PIŠE: Saradnik portala Poreklo Saša Zarić
O stanovništvu Gruže u srednjovekovnom periodu se zna veoma malo. Osnovni razlog za to su oskudni istorijski izvori. Srednjovekovna srpska država nije sprovodila popise stanovništva pa tako za taj period nemamo podatke ni o stanovništvu niti o naseljima. Nakon pada Srbije pod Osmansko carstvo uvodi se praksa popisivanja zemlje koja kod Osmanlija datira iz najstarijih vremena postojanja Osmanske države. Razlog za vršenje popisa bila je namera države da ima tačan uvid u svoje posede i ukupne prihode koji su se ubirali od različitih poreza.
Po naređenju sultana, osmanske popise je obavljala komisija koja se sastojala od carskog poverenika (emina) i popisivača (katiba), a komisiji su morali da pomažu i lokalne srpske seoske starešine.
Rezultati popisa su upisivani u knjige koje su nazivane Defter ili tefter. Ovim pojmom se nazivaju sve zvanične knjige osmanske administracije koje imaju karakter nekog popisa ili spiska.
Najstariji defter za naše krajeve, koji je uopšte sačuvan potiče iz 1476. godine, on se nalazi u Arhivu Predsedništva Vlade Republike Turske Bašbakanlik Aršivi (BBA).
Osmansko carstvo je bilo podeljeno na najveće upravno teritorijalne celine pašaluke ili vilajete, a pšaluci su se delili na sandžake. Srbija je pod osmanskom vlašću do početka XVI veka pripadala Rumelijskom pašaluku sa sedištem u Sofiji i Smederevskom sandžaku kao nižoj teritorijalnoj jedinici. Nakon formiranja Budimskog pašaluka u njegovom sastavu se našao i Smederevski sandžak.
U najstarijem sačuvanom osmanskom detaljnom popisu sandžaka Smederevo iz 1476. godine, gružansko selo Knić je upisano pod imenom Gige. Selo je pripadalo kazi Brvenik. Kaza ili kadiluk u Osmanskom carstvu je bila upravno sudska jedinica. Kaze su se delile na nahije kao teritorijalna područja a nahije su se dalje delile na naselja.
Postojala su tri tipa seoskih naselja, sela, mezre (zapustela sela, selišta ) i halije (upražnjena sela). Razlika između mezri i halija bila je u pretpostavci da se kategorija prvih neće menjati, dok se za halije pretpostavlja da su privremeno opustela mesta i da će se stanovništvo ubrzo vratiti.
Kaza Brvenik, kojoj 1476. godine pripada selo Knić, kasnije je podeljena i od nje nastaju kadiluci Rudnik, Užice i Požega (Čačak). Iz tog razloga u kasnijim defterima nalazimo da selo Knić pripada kadiluku Požega. Inače, dobar deo gružanskih sela je pripadao kadiluku Rudnik ili nahijama Rudnik, Lepenica i Požega ( Čačak ) .
U ovom periodu, Smederevski sandžak je bio podeljen na 19 nahija: Morava, Rudnik, Požega, Braničevo, Mlava, Omolje, Topolovnik, Obala Dunava, Peć, Žabare, Ždrelo, Gvozd, Lučica, Petruš, Niš, Lomnica, Prilep, Lepenica i Levač.
Kasnijom podelom Smederevski sandžak je podeljen na 7 kadiluka koji imaju ukupno 9 nahija. Naša oblast pripada nahijama Sivridže Hisar i Lepenica koje su u sastavu kadiluka Rudnik.
Osmanlijski popisivač je zabeležio da je Knić 1476. godine imao 27 domova i dva rataja. Rataj je sluga primićura ili kneza koji obrađuje njihovu zemlju. Selom je upravljao seoski starešina primićur Dabiživ, sin Miloša.
Sledeći dostupan osmanski defter u kome je popisano stanovništvo Knića je Poimenični popis vlaha smederevskog sandžaka iz 1528. godine. Knić u ovom periodu pripada kadiluku Požega.
U detaljnom popisu sandžaka Smederevo, rađenom oko 1540. godine, selo Knić ima 78 domova. Primićur sela je Raško sin Stepana a selo je has Hizira, sina Mustafa – paše. Kako je selo Knić bilo has Mustafinog sina Hizira , ono je bilo njegovo dvorsko imanje i on je ubirao prihode od sela Knić.
U kasnijem osmanskom detaljnom popisu Smederevskog sandžaka iz 1572. godine, Knić je imao 43 doma, primićur je bio Vuk sin Dragiše.
U kasnijem periodu, selo Knić je opustelo, a po austrijskom popisu iz 1718. godine koji su obavili pukovnik Nejperg i inžinjerijski kapetan Epšelvic, Knić je imao samo 5 domova. U Gružanskoj oblasti je bilo naseljeno samo 17 sela, sveukupno u 17 Gružanskih sela bilo je samo 57 domova.
Prema prvom zvaničnom popisu oslobođebog dela Srbije, obavnjenom 1818. godine, u Kniću je bilo 96 Domova i 215 aračkih glava.
U defteru iz 1528. godine dat je najdetaljniji poimenični popis stanovništva tadašnjeg Knića. Pre svega, važno je napomenuti da među popisanim stanovnicima Knića u osmanskim defterima ne treba tražiti daleke pretke sadašnjeg stanovništva jer je to srednjovekovno stanovništvo stradalo ili izbeglo a Knić je u kasnijem peridu opusteo. Ovaj popis je dat da bi se pre svega sagledalo kako su izgledali tadašnji osmanski popisi. Prvo se može uočiti da su popisivane samo muške glave. Ženske glave su popisivane samo u slučaju udovičkih domaćinstava. U najstarijim popisima Osmanskog carstva stanovništvo se popisivalo samo po imenu, prezimena se nisu upisivala.
I možda najznačajnije od svega je to što se iz ovog popisa vidi da je nakon pada Gruže pod vlast Osmanskog carstva srpsko stanovništvo opstalo na ovim prostorima.
Pored nastavka kontinuiteta života srpskog stanovništva na prostorima Gruže, može se zaključiti da je zadržana i nacionalna svest i život po tradicionalnim hrišćanskim običajima, što dokazuje postojanje tri popa u Kniću, selu od 62 kuće. Iz popisa se vidi da je u Kniću bilo 4 porodice rataja.
U popisu je navedeno da Knić ima dve mukate mezre, odnosno dva zakupa opustelih sela i to mukata mezre Brkin Potok i mukata mezre Jaruga kod sela Ćebeđe.
Današnje naselje Knić je u defteru iz 1528. godine upisano kao selo Kniće sa sledećim podacima: *
Pop, sin Radonje, i s njim Radenko, njegov sin, i Radašin, njegov sin
Petuš, sin Radonje, i s njim Vukdrag, njegov sin, i Radul, njegov sin
Radovan, sin Vukašina, i s njim Todor, njegov brat, Dobrica, njegov brat,Stojko, njegov bratučed, Petko, njegov bratučed, i Radivoj, njegov unuk
Živko, sin Petka, i s njim Mirko, njegov bratučed
Đurica, sin Radovana, i s njim Šobota, njegov brat, Radoje, njegov brat Vukdrag, njegov brat , i Rajak njegov bratučed
Stepan, sin Radivoja, i s njim Đuran, njegov brat, Radosav , njegov brat, i Radivoj, njegov bratučed
Ivan, sin Stepana, i s njim Marko, njegov sin, i Radul, njegov sin
Vučerin, sin Raje, i s njim Ruško, njegov brat ,Vuk njegov sin, Rado, njegov sin, Radosav, njegov sin Vuksan, njegov sin Radić, njegov sin, Todor,njegov sin, i Cvetko, njegov sin
Radivoj, sin Radka, i s njim Đura, njegov brat, Đurašin, njegov brat Jovan, njegov sin, i Vuk, njegov sin
Radič, sin Radonje, i s njim Radoje, njegov sin, Radivoj, njegov sin Radonja, njegov sin, i Vučihna,njegov sin
Nikašin, sin Radojina, i s njim Vuk, njegov sin Radič, sin Vlatka, i s njim Vučina, njegov sin, Stepan, njegov sin Brajan, njegov sin , i Vučerin njegov sin
Uglješa, sin Radmana ,i s njim Vuk, njegov brat ,i Dragić, njegov brat
Petko, sin Radosala, i s njim Ivan, njegov brat, Rado, njegov brat Radonja, njegov brat, i Stepan, njegov sin
Petko, sin Vidača, i sa njim Petar, njegov sin
Vuk, sin Viđana
Radovan, sin Petka, i s njim Milan, njegov brat, Dragoš, njegov sin, i Stanisav, njegov bratučed
Nikola, sin Stepka, i sa njim Vukoje, njegov sin, Cvetko, njegov sin Đurašin, njegov sin, i Đurko, njegov sin
Raja, sin Radonje, i s njim Petar, njegov brat, Miloš, njegov brat, Rajin, njegov bratučed, Nilola, njegov bratučed, Vukodrag, njegov bratučed, i Radko, njegov bratučed
Božićko, sin Radovana, i s njim Vukač, njegov sin, i Milko, njegov sin Vuk, sin Vučerina, i s njim Radonja, njegov brat, Rada, njegov bratučed, i Todor, njegov stric.
Radič, sin Radosala, i s njim Jovan, njegov sin, Radoje, njegov bratučed, i Božitko, njegov bratučed.
Radohna, sin Stepana, i s njim Cvetko, njegov sin, Radosav, njegov sin ,i Radivoj, njegov sin
Vuk, sin Petka, i s njim Drakul, njegov brat, Petak, njegov sin, Vučihna, njegov sin, Petar, njegov sin, i Radman, njegov sin
Obren, sin Stepka, i s njim Brajan, njegov sin, Ivan, njegov brat, Radivoj, njegov brat, Vučerin, njegov brat, Radosav, njegov unuk, Miloš, njegov unuk, Raleta, njegov sin, Radohna, njegov sin, Raduul, njegov sin, i Rado, njegov sin.
Stepan, sin Stepka, i s njim Petko, njegov sin, Dimitrije, njegov sin, i Dimitrašin, njegov sin.
Radovan, sin Stoje, i s njim Đura, njegov brat, Vučihna, njegov sin, Rado, njegov sin, Stepan, njegov sin
Radonja, sin Stepana, i s njim Radosav, njegov sin, i Miloš, njegov sin
Dragić, sin Đurđa, i s njim Brajan, njegov sin, Radivoj, njegov sin, Jovan ,sin njegov ,Radonja, njegov bratučed, Radić, njegov bratučed, i Radojin, njegov bratučed
Živko, sin Radosala
Radič, sin Radosala
Bogdan, sin Petka, i s njim Vojin, njegov sin, Todor, njegov sin, Jovan, njegov sin, Vuk, njegov sin, Radić, njegov sin, Mita, njegov sin, Stoje, njegov sin, Radivoj, njegov sin, i pop, njegov sin
Radosav, sin Dobrodola
Petko, sin Radosala, i s njim Dimitrije, njegov sin ,Rajić, njegov sin, i Raleta, njegov sin
Radič, sin Rajina, i sa njim Rado, njegov brat, Todor, njegov brat, Jovan, njegov brat, Radivoj, njegov brat, i Rajak, njegov sin
Mihajil, sin Radoja, i s njim Radul, njegov sin, i Vučihna, njegov sin
Rajin, sin Vidača, i s njim Radovan, njegov brat, Jovan, njegov sin, Ivan, njegov sin, Radosav, njegov sin, i Stepan, njegov sin
Radič, sin Radenka, i s njim Petar ,njegov sin, Rajin, njegov sin, Dobrica, njegov bratučed, i Cvetko, njegov bratučed
Vukač ,sin Rade, i s njim Stepan, njegov brat, Pava, njegov sin, Vitko, njegov bratučed, Ilija, njegov sin, i Petar, njegov sin
Vuk, sin Božana ,i s njim Vukač, njegov sin, Radosav, njegov sin, i Ivaniš, njegov sin
Radonja, sin Radosala, i s njim Nikola, njegov sin, Cvetko, njegov sin, Mileta, njegov sin, Radonja, njegov sin, i Simon, njegov si.
Radonja, sin Radula, i s njim Vuk, njegov sin, Jovan, njegov sin, i Radosav, njegov sin
Jovan, sin Staniše, i s njim Rado, njegov bratučed, i Vukdrag, njegov bratučed
Vukman, pop, i s njim Radić, njegov sin, Pava, njegov sin, Rado, njegov sin
Jovan, sin Stanića, i s njim Đura, njegov sin, Pava, njegov sin, Dobrica, njegov brat, Rusmir, njegov sin, i Dobrica, njegov bratučed
Todor, sin Staniše, i s njim Cvetko, njegov sin, i Cvetkoje, njegov sin
Dimitrije, sin Staniše ,i s njim Grubač, njegov brat, Radivoj, njegov sin, Vuk, njegov sin Rajak, njegov bratučed, i Radman, njegov sin
Vuk ,sin Radovana ,i s njim Vučeta, njegov brat
Đurađ, sin Stojana, i s njim Drakul, njegov sin
Đurađ, sin Božidara, i s njim Stepan, njegov sin, Božićko, njegov sin, i Dimitrije, njegov sin
Đurađ, sin Vukosala, i s njim Radić, njegov sin, Raša, njegov sin, i Radonja, njegov sin
Raja, sin Radivoja, i s njim Milko, njegov sin, i Vučina, njegov sin
Miloš, sin Stepana, i s njim Radul, njegov sin
Radivoj, sin Tomaša, i s njim Božićko, njegov brat, i Vuk, njegov brat
Radivoj, sin Đurana, i s njim Radman, njegov brat, Radonja, njegov brat, i Jovan, njegov si.
Nikola, sin Radič.
Marko, sin Radonje, i s njim Vuk, njegov brat
Selak, sin Radosala, i s njim Živko, njegov brat, i Belić, njegov brat
Rado, sin Lale
Vukač, sin Vučića
Stanko, sin Radovana
Radovan, sin Vukašina, pastorak
Mukata mezre Brkin Potok pripada spomenutom selu u posedu Belića, sina Staniše, godišnje 166
Mukata mezre Jaruga kod sela Ćebeđe, u posedu Lale, sina Stojana, sina Raška, godišnje 100
Rataji:
Petko, sin Radomira, i s njim Damjan, njegov sin, Todor, njegov sin Vučihna, njegov sin, i Dragiša, njegov sin
Kovač, sin Vlatka, i s njim Petračina, njegov sin, Radovan, njegov unuk, Nikola, njegov unuk, i Todor, njegov sin
Vukač, sin Vukosala, i s njim Bojin, njegov brat, Rajko, njegov brat, Vukdrag, njegov brat, i Duka, njegov brat
Radosav, sin Radisala, i s njim Cvetko, njegov sin, i Grubač, njegov sin
Domova:62 Tabija:181 Mukata:2 Rataja:4 Tabija:14
*Kao izvor za spisak popisanog stanovništva korišćena je knjiga “Turski katastarski popisi nekih područja zapadne Srbije XV i XVI vek”, Ahmed S. Aličić
AUTOR: Saradnik portala Poreklo Saša Zarić
Komentari (0)