Poreklo prezimena, selo Grošnica (Stanovo-Kragujevac)

Poreklo stanovništva sela Grošnica, Gradska opština Stanovo, Grad Kragujevac – Šumadijski okrug. Prema knjigama Todora Radivojevića „Naselja u Lepenici“ i „Lepenica“. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Grošnica je udaljena jedan i pola časa hoda na jugozapadu od Kragujevca, sa kojim je vezana Čačanskim Drumom i lepim seoskim putem, koji vodi do grošničke crkve. Kroz selo teče reka Grošnica, na čijim stranama je većina grošničkih kuća.

Vode.

Grošnica je vrlo bogata živom vodom. U njoj ima više od 20 izvora, koji se obično zovu po prezimenima rodova na čijim se imanjima nalaze. U Gornjoj Mali je čuveni Jankovićki Izvor; u Gubavici (opet) Rankovićki Izvor i Stublina; u Popadincu je Vučkovićki; u Crkvini Leskovak; u Markovskoj Mali Boškovski; u Donjoj Mali Vuksanovićki, Tikvićki Izvor u istoimenim rodovima i dr. Među svima je najjači Leskovak.
U Donjoj Mali ima jedan Slani Izvor, čiju vodu stoka rado pije dok ga ljudi ne upotrebljavaju. Kako je naselje veliko po prostoru, meštani su primorani da kopaju đermove, kojih ima 24.
Grošnica plavi njive i livade u ravni svoje doline, uvek kada su velike vode. Tada pričinjava selu velike štete, naročito od ušća Markovačkog Potoka pa na niže. Štete su tako velike da se sa mukom mogu nadoknaditi za dve do tri naredne godine, ako su rodne. Ona ne nanosi samo mulj i pesak, nego šljunak i kamenje, pa i čitave komade stena. Od svih lepeničkih potoka ovo je najbujnija planinska rečica.
Potok Popadinac i potočić Zemljanac, koji teku kroz mahalu Popadinac, najžešće su pritoke Grošnice. Gubavica i Markovski Potok uvećavaju vodostaj Grošnice i nanose dosta štete usevima.

Zemlje i šume.

Zemlja za obrađivanje je između seoskih mahala i van sela. Na mnogim mestima ima omanjih zabrana a veća šuma sa utrinom je „selska“ zajenica na nekoliko mesta grošničkog atara. Polja i šume su udaljene su od krajnjih seoskih kuća najviše sat i četvrt pešačkog hoda.
Grošnički atar veliki je, sa zajednicama, 1351 hektar, a bez njih 1026 hektara. Ziratne zemlje su 746 od čega su njive – 555 i livade – 191 hektara a šume je ukupno 605 od čega je lična svjina 280 hektara, ostalo je zajednička.
U ataru ovoga sela imaju svoju zemlju meštani Dragobraće i Erdeča, Grošničani imaju svoja imanja a atarima Korićana i Stanova.

Tip sela.

Desno od reke Grošnice su tri mahale; Gornja Mala, Gubavica i Popadina a levo su Crkvina, Markovačka i Donja Mala.
U grošničkim mahalama ima kućnih grupa, međusobno udaljenih 250 do 400 metara.
Nazive mahala meštani tumače pravilno. Gornja i Donja Mala se zovu prema položaju u odnosu na Lepenicu; Popadinac i Gubavica su dobili imena po potocima na čijim stranama im se nalaze kuće. Potok Popadinac nazvan je po nekom popu, koji je prvi podigao sebi kuću na njemu, još kada je na Crkvenom Bregu, više današnje istoimene mahale, bila crkva u Starom Selu. U potoku Gubavici neko se kupao o oboleo od gube, pre toga se potok zvao Srebrnica zbog srebrnih ruda, koje su nekada ovde vađene. Crkvina je naseljena na istoimenom brdu, koje je nazvano po ruševinama neke stare crkve. Markovačka Mahala dobila je ime po mestu, na kome je podignuta i gde je kragujevački spahija Marko imao svoje zabrane.

Starine u selu.

U selu i u njegovom ataru ima starina koje su zaostale iz raznih vremena, pa čak i iz praistorijskog doba. Meštani pričaju da su na prelomu strana grošničke doline u njenu ravan nalazili ranije velike količine kamenog oruđa, nesumnjivo iz kamenog doba. U imenu Grčko Groblje očuvala se uspomena na Grke. U srednjovekovne srpske starine spadaju: Jerinin Grad, Staro Selo, Grobljište i Crkvina.
U Crkvini se drži zavetina o letnjem Sv. Stevanu, 2/15. avgusta. Na putu između Grošnice i Erdeča nalazi se Madžarsko Groblje, iz vremena austrijske okupacije ovog dela Srbije.
Na tursku vladavinu podsećaju imena Stražara i Arnautske Kolibe.
U Markovačkoj Mali nađen je, prilikom kopanja, starinski bunar ozidan ciglama i dubok 13 metara. Misli se da je iz rimskog doba. Kada je otkriven bio je napunjen ljudskim kostima.
Prvo grošničko naselje bilo je podalje od današnjeg sela u blizini Obodskog Groblja, koje spada pod atar sela Korićane. Mesto gde je bilo naselje zove se Staro Selo. Misli se da je pomenuto groblje bilo groblje ranijeg naselja grošničkog, koje se zbog čume premestilo na svoje današnje mesto.

Postanak sela i poreklo stanovništva.

Grošnica spada u najstarija lepenička naselja. Prema narodnom predanju ona je osnovana pre 210 godina. Zasnovala su je tri roda: Jankovići, Boškovići i Aleksići od kojih danas u selu ima 112 domova, nešto manje od poloine ukupnog broja. Jankovići su poreklom od Peći, najpre se naselivši u dragačevskom selu Lisi. Boškovići su Sjeničani, prvo dobegli u Adžine Livade pa potom ovamo.
Gornja Mala i Gubavica postale su za vreme Prve seobe, Markovska u Drugoj seobi, Popadinac u doba Kočine Krajine; Donja i Crkvina u vreme Prvog ustanka.
Grošnica je prvo pomenuta u Izveštaju o gradobitini u Lepenici meseca avgusta 1719. godine, kada je ovaj deo Srbije bio pod austrisjkom okupacijom. Tu se ovo selo zove Grosnitza.
U XVIII veku ona se pominje na tri mesta; Kod Langera 1729. godine kao Groschtiza: U Izveštaju o selima valjevske eparhije 25 novembra 1735. kao Grošica.
U prvoj polovini XIX veka Grošnica se pominje na pet mesta u spiskovima mesta Srbije, i to: u Upisniku 1818. godine, Popisniku 1822. godine, Vukovoj Danici 1827. godine, Pirhovom Putovanju 1829. godine i u Gavrilovićevom rečniku 1846. godine. Na svim mestima pravilno je zapisano, a u Pirhovom originalu kao Groschniza.
Veliki broj kuća i stanovnika Grošnice je dobila rađanjem i propadanjem zadruga, ali je od velikog značaja i doseljavanje, koje ni do danas nije prestalo. U doba Drge seoobe u selo je dobeglo 5 rodova, za vreme Kočine Krajine 6 rodova, o Prvom ustanku 10 rodova a posle 1815. godine doselilo se 22 roda.
Grošničko stanovništvo je poreklom iz 16 raznih oblasti i to: Stara Srbija – 16, Timok – 7, Lepenica – 6, Bosna – 3, Golijska Morava i Jasenica po 2, dok su Gruža, Dragačevo, Belica, Lugomir, Veternica, Vranjska Pčinja, Stari Vlah, Skrapež i Bugarska po jedan rod.
U Grošnicu su dobegla 24 roda, kao dovoci – 3, kao sluge – 3, uljezi – 3, na kupljeno imanje – 3, kao bravari – 2, građevinar – 1, doveden na ujakovo imanje – 1, doveden zetu – 1 i po jedan rod kao nadničar, kačar, zidar, napoličar i pečalbar.

Poreklo porodica:

Redni broj–prezime (ogranci)-odakle su doseljeni-Krsna slava.

Doseljeni u periodu od 1690. do 1736. godine:

-13, Aleksići (Aleksići, Bošnjakovići, Radosavljevići, Lazovići, Dimitrijevići, Neškovići, Radojičići, Milovanovići i Ćirići), Bosna, Đurđevdan.
-20, Boškovići (Vuksanovići – Tolići, Ilići i Milići; zatim Boškovići, Ilići, Lončarevići – Vukovići i Mladinovići; Jakovljevići – Radovanovići i Radići), Sjenica, Nikoljdan.
-36, Jankovići (Martinići – Martinovići; Milosavljevići, Pavlovići, Arsenijevići, Matići-Matovići; Novakovići-Pavlovići, Paunovići i Petrovići; Polići-Milovojevići i Ilići; Stevanovići-Stevovići; Timotijevići i Ćirovići-Ćirići), Peć, Nikoljdan.

Doseljeni u periodu od 1737. do 1787. godine:
-101, Vujovići (Stevanovići), Novi Pazar, Lučindan.
-156, Milovanovići (Miletići, Milovanovići, Mihailovići i Jovanovići), Sjenica, Đurđevdan.
-160, Milosavljevići (Minići, Milosavljevići, Pavlovići-Sretenovići; i Jakovljevići), Osat (Bosna), Nikoljdan.
-223, Topalovići (Lazovići – Lazarevići; Majkovići i Topalovići), Peć, Lazarevdan.

Doseljeni u periodu od 1788. do 1803. godine:

-284, Gvozdenovići (Jovanovići), Novi Pazar, Jovanjdan
-404, Milojkovići (Vasovići), Zaječar, Nikoljdan.
-477, Rankovići (Miloševići i Nikolići), Belo Polje (Stara Srbija), Nikoljdan.
-524, Tikvići (Glišići, Pavlovići i Petrovići), Novi Pazar, Jovanjdan.

Doseljeni u periodu od 1804. do 1814. godine:

-583, Božovići, Knjaževac, Mitrovdan.
-597, Varjačići, Varjače – zaselak sela Prilike u Starom Vlahu, Đurđevdan.
-692, Živanovići (Jaćimovići), Obad – zaselak Seče Reke u Skrapežu, Nikoljdan.
-713, Ivanovići, Knjaževac, Đurđevdan.
-730, Jaćimovići, Novi Pazar, Ignjatijevdan.
-756, Jockovići (Ćirići), Veliki Izvor, Aranđelovdan.
-859, Milojevići (Milojevići, Milojičići i Panovići), Novi Pazar, Nikoljdan.
-972, Radovanovići (Nedeljkovići), Dragačevo, Đurđevdan.
-1013, Savkovići, Knjaževac, Jovanjdan.
-1042, Stevanovići, Masloševo (Jasenica), Đurđevdan.

Doseljeni u periodu od 1815. do 1903. godine:

-1110, Osaćani (Jovanovići i Petrovići), Osat (Bosna), Jovanjdan.
-1134, Simovići, nepoznato (Donja Sabanta), Đurđevdan.
-1178, Vukovići, Šuljkovac (Belica), Aranđelovdan.
-1237, Buđevci (Đokovići), Buđevo (Stara Srbija), Aranđelovdan.
-1327, Spasojevići, Novi Pazar, Sv. Petka.
-1361, Radenkovići, Zaječar, Nikoljdan.
-1379, Dinovići, Leskovac, Nikoljdan.
-1411, Đokovići, Sjenica, Jovanjdan.
-1425, Simovići, Belosavci (Gruža), Nikoljdan.
-1509, Zdravkovići, Peć, Aranđelovdan.
-1707, Rankovići, Stragari, Đurđevdan.
-1716, Milinkovići, nepoznato (Divostin), Đurđevdan.
-1747, Sofronijevići, nepoznato (Korićani), Sv. Petka.
-1842, Bogićevići, Belo Polje, Đurđevdan.
-1882, Stojanovići, Trn. Klisura, Aranđelovdan.
-1894, Ristići, Vranje, Aranđelovdan.
-1923, Ljubisavljevići, nepoznati (Beloševac), Nikoljdan.
-1982, Vujadinovići, nepoznato (Dragobraća), Nikoljdan.
-2069, Pavlovići, Požarevac, Sv. Petka.
-2099, Miloradovići, nepoznato (Kragujevac), Lučindan.
-2145, Stevanovići, Velika Pčelica (Lugomir), Nikoljdan.

Ostali podaci o selu.

-U Grošnici je 1903. godine živelo 46 odova sa 258 domova i 1386 stanovnika. Godine 1910. selo je imalo 239 kuća sa 1545 stanovnika da bi 1921. godine broj stanovnika opao na 1399 duša.
Grošnica ima vrlo lepu crkvu sa tornjem, ozidanu od tesanog kamena. Ona je osnovana 1828. godine. Slavi Petrovdan. Oko nje, u porti, ima 7 sofri, od kojih dve pripadaju Grošnici, 3 Korićanima i po jedna Erdeču i Dragobraći.
Seosko groblje je na brdu, više crkve, u Popadinskoj Mali.
Popadinac i Markova Mala preslavljaju Jeremijevdan. To je poljska zavetina. Litija se nosi na Prvi dan Duhova. Na letnjeg Sv. Stevana selo ide, kao što je već rečeno, na molitvu kod Crkvine na istoimenom brdu. To je zavetina Crkvinske Male.

IZVOR: Prema knjigama Todora Radivojevića „Naselja u Lepenici“ i „Lepenica“. Priredio saradnik Porekla Milodan.