Poreklo stanovništva sela Tuzinje, opština Sjenica. Prema studiji „Sela sjeničkog kraja antropogeografska proučavanja“ Mile A. Pavlović iz 2009. godine. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić.
Tuzinje je udaljeno 25 km južno od Sjenice, i nalazi se na Pešterskoj visoravni (Gornji Pešter). Smešteno je na izvorišnim stranama Rašanske reke, između Ozepca (1363 m) i Galinovog brda (1208 m), sa obe strane makadamskog puta Duga Poljana – Karajukića Bunari. Nalazi se u visinskom pojasu 1170-1208 m i svrstava se u naselja razbijenog tipa. Selo obuhvata nekoliko mahala (zaseoka): Bogućansku, Camovićku, Mujkovićku, Vatićku i Grbovićku. Površina seoskog atara iznosi 912 ha, a katastarske opštine 2433 ha, koja obuhvata i atare sela Krnja Jela (površine 203 ha) i Rastenoviće (površine 1318 ha). Prema popisu 2002. godine, u selu su živela 204 stanovnika.
Na teritoriji sela nalazi se nekoliko hidroloških osobenosti, ali i biogeografskih. Glavno izvorište Tuzinjske reke je na mestu zvanom “Jezera”. Na tom prostoru ima dosta treseta i tu se 2. avgusta održava vašar. Posle Drugog svetskog rata preduzeće “Hidrogradnja” izgradilo je tunel od mesta “Jezera” do Tuzinja i usmerila tok Tuzinjske reke ka Tuzinju. Na ovaj način isušeno je postojeće tresetište. U Tuzinju ove vode spajaju se sa Jelovom rekom na 1148 m nadmorske visine, i teku pod imenom Rasanska reka, koja teče kroz selo Rasno. Rasanska reka dalje teče selima Cetanoviće i Kijevci (mada veći deo vode ponire i malo otekne prema selima, a u letnjoj polovini godine presuši). Nizvodnije od sela Kamešnice, Rasanska reka se uliva u Kamešničku reku (9,5 km duga) ispod Velike glave, na 1115 m nadmorske visine. Ispod Bogućanske mahale (selo Žitniće) Kamešnička reka se uliva u Žitnićku reku (11 km duga). U podnožju Savine kose (1116 t), uzvodno od Graca na 1042 t nadmorske visine Žitnićka reka se uliva u Brnjičku reku (duga 17 km), koja hrani vode vrela Vape, iz kojih ističe reka Vapa. Nizvodno od Graca Vapa prima reku Knežnicu (topografska karta Sjenica 3, 1:50.000).
U ataru sela, u Pešterskom polju, na 1.157 m nadmorske visine, nalazi se malo prirodno jezero, koje predstavlja ostatak nekadašnjeg neogenog jezera. Ovo reliktno jezero u selu Tuzinju je najstarije jezero i jedini hidrološki kuriozitet ove vrste u Srbiji. Jezero je plitko i teško se zapaža u ravnom i velikom Pešterskom polju. Okruženo je visokom barskom i travnom vegetacijom. Pristup Jezeru otežava živo blato, kojim je okruženo i u koje se propada prilikom hodanja. Na kartama je označeno pod nazivom “Jezero”. Tako ga nazivaju i stanovnici Peštera, mada se sve češće sreće naziv “Staro jezero”, jer je u blizini, na mestu močvare, podignuto Novo jezero, u koje se dovodi voda bivše ponornice Boroštice. Kako Jezero predstavlja pravu prirodnu retkost, ne samo Sjeničkog kraja već i Srbije, mora mu se posvetiti posebna pažnja u zaštiti, pre svega zbog toga što je prokopan odvodni kanal od Jezera do odvodnog kanala kojim otiče Boroštica iz veštačkog jezera. Ako se ne preduzmu odgovarajuće mere, preti opasnost da potpuno nestane ovaj biser Pešterskog polja. Tako bi pored nestanka ponornice Boroštice, nestala i druga prirodna retkost Peštera.
Atar sela bogat je izvorima i pašnjacima. U južnom delu atara, u Pešterskom polju na 1.157 m nalazi se Jezero, za koje se veruje da je reliktno i da predstavlja ostatak neogenog Pešterskog jezera. Po narodnoj legendi, u jezeru je živela aždaja koju je ubio Sv. Đorđe [Balšić, 2005, 15].
Na posedu Kurtanović Hajdrina, u šumi Gaj, nalazi se retka sastojina bresta, među kojima ima i veoma starih brestova. Brestovi, kako mladi tako i stari, su prava retkost, jer se suše ne samo u našoj zemlji već i u drugim evropskim zemljama, zbog bolesti kojim su zahvaćeni – parazitske gljive. Zato je neophodno brestove u Tuzinju, kao prirodnu retkost, zaštititi i očuvati.
Bogatstvo vodom i pašnjacima, uslovilo je da je ovčarstvo, od davnina bilo glavno zanimanje stanovništva. U doba kada je sjeničko stočarstvo bilo na vrhuncu svog razvoja po brojnosti (do 1981. godine) skoro svako tuzinjsko domaćinstvo je izlazilo sa stokom na “stanove”, koji se nalaze iznad sela. Tuzinjski stanovi su najpoznatija stočarska naselja na Pešteru, koja su pod zaštitom države. Međutim, njihov izgled u prvoj deceniji XXI veka, ukazuje da su prepušteni zubu vremena i da meštani Tuzinja i država o njima ne vode računa. Kuće na stanovima pokrivene su slamom, u donjem delu živela je stoka, a gornji je bio namenjen za stanovanje ljudi. Kuće su građene između dva Svetska rata. U ovom selu se nalazi i čuvena Tuzinjska kula, građena od kamena između dva Svetska rata i bila je najbolja kuća na Pešteru. Vlasnik ove kuće se odselio i danas je prazna.
Na teritoriji sela vršena su arheološka istraživanja, koja govore o kasnom srednjem veku na ovom prostoru. Na lokalitetu “Kujov krš”, na izlazu iz sela, na kosi koja se spušta prema putu Tuzinje – Karajukića Bunari, utvrđeni su ostaci crkve sa nekropolom. Na platou iznad samog puta smešteni su ostaci crkve. Udubljenje unutar crkve je dosta izraženo, pa se smatra da je i crkva bila dosta ukopana. Nekropola se nalazi na padini oko crkve, južno, zapadno i severozapadno. Nadgrobni spomenici su od neobrađenih, horizontalno postavljenih ploča [Premović-Aleksić, 1985, 48]. Iz razgovora sa meštanima došli smo do podataka da u Tuzinju postoje tri lokaliteta: “Gradina” i “Latinsko groblje” u Bogućanskoj mahali, i “Latinsko groblje” na potesu Jasike. U popisima iz 1571. i 1585. godine Tuzinje je pripadalo nahiji Trgovište [Premović-Aleksić, 1997, 42]. U Dečanskoj hrisovulji iz 1330. godine se pominju vlasi i Arbanasi u katunu Tuzinje [Ivić i dr, 1976]. Takođe se spominje i njihov poglavar Lješ Tuz. To ukazuje da bi privremeno stočarsko naselje Tuza moglo biti današnje Tuzinje. O Tuzinjskim stanovima govori i K. Jireček: “I sada, ponad Tuzinja, su Tuzinjski stanovi, možda najlepše sezonske stočarske nastambe na Balkanu. Po Tuzima, srednjevekovnom arbanaškom plemenu, nazvano je selo Tuzi kod Podgorice.” [Jireček, 1952, 48, 107]. Po popisu iz 1921. godine Tuzinje je imalo 54 dom i 346 stanovnika.
Selo je dobilo struju 1972, makadamski put 1950. i telefon 2006. godine. Selo se snabdeva vodom preko pojedinačnih vodovoda, koje su domaćinstva gradila. U selu postoji četvororazredna osnovna škola od 1947. godine. U selu postoji mektep (ima ga svako muslimansko selo i služi za molitvu), koji je po mišljenju meštana sagrađen pre 350 godina. Imajući u vidu da je teritorija sela pod livadama i pašnjacima, glavna zanimanja meštana su stočarstvo i ratarstvo.
Dnevne migrante čini 10 učenika osnovne škole, koji od 5. do 8. razreda idu u školu u Rasno.
U Tuzinju je od 1948. do 1961. porastao broj stanovnika 19%, a do 2002. godine se smanjio 72%. U istom vremenskom periodu porastao je broj domaćinstava 25%, a smanjio se do 2002. godine 66%. Prosečni broj članova u domaćinstvu pratio je promene broja stanovnika i domaćinstava. Sa 5 i više članova bilo je 1991. godine 31 (55,36%), a 2002. godine 21 (61,76%) domaćinstvo.
Broj stanovnika i domaćinstava sa prosečnim brojem članova u domaćinstvu
Godina Broj stanovnika Broj domaćinstava Srednji broj članova u domaćinstvu
1948. 608 81 7,50
1953. 686 94 7,29
1961. 724 101 7,16
1971. 545 95 5,73
1981. 530 88 6,02
1991. 299 56 5,33
2002. 204 34 6,00
Domaćinstva u selu Tuzinje:
1. Kurtanović Fazlija
Domaćinstvo ima 8 članova. Udaljeno je od Sjenice 43 km, a od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. Struju su dobili 1972. godine. U domaćinstvu nema zaposlenih lica. Dva člana traže posao, a 3 su učenici osnovne škole. Domaćinstvo se bavi uzgojem ovaca, goveda i živine.
Poreklo: familija potiče iz Crne Gore, ali nije poznato vreme doseljavanja predaka.
2. Kurtanović Suljo
Domaćinstvo ima 5 članova. Udaljeno je od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. U domaćinstvu nema zaposlenih lica, a 2 člana traže posao. Domaćinstvo se bavi uzgojem stoke i živine.
3. Kurtanović Naser
Domaćinstvo ima 5 članova. Udaljeno je od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. U domaćinstvu nema zaposlenih lica. Dva člana traže posao, a 3 su učenici osnovne škole. Domaćinstvo se bavi uzgojem ovaca, goveda i živine.
4. Camović Iso
Domaćinstvo ima 4 člana. Udaljeno je od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. U domaćinstvu nema zaposlenih lica, a 2 člana traže posao. Bave se uzgojem stoke i živine.
5. Vatić Ibrahim
Domaćinstvo ima 14 članova. Udaljeno je od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. U domaćinstvu nema zaposlenih lica. Pet članova traži posao, a 4 su učenici osnovne i 2 učenici srednje škole. Domaćinstvo se bavi uzgojem stoke i živine.
6. Kurtanović Mehdin
Domaćinstvo ima 9 članova. Udaljeno je od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. U domaćinstvu nema zaposlenih, a 2 člana traže posao. U domaćinstvu su 2 učenika osnovne škole i 3 srednjoškolca. Bave se uzgojem stoke i živine.
7. Camović Faruk
Domaćinstvo ima 17 članova. Udaljeno je od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. U domaćinstvu nema zaposlenih lica. Pet članova traži posao, a 5 je učenika osnovne škole. Domaćinstvo se bavi uzgojem stoke i živine.
8. Bogućanin Derviš
Domaćinstvo ima 8 članova. Udaljeno je od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. U domaćinstvu nema zaposlenih lica. Dva člana traže posao, a 3 su učenici osnovne škole. Domaćinstvo uzgaja stoku i živinu.
9. Bogućanin Feriz
Domaćinstvo ima 7 članova. Udaljeno je od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i iema sanitarne uređaje i vodu. U domaćinstvu nema zaposlenih lica, a 2 člana traže posao. Bave se uzgojem stoke i živine.
10. Camović Šefko
Domaćinstvo ima 6 članova. Udaljeno je od Sjenice 43 km, a od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. Struju su dobili 1972. godine. Dva člana domaćinstva traže posao, a 1 pohađa osnovnu školu. Bave se uzgojem goveda, ovaca i živine.
Poreklo: familija potiče iz Crne Gore, ali nije poznato vreme doseljavanja predaka.
11. Mujković Hajriz
Domaćinstvo ima 4 člana. Udaljeno je od Sjenice 43 km, a od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. Struju su dobili 1972. godine. Jedno lice traži posao. Domaćinstvo se bavi uzgojem goveda, ovaca i živine.
Poreklo: familija potiče iz Crne Gore, ali nije poznato vreme doseljavanja predaka.
12. Dragolovčanin Jonuz
Domaćinstvo ima 2 člana. Udaljeno je od Sjenice 43 km, a od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. Struju su dobili 1972. godine. U domaćinstvu nema zaposlenih lica. Bave se uzgojem stoke i živine.
Poreklo: familija potiče iz Crne Gore, ali nije poznato vreme doseljavanja predaka.
13. Kurtanović Murta
Domaćinstvo ima 7 članova. Udaljeno je od Sjenice 43 km, a od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. Struju je domaćinstvo dobilo 1972. godine. U domaćinstvu nema zaposlenih lica. Dva člana traže posao, a 3 su učenici osnovne škole. Bave se uzgojem stoke i živine.
Poreklo: familija potiče iz Crne Gore, ali nije poznato vreme doseljavanja predaka.
14. Camović Bahtijar
Domaćinstvo ima 9 članova. Udaljeno je od Sjenice 43 km, a od osnovne škole i autobuske stanice 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. Struju su dobili 1972. godine. U domaćinstvu nema zaposlenih lica. Tri člana su učenici osnovne škole. Domaćinstvo se bavi uzgojem ovaca, goveda i živine.
Poreklo: familija potiče iz Crne Gore, ali nije poznato vreme doseljavanja predaka.
Iseljenici iz sela Tuzinje:
1. Kurtanović Ćazim
Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili su se u Tursku. Nosilac domaćinstvaje završio osmogodišnju osnovnu školu.
2. Kurtanović Hafiz
Domaćinstvo ima 6 članova. Iselili su se u Tursku. Nosilac domaćinstva je bez školske spreme.
3. Kurtanović Ramiz
Domaćinstvo ima 9 članova. Iselili su se u Tursku 1965. godine, zbog boljih uslova života. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.
4. Kurtanović Zećo
Domaćinstvo ima 6 članova. Iselili su se u Tursku. Nosilac domaćinstvaje bez školske spreme.
5. Kurtanović Rasim
Domaćinstvo ima 5 članova. Iselili su se u Tursku, iz ostalih razloga. Nosilac domaćinstva je bez školske spreme.
6. Bogućanin Raif
Domaćinstvo ima 6 članova. Iselili su se u Skoplje. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.
7. Bogućanin Tašo
Domaćinstvo ima 5 članova. Iselili su se u Skoplje. Nosilac domaćinstva je bez školske spreme.
8. Bogućanin Hasim
Domaćinstvo ima 8 članova. Iselili su se u Tursku 1965. godine, radi boljih uslova života. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.
9. Bogućanin Nazima
Domaćinstvo ima 7 članova. Iselili su se u Tursku 1965. godine, radi boljih uslova života. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.
10. Bogućanin Ćazim
Domaćinstvo ima 7 članova. Iselili su se u Tursku 1966. godine, radi boljih uslova života. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.
11. Kurtanović Abaz
Domaćinstvo ima 9 članova. Iselili su se u Tursku 1965. godine, radi boljih uslova za život. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.
12. Kurtanović Bećo
Domaćinstvo ima 9 članova. Iselili su se u Tursku 1964. godine, radi zaposlenja i boljih uslova za život. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.
13. Grbović Šućro
Domaćinstvo ima 8 članova. Iselili su se u Tursku 1965. godine, radi zaposlenja i boljih uslova za život. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.
14. Camović Hamid
Domaćinstvo ima 9 članova. Iselili su se u Tursku 1965. godine, radi zaposlenja i boljih uslova za život. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.
Navedeni rezultati terenskih istraživanja ukazuju da su se stanovnici Tuzinja iseljavali najviše u Tursku i Makedoniju (Skoplje). Terenska istraživanja ukazuju da su se selili i prema Novom Pazaru i Sarajevu.
Broj stanovnika do 19 godina starosti u ovom selu se smanjio od 1991. do 2002. godine 53%, a povećao se sa 60 i više godina života 119%. Indeksi starenja bili su 1991. godine 0,23 a 2002. godine 1,15 indeksnih poena. I ovi pokazatelji ukazuju da su procesi demografskog starenja zahvatili i Tuzinje, i da uz proces depopulacije i migracija ugrožavaju demografski opstanak sela.
Stanovništvo po veroispovesti
Godina 1991. %
pravoslavni 4 1,33
muslimani 295 98,67
ostali – –
Stanovništvo po nacionapnoj pripadnosti
Godina 2002. %
Srbi 5 2,46
Bošnjaci 199 97,54
Muslimani – –
Ostali – –
Po popisu iz 2002. godine u Tuzinju bilo je 97,54% Bošnjaka i 2,46% Srba. Meštani smatraju da vode poreklo iz Crne Gore i da su se doselili u XVII veku.
Podaci pokazuju da je stanovništva preko 15 godina starosti u Tuzinju bilo 1981. godine 319, 1991. godine 212 i 2002. godine 165 stanovnika. Broj lica bez školske spreme od 1981. do 2002. godine smanjio se 71%, sa 4 razreda osnovne škole 10%, sa osnovnom školom 53% i sa srednjom školom 33%. Sa višom školom bila su 2 lica 1981. godine, 5 lica 1991. i jedno lice 2002. godine. Sa završenim fakultetom bilo je jedno lice 1981. godine. Nepismeno je 1991. bilo 46 (21,69%), a 2002. godine 34 (20,60%) stanovnika.
Da je poljoprivreda, tj. stočarstvo bila vodeća grana od koje su domaćinstva živela, govore podaci iz 1991, kada je prihode iz poljoprivrede ostvarivalo 71,42% domaćinstava, i 1981. godine, kada je u Tuzinju bilo 2557 ovaca. Međutim, 10 godina kasnije od poljoprivrede prihode ostvaruje 41,18% domaćinstava, pri čemu je mešovitih 41,18%, a stočni fond u odnosu na 1981. godinu je praktično zamro – samo 312 ovaca i 104 grla goveda. Zabrinjavajući podatak je da, iako se broj izdržavanih lica od 1991. do 2002. godine smanjuje, u odnosu na broj aktivnih lica je veliki (49,02%).
IZVOR: UNIVERZITET U BEOGRADU GEOGRAFSKI FAKULTET, Mila A. Pavlović: SELA SJENIČKOG KRAJA antropogeografska proučavanja – naučna monografija, štampa „Forma B“, Beograd, 2009. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić
Komentari (0)