Poreklo stanovništva naselja Takovo, opština Gornji Milanovac – Moravički okrug. Prema knjizi Milenka Filipovića „Takovo“. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.
Položaj naselja.
Ovo prostrano naselje je prvobitno ležalo po kosama i stranama oko rečica Dičine, Ljeskovice i Rijeke (Klatičevske) i to tako da se starije kuće sad nalaze po terasiranim širokim kosama; u novije vreme podignute su neke kuće i u polju pored rečica i učinila se „varošica“, blizu čuvenog takosvskog grma. Glavni deo naselja je Selište po dugačkoj i širokoj kosi ispod Glavica, iznad druma i oko stare crkve; Rovine su levo od Dičine i Ljeskovice, do savinačkog puta; Drinjaci su pri kraju kose Selište, blizu „varošice“; Mrđavina (nečitko) je na kosi u laktu Dičine. Uz Rovine idu Mekote ili Cigani, nekada smatrane zasebnim „krajem“, jer su tu živeli kovači Cigani-Romi.
Vode.
Po naselju ima više izvora i stublina, kao i bunara. To su: Rid, Miljina Voda, Cvetkovac, Živanica, Gospođina Voda ili Česma, Duboko, Miroš, Svinčine i Rakovića Izvor. Od Cvetkovca je načinjen vodovod do škole. Kroz naselje teku rečice: Jovovac (od Srčanika), Leskovica i Dičina, Cvetkovac i Županjevac (između Rovina i Starca); svi su su ti potoci leve pritoke Dičine.
Zemlje i šume.
Glavni potesi u selu su:Rid, Glavica, Rovine (u Rovinama: Subotnjačka, Ljuta Stijena, Kalemina, Brdić, Kostin Do, Tociline, Male Rudine, Veliko Osoje, Ružin Do, Bandera, Malo Osojce, Radojevo, Starčić, Rakovića Brdo), Tociline, Osoje, Svinčine (dol pod Starcem i Rovinama), Stolice, Zlostup, Štone (dol ispod Osoja), Straževica, Pobrđe, Mrđanica, Glogovac, Kamenito, Drinjačko Brdo, Zovlje, Vrtine, Županjevac, Starac, Čukara, Dobrodala, Medovo (Memedovo), Radojevo, Dobrilovac, Crni Vrh, Živanica, Jasenovica; po Mrđenici: Pantovina, Ćuvik, Milijaševina, Blagojevina, Stojankuša i Miloševina. Po Selištu: Dobrilovac, Bostanište, Glavice, Kicovina, Nidževovina i Topalkuša. Po naselju ima vrlo lepih zabrana. Od nekadašnje velike hrastove šume ostalo je samo nekoliko velikih „grmova“ u polju. Sadašnji čair u polju nekada se zvao Mokri Lug. Seoska utrina: Osoje, Bare, Kamenito, Glogovac, Tociline, Glavice i Straževica. Na Dičini ima četiri vodenice sa po dva kamena.
Tip naselja.
Naselje je razbijenog tipa; kao što su znatno izdvojeni među sobom pojedini „krajevo“, tako su i kuće u njima raštrkane. „Varošica“ čini izuzetak. U „varošici“ su opština, pošta, jedna kafana, zdravstvena stanica, zemljoradnička zadruga i nekoliko zanatskih radionica (cipelar, kovač i bravar), a malo dalje je škola. U Takovu ima 161 domaćinstvo. Škola je podignuta 1890. godine i do tada, osim jedne, nije bilo kuća poreded druma.
Prvobitno je bilo grobalja svuda po selu, po vaćnjacima. Potom je uređeno jedno zajedničko groblje oko crkve, pa je odatle, pre više od 50 godina, premešteno na mesto Kusanju, da ne bude više uz samu crkvu. Nekada je i oko crkve bila šuma. Od velike šume koja je nekada prekrivala Takovska Polja i u kojoj je održan sastanak ustanika 1815. godine. Stoji još nekoliko velikih hrastova („grmova“). Crkva slavi Đurđevdan a litija je držana na Drugi dan Trojica. Na Pantelijevdan se održava veliki vašar pod „varošicom“.
Starine u selu.
Godine 1952. u selu je nađeno jedno koplje i otkriven je jedan kamen sa rimskim natpisom. Jedan do između Osoja i Starca zove se Štone gde ima rupa u zemlji i nalazila se šljaka. Kod takovske škole bilo je „madžarsko“ groblje. Na grobovima su bile obične ploče od kamena od kojih postoje još dve kod grma preko puta škole. Drugo „madžarsko“ groblje bilo je u Mrđenici, ali su spomenici uništeni. Treće je bilo na Crkvini, ali ni od njega nema nikakvog traga. Na njemu su podignute zgrade. Po selu ima grobova iz Velikog rata; kod škole je pokopano oko 200 austrijskih vojnika a tu u blizini su sahranjeni i neki srbijanski vojnici, žrtve borbi iz 1915. godine.
Crkvine su mesto na jednoj zaravljenoj uzvišici pokraj reke. Priča se da je nekada na tom mestu bila crkva. Do posednjeg rata (Drugog svetskog) na Crkvinama su održavani politički sastanci i u tim prilikama tu se varila rakija. O građenju crkve brvnare u Takovu priča se ovo: Bio u selu čobanin Porča i čuvao ovce kod mesta ma kome je bila crkva, kasnije spaljena. Naišli su Turci sa stokom sa Rudnika pa pozvali njega da im pomogne da „gone“ stoku. On ostane u službi kod Turčina, koji ga je posinio i tako Porča nasledi veliko imanje. Bio se i poturčio. Živeo je u Sarajevu. Kao bogat čovek seti se svoga sela, dođe i podigne crkvu na mestu gde je ranije bila crkva, te naseli svoju familiju, Vasilijeviće, koji su se po njemu zvali Porčići, koji su docnije izumrli.
Osim Porče, mnogo se priča u selu i o nekom Cvetku. Misli se da je bio od Popovića (Vitomirovića). Njega su Turci ubili i stavili na točak kao nekog narodnog vođu. Mesto njegove pogibije i izvor nazvani su Cvetkovac. Sahranjen je na crkvenom zgarištu. Neki pričaju da je Porča podigao takovsku crkvu za dušu Cvetkovu a da je ovaj poginuo što je jatakovao sa hajducima i da je tada i Porča bio osuđen na batine. U Klatičevu je bilo Porčića. A nova crkva u Takovu je podignuta 1724. godine.
Kada je 1815. godine podignut Drugi ustanak, stanovništvo se sklanjalo u zbeg koji je bio u Štoni. Nisu se sklanjali Milovanovići i Bungurovići-Glišovići. U to veme su u Takovu bila dva popa; Pavle Nikolić zvani Ševa – oženjen od Tutića i pop Arsenije. Prvi je uzeo aktivnog učešća u ustanku i pričestio ustaničku vojsku dok pop Arsenije nije hteo da se meša u politiku i sklonio se u Divčibare, gde je ostao tri nedelje da bi se posle vratio u parohiju.
Kod takovskog grma bio je dvorac Obrenovića, podignut 1902. godine, koji je izgoreo 1915. godine.
Postanak naselja i poreklo stanovništva.
Po predanju, kad je selo osnivano odnosno obnavljano, kako je koji došljak dolazio on je zauzimao zemlje od Ljeskovice naviše, koliko je hteo.
Od ranijih stanovnika za koje se zna da su izumrli su:
-Lazići, Topalovići, Ćesovići, nekada vrlo bogati, i pravi:
-Jašarevići, koji su posle Tutića, bili najstariji u selu. Na sastanku u Takovu 1815. godine bio je Milovan Topalović.
-Petrovići ili Tutići ranije zvani i Marveni, slave Đurđic. Opšte je predanje da su najstariji rod u selu. Žive na Selištu. Smatraju ih starincima, mada im je predak odnekle došao i neselio se u šumi. Marven, koji je bio peti predak Milosava Petrovića (69 godina), bio je bogat i dobar domaćin; kad bi mu prve ovce stigle na Pobrđe, poslednje bi polazile iz tora kod kuće u Selištu. Marven je zadržao pretke Živanića, kad su naišli, da bi imao komšija. Moguće je da je u Takovo došao neki daljnji predak Marvena.
-Đondrići, slave Đurđic. Oni su došli posle Marvena. Znaju da su im Đondrići u Prijeljini rod a oni su sa Javora, ali slave Sv. Vasilija.
-Smiljanići i Popovići, slave Đurđevdan. Oni su zajedničkog porekla sa izumrlim Jašarevićima. Predak im je verovatno došao od Sjenice. Rod je, po njihovom kazivanju, dap 17 popova. Pantelija Smiljanić je posekao u dvoboju na Zasavici uglednog Turčina. Od ovog roda je bi i Pavle Smiljanić, dugogodišnji narodni poslanik i predsednik skupštine.
-Popovići ili Podosojci su pod Osojem i;
-Vasovići u Rovinama, slave Đurđic. Poreklom su Vitomirovići. Vitomirov otac Đorđe se rodio negde u primorju oko Svetogorskog zaliva. Poterali Turci Đurđa da vozi galiju. On pobegne sa bratom Leontijem te se nasele blizu Đurđevih Stupova kod Novog Pazara. Tu se Vitomir oženio i obudoveo dok Leontije nije bio oženjen. Pobiju jednom neke Turke i pobegnu odatle. Ostavivši udate kćeri Vitomir sa sinovima Lazom i Vasom dođe na Glogovac; tu je i sada oskoruša na mestu gde mu je bila kuća. Vitomir je još podelio imanje Vasi, od koga su Vasovići i Lazi. Lazo je prešao pod Osoje i poslao svog sina Arsu u Rusiju da uči za popa. Vitomir je imao rođaka protu Janka, koji je učestvovao u dogovoru u Takovu 1815. godine, ali su Protići izumrli po muškoj lozi.
-Drinjaci ili Drinjakovići, slave Mratindan, zvani Puhalovci žive na Drinjačkom Brdu, Selištu i Rovnima, zatim, u Reci a ima ih naseljenih u Šaranima i Brusnici. Po jednoj verziji poreklom su iz sela Drenjana kod Dečana u Metohiji. Po drugoj, verovatnijoj, oni su poreklom iz nekakvog mesta u Bosni pokraj Drine, naspram Bajine Bašte, između Srebrenice i Pešurića. Pošto je jedan od njih u tom selu ubio Turčina, pop iz te familije povede ostale i oni pobegnu
-Bojovići, slave Sv. St. Dečanskog. Oni su došli posle Drinjaka a verovatno iz iz istog sela dok neki pričaju da su od Sjenice. Bili su u Takovu pre 1804. godine a 1813. godine prešli su sa Karađorđem u Banat sa dve pretkove sestre. Jedan od ovog roda je otišao ženi na imanje u Rakovo – Ljubićski srez.
-Paunovići, Blagojvići, Petrovići, Stevanovići-Kosanovići i Popovići-Zečani su zajedničkog porekla, slave Aranđelovdan. Ranije su se prezivali Nenadovići. Vode poreklo od četiri brata, koji su došli od Sjenice. U boju na Dublju poginuli su rođaci Radojica Paunović i Stevan – od koga su Stevanovići. Od trećeg brata su Blagojevići i Petrovići a od četvrtog Popovići-Zečani. Stevanovići se tovu i Zukovići po Turčinu Ćor-Zuku, koga je ubio Stevan Kosanović. Bili su u Takovu pre Prvog ustanka a na sastanku u Takovu je učestvovao Radojica Paunović. Po literaturi se dovode u vezu sa Nenadovićima u Brankovini kod Valjeva.
-Stevanovići drugi su pod Kusanjem, slave Nikoljdan. Zovu ih Kurnjazi a ranije su se prezivali Ćepovići. Poreklom su iz Sandžaka ili Crne Gore; neki vele da su od Đurđevih Stupova ali nisu rod sa Vitomirivićima.
-Milovanovići (Šišovići), slave Aranđelovdan. Oni su odavno u Takovu i bili su u dobrim odnosima sa Turcima. Pošto se u vreme kada su nošeni perčini jedan predak ošišao, nazvan je Šišo pa se po njemu zovu Šišovići.
-Živanići, slave Đurđevdan. Oni su od Novog Pazara.
-Đurovići, slave Nikoljdan. Oni žive u Mrđenici. Predak im je došao od Sjenice, iz sela Crljana i bili su u Takovu pre Prvog ustanka.
-Irići, slave Đurđevdan. Oni su u Selištu a poreklom su iz Stapara kod Užica. Pouzdano se zna da su bili u Takovu u vreme kneza Miloša.
-Savići, slave Đurđevdan. Oni su u Rovinama a porekom su od Prijepolja, odakle su pobegli oko 1820-1830. godine zbog ubistva Turčina. Predak Jovan je bio siromah, „kajmačar“ kod Obrenovića negde u Užičkom okrugu. Oni su mu bili zahvalni što je odatle doneo i u Brusnici zasadio dva bora, pa su naredili sa se oženi ćerkom Dmitra Dražovića i pomogli mu da napravi kuću.
-Kasapovići, slave Aranđelovdan. Oni su raniji doseljenici iz Vrnčana.
-Nikolići, slave Nikoljdan. Ded Nikola došao je iz Drenove od Nikolića-Čapurinovih.
-Radišići, slave Nikoljdan. Oni su u Rovnima. Došao Nešo Radišić od Sjenice pre 60 godina.
-Sretenovići-Sretovići ili Vračarevi, slave Nikoljdan. Ded Milovan doveden odnekle i služio kod Jakova Šora, pa kod Rosića, koji ga je uzeo pod svoje. Jedan od njih se pročuo kao vračar i kao takav je živeo u Beogradu nekoliko godina.
-Bojovići drugi, slave Đurđic. Petar Bojović je došao pre 65-70 godina iz Ljubića „na miraz“ u Protiće, koji su izumrli po muškoj liniji.
-Lazarevići, slave Stevanjdan po zemlji. Oni su u Mrđenici. Pre nekih 60 godina došao ženi u kuću Milosav iz Šilopoja.
-Jašarovići, slave Nikoljdan. Oni su poreklom od Nikolića u Ljevaji, odakle je došao ded i oženio se od Jašarovića.
-Danilovići, slave Stevanjdan. Oni su u Rovnima gde su se naselili oko 1899. godine a pre toga su im otac i stričevi došli iz Donjih Branetića, kao dečaci da služe.
-Neškovići, slave Mratindan. Živojin je doša iz Brusnice, oko 1908. godine, kod ujaka, koji ga je uzeo pod svoje.
-Radulovići su porodica bez muških potomaka, osnivač je bio iz Milićevaca, odakle ga je dovela majka kada se preudala. Poginuo je 1914. godine.
-Kozoderi-Kozoderovići, slave Jovanjdan. Oca dovela majka iz Teočina preudavši se u ovo selo pre 30 godina.
-Glišović S. slavi Aranđelovdan je došao iz Prislonice pre 28 godina „na miraz“.
-Marković D. je abadžija, došao iz Sinoševića 1926. Godine.
-Popović-„Moravac“ D. slavi Nikoljdan. Dovela ga majka iz Prislonice, pre 25 godina, kada se preudala u ovo selo.
-Marjanović, slavi Nikoljdan. On je došao kao trgovac oko 1930. godine iz Vrnčana.
-Aksentijević, slavi Lučindan. Došao je kao majstor iz Donjih Brantića 1935. godine.
-Popović, slavi sada Đurđic. On je došao „na miraz“ u Vasoviće iz Loznja pre 20 odina.
-Milosavljević je prešao za vreme Drugog svetskog rata iz Srezojevaca.
-Damnjanović M. slavi sada Nikoljdan, prekađuje Aranđelovdan. Došao j iz Koštunića 1945. godine „na miraz“ u kuću VitoraNikolića-Stekića, koji je iz Teočina došao u Đuroviće pre 63 godine.
-Jovanović Ž. je došaio iz Sinoševića 1946. godine kao službenik.
-Draževići. Godine 1949, jedan Dražević iz Brusnice oženio se ovde, ali živi u Beogradu.
-Jelić je došao iz Brusnice „na imanje“ Đondrića.
-Glišovići i Tadići, slave Đurđic. Zvali su iz Bunguri a žive na Mekotama. Oni su jedan rod, od braće Gliša i Tadije a poreklom su iz Sandžaka ili Crne Gore. Međutim, okolina smatra da su Tadići ciganskog porekla.
Neispitano:
-Rakovići, slave Đurđic.
-Milići, slave Sv. Vasilija. Oni su na Mekotama. Njihovi preci su bili kovači i poreklom su iz Crne Gore. Opšte je mišljenje da su bili Cigani-Romi. Pretka Miliju je naselio Gospodar Jovan, te je on kovao klince za crkve i druge zgrade. Sada su zemljoraadnici.
U Takovu, u „varošici“ svoje kuće imaju ali u njima ne stanuju Savković N. iz Sinoševaca i Tomašević D. iz Ločevaca.
IZVOR: Milenko Filipović – Takovo. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.
Komentari (0)