Piše: Saradnik portala Poreklo Branko Medojević
Sakupljajući građu za knjigu Istorija Medojevića (1), naišao sam na djelo Aćima Medovića pod nazivom ”Povestnica okruga požarevačkog sa strane državoopisne i povestne”, objavljeno 1852. godine u ”Glasniku Društva srbske slovesnosti” i od strane Jovana Dragaševića(2) prenešenog u ”Glasnik srpskog učenog društva” poslije 20 godina. Pošto u to vrijeme nije bilo savremenih sredstava informisanja, nijesam bio u mogućnosti da nešto više doznam o ovom izuzetno znamenitom a kod nas nas neopravdano zapostavljenom ljekaru, piscu udžbenika, istraživaču, jednom od osnivača Srpskog učenog i Srpskog lekarskog društva, velikanu srpske nauke. Ne sluteći da se radi o čovjeku koji je u naše krajeve došao iz daleke Galicije, na osnovu prezimena, uz obaveznu rezervu, sam ga svrstao među Medoviće koji su najbliži Požarevcu, predio Bovan (između Priboja i Rudog).
Ni danas nemamo pouzdanih podataka o doktoru Aćimu Medoviću. Znamo da je rođen 20. 03. 1815. godine ( po Vikipediji) (3) u Pogvizdovu (Pogwizdowie) u današnjoj Poljskoj. S obzirom na mjesto i vrijeme rođenja ne može se sa sigurnošću, kako to tvrde naši i poljski biografi, pisati o njemu kao Poljaku. Naime, ako je Aćim, po krštenom imenu Joakim(Joachim, po Vikipediji) rođen u današnjoj oblasti, nekada poznatoj kneževini, Galiciji u podnožju Karpata, koju su od vajkada naseljavale razne grupe Slovena, ni u kom slučaju se ne smije tako olako određivati njegovo etničko porijeklo. Osim Vladimira Grujića (4), svi pisci njegove biografije tvrde da se radi o Poljaku. Ako je, po Simonu Dragoviću(5), po dolasku u Srbiju 1842. godine, tadašnji Joakim u svojoj molbi za prijem u službu naveo da je Sloven i da govori dva slovenska jezika: slovački i poljski, onda treba i poštovati njegovo opredjeljenje, tj. shvatiti vrijeme i prostor gdje je živio i školovao se Aćim Medović.
Oblast Galicija se prostire između gornjih tokova rijeka: Visle na zapadu i Prut na istoku. Rijeka San je dijeli na zapadni dio sa središnjim gradom Krakov (u Poljskoj) i istočni, prvobitni dio Galicije, sa gradom Lavov (u Ukrajini), kao središtem. Taj prostor je bio neprekidno na sudaru interesa Kijevske Rusije i Poljske od vremena gubitka samostalnosti sredinom 14. vijeka do prve podjele Poljske 1772. godine, kada je proglašena za Kraljevinu Galiciju i Lodomeriju i pripojena Austrijskom carstvu. U vrijeme rođenja Joakima Medovića a to je vrijeme, poslije Napoleonovih ratova, Austrija je na Bečkom kongresu 1815. godine dobila Galiciju kao krunsku zemlju koja će 1873. postati i autonomna provincija Austrijskog carstva.
U vrijeme austrijske države, Galiciju su, po njihovoj administraciji, činili Rutenikao većinsko stanovništvo uz znatan procenat Jevreja. Uvedeni su austrijski zakoni, a osnovana je i grčko-katolička crkva i mitropolija. Međutim, i kod nas i u svijetu se danas različito tumači pojam etnikuma Ruteni. Najpribližnija istini su ona koja kažu da se tu, ustvari radi o više slovenskih grupa pod ovim imenom. Najpoznatije od tih grupa su: Karpatski Rusini, Lemki, Bojki i Guculi (ili Huculi). Smatra se da od Karpatskih Rusina potiču današnji Rusini u Srbiji (centar je Ruski Krstur kod Kule) i Hrvatskoj (centar je Petrovci kod Vukovara), preseljeni u vrijeme austrijske vladavine. Lemki i Guculi su etno grupe sa Karpata u današnjoj Ukrajini. Za Bojke je interesantno istaći pisanje Kostantina Porfirogenita koji je teritoriju na kojoj je živjela ova etnička grupa nazivao i Bela Srbija i smatrao je za postojbinu Srba prije dolaska na Balkan. Po njemu, ona se nalazila iza Ugarske, u susjedstvu sa Franačkom državom. Ivo Vukčević(6), kao i raniji slovenski istoričari: Rački, Dobrovski, Surovjecki i Šafarik, smatraju da vizantijski izvori griješe kada su u pitanju područja izvan njihovog neposrednog prostornog i vremenskog domašaja i da je Porfirogenit pomiješao ”izvedene Srbe bohemske Bojke sa izvornim Srbima galicijske Bojke”, što bi značilo da je on, u stvari, pisao o lužičkim Srbima.
Prezime Medović pod kojim se kod nas vodi čovjek koji je došao direktno ispod Karpata, pored istog prezimena koje postoji ovdje je i najveća nedoumica. Po Vikipediji na poljskom jeziku, njegovo izvorno prezime je Midovič(Midowicz). Međutim, Pjotr Šarejko (7) (Piotr Szarejko) u imeniku poljskih ljekara 19. vijeka navodi mogućnost da je otac Aćimov bio Valentin Medovič (Walenty Medowicz). Mjesto rođenja i mjesta školovanja do medicinskog fakulteta u Beču se sada nalaze u sadašnje tri države: rođenje u Poljskoj, gimnazija u Podolinecu, u Slovačkoj i filozofija u Lavovu, u Ukrajini. Sva ova mjesta su pripadala tadašnjoj kraljevini Galiciji gdje su na vlasti, u okviru austrijske države, vladali poljski plemići iz Lavova, i u kojoj je glavni jezik, pored službenog njemačkog, bio poljski.
Korijen prezimena Medović je ”med”, od njega i ime Medoje i skraćeno Medo. U rječniku poljskog jezika ”med” je ”mjod” (miod), u slovačkom, ukrajinskom i ruskom je ”med”. Među poljskim prezimenima postoje, sa osnovom ”miod”: Mioduski, Mioduszewski ali ima i onih sa osnovom ”med”: Medynski, Medycki, Meduniecki, Medestowicz. Kod Ukrajinaca i Rusa ne postoje prezimena sa osnovom ”mjod”, dok su sa osnovom ”med”: Medovarcev, Medovoй, Medunov, Medыnskiй, Medяkov, dok samo kod Ukrajinaca postoje i Medovnikov, Medovщikov, Meduha, Medыncev, Medяnik. Kod Slovaka takođe nema prezimena sa osnovom ”mjod” ali sa osnovom ”med” su (osim Medved, koji ne pripada ciljanoj kategoriji): Mednansky, Mednyanszky, Medo.
Prezime sa osnovom ”Mido”, od svih pomenutih, postoji samo kod Poljaka i to: Midowicz, po Vikipediji na poljskom jeziku, pravo prezime srpskog ljekara Aćima Medovića.
Po jevrejskom indeksu prezimena u nacističkom getu Belostok (u vrijeme Aćimovog rođenja, grad u Grodnenskoj guberniji Ruske imperije, sa većinskim jevrejskim stanovništvom, sada Bialystok u sjeveroistočnoj Poljskoj), gdje je stradalo oko 56.000 stanovnika ovog mjesta, među ubijenim su i oni sa prezimenima (po engleskom prevodu): Medalnik, Medlinski, Mednibowski, Mednik, Medovnik, Medowicz, Medowiskij, Medownik. Na istoj listi je i prezime Miodownik, dok ih sa osnovom ”Mido” nema. Sa ovim podacima se još više proširuje enigma o porijeklu Aćima Medovića. Zbog toga, kao i što je rečeno na početku ovog teksta, treba poštovati njegovo izjašnjavanje i ubuduće ga voditi kao Slovena, bez današnjih nacionalnih odrednica.
Od svega ovog je važnije djelo koje je ovaj veliki čovjek ostavio u nasleđe zemlji u koju je došao. Koji motiv ili instikt ga je ovamo doveo, vjerovatno će ostati velika tajna. U vrijeme kada su se u Srbiji počele osnivati važne institucije: Srpsko učeno društvo (kasnije Srpska kraljevska akademija), Srpsko lekarsko društvo, Srpsko društvo Crvenog Krsta, on je bio u prvim redovima pregalaca u postavljanju temelja. Osnivač je sudske medicine kod nas i prvi predavač iste na Pravnom fakultetu tadašnje Velike škole u Beogradu. Izdao je mnoga djela iz oblasti medicine, mada mu nije strano bilo da ondašnjem neukom stanovništvu približi značaj voća u ishrani, opiše goveđu kugu, prevede izvještaj o mineralnim vodama u Srbiji ili objavi raspravu ”Mane i nedostaci našeg naroda i način kako bi se njima pomoći moglo”. Njegovo ispitivanje rasprostranjenosti i biologije golubačke mušice, izazivača stočne zarazne bolesti doprinijelo je suzbijanju ove bolesti u Srbiji a prihvaćeno je i u Austriji, što je, u ono vrijeme bio veliki uspjeh za srpski sanitet. Danas je ostao nepoznat. Da se nije, od pre nekoliko godina jedna ulica ispod Avale prozvala po njemu, Beograd bi ga potpuno zaboravio. Požarevac, grad u kojem je službovao deset godina na početku karijere kao fizikus (nadzorni ljekar u okrugu), mu se odužio nazivom uličice.
Po našim izvorima, Aćim je umro 1893., po Vikipediji na poljskom jeziku, 1897. godine.
Literatura:
1) Branko Novakov Medojević, Istorija Medojevića, Beograd 2013. godine
2) Jovan Dragašević, Prinos za geografiju Srbije, odeljak ”Mlava i Pek sa kartom”, Glasnik srpskog učenog društva 36, Srpska kraljevska akademija, Beograd 1872. godine
3)Wikipedia, wolna encyklopedia
4) Vladimir Grujić, Licej i Velika škola, Beograd 1987. godine
5) Simon Dragović, Poljaci lekari u Srbiji u 19. veku, Zbornik radova naučnog skupa: 100 godina polonistike u Srbiji, Beograd 1996. godine
6) Ivo Vukčević, Slovenska Germanija, Beograd 2007. godine
7) Piotr Szarejko, Slownik lekarzy polskich 19. wieku, Varšava 1991. godine
Komentari (0)