Poreklo prezimena, selo Mrštane (Leskovac)

Poreklo stanovništva sela Mrštane, Grad Leskovac – Jablanički okrug. Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Leskovačko Polje i Babička Gora“ nastaloj na osnovu prikupljenih podataka 1977. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Mrštane se nalazi u sredini aluvijalne ravnice koju je formirala Južna Morava. Nalazi se između sela na levoj obali Južne Morave: Donjeg Krajinca, Manojlovca i Donjeg Bunibroda sa istoka, Badinca sa severoistoka; Bratimilovca, Leskovca, Rudara i Leskovca sa zapada.

Tip sela.

Selo Mrštane je zbijenog tipa a u sredini, po ugledu na mnoga ravničarska sela u Oblasti, postoji prazan prostor, na komeje raslo kultno drvo – dud sa krstom.

Ime sela.

Prema pričanju starijih meštana selo je dobilo ime po prvom naseljenim rodom Mrsini, koji su doseljeni iz Guberevca. Mrsini su se iselili iz Guberevca i naselili u budućem Mrštanu verovatno u doba kada je Guberevce ugroženo od Južne Morave premeštajući se na današnje mesto.

Vode.

Južna Morava protiče nekoliko kilometara istočno od sela, ali prolazi preko njihovog atara, jer se ovaj proteže i preko ove reke, na Svetom Spasu gde Mrštičani imaju vinograde. U selu ima bunara čijom vodom se služe za svoje potrebe i pojenje stoke. Na desnoj strani Južne Morave, na tromeđi atara sela Mrštana, Manojlovca i Donjeg Krajinca, postoji kladenac koji nosi naziv Račin Kladenac.

Zemlja.

Na istočnoj strani atar ovog sela prelazi preko železničke pruge i mesto gde su kasarne. Sada podignuto naselje kod Podruma spada u mrštanski atar. Današnji atar ovog sela prostran je 723 hektara; njive i   pašta zauzimaju prostor od 596, vinogradi jedan, livade 2, pašnjaci 59 dok je neplodno 65 hektara. I ovo ravničarsko selo nema voćnjake i šume.

Zemlja nosi ove nazvie: Sapošnica, Moravište, Selište, Prudnice, Božja Bara, Bara, Zlatarice, Gornje Polje i Bučan.

Postanak sela i prošlost.

O Mrštanu nema podataka iz starijih srpskih izvora. Nema ga ni u sumarnom popisu sela nahije Dubičica sa početka XVI veka, mada se pominju imena mnogih današnjih sela u dolini Južne Morave, među kojima je i Guberevce kao zijametsko selo.

Prvi trag o selu Mrštanu, koji je poznat, nalazi se u tefterima niške mitropoloje koje je 1935 godine objavljeno u Skoplju. U ovom izvoru pominje se neki Hamza, Mrštanac. Ovaj dokument potiče iz 1731 godine. U to vreme, stogodina pre reforme turskog carstva, Mrštane je pripadalo zijametu, lenu većeg značaja i prostranijem od timara. U čije je sve leno posle ovoga ulazilo ovo selo, i šta je bilo sa njim posle tanzimatske reforme – ne zna se. Zna se samo da je gospodar ovog sela bio neki Turčin sa titulom bega. Nije stanovao u selu ali je prisustvovao vršaju.

Poreklo stanovništva.

U prvom srpskom popisu izvršenom odmah posle oslobođenja od Turaka, Merštane zabeleženo kao Veliko Mrštane i bilo je sedište prve opštine koja je nosila ime veliko-mrštanska opština u koju su ulazila okolna sela: Bratmilovce, Badince, Manojlovce, Gornje Krajince, Donje Krajince, Zloćudovo i Nomanica. Samo Mrštane je bilo ne samo centar opštine već i najveće selo i imalo je 75 kuća. Prema popisu iz 1953. godine u selu je bilo 224 doma i 1307 stanovnika a 1971. godine 311 domaćinstava sa 1439 stanovnika.

U selu žive ovi rodovi:

Nepoznatog porekla:

–Tončini, Savinci, Đuđini, Čikini, Dačkini (od dede Dake), Dakinci, Icini, Vackini, Mirini, Đilinđije (Ilići), Spasini, Češnjovi, Pendini (Dimitrijevići), Cvejkini, Belkićovi, Šonjini, Babini, Kostadinovi, Savić Sava, Dokturovi, Drkini, Tilkini, Kopkini, Štrbini, Petkovci, Cvetkovići, Božanini, Anđelkov Mane, Tonić Boško, Kostić Đorđe, Jacini (Kocići), Grbuljini, Ranđelovi, Stojanovići, Bajini, Stamenkovi, Dičini, Petkovi, Županovi i Cokičkini.

–Rubini su doseljeni iz Guberevca.

–Prilepski iz Prilepca.

–Kovačevi su doseljeni iz Kovačeve Bare.

–Prisjančani suiz Donjeg Prisjana.

–Novaci (Markovići) su iz Dejana.

–Mrsini su iz Guberevca.

–Cenini su iz Guberevca.

Zanimanje stanovništva.

Glavno zanimanje je zemljoradnja. Seju pšenicu i kukuruz. Proizvode i krompir. Bave se baštovanskom kulturom, naročito proizvodnjom zelene paprike, kupusa, paradajza i drugog povrća. Proizvođači su duvana. Poznati su kao mlekari. Mleko raznose po kućama u Leskovcu a proizvode i sir.

Od stoke čuvaju krave, i to u proseku po dve po domaćinstvu. Blizina Leskovca im omogućuje da brzo unovčavaju svoje baštovanske proizvode a i da zapošljavaju se kao radnici po preduzećima.

Imauju osnovnu školu u kojoj rade tri prosvetna radnika – učitelja. Kao nižerazredna škola, istureno je odeljenje osnovne škole u Manojlovcu.

IZVOR: Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Leskovačko Polje i Babička Gora“ nastaloj na osnovu prikupljenih podataka 1977. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.