Poreklo stanovništva sela Glavnik, opština Podujevo – Kosovski okrug. Prema knjizi dr Kosovke Ristić „Malo Kosovo“, a prema podacima prikupljanim u sedmoj deceniji XX veka – izdanje u Prištini 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj i tip sela.
Glavnik se nalazi u središnjem delu Malog Kosova. Međutim, on ne leži ceo u najnižem delu kotline, već se njegove neke mahale približuju nižim delovima zapadnog oboda. Čine ga uglavnom tri veća dela: jedna mahala leži pored samog Laba, u delu sela, koji se nalazi pored glavnog puta i više podseća na manje drumsko naselje nego na zaseok, žive poglavito Srbi. U trećem delu sela, koji se primakao zapadnom obodu, žive pretežno Albanci. U ovom poslednjem delu ima više mahala, pa su kuće koje pripadaju nekoj od njih izgrađene mestimično i na nižim delovima oboda. Mahale u ovom najvećem delu sela nisu mnogo udaljene jedna od druge, ali njegovi stanovnici tačno znaju koja kuća kojoj mahali pripada.
Postanak sela.
Glavnik je jedno od većih i najstarijih sela u Malom Kosovu. Davaoci podataka su nas obavestili da se u tom kraju smatra da je na mesto današnjeg Glavnika postojalo i ranije naselje (samo se ne zna ko su bili njegovi stanovnici i gde su se odselili), na čijim temeljima je formirano današnje selo. Izgleda da je Glavnik i ranije pripadao grupi većih sela. To zaključujemo na osnovu jednog pisanog podatka iz kraja prošlog veka: »U Labu je bilo mnogo sela, velikih i bogatih, i to sve arnautskih, izuzev jedno dva-tri srpska pod Kopaonikom, sa po dve tri kuće. Među većim selima se na tom mestu pominje i Glavnik. Čak se kaže da je u to vreme bilo u njemu i Srba: »Usput smo svratili u selo Glavnik, na desnoj obali Laba. Selo je kao i sva u Labu, arnautsko: ali ima dve tri kuće srpske. Tražio sam ih i našao: puka sirotinja. Ljudi se nose isto kao i Arnauti; žene kao u Starom Vlahu.«
Među današnjim stanovnicima Glavnika Albanci su stariji po vremenu doseljavanja od Srba. U njemu ima dosta onih Albanaca, koji su se doselili u ovo selo onda kada je Malo Kosovo bilo vrlo retko naseljeno. U današnjim mahalama je tada bilo po jedna ili dve kuće, a sada ih ima i po 30.
Mahale u selu i poreklo stanovništva.
Drlup mahala je nastala na sasvim nerazoranoj utrini, koja je mestimično bila pokrivena i ređim žbunjem. Preci današnjih stanovnika ove mahale su se doselili iz Malesije, a u ovoj mahali je bilo svega jedna kuća, dok danas ima preko 20. Skoro u svim selima, koja smo do sada pominjali, imamo sličnu situaciju, bar kada se radi o albanskom stanovništvu koje danas predstavlja najstarije stanovnike ovog krja. Dolazeći iz severne Albanije, oni su se naseljavali po Malom Kosovu, ali ne u velikim grupama, već pojedinačno. Ostaje za sada otvoreno pitanje da li su zajedno dolazili do kotline, pa se odatle nastanjivali tamo gde je kome odgovaralo, ili su tako pojedinačno i dolazili. Pouzdano je jedno, a to je da to nije bila neka velika migracija koja je povukla za sobom odjednom sve tadašnje naseljenike. Po svoj prilici, postoji vremenska podudarnost u naseljavanju Albanaca po dolini Toplice i Laba. O vremenu doseljavanja svojih predaka današnji stanovnici ništa ne znaju. Pamti se samo to da se utrina razoravala i pretvarala u obrdive površine. Stanovnici ove mahale pripadaju fisu Krasnići.
Ljaljović mahala je po vremenu postanka nešto mlađa od predhodne. Poznato je da su preci današnjih njenih stanovnika došli posle onih iz Drlup mahale, Ljaljović mahala je veća i u njoj ima oko 30 kuća, čiji stanovnici pripadaju fisu Krasnići.
Musić mahala. je naseljena takođe Albancima, koji su se u Malo Kosovo doselili pre muhadžira. U njoj ima oko 16 kuća. Nigde na terenu nismo naišli na ovakvu kategorizaciju stanovništva kao u Glavniku, kada se govorilo o ovoj mahali. Rečeno nam je da su stanovnici ove mahale izuzetno poštovani, kako u samom selu tako i u okolnim selima: »Musići su poznati kako u Glavniku, tako i u okolini kao izrazite ubojice i veliki veseljaci. Stanovnici ove mahale takođe pripadaju fisu Krasnići. U Glavniku smo čuli legendu vezanu za naseljavanje Albanaca po Malom Kosovu.
U vreme naseljavanja tih prvih Albanaca ovaj kraj je bio skoro nenaseljen. Stoka se slobodno kretala bez čobana, ali često nije mogla daleko otići, jer je bilo mnogo trnjaka i žbunja. Pored Laba su bili trnjaci i vrbe, tako da je voda tekla i mimo korita, stvarajući velike bare.
-Dulupi. Prvi i jedini stanovnici Glavnika su bili Dulupi, a približno istovremeno sa njima su došli i:
-Čitaku u Bajčinu, a:
-Zeći u Donju Dubnicu. Iz tog vremena se pomnije i jedan detalj koji se ne podudara sa običajima današnjih albanskih stanovnika u Malom Kosovu. Navodi se, naime, da su ti prvi stanovnici Glavnika, Bajčine i Donje Dubnice za vreme zadušnica morali međusobno menjati kolače, jer nisu imali kome da ih podele, zato što je kraj bio nenaseljen. Koliko je ovaj religiozni običaj svojstven albanskom stanovništvu podrobnije mogu reći etnolozi, ali on navodi na pretpostavku da je u ovom selu, koje inače ima vrlo pogodan geografski položaj, privlačan za zemljoradnike, moglo doći do promene religije.
Đenović mahalaje, takođe, jedna od onih čiji su stanovnici došli u Glavnik posle Dulupa. Kao i za ostale mahale, i za ovu se ne zna odakle su njeni prvi stanovnici došli u ovo selo. Sada u njoj ima preko 30 kuća, a stanovnici ove mahale pripadaju fisu Krasnići.
Može se zaključiti da je za Glavnik karakteristično to da svi Albanci, koji su se doselili pre muhadžira i formirali ove starije mahale, o kojima smo do sada govorili, pripadaju fisu Krasnići.
Pored starijih albanskih doseljenika, u Glavniku ima i onih koji su se doselili iz Toplice pre muhadžira.
Sekirač mahalaje jedna od onih u koju su se naselili Albanci koji su se doselili iz Toplice, pre muhadžira. Ona se čak može smatrati i posebnim selom, jer je dosta udaljena od glavnog dela sela.
-Ahmeti. Poznato je da se u Sekiraču iz Sekirače u Kosanici doselio pradeda našeg davaoca podataka, sa svojih pet sinova. Naš sagovornik Ejupi Ahmet imao je 1963. godine nešto oko 60 godina. U ovoj mahali ima oko 28 kuća, a svi stanovnici pripadaju fisu Krasnići.
Ujupi mahala je naseljena Albancima starijim naseljenicima. Doselili su se u Malo Kosovo odavno. Pripadaju fisu Krasnići. Ima ih oko 30 kuća.
Arbanaška mahalaje naseljena muhadžirima. Oni su doseljeni iz sela Arbanaške. Pripadaju fisu Krasnići i ima ih oko 10 kuća.
Šušnjak mahala je naseljena takođe muhadžirima. Doselili su se iz sela Šušnjaka, koje se nalazi u blizini Prepolca. Ima ih 6 kuća a pripadaju fisu Krasnići.
Obrandža mahala je naseljena stanovnicima koji su se doselili u ovo selo krajem prošlog veka. Došli su iz sela Obradža, a pripadaju fisu Krasnići. U njoj ima oko 8 kuća.
Krtok mahala je takođe naseljena muhadžirima. Dobila je ime po selu Krtoku. U njemu su prvo živeli Srbi. Njih su potisli Albanci, naseljavajući se iz Albanije po slivu Toplice. Albanci su živeli izvesno vreme, pa su usled nastalih promena, posle oslobođenja od Turaka, napustili taj kraj, a na njihovo mesto su se naselili, brzo posle tih događaja, Crnogorci. To je bilo posle Berlinskog kongresa. Izvesno vreme su zatim živeli u tom selu Crnogorci, pa su i oni, uglavnom posle prvog svetskog rata, takođe zbog političkih promena, uspeli donekle da reše i svoje ekonomske probleme zbog kojih su se pokrenuli iz Crne Gore, spuštajući se sa tih razvoda u plodnu dolinu Laba. U ovoj mahali ima pet kuća, a njeni stanovnici pripadaju fisu Krasnići.
Glavnik je, kao što se vidi, pretežno albansko selo, ali i u njemu, kao i u drugim selima Malog Kosova, ima i Srba. I ovde su skoro svi Srbi doseljeni posle Prvog svetskog rata. Pored toga u Glavniku krajem prošlog veka nije bilo i Srba, oni nisu dočekali Srbe doseljenike, tako da se ni u ovom selu, gde je bilo dosta uslova, ne može konstatovati da ima i Srba starosedelaca.
-Simići. U Glavniku ima četiri kuće Simića, doseljenih 1914. godine. Oni su kupili zemlju, a došli su iz Blaca.
-Jelići su se doselili između 1921. i 1923. godine. Oni su došli na dobijenu zemlju, a doselili su se iz Aleksandrovaćke Jablanice. Sada ih ima samo jedna kuća.
-Biserčića ima tri kuće. Doselili su se oko 1922. godine iz sela Dupca, koje se nalazi u okolini Brusa. Došli su na dobijenu zemlju.
-Arsići. Iz Bobota su dve porodice Arsića. Oni su se u Glavnik doselili, verovatno, posle 1922. godine.
-Božići. U to vreme su se, izgleda, doselili i Božićiiz Durovca.
-Andrići. Kupci se nalaze u Aleksandrovačkoj župi, a iz toga sela su se doselili Andrići, negde oko 1922. godine. Njih ima dve kuće.
-Pantelići. Iz Bobota je i jedna porodica Pantelića. Oni su došli na dobijenu zemlju 1922. ili 1923. godine.
-Obradovići su iz sela Šljivova, kod Brusa. Došli su na dobijenu zemlju 1923. godine.
-Đukići su iz Draguše, a doselili su se 1922. godine.
-Sinđelići nisu iz Župe, već su se u Glavnik doselili iz doline Toplice. Živeli su u Konjuši, a preselili su se 1922. godine.
-Kršanini. Selo Tršanovac je takođe u Župi, iz njega su se doselili Kršanini. Njih ima dve kuće. Došli su na kupljenu zemlju, oko 1923. godine.
-Topalovići. Iz Dupca su i Topalovići. I njih ima dve kuće, a doselili su se na dobijenu zemlju oko 1922. godine.
U Glavniku je, pored Srbijanaca, izvesno vreme živela i jedna porodica poreklom iz Vojvodine. Prema obaveštenjima koja ne moraju biti sasvim pouzdana, ta se porodica prezivala:
-Pliska. Doselili su se na kupljenu zemlju oko 1926. godine, ali se posle Drugog svetskog rata nisu vratili u Glavnik.
IZVOR: Prema knjizi dr Kosovke Ristić „Malo Kosovo“, a prema podacima prikupljanim u sedmoj deceniji XX veka – izdanje u Prištini 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)