fereraciji Bosne i Hercegovine.
Na jugozapadnom delu opštine Cazin, na većem toku leve obale rečice Toplice rasprostire se selo Rujnica. Rečica Gatica, koja se sastoji iz više vrela, nakon kraćeg toka ponire i javlja se pre ušća u reku Koranu. Uvala Gatice delično pripada Bugaru i Gornjoj Gati. Izoluje kosu blažih nagiba između nje i rečice Toplice. Glavni su delovi naselja Rujnica na toj većoj kosi od Ilidže do Tržačkih Raštela, sa najvišom kotom nadmorske visine Lubanovo brdo od 365 metara i kosenjacima između potočića
Grabovca, Škorića potoka, Dešinovca i Kamenice koji teku Toplici i potočića koji se sastoje od vrela: Rast, Zjala Pećine, Vukovića i Gajića Pećine i slevaju se u Toplicu.
Tip sela.
Glavni deo naselja je na kosi između Škorića potoka i Rasta prelaznog tipa od razbijeg na srodničke grupe kuća oko puta koji vodi temenom kose na cestu Tržačka Raštela-Bihać. Kod mlađih naselja iza Okupacije, gde su iz Like i Korduna u grupama naseljavali, zapaža se težnja zbijenom tipu, šta više i onde gde zato nije podesno zemljište. Tu sklonost doneli su iz Like i Korduna. Na razvitak takvog tipa uticala je austrijska vojna vlast kada su naseljavali Kordun iza Svištovskog mira 1791. godine. Takva su naselja Srpska Gata, Brezik, Rastovača, Bugar, Crnaja i Hadžin Potok.
Zaseoci.
Rujnica je jedinstvena celina. Naselje se sastoji od osam zajedničkih delova, a to susaseoci: Rujnica, Kosenjak između Dešinovca i Rasta, izvorište Pećina, Čubrilovo brdo, Rastovača, Brezik, Tkanica i Cerik ili Skularovo brdo. Ove celine su zasebnim puteljcima spojene sa pomenutom cestom.
Ime sela.
Nepoznato je od čega je ime naselju. Verovatno je od crvenkaste zemlje, koje nešto ima kod najboljeg vrela Rasta. Na raseljene porodice, verovatno za Laudovova rata iseljene, podsećaju: Lubanovo brdo i Lubanova torina, Crnjina pećina i Milića vrelo.
Klima.
Klima je umereno kontinentalna sa toplim letima i oštrim zimama. Bihaćka kotlina izložena je vetru sa Plješevice, koga zovu „golovršnjak“. Kažu da je taj raseljavao stanovništvo iz podplješevičkih sela. Oštrija klima smeta voću i sejanju kukuruza i mora se „hvatati ora“ kod sejanja pa da rodi. Kuda „dohvaća“ Plješevica voće često „premeće“. Priča se za jednog kad se selio iz Like, da se nepremestano obazirao na Plješevicu i nije hteo da se naseli, dok je nije sasvim izgubio iz vida. Stanovništvo zapaža klimatske promene i prema njima podešavaju setvu. Kaže se „Boj se pete, kao i devete“ (misli se na sedmice pred Đurđevdan i „Prihorisnić ako je ne ujede, omanuće repom“ (vreme od Uskresa do Đurđevda). Kukuruzu se ore i 15 dana po Đurđevdanu. Dobro uspeva voće: šljive, jabuke, kruške, orasi, kesteni, trešnje. Kada uz veljaču mogu orati zobi onda računaju da je u izgledu dobra godina. Pored poznata četiri godišnja doba obraćaju pažnju na „miholjsko ljeto“ i veljaču. Naročito vole „miholjsko ljeto“ od Male Gospojine do Miholjdana. Tada oru pšenici i kose i suše otavu. Kada mogu uz veljaču orati zobi, onda računaju da je u izgledu dobra godina.U proleće i jesen na ovom području oseti se i jugo, vetar koji se javlja na Jadranu. Često je bio i olujni, ali je to kratko trajalo, najviše dan-dva. Kada se pojavi u kasnu jesen, narod kaže doćiće do sudara sa burom (severcom), koji kao hladan vetar prevladava jugo, pojavljuje se kiša, a iza kiše sneg. Kada sneg padne krajem novembra, znao je sa kraćim prekidima zadržati se do početka aprila, ponekad i kasnije.
Privreda.
Zemljoradnja je osnovno zanimanje stanovništva. Posebno su „žitorodne“ ali „teškoradne“ kose blagih strana a pitome i rodne livade u zaravni Toplice. Stari ljudi pamte kad su te sadašnje bare bili lugovi pa su iskrčeni. Ima ih i na radu u Americi.
Trgovina.
Rujničani su prodavali stoku i viškove poljoprivrenih proizvoda na okolnim sajmovima a kupovali namirnice. so, šećer, kavu, cigarete i druge potrepštine.
Nekoliko trgovaca kupuje svinje u Krupi i Prijedoru, pa gone u Bihać i Tržačka Raštela. Tri imaju ujmene mlinove na Korani. Trgovačke potrebe podmiruju na sajmu u najbližim Tržačkim Raštelima (sreda), potom na poznatom sajmu u Cazinu (petak) i Bihaću (ponedeljak), ali i u Rakovici i Slunju na Kordunu (četvrtak), pa čak i u Karlovcu (petak).
Često su koristili i sajam na Abdića brdu kod Petrovog Ličkog Sela (subota). Austrougarska okupacija, u mnogome je izmenila Bosnu izgradnjom puteva za kolski saobraćaj. Ispremeštana su raštelska tržišta. Sajam iz Zavalje premešten je u Bihać, sa Avdića brda u Ličko Petrovo Selo, od Prosječenog kamena (Kordunski Ljeskovac) na bosansku stranu preko Korane pod brdo Pogledalo i prozvan je Tržačkim Raštelima, iz Maljevca je prešao u Veliku Kladušu, a iz Obljaja u Vrnograč. Oko tih tržišta razvijaju se varošice: Ličko Petrovo Selo, Tržačka Raštela, Velika Kladuša i Vrnograč. Cazinski sajam se održava na dva mesta: na cazinskoj Žitarnici, gde se prodaje svakoja roba, te na stočnoj pijaci gde ljudi prodaju i kupuju stoku.
Sajam posećuju ljudi iz okoline, i muslimani, i hrišćani. Konji, ovce duge rune, koze sa neubičajeno uvijenim rogovina i krave-domaće buše bile su raspoređene na prostranoj poljani. Bogati seljaci, vlasnici stoke, za priliku su se svečano oblačili. Oko pasa su vezali velike pojaseve „bensilahe“ u koje su stavljali oružje. Siromašni seljaci koji su dolazili na sajam bili su oskudnije odevene i jasno su se razlikovali od vlasnika stoke. Sajam se održava svakog petka pre glavne molitve. Na stočnoj pijaci je bilo bučnije nego na Žitarnici. Cazinski sajam nije bio događaj na kojem su žene kupovale i prodavale. Ipak su one petkom dolazile u Cazin, ali su bile u grupama van prostora pijace. Žene koje su dolazile iz drugih mesta imale su marame na glavama, lica su im bila otkrivena i nisu imale muslimansku nošnju tog vremena.
Starine.
Više izvora Rasta i Zjale pećine raspoznaju se temelji crkve. Pretpostavlja se da je iz doba pre Laudovog rata 1788-91. godine. Popravljena je oko 1860. godine, ali je uz Bunu 1875-78. godine izgorela.
Nova je sagrađena kod kuće Grbića. Na Rastovači više kuće Vučena Ilića je crkvima iz vremena pre Turaka i na njoj položena nadgrobna ploča. U Pećini, gde su u potaji bili hajduci kad je zbor kod crkve, raspoznaju se neke pregrade i ognjišta i ima ljudskih kostiju. Dosta je starina u okolnim selima. U selu Mutnik je dobro očuvan srednjovekovni grad, koga su Turci proširili i u gradu je džamija. U Osredku, Osredačkoj kuli raspoznaju se ostaci većeg zdanja. Tu je (Lopašić) bila pre Turaka crkva Svetog Đorđa. Pogorela je i Turci podignu Kulu. Na Čungaru su otkriveni ostaci praistorijskog naselja. U Ostrošcu su dobro očuvani zidovi srenjovekovnog grada. Za turske uprave je proširivana tvrđava i najveće je tursko utvrđenje u srednjem Pounju posle Bihaća. Na Crkvini se raspoznaju tragovi crkve iz vremena pre Turaka.Na Pogledalu iznad Tržačkih Raštela raspoznavali su se tragovi kanalizovanog rimskog naselja. Više Tržačkog polja, na kosi koja pripada naselju Crnaja, vide se na više stotina metara nekoliko ulomaka pečene cigle. Verovatno se radi o rimskoj ciglani, jer se vidi gde je bila peć. U Ćoralićima više Pećine iz koje izvire rečica Radotina, na steni je dobro očuvana visoka i okrugla kula Radotina. Ulaz je ogozgo kroz Pećinu. Kula je bez vrata. Nije se mogla proširivati za utvrđenje protiv Turaka. Više Kule je na zaravljenoj kosi gde se raspoznaju građevine.
Za Kulu je vezana narodna priča. Za neku na glasu lepoticu devojku, otimala su se tri junaka. Obeća da će biti onoga, koji sagradi najlepšu kulu. Ozidane su tri kule: Gračanica, Bisovačka kula i ova. Devojci se najviše dopadne Radotina kula i pođe za vojvodu Radotu.
U Donjoj Gati, u Cimešina dolu nalaze se kovačke troske. Više Kozilara, kod oranja raspoznaje se staro groblje, kažu da je „kugino groblje“.
U Vrelu, na Kraljevcu se raspoznaju tragovi vrlo starog naselja. U Zaspi je vele nekakva kuća i u njoj „zlatna tara“. Blizu Zaspe našli su u zemlji nekoliko kamenova sa nekakvim pismom, razbili su ih i uzidali u podrume. Više današnjeg grobnja raspoznaje se u šumarku groblje i više grobova kamenica. To je groblje naselja pre Laudonovog rata.
U Cazinu su zidovi srenjovekovnog grada koga su Turci proširivali. Na Klisi, koja rastavlja Žegar od grada, raspoznaju se tragovi crkve iz vremena pre Turaka. Na brdu više Klise staro je grobe, koje zovu „Vlaško groblje“ I jedna klimatska zgoda, kažu da su Iliri iz Cazina otišli na Svetog Iliju (2. avgust) na sankama.
Pod Malim Bisovcem na kilometaripo vide se rasuti komadi rimske cigle. Prilika je da je tu bila rimska ciglana.
Ilidža je kod toplog lekovitog vrela iz rimskog doba. U Ilidži su otkriveni tragovi rimskih banjskih naselja i srenjovekovne crkve (na istom mestu). U bližoj okolini su i tragovi rimskih naselja. Uz Koranu su bila 4 naselja: u Bugaru, na Pogledalu više Tržačkih Raštela, U Crnaji (ciglana) i Hadžinu Potoku.
Tržačka Raštela se razvijaju u varošicu koja je pod Pogledalom kod ušća manje rečice Toplice u Koranu. Austrija je iza Svištovskog mira 1791. godine podigla pograničnu utvrdu na kosi leve obale Korane, kod Prosečenog kamena i tu otvorila pogranično tržište, koje se zvalo Raštel kod Prosječenog kamena. Iza Okupacije tržište je prešlo na bosansku stranu sa većim privrednim zaleđem. Balkanske uticaje u razvitku varoši potiskuju srednjoevropski uticaji. Jedva je primetan amfiteatralan izgled nekih delova Krupe (Pazardžik) i Cazina (Bašče), gde prozori gornjih kuća gledaju preko krovova donjih kuća. Novije čaršije Cazina i Kladuše imaju pijace: Žitarnicu i Govedarnicu, a naokolo dućane. I Tržačka Raštela se tako razvijaju.
Postanak i poreklo stanovništva.
Rujnica je opustela za Laudonovog rata 1788-91. godine. Polovinom 19. veka Rujnica se ponovo naseljava.
U Rujnici su: Grbići 4 kuće, Šamlije 1 kuća, Selaci 2 kuće, Mijatovići 2 kuće, Kopanjići 4 kuće, Banjci 2 kuće i Đukići 3 kuća;
NaKosenjaku između Dešinovca i Rasta su:
Puđe 2 kuće, Grbići 2 kuće;
Više izvorišta Pećine su:
Ilići-Babići 4 kuće, Vukovići 1 kuća, Končari 4 kuće, Uzelci 1 kuća, Gajići 3 kuće, Škrbići 2 kuće i Rastovci 2 kuće;
Na Čubrilovu brdu su: Čubrile 3 kuće, Brujići 2 kuće;
Na Rastovači su: Ilići 4 kuće, Kneževići 1 kuća, Desnice 1 kuća i Mandići 2 kuće;
Na Breziku su: Gajići 2 kuće, Radakovići 2 kuće i Petrovići 2 kuće;
Na Tkanici su: Puđe 4 kuće, Mrđe 1 kuća, Brkljači 5 kuća, Mijatovići 1 kuća, Radići 5 kuća i Žiga 1 kuća;
Na Ceriku-Skularovu brdu su: Lukići 1 kuća, Savići 2 kuće, Skulari 7 kuća, Mijatovići 2 kuće, Ivaniševići 2 kuće, Medići 3 kuće i Malbaše 2 kuće.
U vreme ovih naseljavanja ne evidentira se porodica Cvijanovići 1 kuća. Svega 34 porodice sa 94 kuće. Iz okolnih sela, između dva rata naseljavaju se iz Donje Gate. Zorići 4 kuće i Odžić 1 kuća. Posle Drugog svetskog rata naselili su se: Miloševići 3 kuće iz Crnaje, Brankov brat Dane Milošević se priženio u kuću Zorića i formira porodicu, Rajaci 1 kuća iz Donje Gate, Pilipovići 1 kuća iz Krndije i Sekulići 1 kuća iz Kordunskog Ljeskovca.
Raseljene porodice.
Najveće iseljavanje iz Bosanske krajine bilo je za vreme Laudonovog rata 1788-91. godine. Tada je u Liku, Kordun i Baniju iselilo 28.000 duša sa 46 sveštenika. Sledeće veće iseljavanje bilo je u Srbiju koje spominje dr Tihomir R. Đorđević. Ti iseljenici zasnovali su celo naselje kod Loznice pod imenom Krajišnici. Uzrok seobi je zulum begova, a pročulo se da su Turci isterani iz Srbije i da ima praznih kućišta. Najviše ih se odselilo iz Rujnice, Gate, Vrela, Glinice i Bojne. Po dr Borivoju Ž. Milojeviću, iz Rujnice se raselilo 9 porodica, iz Vrela 5, a iz Gate 2 porodice. U Srbiju su odselile porodice: Karan, Bubalo (gde je, kažu, okivao trešnjeve topove), Đukić-Čardaklija i nekakav Marčinko, koji je bio kočijaš nekom od zaverenika protiv kneza Mihaila, Radići i Grbići. Blanuše i Vukovići su preseli u Kršlju na Kordun, a Gnjatović (stojao je gde su sada Kopanići) preselio je u Dobrlin. Oko 1924. godine Žiga je iz Rujnice preselio u Veliku Gatu.
U Krndiji (Agića) na nestale porodice podseća Brnjakov potok. Kopanjića vrelo i Puđin jarak podsećaju na porodice Kopanjiće i Puđe, koje su jedno vreme tu nastanile pa se preselile u Rujnicu. Jedan deo iz Srbije se povratio zbog kolere, koja se pojavila među naseljenicima. Povratili su se Grbići i jedni Radići.
Izumrle (obamrle) porodice.
Takođe, u Rujnici je izumrlo 7 porodica: Soleši (stojao gde su Đukići); Mareši (gde su Puđe); Veselice (gde su Grbići i Čubrile i po njima se dugo zvalo Veseličko brdo, Veseličko kućište i Veseličke trešnje, Škorić, Bosančić, Jožići, Borjan i Džodan.
Groblja.
U Rujnici su tri groblja. Jedno je na Ceriku kod Lukića kuća (Lukića groblje), drugo kod izvorišta Pećina (Rastovčevo groblje) i treće kod Ilića kuća, zvano Ilića Jelik. Upokojeni su sahranjivani prema blizini groblja. Poslednji na Lukića groblju sahranjen je Mile Smiljanić (Milekonja) iz Krndije, 1991. godine. Na Rastovčevu groblju zadnji su iz Rujnice sahranjeni Kopanić Radovana Milovan-Mićo 1996. i njegova tetka Kopanić Vida Mara 2001. godine. Danas su groblja zarasla, nepristupačna i teško prepoznatljivi kameni spomenici. Drvena nadgrobna obeležja (krstovi) davno su istrulili i nestali.
Celokupan prilog o stanovništvu sela Rujnica, na preko 200 stranica, možete pročitati OVDE.
Pročitajte i sledeće priloge o stradanjima meštana sela Rujnica u Drugom svetskom ratu:
Žrtve genocida u Drugom svetskom ratu 1941-1945. u naselju Rujnica, opština Cazin (BiH)
FUSNOTE:
[1] Poreklo stanovništa Bosanske Krajine istraživao je etnograf Milan Karanović. Njegovim ispitivanjem obuhvaćeno je 149 sela srednjeg Pounja, srezova Bihać, Bosanska Krupa i Cazin, među njima i Rujnica u srezu Cazin, danas opština. Svoje istraživanje objavio je u delu „Pounje u Bosanskoj Krajini“. Na terenu Krajine boravi i obilazi u vremenu od 1904. do 1922. godine. Prekid ispitivanja imao je za vreme Velikog rata 1914-1918. godine, kada mu je nestao jedan deo zabeleški što je u nastavku rada morao povovo obilaziti neke ranije obiđene terene i praviti nove i dopunjavati imajuće zabeleške.
[2] Tada sam zadnji put bio u rodnoj kući u Krndiji. Već početkom aprila 1972. godine roditelji iz Krndije će preseliti u Inđiju.
Komentari (0)