Selo Plužine ( Gornje i Donje) pripada katastarskoj opštini (K.O.) Koleško u opštini Nevesinje. U širem smislu pripada planinskom dijelu opštine koji je poznat pod imenom Nevesinjska Površ. Pored Plužina tu spadaju oblžinja sela: Gaj, Gornje Selo, Balabani, Rilja, Ribalj Teg i Vrtič.
Prema nadmorskoj visini koja je dosta velika od 900 do 1050 m, Plužine se dijele na Gornje i Donje Plužine. Smještene su juednoj dolini pored puta Nevesinje – Sarajevo i potoka Bućevac. Klima je planinska i oštra sa hladnim i snjegopadnim zimama i toplim i ljetima. Selo nema izvorskih i živih voda. Vodu kišnicu piju iz čatrnja i bunara, stoku poje iz lokava i bunara i na rijeci ponornici Zalomci dok teče jer presušuje u ljetnom periodu i to stvara velike probleme stanovništvu Plužina za vrijeme velikih suša kad je voda najpotrebija ljudima i stoci. Za vrijeme velikih suša nekada su vodu vadili iz pećina Provalija i Šnjetica koje se nalaze u Donjim Plužinama u blizini samog korita rijeke Zalomke. Pećine danas nemaju tu staru funkciju, mogle bi biti turistička atrakcija da se samo malo bolje urede. Stanovništvo se tradicionalno bavilo stočarstvom i zemljoradnjom sve do kraja dvadesetog vijeka. Teški uslovi života – bez vode, struje, škole i dobrog puta – primorali su stanovnike Plužina na selidbu i traženje boljih uslova za život svojih porodica tako da je selo gotovo prazno.
Granice sela na jugu je korito rijeke Zalomke od ušća potoka Bućevac u rijeku Zalomku do raskrsnice puteva Nevesinje – Gacko i Nevesinje – Sarajevo u Donjim Plužinama. Sjeverna granica je visoravan Morine, istočna obronci planine Javora i ušće potoka Bućevac, zapadna obronci planine Crvanj. Visoravan Morine i rijeku Zalomku povezuje potok Bućevac koji se formira na Morinama, protiče kroz kanjon Surdup i selo Plužine samo za vrijeme velikih kiša u jesen i proljeće kada se topi snijeg na Plužinama i Morinama. Tada izbiju i podzemne vode ”provru” i teče voda iz podzemnih jama i pećina Šnjetice i Provalije. Interesantno je napomenuti da je Austro-Ugarska Monarhija za vrijeme Prvog svjetskog rata 1914-1918. minirala ulaze u ove pećine pod izgovorom ”da se tamo ne kriju Srbi” ljuti protivnici okupacije i njene vlasti. Međutim, voda je svojom snagom probila nove izlaze i otvore. ” Snaga je naša planinska rijeka, nju nigda neće ustaviti niko”. (A. Šantić). Kroz Gornje Plužine duva jak sjeverni vjetar koji zimi donosi veliki snije koji stvara velike namete i smetove i otežava saobraćaj i stvara teške uslove za život lokalnom seoskom stanovništvu. Rano u proljeće duva južni vjetar jugo ili ”gačanac” koji duva od Gacka i donosi topliju klimu i kišu.
Iznad Sela Plužina ide stari karavanski uski put, stara testa, kojim su se kretali trgovački karavani i velika stada ovaca iz humnine Donje Hercegovine koja su išla na ljetnu ispašu na planinu na Gornju Hercegovinu. Austro – Ugarska je izgradila 1912. put novu makadamsku ”testu” koji je išao od Nevesinja do Sarajeva kroz selo Plužine i kanjon Surdup koji je bio najteža dionica puta. Zimi kad napadaju i zaviju snjegovi put je neprohodan. Nekih 30 km puta od raskrsnice puta u Donjim Plužinama preko Plužina, Morina i Uloga do Tunela je i dalje makadamski i težak za putovanje. Poslije gušenja Uloškog ustanka 1882. godine, austrijske vlasti da bi dražale pod kontrom ovaj nemirni i buntovni kraj izgradili su vojnu kasarnu u selu Gornje Plužine 1997. godine, koju je narod srušio 1918. godine.
Za lijepa vremena, izuzev zimi, svakodnevno su išle vojne patrole od kasarne na Plužinama do kasarne na Obrnji. Na Morinama su izgradi žandarsku kasarnu Šicauz, ljetnu planinsku zaštitnu kuću. Njen prvenstveni zadatak je bio da štiti ”humljake” katolike iz Donje Hercegovine koje je okupacina austrijska vlast masovna naseljavala i dijelila im besplano zemlju na planini i da bi tako poremetila nacionalnu ravnotežu i slogu između Srba i Muslimana (kasnije nazvanih Bošnjaka) koja se naročito manifestovala i došla do izražaja u Uloškom ustanku 1882. i bitci na Morinama u Crvenom klancu u februaru 1882. godine.
Najstariji stanovnici Plužina bili su Iliri, Rimljani i Sloveni (Južni Sloveni). Od tragova starih civilizacija ostali su utvrđeni gradovi (Grčki grad) gomile i stara groblja ”grčka groblja, mramorovi”, kasniji naziv stećci i stari karavanski put ”stara testa”. Jedno takvo staro ”grčko groblje” nalazi se u Donjim Plužinama u zaseoku Rijeka gdje se kopaju i sahranjuju srpske pravoslavne porodice: Lakete, Buhe, (Buve), Mučibabići, Milanovići i Vujovići. Stara muslimanska groblja u narodu poznata pod imenom ”haremi” nalaze se u Gornjim i Donjim Plužinama gdje se kopaju i sahranjuju muslimani Šikali i Đulimani.
U selu Plužinama žive srpske porodice: Laketa, Mučibabić, Buha, Milanović i Vujović. Tu u selu Plužinama živjele su muslimanske porodice: Šikalo, Đuliman, Hodžić i Ačkar.
PORODICA LAKETA
Porodica Laketa iz sela Plužina, slavi Svetog Jovana Krstitelja 20. januara. Najstariji period iz istorije porodice LAKETA vezuje se za njihovog dalekog pretka poznatog junaka harambašu Lazara Laka Laketu, koji se prvi put pominje u istorijskim izvorima kotorskog arhiva 1658. godine. Sačuvana su dva njegova pisma iz 1686. i 1687. godine, iz prepiske sa mletačkim providurom. Harambaša se sa svojim hajducima bori na strani Mletaka protiv Turaka u Kandijskom ratu (1645 – 1669), koji se djelimično vodio u Dalmaciji i Boki Kotorskoj. Poslije ovih borbi i ratova harambaša sa svojom porodicom dolazi u Pješica gdje su ga opljačkali Crnogorci, bukvalno su mu uzeli i oteli sve. Zbog toga ga prezire pleme i porodica i zato on piše pisma providuru, žali se na postupak Crnogoraca i traži pomoć od providura i Mletaka. Pouzdano se ne zna da li je ikakvu pomoć dobio sa te strane, ali se zna da su njegovi potomci unuk Petar poslije silnih lutanja i seoba došli u Nevesinje u selo Plužine i tu podigli porodicu Laketa. Otprilike prije 300 do 350 godina, Petar dolazi u selo Bratač, zaseok Crvenik i tu se naseljava, ali tu ne ostaje dugo. Pod pritiskom lokalnih turskih feudalaca iz Bratača seli se na sjever u obliže selo Plužine u zasok Sijerča. Tu su se za neko duže vrijeme naselili Petar, njegov sin Ilija i jedna Petrova sestra. Ilija se ženio dva puta, imao je desetero ili jedanaestero djece: 7 sinova i 3 ili 4 kćeri. Iz prvog braka sa Golinkom imao je sinove: Laka, Zelena, Panta, Todora. Sa dugom ženom Stajušom ima je sinove: Mihajla, Marka i Stevana (imena njegovih kćeri nisu nam poznata).
Veća porodica nametala je potrebu za novom zemljom i novim boljim posjedima i Lakete se iz Sijerača sele u zaseok Rijeku u Donjim Plužinama bliže rijeci Zalomci. Stariji Ilijini sinovi iz prvog braka odlučuju da se sele. Lako dolazi u Gornje Plužine u zaseok Slabojev Do, Zelen i Panto dolaze u Pirni Do i tu podižu svoje porodice. Todor odlazi u Bosnu i od njega su Laketići i Todorovići u Semberija, slave Jovanjdan. Ilijin najstariji sin Lako koji je dobio ime po slavnom pretku harambaši Lazaru Laku Laketi iz sedamnaestog vijeka, doselio se iz zaseoka Rijeke u zaseok Slabojev Do, tu je podigao svoju porodicu, imao je tri sina: Pera, Spasoja i Đoka.
Tokom istorijskog vremena porodica Laketa se znatno razmnožila i brojčano porasla da je u ovim uslovima nije moguće ispratiti sve njene članove. Najviše podataka o ovoj porodici dao je i napisao u dvije knjige prof. dr Novak Laketa, Tragom predaka, Užice 2003. i Petrova loza, Nevesinje 2018. Dosta podataka o porodici Laketa dao je prof. istorije Nikola Vladov Laketa u elektronskom izdanju pišući za razne portale i portal Poreklo.
ZNAMENITE LAKETE
Veoma je teško govoriti i pisati o poznatim saplemenicima i njihovim djelima. Osim harambaše Lakete treba nešto reći o njegovim potomcima ratnicima, sportistima i naučnim radnicima.
U bunama ratovima i ustancima u 19 vijeku protiv Turaka borili su se njegovi potomci: braća Stevan i Marko iz Rijeke i braća Spasoje i Ćoko iz Slabojeva Dola. Nasilnom austijskom mobilizacijommu Prvi svjetski rat otišlo je 7 Laketa. Trojica: Spasoje, Vidak i Nikola pobjegli su iz austrijske vojske i kao dobrovoljci borili su se u srpskoj vojsci. Nikola i Vidak su dobili dobrovoljačku zemlju.
U poslednjem Otadžbinskom odbrambenom ratu 1992 – 1995 godine, učestvovali su svi odrasli muškarci. Njih četvorica:
1. Zoran Milanov (1962-1992),
2. Dragan Bogdanov (1969-1992),
3. Miladin Radov (1959-1992),
4 . Petko Vladov (1964-1992)
položili su svoje mlade živote na olatar svoje domovine Republike Srpske.
Naučnim radom bave se dr Novak Laketa, prof. Nikola Laketa i prof. dr Saša Laketa, profesor na Filozofskom fakultetu u Banjoj Luci. Lakete danas žive u Plužinama, Nevesinju, Mostaru, Banja Luci, Sarajevu i u rasijanju od Amerike do Australije.
MUČIBABIĆI
U Plužinama porijeklom iz sela Bijeljina (Bijenja), slava Aranđelov dan.
BUHE
Slave Mitrovdan, starinom potiču iz Domrka gdje ih doveo Sv. Sava iz sela Jezera u Borču ispod plameni Crvanj.
MILANOVIĆI
Iz Plužina i Zaloma, slave Jovanjdan.
VUJOVIĆI
Stara srpska porodica iz Hercegovine, slava Nikoljdan.
LITERATURA:
Jevto Dedijer, Hercegovina, Gacko 2004.
Miloš Milošević, Hajduci u Boki Kotorskoj 1648-1718. Titograd 1988.
Novak Laketa, Tragom predaka, Užice 2003.
Novak Laketa, Petrova loza, Nevesinje 2018.
Miloš Okuka i Nikola Laketa, Morine planina u Hercegovini, Beograd 2017.
PRIREDIO: Saradnik portala Poreklo Nikola Vladov Laketa
Komentari (0)